၁, ၂. ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤယိနၤသၣ် အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးစီၤဒၤဝံးန့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်အဒိအတဲာ်လၢ တၢ်သးတီအဂီၢ်လဲၣ်.

ဖဲစီၤယိနၤသၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဝဲသးစၢ်စီၤဒၤဝံး အတၢ်သူၣ်ဒူသးဒူအခါ အဝဲကမၢကမၣ်ဝဲလီၤ. စီၤဒၤဝံး မၤသံစီၤကၤလယး ဒီးဟဲက့ၤစိာ် “ပှၤဖလ့ၡသးဖိတဂၤန့ၣ်အခိၣ်” ဆူစီၤယိနၤသၣ်အပၢ် စီၤပၤစီလူးအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. (၁ ၡမူၤအ့လး ၁၇:၅၇) စီၤယိနၤသၣ် နာ်ဝဲသပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဒီးစီၤဒၤဝံးလီၤ. စးထီၣ်ဖဲန့ၣ် စီၤဒၤဝံးဒီးစီၤယိနၤသၣ် ကဲထီၣ်တံၤသကိးနီၢ်နီၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အၢၣ်လီၤအီလီၤဝဲလၢ ကတီလိာ်အသး တဂၤဒီးတဂၤထီဘိလီၤ. (၁ ၡမူၤအ့လး ၁၈:၁-၃) စီၤယိနၤသၣ်တီဒီး စီၤဒၤဝံးတစိၤအသးလီၤ.

^၂ ယဟိဝၤယွၤ တဃုထၢထီၣ် စီၤယိနၤသၣ်လၢ အံၣ်စရ့လးအစီၤပၤဘၣ်. စီၤယိနၤသၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤဃုထၢထီၣ် စီၤဒၤဝံးလၢအလီၢ်သနာ်က့ အဝဲဆဲးတီဒီး စီၤဒၤဝံးလီၤ. ဖဲစီၤစီလူးဃုမၤသံ စီၤဒၤဝံးအဆၢကတီၢ်န့ၣ် စီၤယိနၤသၣ်သးကိၢ်တၢ်လၢ အတံၤသကိးအဂီၢ်လီၤ. စီၤယိနၤသၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ စီၤဒၤဝံးအိၣ်လၢပှၢ်မုၢ်ကနၢအဃိ အဝဲလဲၤဝဲဆူအအိၣ် ဒီးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤလၢ ကသန့ၤအသးလၢယဟိဝၤ ယွၤန့ၣ်လီၤ. စီၤယိနၤသၣ်စံးဘၣ်စီၤဒၤဝံးလၢ– “ပျံၤတၢ်တဂ့ၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, စီၤစီလူးယပၢ်အစုတထံၣ်န့ၢ်ဘၣ်နၤဘၣ်, ဒီးနကကဲထီၣ်စီၤပၤလၢ အံၣ်စရ့လးအဖီခိၣ်, ဒီးယကကဲထီၣ်ပှၤခံဂၤ” တဂၤလီၤ.—၁ ၡမူၤအ့လး ၂၃:၁၆, ၁၇.

၃. လၢစီၤယိနၤသၣ်အဂီၢ် တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး တၢ်သးတီဒီးစီၤဒၤဝံးန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်, ပသ့ၣ်ညါဘၣ်ဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ တၢ်မၤလိအခီၣ်ထံးတက့ၢ်.)

^၃ အါဒၣ်တက့ၢ်န့ၣ် ပပတြၢၤဝဲပှၤလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်ပပတြၢၤ စီၤယိနၤသၣ် ထဲလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီဒီး စီၤဒၤဝံးအဃိဧါ. တမ့ၢ်ဘၣ်. မ့ၢ်လၢအသးတီဒီး ကစၢ်ယွၤအဃိန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲစီၤဒၤဝံးကဲထီၣ် စီၤပၤအခါ စီၤယိနၤသၣ်တသးက့ၣ်အီၤဘၣ် ဒီးတီဒီးအီၤထီဘိလီၤ. တကးဒံးဘၣ် အဝဲမၤစၢၤစ့ၢ်ကီး စီၤဒၤဝံး ဒ်သိးကသန့ၤအသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ခံဂၤလၢာ် တီလိာ်အသး တဂၤဒီးတဂၤဒီး တီစ့ၢ်ကီးဒီးယဟိဝၤယွၤလီၤ. ဒ်အဝဲသ့ၣ်အၢၣ်လီၤလိာ်အသးအသိးန့ၣ် မၤထွဲဝဲလီၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ်စံးဝဲ– “မ်ယွၤအိၣ်ဒီးယၤ ဒီးနၤအဘၢၣ်စၢၤ, ဒီးလၢယချံယသၣ်ဒီး နချံနသၣ်အဘၢၣ်စၢၤ, လီၤထူလီၤယိာ်တက့ၢ်.”—၁ ၡမူၤအ့လး ၂၀:၄၂.

