တၢ်မၤလိ ၃
နဒီသဒၢနသး ကသ့ဒ်လဲၣ်
“လၢနပၢၤတၢ်ခဲလၢာ်အဖီခိၣ်န့ၣ် ပၢၤနသးတက့ၢ်.”—ကတိၤဒိ ၄:၂၃.
တၢ်သးဝံၣ် ၃၆ ပဘၣ်ပၢၤပသး
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ် *
၁-၃. (က) ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤအဲၣ်ဝဲ စီၤၡလိၤမိၤလဲၣ် ဒီးစီၤၡလိၤမိၤ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤမနုၤတဖၣ်လဲၣ်. (ခ) လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး တၢ်သံကွၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.
စီၤၡလိၤမိၤကဲထီၣ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိအစီၤပၤ ဖဲအဝဲအသးစၢ်အခါန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲပၢတၢ်သီသီအခါန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ သံကွၢ်အီၤလၢ တၢ်မံမီၢ်အပူၤလၢ အဝဲလီကီဝဲတၢ် “မနုၤလဲၣ်” န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်န့ၣ် စီၤၡလိၤမိၤ စံးဆၢက့ၤအီၤလၢ “ယမ့ၢ်ဖိသၣ်အဆံး, ဒီးယလဲၤထီၣ်ဟဲနုာ်န့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါဘၣ်, . . . မၤသးဒ်န့ၣ်ဒီး ဟ့ၣ်လီၤနခ့နပှၤ အသူၣ်ဆးအသးဆး [“သးလၢအဒိကနၣ်တၢ်” NWT] ဒ်သိးအကစံၣ်ညီၣ်နပှၤဂီၢ်မုၢ်” န့ၣ်တက့ၢ်. (၁ စီၤပၤ ၃:၅-၁၀) စီၤၡလိၤမိၤဃ့ဝဲ “သးလၢအဒိကနၣ်တၢ်” အဃိ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ အဝဲအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသးဒိၣ်မးလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယဟိဝၤယွၤ အဲၣ်စီၤၡလိၤမိၤ ဒိၣ်မးလီၤ. (၂ ၡမူၤအ့လး ၁၂:၂၄) ကစၢ်ယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ စီၤၡလိၤမိၤအတၢ်ဃ့အဃိ အဝဲဟ့ၣ်လီၤဝဲ စီၤၡလိၤမိၤလၢ ‘သးလၢအကူၣ်တၢ်သ့, ဒီးတၢ်သူၣ်ဆးသးဆး’ လီၤ.—၁ စီၤပၤ ၃:၁၂.
၂ ဖဲစီၤၡလိၤမိၤ တီဒီးကစၢ်ယွၤအတီၢ်ပူၤ အဝဲဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤအါမးလီၤ. အဝဲတ့ထီၣ်ဘၣ်တၢ်လုၢ်ဟံၣ်လၢ “ယွၤ, အံၣ်စရ့လးအကစၢ်အမံၤအဂီၢ်လီၤ.” (၁ စီၤပၤ ၈:၂၀) အဝဲအမံၤဟူသၣ်ဖျါ ခီဖျိတၢ်ကူၣ်သ့လၢ ကစၢ်ယွၤ ဟ့ၣ်လီၤအီၤတဖၣ်အဃိလီၤ. ဒီးတၢ်ကတိၤတဖၣ်လၢအတဲဝဲ ခီဖျိလၢကစၢ်ယွၤအသးစီဆှံ ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်အီၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကွဲးနီၣ်အီၤလၢ လံာ်စီဆှံ သၢကတြူၢ်အပူၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အကျါတကတြူၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲလံာ်တၢ်ကတိၤဒိလီၤ.
၃ လၢလံာ်ကတိၤဒိအပူၤ တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ်သးန့ၣ် အိၣ်ဝဲအဘျီအါမးလီၤ. အဒိ ဖဲ ကတိၤဒိ ၄:၂၃ အပူၤန့ၣ်ပဖးဘၣ်လၢ “လၢနပၢၤတၢ်ခဲလၢာ်အဖီခိၣ်န့ၣ် ပၢၤနသးတက့ၢ်.” လၢလံာ်စီဆှံအဆၢအံၤအပူၤ တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “သး” န့ၣ်အခီပညီအိၣ်ဒ်လဲၣ်. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး တၢ်သံကွၢ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢလီၤ. ဒီးပကတဲသကိး တၢ်သံကွၢ်လၢအဂၤခံဖျၢၣ် အတၢ်စံးဆၢလီၤ. တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢးမၤဘၣ်ဒိဝဲ မ့တမ့ၢ် မၤဟးဂီၤဝဲ ပသးဒ်လဲၣ်. ဒ်သိးပကတီဒီးယွၤအဂီၢ် ပကဘၣ်နၢ်ပၢၢ် တၢ်သံကွၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်တဖၣ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢလီၤ.
