တၢ်မၤလိ ၁
“ဘၣ်ယိၣ်တၢ်တဂ့ၤ, မ့ၢ်လၢယမ့ၢ်နယွၤအဃိလီၤ”
“ပျံၤတၢ်တဂ့ၤ, ယအိၣ်ဒီးနၤလီၤ. ဘၣ်ယိၣ်တၢ်တဂ့ၤ, မ့ၢ်လၢယမ့ၢ်နယွၤအဃိလီၤ. ယဒုးဆူၣ်ထီၣ်လံ နဂံၢ်နဘါလံ, မ့ၢ်မးယမၤစၢၤလံနၤလံ.”—ယၡါယၤ ၄၁:၁၀, NWT.
တၢ်သးဝံၣ် ၇ ယဟိဝၤယွၤ, မ့ၢ်ပဂံၢ်ဘါ
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ် *
၁-၂. (က) တၢ်ကတိၤလၢ ယၡါယၤ ၄၁:၁၀ အပူၤန့ၣ် ကဲဘျုးလၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ယိၤၡံခိၤ အဂီၢ်ဒ်လဲၣ်. (ခ) ယဟိဝၤယွၤ တဲဝဲတၢ်ကတိၤအံၤ လၢမတၤတဖၣ်အဂီၢ်လဲၣ်.
ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီတဂၤ လၢအမံၤမ့ၢ် ယိၤၡံခိၤန့ၣ် နၢ်ဟူဘၣ်ဝဲ တၢ်ကစီၣ်လၢ အလီၤသူၣ်အုးသးအုးလီၤ. အကသံၣ်သရၣ်တဲအီၤလၢ အဝဲကဆဲးအိၣ်မူဘၣ်ထဲ စှၤကိာ်လါလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် အဝဲမၤဝဲဒ်လဲၣ်. ယိၤၡံခိၤ သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤဝဲ လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ အဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ အဒိၣ်ကတၢၢ်လၢအမ့ၢ် ယၡါယၤ ၄၁:၁၀ လီၤ. (ဖးတက့ၢ်.) အဝဲပာ်အသးဂၢၢ်ဂၢၢ်ဒီး တဲဘၣ်အကသံၣ်သရၣ်လၢ မ့ၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ ဖီၣ်ဃာ်အစုဃံးဃံးအဃိ အဝဲတပျံၤတၢ်ဘၣ်. * လံာ်စီဆှံတဆၢအံၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤအံၤဒိၣ်မး ဒီးမၤစၢၤအီၤလၢ ကနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤလီၤ. ဒီးလံာ်စီဆှံတဆၢအံၤ မၤစၢၤစ့ၢ်ကီးပှၤ ဖဲပထံၣ်ဘၣ် တၢ်မၤကွၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်အခါန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးပကနၢ်ပၢၢ် တၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဂီၢ် အဆိကတၢၢ်န့ၣ် ပကသမံသမိးကွၢ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢဘၣ်ဃးဒီး ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤတဲဘၣ်ဝဲ ဝံယၡါယၤလၢ တၢ်ကတိၤအံၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
၂ ယဟိဝၤယွၤမၢ ဝံယၡါယၤကွဲးနီၣ်ဝဲ တၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤ ဒ်သိးကဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲ ပှၤယူဒၤဖိလၢ အကဘၣ်တၢ်က့ၤဖီၣ်အီၤဆူ ကီၢ်ဘၤဘူၤလိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ကတိၤအံၤ ကဲဘျုးလၢ ပှၤယူၤဒၤဖိတဖၣ်အဂီၢ် တကးဒံးဘၣ် ကဲဘျုးတုၤလၢ အခ့အပှၤလၢ ပစိၤခဲအံၤတဖၣ်အဂီၢ် စ့ၢ်ကီးလီၤ. (ယၡါယၤ ၄၀:၈; ရိမ့ၤ ၁၅:၄) ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ် ပအိၣ်မူဘၣ်လၢ “အဆၢအကတီၢ်လၢ အကီအခဲ” ဒိၣ်န့ၢ်ဒံးလၢညါန့ၣ်လီၤ. အဃိ ပလိၣ်ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ လၢပထံၣ်ဘၣ်အီၤဖဲ လံာ်ယၡါယၤအပူၤလီၤ.—၂ တံၤမသ့း ၃:၁.
၃. (က) လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ ၂၀၁၉ နံၣ်အဂီၢ် လၢအမ့ၢ် ယၡါယၤ ၄၁:၁၀ အပူၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ မနုၤတဖၣ်လဲၣ်. (ခ) ဘၣ်မနုၤအဃိ ပလိၣ်ဘၣ် တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤတဖၣ်အံၤလဲၣ်.