၄. (က) တၢ်လၢကမၤသးခုပှၤ ဒီးကမၤသူၣ်မံသးမုာ်ပှၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) တၢ်မၤလိတခါအံၤအပူၤ ပကတဲသကိးတၢ်ဂ့ၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.

^၄ ပဝဲစ့ၢ်ကီး ပကဘၣ်တီဒီး ပဟံၣ်ဖိဃီဖိ, ပတံၤသကိးတဖၣ် ဒီးပဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤတဖၣ်လီၤ. (၁ သ့းစၤလနံ ၂:၁၀, ၁၁) ဘၣ်ဆၣ် တၢ်သးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လီၤ. မ့ၢ်လၢကစၢ်ယွၤ ဟ့ၣ်ပှၤပသးသမူအဃိန့ၣ်လီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၄:၁၁) ဖဲပတီဒီးအီၤအခါ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သးခု ဒီးတၢ်သူၣ်မံသးမုာ်နီၢ်နီၢ်လီၤ. ဖဲတၢ်ကီတၢ်ခဲ အိၣ်ထီၣ်အခါဒၣ်လဲာ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပကဘၣ်တီဒီး ကစၢ်ယွၤလီၤ. စီၤယိနၤသၣ်အဒိအတဲာ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကအိၣ်တီဒီး ယဟိဝၤယွၤလီၤ. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး စီၤယိနၤသၣ် အဒိအတဲာ်လီၤ. ဒီးဖဲပဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး တၢ်အိၣ်သးလၢလာ်အံၤအခါန့ၣ် စီၤယိနၤသၣ်အဒိအတဲာ် ကကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤ လၢပဂီၢ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. (၁) ဖဲပတူၢ်ဘၣ်လၢ ပှၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်စိတၢ်ကမီၤတဂၤ တကြၢးဒိးန့ၢ်ဘၣ် ပတၢ်ယူးယီၣ်ပာ်ကဲဘၣ်အခါ, (၂) ဖဲပကဘၣ်ဆၢတဲာ်လၢ ပကဘၣ်တီဒီး မတၤတဂၤလဲၣ်အခါ, (၃) ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အတီခိၣ်ရိၣ်မဲတၢ်တဂၤ နၢ်ပၢၢ်ကမၣ်ပှၤ မ့တမ့ၢ် ကွၢ်တလီၤပှၤအခါ, ဒီး (၄) ဖဲကီဝဲလၢပကမၤထွဲ ဒ်ပအၢၣ်လီၤပာ်စၢၤဝဲအသိးအခါန့ၣ်လီၤ.

၅. ဖဲစီၤစီလူး ကဲစီၤပၤအခါ ဘၣ်မနုၤအဃိ ကီဝဲလၢပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ကတီဒီးယွၤအဂီၢ်လဲၣ်.

^၅ စီၤယိနၤသၣ် ဒီးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်န့ၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်အသးလၢအကီခဲတမံၤလီၤ. မ့ၢ်လၢစီၤပၤစီၤစီလူး တဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်လၢၤဘၣ်အဃိ ကစၢ်ယွၤညိကွံာ်အီၤလီၤ. (၁ ၡမူၤအ့လး ၁၅:၁၇-၂၃) ဘၣ်ဆၣ် ကစၢ်ယွၤဟ့ၣ်အခွဲးလၢ စီၤစီလူး ကပၢတၢ်ဒံး အါနံၣ်အါလါန့ၣ်လီၤ. ဖဲစီၤပၤလၢအဆ့ၣ်နီၢ်လၢ “ယွၤအလီၢ်ပစိာ်” တဂၤမၤတၢ်အၢအခါ ကီဒိၣ်မးလၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ကတီဒီးယဟိဝၤယွၤလီၤ.—၁ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၂၉:၂၃.