“နသး” န့ၣ်အဲၣ်ဒိးစံးဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်
၄-၅. (က) လၢလံာ်စီဆှံအပူၤ တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “သး” န့ၣ်အခီပညီအိၣ်ဒ်လဲၣ်. (ခ) ဒ်နကွၢ်ထွဲ နနီၢ်ခိ အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အသိး နကဘၣ်ကွၢ်ထွဲ နနီၢ်သးဒ်လဲၣ်.
၄ လၢ ကတိၤဒိ ၄:၂၃ အပူၤတၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “သး” န့ၣ်အခီပညီအိၣ်စ့ၢ်ကီးလၢ ပတၢ်ဆိကမိၣ်, ပတၢ်တူၢ်ဘၣ်, ပတၢ်သူၣ်ဟူးသးဂဲၤ ဒီးပတၢ်အဲၣ်ဒိးတဖၣ်လီၤ. ဒီးမ့ၢ်ဝဲ တၢ်လၢအအိၣ်လၢပသးပူၤနီၢ်နီၢ် ဒီးတမ့ၢ်ထဲ တၢ်လၢအအိၣ်ဖျါလၢခိန့ၣ်ဘၣ်.
၅ ဆိကမိၣ်ကွၢ် ဒ်သိးပှၤတဂၤ အနီၢ်ခိအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ကဂ့ၤအဂီၢ် အဝဲကဘၣ်မၤဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်. အဝဲကဘၣ်အီၣ် တၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢ အန့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါဒီး ကဘၣ်မၤ နီၢ်ခိအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤထီဘိလီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ပနီၢ်သးအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ကဂ့ၤအဂီၢ် ပကဘၣ်အီၣ် နီၢ်သးအတၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢ အန့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါ ဒီးမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤလီၤ. ပမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤသ့ခီဖျိ ပမၤထွဲ တၢ်လၢပမၤလိဘၣ်အီၤတဖၣ် ဒီးတဲဘၣ်ပှၤဂၤလၢ ပတၢ်နာ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၁၀:၈-၁၀; ယၤကိာ် ၂:၂၆) ဒီးအဂၤတမံၤန့ၣ် ပမ့ၢ်ကွၢ်လၢ ပနီၢ်ခိအက့ၢ်အဂီၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကဖျါလၢ ပအိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဘၣ်ဆၣ် နီၢ်နီၢ်လၢပကိပူၤန့ၣ် အိၣ်တဆူၣ်ဘၣ်. ဒ်န့ၣ်အသိး ပမ့ၢ်ကွၢ်လၢပမၤ နီၢ်သးအတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ ပတၢ်နာ်ဂၢၢ်ကျၢၤဘၣ်ဆၣ် လၢပသးပူၤန့ၣ် အိၣ်ပှဲၤဒီးတၢ်ဆိကမိၣ်လၢ အတဂ့ၤတဖၣ်သ့လီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၁၀:၁၂; ယၤကိာ် ၁:၁၄, ၁၅) ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် အဲၣ်ဒိးလၢပကဆိကမိၣ်တၢ် ဒ်အဝဲအသိးလီၤ. အဝဲဂုာ်ကျဲးစၢးမၤဝဲဒ်လဲၣ် ဒီးပဒီသဒၢလီၤပသး ကသ့ဒ်လဲၣ်.
မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢး မၤဟးဂီၤဝဲ ပသးဒ်လဲၣ်
၆. မုၣ်ကီၤလံၢ် အိၣ်ဒီးဖီတၢၣ်ဒ်လဲၣ် ဒီးအဝဲဂုာ်ကျဲးစၢး လ့ပစီပှၤဒ်လဲၣ်.