၃ လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကမၤလိဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ သၢခါလၢ အကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်ပတၢ်နာ် လၢပထံၣ်ဘၣ်အီၤဖဲ ယၡါယၤ ၄၁:၁၀ အပူၤန့ၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံတဆၢအံၤတဲဝဲလၢ (၁) ယဟိဝၤယွၤကအိၣ်ဒီးပှၤ, (၂) အဝဲမ့ၢ်ပကစၢ်ယွၤ ဒီး (၃) အဝဲကမၤစၢၤပှၤလီၤ. ဒ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် ယိၤၡံခိၤအသိး ပထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်အဃိ ပလိၣ်ဘၣ်ကစၢ်ယွၤ အတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ * တဖၣ်အံၤလီၤ. ဒီးပထံၣ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီး ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ဆီၣ်သနံးတဖၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ပဝဲတနီၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်ဒီး ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ် အတၢ်မၤအၢမၤနးလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ခဲအံၤပကသမံသမိးကွၢ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ သၢမံၤလီၤ.
“ယအိၣ်ဒီးနၤ”
၄. (က) ကစၢ်ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ လၢပကတဲသကိးအီၤ အဆိကတၢၢ်တထံၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤတမံၤလဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်တက့ၢ်.) (ခ) ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢ ပဖီခိၣ်ဒ်လဲၣ်. (ဂ) ဘၣ်ဃးဒီး ကစၢ်ယွၤအတၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤန့ၣ် နတူၢ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်.
၄ အဆိကတၢၢ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤအီလီၤပှၤလၢ “ပျံၤတၢ်တဂ့ၤ, ယအိၣ်ဒီးနၤလီၤ.” * ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အအိၣ်ဒီးပှၤ ခီဖျိအသးအိၣ်ပှၤဒီး အအဲၣ်ပှၤကွံပှၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီးအတၢ်သးကညီၤ ဒီးအတၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢ ပဖီခိၣ်အိၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် အဝဲတဲဝဲလၢ “နမ့ၢ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် လၢယမဲာ်ညါ, ဒီးနဘၣ်တၢ်လၤကပီၤ, ဒီးယအဲၣ်နၤ” လီၤ. (ယၡါယၤ ၄၃:၄) တၢ်အိၣ်လၢမူခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, လၢဟီၣ်ခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ တၢ်လၢအကမၤဟးဂီၤကွံာ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်အဲၣ် ဒီးအတၢ်သးတီလၢ ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤတဖၣ် အဖီခိၣ်န့ၣ် တအိၣ်နီတမံၤဘၣ်. (ယၡါယၤ ၅၄:၁၀) ကစၢ်ယွၤအဲၣ်ပှၤဒီး ကဲထီၣ်ပတံၤသကိးအဃိ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါဒိၣ်မးလီၤ. ဒ်အဝဲဒီသဒၢဝဲ အတံၤသကိး စီၤအၤဘြၣ် (စီၤအၤဘြၤဟၣ်) အသိး အဝဲကဒီသဒၢပှၤလီၤ. ယဟိဝၤယွၤ တဲဘၣ်စီၤအၤဘြၤဟၣ်လၢ “စီၤအၤဘြၣ်ဧၢ, ပျံၤတၢ်တဂ့ၤ. ယမ့ၢ်ကတီၤတဘ့ၣ်လၢနဂီၢ်” လီၤ.—၁ မိၤၡ့ ၁၅:၁.
ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်လၢ အလီၤဂာ်ဒ် ထံလုၣ်ဘၢတၢ် မ့တမ့ၢ် မ့ၣ်အူအီၣ်တၢ်အသိးဒၣ်လဲာ် ခီဖျိလၢ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤစၢၤအဃိ ပလဲၤခီဖျိအီၤသ့ (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၅-၆) *
၅-၆. (က) ဖဲပထံၣ်ဘၣ် တၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်အခါ ယဟိဝၤယွၤ အသးအိၣ်မၤစၢၤပှၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်ဒ်လဲၣ်. (ခ) ပန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိမနုၤလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် ယိၤၡံခိၤ အအိၣ်လဲၣ်.