၆. စီၤယိနၤသၣ် အသးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်ဒ်လဲၣ်.

^၆ စီၤယိနၤသၣ် တီဒီးယဟိဝၤယွၤလီၤ. ဆိကမိၣ်ကွၢ် ဖဲစီၤစီလူးတဒိကနၣ် ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်လၢၤဘၣ်အခါန့ၣ် စီၤယိနၤသၣ်မၤဝဲတၢ်မနုၤလဲၣ်. (၁ ၡမူၤအ့လး ၁၃:၁၃, ၁၄) ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပှၤဖလ့ၡသးဖိတဖၣ် အသုးမုၢ်ဖးဒိၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီးလ့ၣ်ကဟၣ်အခိၣ် ၃၀,၀၀၀ န့ၣ်ဟဲဒုးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိလီၤ. မ့မ့ၢ်စီၤစီလူးအသုးဖိ အိၣ်ဒၣ်အဂၤ ၆၀၀ ဒီးထဲအဝဲဒီးစီၤယိနၤသၣ် ခံဂၤဧိၤ အိၣ်ဝဲဒီးတၢ်စုကဝဲၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် စီၤယိနၤသၣ် တပျံၤတၢ်ဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်ကဒါက့ၤဝဲ ဝံၡမူၤအ့လးအတၢ်ကတိၤလၢ– “ယွၤတလဲၤသဒၣ်ဘၣ်အပှၤဂီၢ်မုၢ် လၢအမံၤဖးဒိၣ်အဃိဘၣ်လီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ဘၣ်ယွၤအသးလၢအကပာ်သုလၢ အပှၤဂီၢ်မုၢ်န့ၣ်လီၤ.” (၁ ၡမူၤအ့လး ၁၂:၂၂) စီၤယိနၤသၣ်စံးဘၣ် ပှၤသုးဖိအ ဂၤတဂၤလၢ– တၢ် “အုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤတၢ်လၢ အအါမ့ၢ်ဂ့ၤ, အစှၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်တြီယွၤတအိၣ်ဘၣ်.” လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ စီၤယိနၤသၣ်ဒီးသုးဖိတဂၤ လဲၤထီၣ်ဒုးဝဲ ပှၤဖလ့ၡသးဖိတဒူၣ် ဒီးမၤသံဝဲအဂၤ ၂၀ ဃၣ်ဃၣ်လီၤ. ခီဖျိလၢ စီၤယိနၤသၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤအဃိ ကစၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤအီၤလီၤ. ယဟိဝၤယွၤ ဒုးကဲထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ဟူး ဒီးပှၤဖလ့ၡသးဖိတဖၣ် ပျံၤတၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲာ်လီၤ. လၢခံအဝဲသ့ၣ် မၤသံလိာ်အသးကဒဲကဒဲ ဒီးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် မၤနၢၤတၢ်လီၤ.—၁ ၡမူၤအ့လး ၁၃:၅, ၁၅, ၂၂; ၁၄:၁, ၂, ၆, ၁၄, ၁၅, ၂၀.

၇. စီၤယိနၤသၣ် အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ အပၢ်အဖီခိၣ်အိၣ်ဒ်လဲၣ်.

^၇ စီၤစီလူး တဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤ အကလုၢ်လၢၤဘၣ်သနာ်က့ အလီၢ်မ့ၢ်အိၣ်န့ၣ် စီၤယိနၤသၣ် ဒိကနၣ်ဝဲအပၢ်အကလုၢ်လီၤ. အဒိအဝဲသ့ၣ်ခံဂၤလၢာ် ဒုးတၢ်ဒ်သိးသိး လၢကဒီသဒၢ ယဟိဝၤယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.—၁ ၡမူၤအ့လး ၃၁:၁, ၂.

၈, ၉. ဖဲပပာ်ကဲ ပှၤလၢအိၣ်ဒီးတၢ်စိတၢ်ကမီၤအခါ မ့ၢ်ပပာ်ဖျါထီၣ် လၢပသးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤဒ်လဲၣ်.