၆ မုၣ်ကီၤလံၢ်လၢအမ့ၢ် ပှၤလၢအပူထီၣ်တၢ်, ပှၤလၢအထီဒါ ကစၢ်ယွၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဒီးအဲၣ်လီၤထဲအသးန့ၣ် အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ပကလီၤဂာ်ဒ်သိးဒီးအီၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ်မၤဆူၣ်ပှၤ ဒ်န့ၣ်တန့ၢ်ဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲကမၤဝဲလၢ ကျဲလၢအဂၤတဖၣ်လီၤ. အဒိ အဝဲသူဝဲ ပှၤလၢပခိၣ်ပဃၢၤ လၢအတၢ်ဆိကမိၣ် လီၤဂာ်ဒ်သိးဒီးအီၤတဖၣ်လီၤ. (၁ ယိၤဟၣ် ၅:၁၉) ပသ့ၣ်ညါလၢ တၢ်ရ့လိာ်သးလၢအအၢအသီန့ၣ်က “မၤအၢလီၤ” မ့တမ့ၢ် “မၤဘၣ်ဒိ” ပတၢ်ဆိကမိၣ် ဒီးပတၢ်မၤတဖၣ်ဒၣ်လဲာ် မုၣ်ကီၤလံၢ်မုၢ်လၢ်ဝဲလၢ ပကရ့တံၤရ့သကိးဒီး ပှၤတဖၣ်န့ၣ်ဒံးလီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၁၅:၃၃) စီၤၡလိၤမိၤ လီၤဘၣ်လၢ တၢ်လ့ပစီအံၤအပူၤလီၤ. အဝဲဆီဟံၣ်ဆီဃီဒီး ပှၤပိာ်မုၣ်လၢ အဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် တၢ်ဂီၤတၢ်ဖှီၣ်တဖၣ် ဒီးလၢခံန့ၣ်အမါတဖၣ် လွဲန့ၢ်အီၤဒီး “ဘိးဃၣ်ကွံာ်အသး” လၢကယံၤထီၣ်ဒီး ယဟိဝၤယွၤလီၤ.—၁ စီၤပၤ ၁၁:၃.
နဒီသဒၢလီၤနသးလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၇) *
၇. မုၣ်ကီၤလံၢ် ရၤလီၤဝဲ အတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်လၢ ကျဲဒ်လဲၣ် ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိ ပကဘၣ်ပလီၢ်ပသးလဲၣ်.
၇ မုၣ်ကီၤလံၢ်သူဝဲ ပှၤဂၤအတၢ်လဲၤခီဖျိ ဒီးအဂ့ၢ်အကျိၤတဖၣ် လၢတၢ်ဂီၤမူတဖၣ်အပူၤ ဒ်သိးကရၤလီၤဝဲ အတၢ်ဆိကမိၣ်အဂီၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်ထဲလၢ အမၤမုာ်မၤဖှံပသးဘၣ်, အကထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ပှၤဒ်သိး ပတၢ်ဆိကမိၣ်, ပတၢ်တူၢ်ဘၣ် ဒီးပတၢ်မၤတဖၣ် ကလီၤဂာ်ဒ်သိးဒီးအီၤအဂီၢ်လီၤ. ဖဲယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိတၢ်အခါ အဝဲမၤဝဲဒ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ အဝဲဟ့ၣ်ဝဲ တၢ်အဒိလၢဘၣ်ဃးဒီး ပှၤၡၤမရံဖိလၢ အအဲၣ်ပှၤလၢအဃၢၤတဂၤ ဒီးဖိခွါလၢ အဟးထီၣ်ဆူဟံၣ်ဒီး မၤလၢာ်ဂီၤ အတၢ်န့ၢ်သါအဂ့ၢ်လီၤ. (မးသဲ ၁၃:၃၄; လူၤကၣ် ၁၀:၂၉-၃၇; ၁၅:၁၁-၃၂) ပှၤလၢမုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်ဆိကမိၣ် လုၣ်ဘၢအီၤတဖၣ်န့ၣ် ကသူဝဲ တၢ်လဲၤခီဖျိဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်လၢ တၢ်ဂီၤမူအပူၤ ဒ်သိးကမၤဘၣ်ဒိပှၤလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ထံၣ်လၢအကြၢးအဘၣ်လီၤ. တၢ်ဂီၤမူတဖၣ်ဒီး TV အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်န့ၣ် တမၤဘၣ်ဒိ ပတၢ်ဆိကမိၣ်ဘၣ်ဒီး မၤမုာ်ပသး ဒီးဟ့ၣ်ပှၤတၢ်ကူၣ်သ့ သ့ဝဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပကဘၣ်ပလီၢ်ပသးလီၤ. ဖဲပဃုထၢ တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးအခါ ပကဘၣ်သံကွၢ်လီၤပသးလၢ ‘တၢ်ဂီၤမူဒီး TV အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ်အံၤ သိၣ်လိယၤလၢ တၢ်မိၣ်န့ၢ်သးလီလၢ အတဂ့ၤတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤန့ၣ်ဧါ.’ (ကလၤတံ ၅:၁၉-၂၁; အ့းဖ့းစူး ၂:၁-၃) နမ့ၢ်သ့ၣ်ညါလၢ တၢ်ဂီၤမူအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတဖၣ် ဆီၣ်ထွဲဝဲ မုၣ်ကီၤလံၢ်အတၢ်ဆိကမိၣ်န့ၣ် နကြၢးမၤဒ်လဲၣ်. ထံၣ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဒ်တၢ်ဆူးတၢ်ဆါလၢ အဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်တၢ်သ့အသိး ဒီးဟးဆှဲးအီၤတက့ၢ်.