၅ ယဟိဝၤယွၤအၢၣ်လီၤဝဲ အခ့အပှၤတဖၣ်လၢ “တုၤနခီဂာ်ထံန့ၣ်ဒီး, ယကအိၣ်ဒီးနၤ, ဒီးတုၤနခီဂာ်ထံမိၢ်ပှၢ်ဒီး, တလုၣ်ဘၢဘၣ်နၤဘၣ်. တုၤနခီတူာ်မ့ၣ်အူဒီး, မ့ၣ်အူတအီၣ်ဘၣ်နၤဘၣ်, ဒီးမ့ၣ်လၣ် တကိၢ်ဃံၣ်ကိၢ်ဃိာ်ဘၣ်နၤဘၣ်.” (ယၡါယၤ ၄၃:၂) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ဖဲပအိၣ်ဒီး နီၢ်ကစၢ်အတၢ်ဂ့ၢ်ကီတဖၣ်အခါ ယဟိဝၤယွၤ အသးအိၣ်မၤစၢၤပှၤလီၤ. ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ကတိၤလၢ လံာ်စီဆှံတဆၢအံၤန့ၣ် အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၆ ယဟိဝၤယွၤ တအၢၣ်လီၤဝဲလၢ အဝဲကမၤလီၤမၢ်ကွံာ် ပတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲတဟ့ၣ်အခွဲးလၢ ပကလီၤအုးလၢ တၢ်ကီတၢ်ခဲအ “ထံမိၢ်ပှၢ်” အပူၤဘၣ်. မ့တမ့ၢ် အဝဲတဟ့ၣ်အခွဲးလၢ တၢ်မၤကွၢ်အ “မ့ၣ်အူ” ကမၤဘၣ်ဒိပှၤထီဘိဘၣ်. အဝဲအၢၣ်လီၤဝဲလၢ အကအိၣ်ဒီးပှၤဒီး မၤစၢၤပှၤဒ်သိးပ “ခီဂာ်” တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ် ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤ ကမၤဝဲဒ်လဲၣ်. ပမ့ၢ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဒီး တၢ်သံဒၣ်လဲာ် အဝဲကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပသုတပျံၤတၢ်တဂ့ၤအဂီၢ်ဒီး ပဆဲးပၢၤဃာ် ပတၢ်သးတီဒီးအီၤ ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ. (ယၡါယၤ ၄၁:၁၃) ယိၤၡံခိၤ တူၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်န့ၣ်လီၤ. ယိၤၡံခိၤ အဖိမုၣ်တဲဝဲလၢ “ပမိၢ်ပာ်အသး ဂၢၢ်ဂၢၢ်သ့အဃိ ပကမၢကမၣ်လီၤ. ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤမၤစၢၤအီၤ ဒ်သိးအပာ်အသး မုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်ကသ့အဂီၢ်လီၤ. ပမိၢ်တဲဘၣ်ဝဲ ပှၤလၢအကွၢ်ပှၤဆါ ဒီးပှၤလၢအအိၣ်တဆူၣ်တဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဒီးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအဂ့ၢ် တုၤလၢအသံလီၤ” ပန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိလၢ ယိၤၡံခိၤ အအိၣ်ဒ်လဲၣ်. ပမ့ၢ်နာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အၢၣ်လီၤလၢအမ့ၢ် “ယကအိၣ်ဒီးနၤ” န့ၣ်ပကအိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ဒူသးဒူ ဒီးတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ ဖဲပလဲၤခီဖျိ တၢ်မၤကွၢ်တဖၣ်အခါလီၤ.
“ယမ့ၢ်နယွၤ”
၇-၈. (က) ကစၢ်ယွၤ အတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလၢ ပကတဲသကိးအီၤ ခံထံၣ်တထံၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးအခီပညီဒ်လဲၣ်. (ခ) ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤတဲဝဲ ပှၤယူဒၤဖိလၢ အဘၣ်တၢ်က့ၤဖီၣ်အီၤတဖၣ်လၢ “ဘၣ်ယိၣ်တၢ်တဂ့ၤ” န့ၣ်လဲၣ်. (ဂ) ဖဲ ယၡါယၤ ၄၆:၃, ၄ အပူၤ တၢ်ကတိၤမနုၤတဖၣ် မၤမုာ်ထီၣ် ကစၢ်ယွၤ အခ့အပှၤတဖၣ်အသးလဲၣ်.
၇ ပာ်သူၣ်ပာ်သး ကစၢ်ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤ ခံထံၣ်တထံၣ်လၢအမ့ၢ် “ဘၣ်ယိၣ်တၢ်တဂ့ၤ, မ့ၢ်လၢယမ့ၢ်နယွၤ” န့ၣ်တက့ၢ်. တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် ဘၣ်ယိၣ်န့ၣ် အခီပညီ မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. လၢလံာ်စီဆှံအဆၢအံၤအပူၤ တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “ဘၣ်ယိၣ်တၢ်” န့ၣ် နမ့ၢ်ကွၢ်လၢ တၢ်ကွဲးအသးလၢအခီၣ်ထံးန့ၣ် အဲၣ်ဒိးတဲဝဲလၢ “နဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ တၢ်တမံၤမံၤ မ့တမ့ၢ် ပှၤတဂၤဂၤ ကမၤဘၣ်ဒိနၤအဃိ နကွၢ်လီၤဆူ နလီၢ်ခံတလီၢ်လီၢ်” မ့တမ့ၢ် “ပှၤတဂၤလၢ အထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သးလၢအလီၤဘၣ်ယိၣ် ဒီးပျံၤတၢ်ဖုးတၢ်အါတလၢ” န့ၣ်လီၤ.