^၈ ဒ်စီၤယိနၤသၣ်အသိး ပတီဒီးယဟိဝၤယွၤသ့ ခီဖျိလၢပဒိကနၣ် ပဒိၣ်ပပှၢ်အတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ အတထီဒါလံာ်စီဆှံဘၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢယဟိဝၤယွၤပျဲ “တၢ်စိတၢ်ကမီၤ အဒိၣ်တဖၣ်” လၢကပၢပှၤအဃိ ပကဘၣ်ပာ်ကဲအဝဲသ့ၣ်လီၤ. (ဖး ရိမ့ၤ ၁၃:၁, ၂ တက့ၢ်.) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲပတူၢ်ဘၣ်လၢ ပဒိၣ်ပပှၢ်တဂၤ မၤတၢ်တတီတလိၤ ဒီးတကြၢးဒိးန့ၢ်ဘၣ် ပတၢ်ယူးယီၣ်ပာ်ကဲအခါဒၣ်လဲာ် ပကဘၣ်ယူးယီၣ်ပာ်ကဲအီၤန့ၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ပကြၢးယူးယီၣ်ပာ်ကဲ က ယဲၢ်ပှၤလၢ ယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်အီၤ တၢ်စိတၢ်ကမီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.—၁ ကရံၣ်သူး ၁၁:၃; ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၁၇.

^၉ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် အိကၤ အိၣ်လၢကီၢ်အမဲရကၤ ကလံၤထံးတဂၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤ ခီဖျိအဝဲယူးယီၣ်ပာ်ကဲအဝၤလီၤ. ^[၁] (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ တၢ်မၤလိအကတၢၢ်တက့ၢ်.) တဘျီတခီၣ် အဝၤတတဲတၢ်ဒီးအီၤဘၣ်, ဒီးတဘျီတခီၣ် အစံးအၢစံးသီအီၤ မ့ၢ်လၢအဝဲမ့ၢ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဂၤအဃိန့ၣ်လီၤ. အဝၤစံးဘၣ်အီၤလၢ ကကိးဃုာ်အဖိ ဒီးကဟးသဒၣ်ကွံာ်အီၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အိကၤ “တမၤဆၢတၢ်အၢလၢတၢ်အၢ” ဘၣ်. အဝဲဂုာ်ကျဲးစၢး ကဲထီၣ်မါလၢအဂ့ၤကတၢၢ်တဂၤလီၤ. အဝဲဖီအီၣ်ဖီအီတၢ်လၢအဝၤအဂီၢ်, ဆှုၣ်န့ၢ်အဝၤအကူအကၤ ဒီးမၤလၢပှဲၤအမူဒါလၢ အဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၁၂:၁၇) ဒီးအဝဲမ့ၢ်ချုးန့ၣ် ဖဲအဝၤလဲၤဟးအိၣ်သကိး အဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဒီးအတံၤသကိးတဖၣ်အခါ အဝဲလဲၤဃုာ်ဒီးအဝၤန့ၣ်လီၤ. အဒိ, ဖဲ အိကၤ အမံၤပှၢ်ပိာ်ခွါသံအခါ ဒ်သိးအဝၤကက့ၤအဂီၢ်န့ၣ် အဝဲကတဲာ်ကတီၤန့ၢ်အီၤ တၢ်ကိးမံၤဒဲးလၢ တၢ်လဲၤတဘျီအံၤအဂီၢ်လီၤ. ဖဲတချုးပှၤခူၣ်လီၤအမံၤပှၢ်အခါ အဝဲအိၣ်ခိးအဝၤလၢ သရိာ်အချၢလီၤ. ပူၤကွံာ်အါနံၣ်အါလါဝံၤအလီၢ်ခံ အိကၤအဝၤ ရ့က့ၤအီၤမုာ်မုာ် မ့ၢ်လၢအဝဲအိၣ်ဒီး တၢ်သးစူၤဒီး ထီဘိပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ပာ်ကဲအဝၤအဃိန့ၣ်လီၤ. ခဲအံၤအဝၤဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤလၢ ကလဲၤထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ဒီး လဲၤဆှၢအီၤလီၤ. တဘျီတခီၣ် အဝဲဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ဒီးအီၤစ့ၢ်ကီးလီၤ.—၁ ပ့းတရူး ၃:၁.

၁၀. စီၤယိနၤသၣ်ကြၢးတီဒီး မတၤတဂၤလဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲဒ်လဲၣ်.