၈. ဒ်သိးဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဒီသဒၢလီၤအသးကသ့အဂီၢ် မိၢ်ပၢ်တဖၣ် မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၈ မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်ဧၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး မၤဘၣ်ဒိဝဲ နဖိတဖၣ်အသးအဃိ နအိၣ်ဒီးမူဒါလီၤဆီလၢ နကဒီသဒၢနဖိတဖၣ်လီၤ. ဒ်သိးနဖိတဖၣ် သုတဆူးတဆါတဂ့ၤအဂီၢ် တသ့ဖဲအသ့ နကဒီသဒၢအဝဲသ့ၣ်လီၤ. နကပာ်နဟံၣ်ကဆှဲကဆှီ ဒီးနကတၢၤကွံာ် တၢ်လၢအကမၤ ဘၣ်ဒိနၤမ့တမ့ၢ် နဖိအတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တဖၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး နကဘၣ် ဒီသဒၢနဖိတဖၣ်လၢ တၢ်ဂီၤမူ, TV, အံၣ်လဲးထြီနံးက့း(မ်) ဒီးပှာ်ယဲၤသန့တဖၣ်လၢ အဆီၣ်ထွဲဝဲ မုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်နၤ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ နကမၤစၢၤနဖိတဖၣ်လၢ အကကဲထီၣ်ယဟိဝၤယွၤ အတံၤသကိးလီၤ. (ကတိၤဒိ ၁:၈; အ့းဖ့းစူး ၆:၁, ၄) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဒ်သိးနကပာ်လီၤ နဟံၣ်ဃီအတၢ်ဘျၢလၢ အဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ လံာ်စီဆှံအတၢ်သိၣ်တၢ်သီအဂီၢ် တဘၣ်ပျံၤတၢ်တဂ့ၤ. တဲဘၣ်နဖိလၢ တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကွၢ်ဝဲသ့ ဒီးကွၢ်ဝဲတသ့ဘၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဒီးမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဒ်သိးကနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ နပာ်လီၤတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဒ်န့ၣ်လဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. (မးသဲ ၅:၃၇) ဒီးဖဲနဖိတဖၣ် ဒိၣ်ထီၣ်အခါ မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်ဒ်သိး ကဆိကမိၣ်ထံ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဘျၢတဖၣ်ဒီး နီၤဖးတၢ်အဘၣ်ဒီး တၢ်အကမၣ် လၢအနီၢ်ကစၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. (ဧ့ၤဘြံၤ ၅:၁၄) ဒီးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ နတၢ်ဒိတၢ်တဲာ်န့ၣ် ကဲဘျုးလၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး နတၢ်စံးတၢ်ကတိၤတဖၣ် န့ၣ်တက့ၢ်.—၅ မိၤၡ့ ၆:၆, ၇; ရိမ့ၤ ၂:၂၁.
၉. တၢ်ဆိကမိၣ်လၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် ရၤလီၤဝဲတခါန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိ တၢ်ဆိကမိၣ်အံၤ လီၤဘၣ်ယိၣ်လဲၣ်.
၉ မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢး မၤဟးဂီၤဝဲ ပသးခီဖျိ ဒုးဆိကမိၣ်ပှၤလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဂ့ၤဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ကစၢ်ယွၤအတၢ်ဆိကမိၣ်လီၤ. (ကလီးစဲ ၂:၈) ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်ဆိကမိၣ်တခါလၢ မုၢ်ကီၤလံၢ်ရၤလီၤဝဲန့ၣ်တက့ၢ်. ပကကဲထီၣ်ပှၤထူးပှၤတီၤန့ၣ် ကြၢးမ့ၢ်တၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူအပူၤလီၤ. ဒီးပှၤလၢ အဆိကမိၣ်ဝဲ ဒ်န့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကကဲထီၣ်ပှၤထူးပှၤတီၤ မ့တမ့ၢ် တကဲထီၣ်ဝဲဘၣ်. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ ပှၤလၢအအဲၣ်ဒိးကဲထီၣ် ပှၤထူးပှၤတီၤတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် သးစၢၢ်ဆၢထဲ တၢ်ဃုကျိၣ်ဃုစ့ တုၤဒၣ်လဲာ် တကွၢ်တၢ်လၢ အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်, တကနၣ်ဃုာ် အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဒီးယဟိဝၤယွၤလၢၤဘၣ်အဃိ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အိၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. (၁ တံၤမသ့း ၆:၁၀) ဘၣ်ဃးဒီးကျိၣ်စ့န့ၣ် ပပၢ်အိၣ်လၢမူခိၣ် လၢအပှဲၤဒီးတၢ်ကူၣ်သ့တဂၤအံၤ မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကအိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်လၢ အကြၢးအဘၣ်အဃိ ပစံးဘျုးဘၣ်အီၤဒိၣ်မးလီၤ.—စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၇:၁၂; လူၤကၣ် ၁၂:၁၅.