၈ ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤတဲဝဲ ပှၤယူဒၤဖိလၢ ဘၣ်တၢ်က့ၤဖီၣ်အီၤဆူ ဝ့ၢ်ဘၤဘူၤလိၣ်တဖၣ်လၢ “ဘၣ်ယိၣ်တၢ်” တဂ့ၤန့ၣ်လဲၣ်. မ့ၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤလၢအအိၣ်လၢ ထံကီၢ်ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ကပျံၤတၢ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် ကပျံၤတၢ်လဲၣ်. ဖဲပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ဘၣ်တၢ်က့ၤဖီၣ်အီၤဆူ ဝ့ၢ်ဘၤဘူၤလိၣ်အနံၣ် ၇၀ ဘူးကပှဲၤထီၣ်န့ၣ် မံဒိၣ်ဒီးဖၢၡၢၣ် ကဟဲဒုးဝဲ ဘၤဘူၤလိၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤကသူဝဲ မံဒိၣ်ဒီးဖၢၡၢၣ် အသုးမုၢ်သံၣ်ဘိတဖၣ်ဒီး ကမၤပူၤဖျဲးထီၣ် အခ့အပှၤတဖၣ်လၢ ဘၤဘူၤလိၣ်အစုပူၤလီၤ. (ယၡါယၤ ၄၁:၂-၄) ဖဲပှၤဘၤဘူၤလိၣ်ဖိတဖၣ် ဒီးကလုာ်ဒူၣ်အဂၤလၢ အအိၣ်မူ ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်တဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ အဒုၣ်အဒါတဖၣ် ဟဲဆူအဝဲသ့ၣ်အအိၣ်အခါ အဝဲသ့ၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢး ပာ်ဆူၣ်အသး ဒီးတဲလိာ်အသးလၢ “ပာ်ဆူၣ်နသး” လီၤ. အဝဲသ့ၣ် တ့အါထီၣ်ဝဲ အကစၢ်ယွၤလၢအမ့ၢ် တၢ်ဂီၤတၢ်ဖှီၣ်တဖၣ် ဒီးမုၢ်လၢ်ဝဲလၢ အတၢ်ဂီၤတၢ်ဖှီၣ်တဖၣ် ကမၤစၢၤအီၤလီၤ. (ယၡါယၤ ၄၁:၅-၇) ယဟိဝၤယွၤ မၤမုာ်ထီၣ်ဝဲ ပှၤယူဒၤဖိလၢ ဘၣ်တၢ်က့ၤဖီၣ်အီၤတဖၣ် ခီဖျိတဲဝဲ အခ့အပှၤအံၣ်စရ့လးတဖၣ်လၢ “ဘၣ်ယိၣ်တၢ်တဂ့ၤ, မ့ၢ်လၢယမ့ၢ်နယွၤအဃိလီၤ.” (ယၡါယၤ ၄၁:၈-၁၀, NWT) ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ ယဟိဝၤယွၤတဲဝဲလၢ “ယမ့ၢ်နယွၤ” တက့ၢ်. ယဟိဝၤယွၤ ဒုးနာ်န့ၢ်ဝဲ ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤတဖၣ်လၢ အဝဲတသးပ့ၤနီၣ် အခ့အပှၤတဖၣ်ဘၣ်, အဝဲမ့ၢ်ဒံး အဝဲသ့ၣ်အယွၤ ဒီးအဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ဒံးအခ့အပှၤတဖၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤ တဲအဝဲသ့ၣ်လၢ “ယကစိာ် . . . ဒီးယကမၤပူၤဖျဲး” သုလီၤ. တၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤ ကကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလၢ ပှၤယူဒၤဖိလၢ အဘၣ်တၢ်က့ၤဖီၣ်အီၤတဖၣ်အဂီၢ် သပှၢ်ကတၢၢ်လီၤ.—ဖး ယၡါယၤ ၄၆:၃, ၄ တက့ၢ်.
၉-၁၀. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပတလိၣ်ပျံၤတၢ်ဘၣ်လဲၣ်, ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်.
၉ မ့ၢ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်အိၣ်သးတဖၣ် နးထီၣ်နးထီၣ်အဃိ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် ဘၣ်ယိၣ်တၢ် ဒိၣ်န့ၢ်ဒံးလၢညါလီၤ. ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပထံၣ်ဘၣ်ဒီး ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်အံၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပတလိၣ်ပျံၤတၢ်ဘၣ်. ယဟိဝၤယွၤတဲပှၤလၢ “ယမ့ၢ်နယွၤ” လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိ တၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤ မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပပာ်ပသးဂၢၢ်ဂၢၢ် ကသ့အဂီၢ်န့ၣ်လဲၣ်.