^၁၀ ဖဲစီၤစီလူးစံးဝဲလၢ ကလဲၤမၤသံစီၤဒၤဝံးအခါ အဝဲဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီတၢ်လီၤ. အဝဲအဲၣ်ဒိးတီဒီးအပၢ် ဘၣ်ဆၣ် အဲၣ်ဒိးတီဒီးစီၤဒၤဝံးစ့ၢ်ကီးလီၤ. စီၤယိနၤသၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဒီးစီၤဒၤဝံး ဒီးတအိၣ်ဒီးအပၢ်စီၤစီလူးဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲဃုထၢဝဲလၢ ကတီဒီးစီၤဒၤဝံးလီၤ. စီၤယိနၤသၣ် ဟ့ၣ်ပလီၢ်စီၤဒၤဝံးလၢ ကအိၣ်ခူသူၣ် ဒီးတဲဘၣ်အပၢ်စီၤစီလူးလၢ တကြၢးမၤသံ စီၤဒၤဝံးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.—ဖး ၁ ၡမူၤအ့လး ၁၉:၁–၆ တက့ၢ်.

၁၁, ၁၂. ပတၢ်အဲၣ်ကစၢ်ယွၤန့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢ ပကဆၢတဲာ်လၢ ပကအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီဒ်လဲၣ်.

^၁၁ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် အဲလံးစ် အိၣ်လၢအီစတြ့လယါန့ၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီး တၢ်ဆၢတဲာ်လၢ ကဘၣ်တီဒီးမတၤတဂၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဲလံးစ်မၤလိလံာ်စီဆှံအခါ အဝဲတဲဘၣ်ဝဲအဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ တၢ်လၢအမၤလိဘၣ်ဝဲတဖၣ်လီၤ. အဝဲတဲနၢ်ပၢၢ်စ့ၢ်ကီး အဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ တမၤဝဲခရံာ်အိၣ်ဖျဲၣ်အမူးပွဲ ဒီးအဝဲသ့ၣ်လၢၤဘၣ်. အဆိကတၢၢ် ဖဲအဟံၣ်ဖိဃီဖိ နၢ်ဟူဘၣ်အဲလံးစ် အတၢ်ကတိၤအခါ အဝဲသ့ၣ်သးအုးဝဲဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လၢခံန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်သးဒိၣ်ထီၣ်အီၤဒိၣ်မးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ အဲလံးစ်တသးအိၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢၤဘၣ်. လၢခံအမိၢ်တဲဘၣ်အီၤလၢ ယတအဲၣ်ဒိးထံၣ်နၤ နီတဘျီလၢၤဘၣ်. အဲလံးစ်စံးဝဲလၢ– “ယကမၢကမၣ် ဒီးယသးဘၣ်ဒိဒိၣ်မး မ့ၢ်လၢယအဲၣ်အဝဲသ့ၣ်နီၢ်နီၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့, ယပာ်ယဟိဝၤယွၤဒီးယ့ၣ်ၡူးခရံာ် လၢနီၣ်ဂံၢ်တၢလၢယတၢ်အိၣ်မူပူၤလီၤ. ဒီးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်လၢခံတဘျီန့ၣ် ယဒိးဘျၢထံလီၤ.”—မးသဲ ၁၀:၃၇.

^၁၂ ပတဘၣ်အဲၣ် တၢ်တမံၤမံၤ ဒ်သိးဒီးတၢ်လိာ်ကွဲတဖုဖု, တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တမံၤမံၤ, မ့တမ့ၢ် ထံကီၢ်တဘ့ၣ်ဘ့ၣ် ဒိၣ်န့ၢ်ဒံးပအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤဘၣ်. အဒိ ဟ့ၣ်နရံၣ် လိာ်ကွဲဝဲ တၢ်ထီၣ်က့မ် (chess) လၢအကၠိဒီး အဲၣ်ဒိးကဲထီၣ်ဝဲပှၤလိာ်ကွဲက့မ် အဂ့ၤကတၢၢ် လၢအကၠိန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်လၢအဝဲလိာ်ကွဲ တၢ်ထီၣ်က့မ် ကိးနွံဒဲးအဃိ အဝဲဟ့ၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ ဒီးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဂီၢ် တန့ၢ်အါအါလၢၤဘၣ်. ဟ့ၣ်နရံၣ်စံးဝဲလၢ ယတၢ်သးတီဒီးယကၠိန့ၣ် ဒိၣ်န့ၢ်ဒံးယတၢ်သးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲပာ်လီၤအသးလၢ တလိာ်ကွဲ တၢ်ထီၣ်က့မ်လၢ အကၠိအဂီၢ်လၢၤဘၣ်.—မးသဲ ၆:၃၃.