ပဒီသဒၢလီၤပသး ကသ့ဒ်လဲၣ်
ဒ်ပှၤခိးတၢ်ဖိ ဒီးပှၤခိးဝ့ၢ်အပဲတြီ လၢပျၢၤအသိး ပလီၢ်သူၣ်ပလီၢ်သး ဒီးဒီသဒၢလီၤနသး ဒ်သိးတၢ်လၢအတဂ့ၤတဖၣ် သုတနုာ်လီၤလၢ နသးပူၤတဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၀-၁၁) *
၁၀-၁၁. (က) ဒ်သိး ပကဒီသဒၢလီၤပသးအဂီၢ် ပကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) လၢပျၢၤ ပှၤခိးတၢ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် မၤဝဲတၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးပသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ်န့ၣ် မၤတၢ်ဒ် ပှၤခိးတၢ်ဖိအသိးဒ်လဲၣ်.
၁၀ ဒ်သိးပဒီသဒၢလီၤပသး ကန့ၢ်အဂီၢ် ပကဘၣ်သ့ၣ်ညါနီၤဖး တၢ်လၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်ဝံၤ ပကတြီဆၢကွံာ်အီၤ တဘျီဃီလီၤ. လၢ ကတိၤဒိ ၄:၂၃ အပူၤ တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “ပၢၤ” မ့တမ့ၢ် “ဒီသဒၢ” န့ၣ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ပှၤလၢ ပှၤခိးတၢ်ဖိတဂၤ အတၢ်မၤလီၤ. လၢစီၤၡလိၤမိၤအစိၤန့ၣ် ပှၤခိးတၢ်ဖိတဖၣ် ဆၢထၢၣ်လၢ ဝ့ၢ်ခိၣ်ဒူဒီး အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ထံၣ်ဝဲ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်တမံၤမံၤန့ၣ် မၤသီၣ်ဝဲတၢ်ကလုၢ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်တခါအံၤ မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်လၢ ပကဒီသဒၢပသးလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
၁၁ လၢပျၢၤန့ၣ် ပှၤခိးတၢ်ဖိတဖၣ် မၤသကိးတၢ်ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်ဒီး ပှၤခိးဝ့ၢ်အပဲတြီလီၤ. (၂ ၡမူၤအ့လး ၁၈:၂၄-၂၆) အဝဲသ့ၣ် မၤသကိးတၢ်ဒ်သိးသိး ဒီးဒီသဒၢဝဲဝ့ၢ် ခီဖျိကးတံာ်ဃာ်ဝဲ ဝ့ၢ်အပဲတြီ ဖဲဒုၣ်ဒါတဖၣ် ဟဲဘူးဒီးအဝဲသ့ၣ်အဝ့ၢ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. (နဃ့မယၤ ၇:၁-၃) မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢးနုာ်လီၤထီဒါပသး ပမ့ၢ်တဲလၢကျဲအဂၤတဘိန့ၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢးဝဲဒ်သိး ပတၢ်ဆိကမိၣ်, ပတၢ်တူၢ်ဘၣ်, ပတၢ်သူၣ်ဟူးသးဂဲၤ ဒီးပတၢ်အဲၣ်ဒိးတဖၣ် ကလီၤဂာ်ဒ်သိးဒီးအီၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ခရံာ်ဖိအသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ် * မၤတၢ်ဒ်ပှၤခိးတၢ်ဖိအသိး ဒီးဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤလီၤ. ဖဲပသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ် ဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤ တဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ် ပကြၢးဒိကနၣ်အီၤဒီး တသ့ဖဲအသ့ ပကဘၣ်မၤတၢ် ဒ်သိးပကဟးဆှဲး တၢ်လၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်လီၤ.
၁၂-၁၃. ပဘၣ်တၢ်မၤကွၢ်ပှၤလၢ ပကမၤတၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးပကဘၣ် ဟးဆှဲးအီၤဒ်လဲၣ်.