၁၀ ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်အဒိတခါအံၤတက့ၢ်. ပှၤခံဂၤလၢအမ့ၢ် ကၠ့(မ်) ဒီး ဘဲ(န်) န့ၣ်လဲၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤလီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်လဲၤတၢ်အခါ ကလံၤမုၢ်လီၤဘၣ် ကဘီယူၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ကဘီယူၤဟူးဝးဝဲအဃိ ပှၤနီကဘီယူၤဖိတဲဝဲလၢ “ထီဃာ် ခါပး. ပကဘၣ်ခီဂာ်ကလံၤဆူၣ် တတီၤတတီၤလီၤ.” မ့မ့ၢ် ကၠ့(မ်) န့ၣ်ပျံၤတၢ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ပှၤနီကဘီယူၤဖိတဲဝဲလၢ “ယမ့ၢ်ပှၤနီကဘီယူၤဖိလီၤ. ဘၣ်ယိၣ်တၢ်တဂ့ၤ.” ကၠ့(မ်) ဂံၤဂုၤအခိၣ် ဒီးတဲဝဲလၢ “ပနာ်အီၣ်အီၤကသ့ဒ်လဲၣ်.” ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် အဝဲပာ်သူၣ်ပာ်သးဝဲလၢ ဘဲ(န်) တဘၣ်ယိၣ်တၢ်နီတမံၤဘၣ်. အဃိအဝဲသံကွၢ်ဝဲ ဘဲ(န်) လၢ “ဘၣ်မနုၤအဃိ နအိၣ်ညါ အ့အ့ဆ့ဆ့လဲၣ်.” ဘဲ(န်) နံၤကမှံထီၣ်ဒီး တဲဆၢက့ၤဝဲလၢ “ယသ့ၣ်ညါ ပှၤနီကဘီယူၤတဂၤအံၤ အဂ့ၢ်ဂ့ၤဂ့ၤလီၤ. အဝဲမ့ၢ်ယပါလီၤ, ယကတဲပၠးနၤ ယပါအဂ့ၢ်, ယပါနီကဘီယူၤသ့ထဲလဲၣ် နမ့ၢ်သ့ၣ်ညါန့ၣ် နၤစ့ၢ်ကီး နကအိၣ်အ့ဆ့လီၤ.”
၁၁. ပန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိလၢ တၢ်အဒိလၢ ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤလဲၤတၢ်ဖိခံဂၤ အအိၣ်ဒ်လဲၣ်.
၁၁ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အဒိတခါအံၤန့ၣ် ပမၤလိန့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်. ပသ့ၣ်ညါ ပပၢ်ယဟိဝၤယွၤ ဂ့ၤဂ့ၤအဃိ ပပာ်ပသးဂၢၢ်ဂၢၢ် ဒ်ဘဲ(န်) အသိးလီၤ. ပသ့ၣ်ညါလၢ ဖဲမုၢ်နံၤခံကတၢၢ်အဆၢကတီၢ်အံၤ ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ အလီၤဂာ်ဒ် ကလံၤမုၢ်အသိးဒၣ်လဲာ် အဝဲကဟံးစုနဲၣ်ကျဲပှၤ ဒီးကမၤပူၤဖျဲးပှၤလီၤ. (ယၡါယၤ ၃၅:၄) ဟီၣ်ခိၣ်အံၤ ပှဲၤဝဲဒီး တၢ်လီၤပျံၤလီၤဖုး ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်လၢပနာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤအဃိ ပပာ်ပသးဂၢၢ်ဂၢၢ်သ့ဝဲလီၤ. (ယၡါယၤ ၃၀:၁၅) ဖဲပဟးတဲဘၣ်ပှၤဂၤလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ ပနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤလဲၣ်အခါ မ့ၢ်ဒၣ်ပမၤဒ်ဘဲ(န်) အသိးလီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ပှၤလၢပကပိာ်ကပၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ ကနာ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လီၤ.
“ယဒုးဆူၣ်ထီၣ်လံ နဂံၢ်နဘါ [ဒီး] မၤစၢၤလံနၤလံ”
၁၂. (က) တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလၢ ပကတဲသကိးအီၤ သၢထံၣ်တထံၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် ယဟိဝၤယွၤအ “စုဒုၣ်” န့ၣ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ပှၤလၢ တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၂ ဆိကမိၣ်ကွၢ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤ သၢထံၣ်တထံၣ်လၢ ဝံယၡါယၤ ကွဲးဝဲန့ၣ်တက့ၢ်. အဝဲကွဲးဝဲလၢ “ယဒုးဆူၣ်ထီၣ်လံ နဂံၢ်နဘါလံ, မ့ၢ်မးယမၤစၢၤလံနၤလံ.” ဘၣ်ဃးဒီးယဟိဝၤယွၤ ဒုးဆူၣ်ထီၣ်အခ့အပှၤတဖၣ် အဂံၢ်အဘါဒ်လဲၣ်န့ၣ် ဝံယၡါယၤ ပာ်ဖျါထီၣ်တ့ၢ်ဝဲလၢ “ယွၤကဟဲဒီးအစိအကမီၤ, ဒီးအစုဒုၣ်ကပၢတၢ် လၢအဂီၢ်ဒၣ်ဝဲလီၤ.” (ယၡါယၤ ၄၀:၁၀) တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “စုဒုၣ်” န့ၣ်လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲတလီၢ်လီၢ် ဒီးအဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်စိတၢ်ကမီၤလီၤ. အဃိ တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် ယဟိဝၤယွၤအ “စုဒုၣ်ကပၢတၢ်” န့ၣ်ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ပှၤလၢ ယဟိဝၤယွၤမ့ၢ် စီၤပၤလၢ အစိအကမီၤဒိၣ်တဂၤလီၤ. အဝဲသူဝဲ အတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလၢ ပှၤမၤနၢၤအီၤတသ့ နီတဂၤဘၣ် ဒ်သိးကမၤစၢၤ ဒီးကဒီသဒၢဝဲ အခ့အပှၤလၢပျၢၤတဖၣ်လီၤ. ဒီးလၢပစိၤခဲအံၤစ့ၢ်ကီး အဝဲဆဲးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ဒီးဒီသဒၢဝဲ ပှၤလၢအနာ်န့ၢ်အီၤတဖၣ်ဒ်န့ၣ်လီၤ.—၅ မိၤၡ့ ၁:၃၀, ၃၁; ယၡါယၤ ၄၃:၁၀.