၁၃. ပကလဲၤခီဖျိ ဟံၣ်ဖိဃီဖိ တၢ်ကီတၢ်ခဲအဂီၢ် တၢ်သးတီဒီး ကစၢ်ယွၤန့ၣ် မၤစၢၤပှၤကသ့ဒ်လဲၣ်.

 ^၁၃ တဘျီတခီၣ် ပကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်ဒီးတၢ်သးတီ လၢပဟံၣ်ဖိဃီဖိ ကိးဂၤဒဲးအဖီခိၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအညီဘၣ်. အဒိ, ခဲန်စံးဝဲလၢ– “ယအဲၣ်ဒိး လဲၤဟးအိၣ်သကိးယမိၢ်ထီဘိ ဒီးယအဲၣ်ဒိးလၢယမိၢ် ကဟဲအိၣ်ဒီးပှၤတဘျီတခီၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယမိၢ်ဒီးယမါန့ၣ် တဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့လိာ်အသးဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယကမၤမုာ် ယမါဒီးယမိအသး ခံဂၤလၢာ် တဘျီဃီန့ၣ်တသ့ဘၣ်.” လၢခံ ခဲန် ဆိကမိၣ်က့ၤဝဲ တၢ်လၢလံာ်စီဆှံစံးဝဲတဖၣ် ဒီးနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်ဝဲတၢ်အိၣ်အသးအံၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ညါထီၣ်ဝဲလၢ အကဘၣ်မၤမုာ်အမါအသး ဒီးတီဒီးအီၤလီၤ. အဝဲဃုထံၣ်န့ၢ်ကျဲလၢ အမါတူၢ်လိာ်ဝဲသ့လီၤ. လၢခံအဝဲတဲနၢ်ပၢၢ်အမါဒီးအမိၢ်လၢ ကဘၣ်ပာ်ကဲလိာ်သး တဂၤဒီးတဂၤလီၤ.—ဖး ၁ မိၤၡ့ ၂:၂၄; ၁ ကရံၣ်သူး ၁၃:၄, ၅ တက့ၢ်.

၁၄. စီၤယိနၤသၣ်တီဒီး စီၤဒၤဝံးအဃိ အပၢ်စီၤစီလူးမၤအီၤဒ်လဲၣ်.

^၁၄ ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အတီခိၣ်ရိၣ်မဲတၢ်တဂၤ နၢ်ပၢၢ်ကမၣ်ပှၤ ဒီးတဂ့ၤလၢပဖီခိၣ်အခါဒၣ်လဲာ် ပတီဒီးယဟိဝၤယွၤသ့ဝဲလီၤ. စီၤပၤစီလူးန့ၣ် ကစၢ်ယွၤဃုထၢထီၣ်အီၤလၢ စီၤပၤဘၣ်ဆၣ် အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ အဖိခွါအဖီခိၣ်န့ၣ် တဂ့ၤဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိ အဖိခွါအဲၣ်စီၤဒၤဝံးလဲၣ်န့ၣ် အဝဲတနၢ်ပၢၢ်ဝဲဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲစီၤယိနၤသၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢးမၤစၢၤစီၤဒၤဝံးအခါ စီၤစီလူးအသးထီၣ်ဒိၣ်မး ဒီးမၤမဲာ်ဆှးအီၤလၢ ပှၤအါဂၤအမဲာ်ညါလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ စီၤယိနၤသၣ်န့ၣ် ပာ်ကဲအပၢ်ဒံးလီၤ. တကတီၢ်ဃီန့ၣ် အဝဲတီဒီးယဟိဝၤယွၤဒီး စီၤဒၤဝံးလၢယွၤဃုထၢထီၣ်အီၤတဂၤန့ၣ်လီၤ.—၁ ၡမူၤအ့လး ၂၀:၃၀-၄၁.

၁၅. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤ မ့ၢ်တဂ့ၤလၢပဖီခိၣ်န့ၣ် ပကြၢးပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးဒ်လဲၣ်.