၁၂ ပကဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်အဒိလၢဘၣ်ဃးဒီး ပဒီသဒၢပသးလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်အတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤသိၣ်လိပှၤလၢ “တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါ, ဒီးတၢ်တကဆှီဘၣ်ထီရီၤတမံၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်သးကွံမ့ၢ်ဂ့ၤထဲအမံၤ, မ်ပှၤသုတပှ့ၤဘၣ်လၢသုကျါတဂ့ၤ.” (အ့းဖ့းစူး ၅:၃) ဘၣ်ဆၣ် ဖဲပတံၤသကိးလၢ တၢ်မၤလီၢ် မ့တမ့ၢ် လၢကၠိတဖၣ် မ့ၢ်စးထီၣ်တဲတၢ်ဂ့ၢ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါန့ၣ် ပကမၤဒ်လဲၣ်. ပသ့ၣ်ညါလၢပက “ဘၣ်ညိကွံာ်တၢ်တယူးတယီၣ်ဘၣ်ယွၤ, ဒီးတၢ်သးကွံဘၣ်ဃးဒီးဟီၣ်ခိၣ်” န့ၣ်လီၤ. (တံတူး ၂:၁၂) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ်လၢ အလီၤဂာ်ဒ်သိး ပှၤခိးတၢ်ဖိန့ၣ် ကဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လၢအလီၤဘၣ်ယိၣ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၂:၁၅) မ့ၢ်ပကဒိကနၣ်အီၤဧါ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဘၣ်တၢ်မၤကွၢ်ပှၤလၢ ပကဒိကနၣ် ပတံၤသကိးတဖၣ်အတၢ်ကတိၤ မ့တမ့ၢ် ပကကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ အဝဲသ့ၣ်ပၠးပှၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ပကဘၣ်ကးတံာ်ဃာ်ပဲတြီ, ပကဘၣ်ဟးဆှဲးတၢ်လၢအလီၤဘၣ်ယိၣ် ခီဖျိတဲတၢ်ဂ့ၢ်လၢအဂၤ မ့တမ့ၢ် ဟးထီၣ်ကွံာ်လၢအယံၤန့ၣ်လီၤ.
၁၃ ဖဲပတံၤသကိးတဖၣ် ဆီၣ်သနံးပှၤလၢ ပကဆိကမိၣ်ဒီး မၤတၢ်လၢအကမၣ်အဂီၢ်အခါ ပကတြီဆၢကွံာ်အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် ပလိၣ်ဘၣ်တၢ်သူၣ်ဒူသးဒူလီၤ. ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤထံၣ်ဝဲ ပတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး ဒီးအဝဲကဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ ဒီးတၢ်ကူၣ်သ့ ဒ်သိးပတြီဆၢကွံာ် မုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်လ့ပစီတဖၣ် ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ. (၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၁၆:၉; ယၡါယၤ ၄၀:၂၉; ယၤကိာ် ၁:၅) ပနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ပဝဲစ့ၢ်ကီး ပကဘၣ်ဒီသဒၢလီၤပသးလီၤ.
ဆဲးဒီသဒၢလီၤနသး
၁၄-၁၅. (က) ပကဘၣ်အိးထီၣ်ဃာ် ပသးလၢတၢ်မနုၤအဂီၢ်လဲၣ် ဒီးပမၤအီၤကသ့ဒ်လဲၣ်. (ခ) ကတိၤဒိ ၄:၂၀-၂၂ မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ဖဲပဖးလံာ်စီဆှံအခါ ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် အဘျုးအါအါအဂီၢ်ဒ်လဲၣ်. (ကွၢ် တၢ်လွံၢ်နၢၣ်လၢအမ့ၢ် “ ယဆိကမိၣ်ထံတၢ် ကသ့ဒ်လဲၣ်” န့ၣ်တက့ၢ်.)
၁၄ ဒ်သိးပကဒီသဒၢလီၤပသးအဂီၢ် တမ့ၢ်ထဲ ပကဘၣ်တြီဆၢကွံာ် တၢ်လၢအတဂ့ၤတဖၣ်န့ၣ်ဘၣ် ပကဘၣ်တူၢ်လိာ် တၢ်လၢအဂ့ၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ. ဆိကမိၣ်ကွၢ်ကဒီး တၢ်အဒိလၢ ဘၣ်ဃးဒီး ဝ့ၢ်ခိၣ်ဒူန့ၣ်တက့ၢ်. ဖဲဒုၣ်ဒါတဖၣ် ဟဲဘူးဒီးဝ့ၢ်အခါ ပှၤခိးပဲတြီဖိတဂၤ ကးတံၢ်ဃာ်ပဲတြီ ဒ်သိးကဒီသဒၢဝဲ ဝ့ၢ်အဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လၢတၢ်ဆၢကတီၢ်အဂၤန့ၣ် အဝဲကအိးထီၣ်ဃာ်ပဲတြီ ဒ်သိးပှၤကဆှၢနုာ် တၢ်အီၣ်တၢ်အီဒီး တၢ်အဂၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. အဝဲမ့ၢ်တအိးထီၣ် ပဲတြီနီတဘျီဘၣ်န့ၣ် ပှၤအိၣ်လၢဝ့ၢ်ပူၤတဖၣ် ကလီၤဒိဝဲလီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ပကဘၣ်အိးထီၣ်ပသး ဒ်သိးကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ် ကနုာ်လီၤလၢ ပသးပူၤအဂီၢ်လီၤ.