တၢ်စုကဝဲၤလၢအထီဒါ ယဟိဝၤယွၤအစုလၢ အဆူၣ်န့ၣ် တကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဘၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၂-၁၆) *
၁၃. (က) ယဟိဝၤယွၤ တီဒီးအတၢ်အၢၣ်လီၤလၢအမ့ၢ် အဝဲကဒုးဆူၣ်ထီၣ်ပဂံၢ်ပဘါ လီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢ ဆၢကတီၢ်ဖဲလဲၣ်. (ခ) တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤမနုၤ ဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်ပဂံၢ်ပဘါ ဒီးပတၢ်နာ်လဲၣ်.
၁၃ ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤပှၤလၢ “ယဒုးဆူၣ်ထီၣ်လံ နဂံၢ်နဘါ” လီၤ. အဝဲတီဒီး အတၢ်အၢၣ်လီၤအံၤ လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဖဲပဒုၣ်ပဒါတဖၣ် မၤအၢမၤနးပှၤအခါလီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤညါအံၤ လၢတၢ်လီၢ်တနီၤနီၤန့ၣ် ပဒုၣ်ပဒါတဖၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢးမၤပတုာ် ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ မ့တမ့ၢ် တြီဃာ်ဝဲ ပတၢ်ကရၢကရိ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပတဘၣ်ယိၣ်တၢ် အါတလၢဘၣ်. ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်လီၤပှၤတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ အမၤဆူၣ်ထီၣ် ပဂံၢ်ပဘါ ဒီးပတၢ်နာ်လီၤ. အဝဲအၢၣ်လီၤအီလီၤဝဲလၢ “တၢ်အစုကဝဲၤလၢ အတ့လီၤအသးထီဒါနၤန့ၣ် တဘီၣ်ထီၣ်ညီထီၣ် နီတမံၤဘၣ်.” (ယၡါယၤ ၅၄:၁၇) လံာ်စီဆှံတဆၢအံၤ ဒုးသ့ၣ်ညါပှၤ တၢ်ဂ့ၢ်လၢအရ့ဒိၣ် သၢမံၤလီၤ.
၁၄. ကစၢ်ယွၤအဒုၣ်အဒါတဖၣ် ထီဒါပှၤန့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပတကမၢကမၣ်ဘၣ်လဲၣ်.
၁၄ တၢတမံၤန့ၣ် ဒ်ပမ့ၢ်ပှၤလၢ အပိာ်ခရံာ်အခံအသိး ပသ့ၣ်ညါလၢ ပှၤကသးဟ့ပှၤလီၤ. (မးသဲ ၁၀:၂၂) ယ့ၣ်ၡူးတဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ ဖဲမုၢ်နံၤခံကတၢၢ်အဆၢကတီၢ် ပှၤလၢအပိာ်အခံတဖၣ်န့ၣ် ကဘၣ်တၢ်မၤအၢမၤနးအီၤ နးနးကလဲာ်လီၤ. (မးသဲ ၂၄:၉; ယိၤဟၣ် ၁၅:၂၀) ခံထံၣ်တထံၣ်န့ၣ် ဝံယၡါယၤ ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဆိပာ်စၢၤပှၤလၢ ပဒုၣ်ပဒါတဖၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်ထဲလၢ ကသးဟ့ပှၤဘၣ်, အဝဲသ့ၣ်ကသူဝဲ တၢ်စုကဝဲၤအါမံၤ လၢကထီဒါပှၤအဂီၢ်လီၤ. တၢ်စုကဝဲၤတဖၣ်အံၤန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး အဝဲသ့ၣ် ကလံၣ်န့ၢ်လီန့ၢ်ပှၤ, ကတဲလံၣ်တဲလီပဂ့ၢ် မ့တမ့ၢ် ကမၤအၢမၤနးပှၤ နးနးကလဲာ်လီၤ. (မးသဲ ၅:၁၁) ပဒုၣ်ပဒါတဖၣ် သူဝဲတၢ်စုကဝဲၤတဖၣ်အံၤ ဒီးဒုးပှၤဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ တမၤပတုာ်အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်. (အ့းဖ့းစူး ၆:၁၂; လီၣ်ဖျါ ၁၂:၁၇) ဘၣ်ဆၣ် ပတလိၣ်ပျံၤတၢ်ဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်.