 ^၁၅ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ လၢပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢအတီခိၣ်ရိၣ်မဲတၢ်တဖၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢးရ့ဒီး ပှၤကိးဂၤဒဲးလၢအဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ်အံၤ တမ့ၢ်ပှၤလၢပှၤပှဲၤဘၣ်. ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ် တလၢတပှဲၤဘၣ်အဃိ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကနၢ်ပၢၢ်ကမၣ်ပှၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. (၁ ၡမူၤအ့လး ၁:၁၃-၁၇) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပှၤမ့ၢ်နၢ်ပၢၢ်ကမၣ်ပှၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, ကွၢ်တလီၤပှၤမ့ၢ်ဂ့ၤ မ်ပကတီဒီးယဟိဝၤယွၤထီဘိတက့ၢ်

၁၆. ပကဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ပတၢ်သးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤ လၢအဆၢကတီၢ်ဖဲလဲၣ်.

^၁၆ စီၤစီလူး အဲၣ်ဒိးလၢ စီၤယိနၤသၣ် ကကဲထီၣ်စီၤပၤလီၤ. (၁ ၡမူၤအ့လး ၂၀:၃၁) ဘၣ်ဆၣ် စီၤယိနၤသၣ် အဲၣ်ယဟိဝၤယွၤဒီး တီဒီးအီၤလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ စီၤယိနၤသၣ်န့ၣ် တကွၢ်လီၤထဲအနီၢ်ကစၢ်အဂီၢ်ဘၣ်. အဝဲဒီတံၤဒီသကိးဒီး စီၤဒၤဝံးဒီး မၤထွဲဝဲဒ်အအၢၣ်လီၤအီၤအသိးလီၤ. ပှၤတဂၤစုာ်စုာ်လၢ အအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤဒီး သးတီဒီးအီၤန့ၣ် “တၢ်အၢမ့ၢ်ဘၣ်က့ၤအီၤဒၣ်လဲၣ်, မၤဝဲဒ်အအၢၣ်လီၤဝဲ အသိးန့ၣ်လီၤ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၅:၄ ခ့ခါစှီၤကျိာ်. ) မ့ၢ်လၢပတီဒီး ကစၢ်ယွၤအဃိ ပမၤထွဲ ဒ်ပအၢၣ်လီၤပာ်စၢၤဝဲအသိးလီၤ. အဒိ ဖဲပအၢၣ်လီၤလၢ ပကမၤန့ၢ်ပှၤအဂၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤတခါခါန့ၣ် မ့ၢ်ကကဲထီၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢပဂီၢ်ဘၣ်ဆၣ် ပကဘၣ်တီဒီး ပတၢ်အၢၣ်လီၤန့ၣ်လီၤ. လၢပနီၢ်ဒီမါဝၤ အဘၢၣ်စၢၤ တၢ်ကီတၢ်ခဲမ့ၢ်အိၣ်ထီၣ်ဒၣ်လဲာ် ပကပာ်ဖျါထီၣ်ပတၢ်အဲၣ် ယဟိဝၤယွၤခီဖျိ လၢပတီဒီးပသးသမူတံၤသကိးထီဘိလီၤ.—ဖး မၤလကံ ၂:၁၃–၁၆ တက့ၢ်.

၁၇. တၢ်မၤလိအံၤ မၤစၢၤနၤဒ်လဲၣ်.

^၁၇ လၢတၢ်အိၣ်အသးကီခဲအပူၤဒၣ်လဲာ် ပအဲၣ်ဒိးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤ ဒ်စီၤယိၤနၤသၣ်အသိးလီၤ. ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် မ့ၢ်မၤသးအုးပှၤသနာ်က့ မ်ပတီဒီးအဝဲသ့ၣ်ထီဘိတက့ၢ်. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်ဒီး ပကမၤသးခုယဟိဝၤယွၤအသး ဒီးပကသးခုစ့ၢ်ကီးလီၤ. (ကတိၤဒိ ၂၇:၁၁) ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤကမၤတၢ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢပဂီၢ်ထီဘိ ဒီးကကဟုကယာ်ပှၤလီၤ. တၢ်မၤလိလၢခံတခါန့ၣ် ပကထံၣ်ဘၣ်လၢစီၤဒၤဝံးအစိၤန့ၣ် ပှၤတနီၤတီဒီးယွၤ ဒီးပှၤအဂၤတဖၣ် တတီဝဲဘၣ်. ပကမၤလိဘၣ်ဃးဒီး ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဒီးပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိလၢ အဝဲသ့ၣ်အအိၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.