၁၅ လံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဆိကမိၣ်အဃိ ဖဲပဖးအီၤတဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ပပျဲလၢ ကစၢ်ယွၤအတၢ်ဆိကမိၣ် ကလုၢ်ဘၢ ပတၢ်ဆိကမိၣ်, ပတၢ်တူၢ်ဘၣ်ဒီး ပတၢ်မၤတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဖဲပဖးလံာ်စီဆှံအခါ ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် အဘျုးအါအါအဂီၢ် ပမၤကသ့ဒ်လဲၣ်. တၢ်ဃ့ဘါထုကဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤ တဲဝဲလၢ “တချုးလၢ ယဖးလံာ်စီဆှံအခါ ယဃ့ယဟိဝၤယွၤလၢ အကမၤစၢၤယၤဒ်သိး ယကထံၣ် ‘တၢ်လီၤလးလၢ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီအပူၤ’ အဂီၢ်လီၤ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၁၈) ဒီးပကဘၣ် ဆိကမိၣ်ထံ တၢ်လၢပဖးအီၤတဖၣ် စ့ၢ်ကီးလီၤ. ပမ့ၢ်ဃ့ဘါထုကဖၣ်, ဖးဒီးဆိကမိၣ်ထံ ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်ကထါ တုၤအနုာ်လီၤလၢ ‘ပသးကံၢ်ပူၤ’ န့ၣ်ပကဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဆိကမိၣ် အါန့ၢ်အလီၢ်လီၤ.—ဖး ကတိၤဒိ ၄:၂၀-၂၂ တက့ၢ်; စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၉၇.
၁၆. ပှၤအါဂၤ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးလၢ JW တၢ်ဂီၤမူ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ ဒ်လဲၣ်.
၁၆ ကျဲအဂၤတဘိလၢ ပကပျဲလၢ ကစၢ်ယွၤအတၢ်ဆိကမိၣ် နုာ်လီၤလၢပသးပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပကွၢ်တၢ်လၢအအိၣ်လၢ JW တၢ်ဂီၤမူ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ® အပူၤလီၤ. ပှၤဒီမါဝၤခံဂၤ တဲဝဲလၢ “ပတၢ်ထုကဖၣ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်စံးဆၢအီၤခီဖျိ တၢ်ဂီၤမူ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢ တလါဘၣ်တလါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပတူၢ်ဘၣ် တၢ်သးအုး ဒီးတၢ်သယုၢ်သညိအခါ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ပှၤတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါအါမးလီၤ. ဒီးပကနၣ် တၢ်သးဝံၣ်တဖၣ် တလီၢ်လီၢ်လီၤ. ဖဲပဖီအီၣ်တၢ်, မၤကဆှီတၢ် မ့တမ့ၢ် ပအီထံချီအခါန့ၣ် ပအိးထီၣ်တၢ်သးဝံၣ်တဖၣ်အံၤလီၤ.” တၢ်ဂီၤမူ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကဒီသဒၢလီၤပသးအဂီၢ်လီၤ. ဒီးသိၣ်လိပှၤလၢ ပကဆိကမိၣ်တၢ် ဒ်ယဟိဝၤယွၤအသိး ဒီးထီဒါကွံာ် မုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
၁၇-၁၈. (က) ဒ် ၁ စီၤပၤ ၈:၆၁ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ပမ့ၢ်မၤထွဲ တၢ်လၢပမၤလိန့ၢ်ဘၣ်အီၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်န့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ်. (ခ) ပန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤလိမနုၤလၢ စီၤပၤဃံးစကံယၤ အဒိအတဲာ်လဲၣ်. (ဂ) ဒ်စီၤဒၤဝံး အတၢ်ဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၃၉:၂၃, ၂၄ အသိး ပဃ့ဘါထုကဖၣ် လၢတၢ်မနုၤအဂီၢ်သ့လဲၣ်.
၁၇ ဖဲပထံၣ်ဘၣ်လၢ ပမၤတၢ်ဂ့ၤအဃိ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးန့ၣ် ပတၢ်နာ် ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်ဝဲလီၤ. (ယၤကိာ် ၁:၂, ၃) ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ကဖၢလၢအသးလၢ အကိးပှၤလၢ အဖိအဃိ ပသးခုဒိၣ်မး ဒီးပအဲၣ်ဒိးမၤအတၢ်ဘၣ်သး အါန့ၢ်ဒံးအလီၢ်လီၤ. (ကတိၤဒိ ၂၇:၁၁) ဖဲပထံၣ်ဘၣ် တၢ်မၤကွၢ် တမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤအခါ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပကပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပမၤပပၢ်လၢ အသးအိၣ်ပှၤတဂၤ အတၢ်မၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤန့ၣ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၁၁၃) ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤလၢ ပသးဒီဖျၢၣ်, ပပာ်လီၤပသးဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤလၢ ပကဒိကနၣ် အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဒီးပကမၤအတၢ်ဘၣ်သးလီၤ.—ဖး ၁ စီၤပၤ ၈:၆၁ တက့ၢ်.