၁၅-၁၆. (က) တၢ်ဂ့ၢ်သၢထံၣ်တထံၣ်လၢ ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်အီၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်, ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် ယၡါယၤ ၂၅:၄, ၅ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်. (ခ) ယၡါယၤ ၄၁:၁၁, ၁၂ ပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်ပှၤလၢ တၢ်ကမၤအသးဒီး ပှၤလၢအထီဒါပှၤတဖၣ် ဒ်လဲၣ်.
၁၅ ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်ဂ့ၢ်သၢထံၣ်တထံၣ် လၢပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်အီၤန့ၣ်တက့ၢ်. ယဟိဝၤယွၤတဲဝဲလၢ “တၢ်အစုကဝဲၤ” လၢပှၤသူအီၤဒ်သိး ပှၤကထီဒါပှၤအဂီၢ်န့ၣ် “တဘီၣ်ထီၣ်ညီထီၣ် နီတမံၤဘၣ်.” ဒ်တၢ်ဒူၣ်တခါလၢ အဒီသဒၢပှၤလၢ ကလံၤမုၢ်အသိး ယဟိဝၤယွၤ ကဒီသဒၢပှၤလၢ “ပှၤမၤပျံၤတၢ်ဖုးတၢ် အအူသဖှိ” တၢ်လီၤ. (ဖး ယၡါယၤ ၂၅:၄, ၅ တက့ၢ်.) ပဒုၣ်ပဒါတဖၣ် အဲၣ်ဒိးမၤဘၣ်ဒိပှၤ ထီဘိဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ် အတၢ်မၤန့ၣ် တကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ် နီတဘျီဘၣ်.—ယၡါယၤ ၆၅:၁၇.
၁၆ ယဟိဝၤယွၤ မၤဆူၣ်ထီၣ်ပတၢ်နာ်န့ၢ်အီၤ ခီဖျိဒုးသ့ၣ်ညါပှၤလၢ ကယဲၢ်ပှၤလၢ “အသးထီၣ်” ပှၤတဖၣ်န့ၣ် တၢ်ကမၤအသးဒီး အဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. (ဖး ယၡါယၤ ၄၁:၁၁, ၁၂ တက့ၢ်.) ပဒုၣ်ပဒါတဖၣ် ထီဒါပှၤ ဆူၣ်ထဲလဲၣ်ဂ့ၤထဲလဲၣ်ဂ့ၤ, မ့ၢ်ဒုးပှၤ ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ လၢခံကတၢၢ်န့ၣ် ယွၤအခ့အပှၤ အဒုၣ်အဒါခဲလၢာ် “တကဲထီၣ် တၢ်နီတမံၤဘၣ်, ဒီးကတုၤလၢ တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤလီၤ.”
ပမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအဖီခိၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်
ပမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤသ့ ခီဖျိပဖးအဂ့ၢ်လၢ လံာ်စီဆှံအပူၤ ထီဘိ (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၇-၁၈) *
၁၇-၁၈. (က) တၢ်ဖးလံာ်စီဆှံ မၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်ကစၢ်ယွၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်. (ခ) ပမ့ၢ်ဆိကမိၣ်ထံ လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ ၂၀၁၉ နံၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤဒ်လဲၣ်.
၁၇ ပမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤသ့ခီဖျိ ပဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်အဂ့ၢ်လီၤ. ကျဲထဲတဘိလၢ ပသ့ၣ်ညါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်သ့န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပဖးလံာ်စီဆှံ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဒီးဆိကမိၣ်ထံ တၢ်လၢပဖးအီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံပူၤ အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်လၢ ပနာ်န့ၢ်အီၤသ့ လၢအဘၣ်ဃးဒီး ကစၢ်ယွၤဒီသဒၢဝဲ အခ့အပှၤလၢပျၢၤတဖၣ် ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်အံၤ ဒုးနာ်န့ၢ်ပှၤလၢ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤစ့ၢ်ကီး ယဟိဝၤယွၤ ကကဟုကယာ်ပှၤလီၤ.