၁၈ မ့ၢ်လၢပတလၢတပှဲၤအဃိ ပမၤကမၣ်ဘၣ်တၢ်လီၤ. ပမ့ၢ်လီၤဃံၢ်န့ၣ် ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် စီၤပၤဃံးစကံယၤ အဒိအတဲာ်လီၤ. အဝဲမၤဘၣ်တၢ်ကမၣ် ဘၣ်ဆၣ် အဝဲပီၢ်ယၢ်လီၤအသး ဒီးဆဲးမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤလၢ ‘အသးဒီဖျၢၣ်’ လီၤ. (ယၡါယၤ ၃၈:၃-၆; ၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၂၉:၁, ၂; ၃၂:၂၅, ၂၆) မ်ပတြီဆၢကွံာ် မုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဒီးမ်ပကဘါထုကဖၣ်လၢပ “သးလၢအဒိကနၣ်တၢ်” ကအိၣ်အါထီၣ်အဂီၢ် န့ၣ်တက့ၢ်. (၁ စီၤပၤ ၃:၉; ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၃၉:၂၃, ၂၄ တက့ၢ်.) ပမ့ၢ်ဒီသဒၢပသးန့ၣ် ပဆဲးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤကန့ၢ်ဝဲလီၤ.
တၢ်သးဝံၣ် ၅၄ “လၢအံၤမ့ၢ်ကျဲ”
^ လံာ်အဆၢ. 5 မ့ၢ်ပကတီဒီး ယဟိဝၤယွၤဧါ, မ့တမ့ၢ် ပကပျဲလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်ကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်ပှၤ လၢပကပတုာ်မၤ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤအဂီၢ်ဧါ. တၢ်စံးဆၢန့ၣ် တဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ ပဘၣ်တၢ်မၤအၢမၤနးပှၤ ထဲလဲၣ်န့ၣ်ဘၣ်, ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ ပဒီသဒၢလီၤပသး ထဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “သး” န့ၣ်အခီပညီအိၣ်ဒ်လဲၣ်. မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢး မၤဟးဂီၤဝဲ ပသးဒ်လဲၣ်. ပဒီသဒၢလီၤပသး ကသ့ဒ်လဲၣ်. တၢ်မၤလိတခါအံၤ ကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်သံကွၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်တဖၣ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢလီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 11 တၢ်ကတိၤ အခီပညီ– ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်လီၤပှၤ တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ ပကသမံသမိးလီၤက့ၤ ပတၢ်ဆိကမိၣ်, ပတၢ်တူၢ်ဘၣ်, ပတၢ်မၤတဖၣ် ဒီးသ့ၣ်ညါလီၤပသးလၢ ပမ့ၢ်ပှၤဒ်လဲၣ်တဂၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံ ကိးဝဲတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်အံၤလၢ သးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၂:၁၅; ၉:၁) ခရံာ်ဖိအသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်လၢပသူ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ဘျၢတဖၣ် ဒီးပသမံသမိးလီၤက့ၤ ပတၢ်ဆိကမိၣ်, ပတၢ်မၤ ဒီးပတၢ်စံးတၢ်ကတိၤတဖၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်ဧါ တဘၣ်ဧါန့ၣ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 56 တၢ်တဲဖျါထီၣ် တၢ်ဂီၤအခီပညီ– ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အဒိးဘျၢထံဝံၤတဂၤ ကွၢ်ဝဲတၢ်ဂီၤမူ ဒီးဖျါလၢတၢ်လၢ အတကြၢးတဘၣ်တဖၣ် ကဟဲဖျါထီၣ်လၢ တၢ်ဂီၤမူအပူၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် အဝဲကဘၣ်ဆၢတဲာ်လီၤအသးလၢ ကဆဲးမၤဝဲဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 58 တၢ်တဲဖျါထီၣ် တၢ်ဂီၤအခီပညီ– ပှၤခိးတၢ်ဖိလၢပျၢၤတဂၤ ထံၣ်ဝဲတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ ဝ့ၢ်အချၢလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် အဝဲကိးဝဲ ပှၤခိးပဲတြီဖိလၢ အအိၣ်လၢ တၢ်ဖီလာ်ဒီး ပှၤခိးပဲတြီစ့ၢ်ကီး ကးတံာ်ဃာ်ဝဲ ဝ့ၢ်အပဲတြီလၢ ဝ့ၢ်အပူၤတဘျီဃီလီၤ.