၁၈ ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်ကတိၤလၢ ဝံယၡါယၤသူဝဲ ဒ်သိးအဝဲကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ ဒီသဒၢပှၤဒ်လဲၣ် အဂ့ၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. အဝဲဒိလီၤဝဲ ယဟိဝၤယွၤဒ် ပှၤကွၢ်သိ ဒီးမ့မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤ အခ့အပှၤတဖၣ်န့ၣ် အဝဲဒိလီၤဝဲလၢ သိဖိတဖၣ်လီၤ. ဝံယၡါယၤတဲဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ “ကထၢဖှိၣ်သိဖိတဖၣ် လၢအစု, ဒီးကစိာ်အီၤလၢ အသးနါပှၢ်အပူၤ” လီၤ. (ယၡါယၤ ၄၀:၁၁) ဖဲပသ့ၣ်ညါလၢ ယဟိဝၤယွၤ ဖိးဟုဃာ်ပှၤဃံးဃံးအခါ ပတူၢ်ဘၣ်လၢ ပအိၣ်ဒီးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ ဒီးပပာ်ပသးဂၢၢ်ဂၢၢ်သ့ဝဲလီၤ. ပထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ် သနာ်က့ ဒ်သိးပပာ်ပသးဂၢၢ်ဂၢၢ် ကသ့ထီဘိအဂီၢ် ကုၢ်လၢအကလုၢ်တီဒီးကူၣ်တၢ်သ့ ဃုထၢထီၣ်န့ၢ်ပှၤ လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ ၂၀၁၉ နံၣ်အဂီၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ယၡါယၤ ၄၁:၁၀ လီၤ. လံာ်စီဆှံအဆၢအံၤ တဲဝဲလၢ “ဘၣ်ယိၣ်တၢ်တဂ့ၤ, မ့ၢ်လၢယမ့ၢ်နယွၤအဃိလီၤ.” ဆိကမိၣ်ထံ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ကတိၤတဖၣ်အံၤတက့ၢ်. နမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် နကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ ဒ်သိးနလဲၤခီဖျိ တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ အကဟဲတဖၣ် ကန့ၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်သးဝံၣ် ၃၈ ကစၢ်ကမၤဆူၣ်ထီၣ် နဂံၢ်ဘါ
^ လံာ်အဆၢ. 5 လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ ၂၀၁၉ နံၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ကပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်ပှၤ တၢ်ဂ့ၢ်သၢမံၤလၢ ဘၣ်ဃးဒီး ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် ပနီၢ်ကစၢ်အတၢ်အိၣ်သး မ့တမ့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်အိၣ်သးလၢ အတဂ့ၤတဖၣ်ဒၣ်လဲာ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပပာ်ပသး ဂၢၢ်ဂၢၢ်သ့လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤလိတခါအံၤ ကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤ တကးဒံးဘၣ် ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီ ကစှၤလီၤဒီး ပတၢ်နာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤ ကအါထီၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဆိကမိၣ်ထံ လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ တနံၣ်အံၤအဂီၢ်ဒီး မ့ၢ်သ့န့ၣ် တိၢ်ရူးအီၤ တုၤလၢအဘၣ်တက့ၢ်. လံာ်စီဆှံအဆၢအံၤ ကဟ့ၣ်နၤတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ ဒ်သိးနလဲၤခီဖျိ တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ နကထံၣ်ဘၣ်အီၤလၢခါဆူညါ ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 1 ကွၢ် The Watchtower, July 2016, p. 18 တက့ၢ်.
^ လံာ်အဆၢ. 3 တၢ်ကတိၤအခီပညီ– တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ကတိၤအမ့ၢ်အတီလၢ အပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်တမံၤမံၤ ကဟဲကဲထီၣ်အသး သပှၢ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အၢၣ်လီၤတဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်လီၤပှၤန့ၣ် ကမၤစှၤလီၤပတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤလၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ ပကထံၣ်ဘၣ်အီၤလၢ ခါဆူညါတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 4 လၢ ယၡါယၤ ၄၁:၁၀, ၁၃ ဒီး ၁၄ အပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “ပျံၤတၢ်တဂ့ၤ” သၢဘျီညါလီၤ. ဖဲလံာ်စီဆှံ အဆၢဖိတဖၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “ယအိၣ်ဒီးနၤ,” “ယမ့ၢ်နကစၢ်” ဒီး “ယမၤစၢၤလံနၤ” လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤမၢ ဝံယၡါယၤ ကွဲးလီၤဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤလဲၣ်. ယဟိဝၤယွၤ အဲၣ်ဒိးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်အရ့ဒိၣ်လၢအမ့ၢ် ပမၤလီၤမၢ်ပတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးတဖၣ် သ့ထဲလၢ ပနာ်န့ၢ်အီၤန့ၣ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 52 တၢ်တဲဖျါထီၣ် တၢ်ဂီၤအခီပညီ– ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဂၤစုာ်စုာ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်မၤကွၢ်လၢ တၢ်မၤလီၢ်, တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တဂ့ၤဘၣ်, ဘၣ်သဂၢၢ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ ဒီးလၢကၠိ.
^ လံာ်အဆၢ. 54 တၢ်တဲဖျါထီၣ် တၢ်ဂီၤအခီပညီ– ဖဲပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် မၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ တၢ်ခူသူၣ်အပူၤ အဆၢကတီၢ် ပလံးတဖၣ် ဟဲနုာ်လီၤဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ် တပျံၤတၢ်ဖုးတၢ်ဘၣ်.
^ လံာ်အဆၢ. 56 တၢ်တဲဖျါထီၣ် တၢ်ဂီၤအခီပညီ– ပမ့ၢ်မၤ ဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံ ထီဘိန့ၣ် ကဟ့ၣ်ပှၤတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ ဒ်သိးပကအိၣ်ဒီး တၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲအဂီၢ်လီၤ.
