တၢ်မၤလိ ၁
ဆဲးပာ်နသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ် ဒီးနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤ
၂၀၂၁ လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ တနံၣ်အဂီၢ်–“လၢသုအိၣ်ဃိကလာ်, ဒီးသန့ၤသုသးန့ၣ် မ့ၢ်သုဂံၢ်သုဘါလီၤ.”—ယၡါယၤ ၃၀:၁၅.
တၢ်သးဝံၣ် ၃ ပတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ, ပတၢ်မုၢ်လၢ်, ပတၢ်နာ်န့ၢ်အလီၢ်
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ် *
၁. ဒ်စီၤပၤဒၤဝံးအသိး ပဝဲတနီၤ ပကသံကွၢ်ဘၣ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
ပဝဲခဲလၢာ် ပအဲၣ်ဒိးလၢပတၢ်အိၣ်မူ ကပှဲၤဒီးတၢ်သးခုလီၤ. ပဝဲတဂၤမး တအဲၣ်ဒိးအိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအါမးလီၤ. လၢတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤအခ့အပှၤတနီၤ သံကွၢ်တၢ်ဒ်စီၤပၤဒၤဝံး သံကွၢ်ဝဲယဟိဝၤယွၤလၢ “ယကပာ်တၢ်ဆိကမိၣ်ဆိကမးလၢ ယသးကံၢ်ပူၤ, တၢ်သူၣ်အုးသးအုးလၢ ယသးကံၢ်ပူၤ သ့သ့တနံၤဆံးယံာ်လဲၣ်.”—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၃:၂.
၂. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိးတၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၂ ပဝဲခဲလၢာ် ပထံၣ်ဘၣ်တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ သနာ်က့ တၢ်လၢအမၤလီၤစှၤ ပတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤသ့န့ၣ် အိၣ်ဝဲလီၤ. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ အဆိကတၢၢ် ပကတဲသကိး တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ် ပတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတဖၣ်လီၤ. ဝံၤဒီး ပကတဲသကိး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဃုထံၣ်လၢ ကမၤစၢၤပှၤ ဖဲပထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်အခါ ဒ်သိးပကဆဲးပာ်ပသး မုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်ကသ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ် ပတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်
၃. ပထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲမနုၤလဲၣ် ဒီးပတြီဆၢအီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၃ တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ် ပတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲအကလုာ်ကလုာ်လီၤ. ဒီးပတြီဃာ်တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဒ်သိးအသုတကဲထီၣ်အသးတဂ့ၤန့ၣ် တသ့ဘၣ်. အဒိ, ပတြီဃာ် တၢ်အီၣ်တၢ်အီအပှ့ၤ, တၢ်ကူတၢ်သိး ဒီးတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ် ဒ်သိးအပှ့ၤသုတဒိၣ်ထီၣ်တဂ့ၤအဂီၢ် တသ့ဘၣ်. ပကတြီပှၤလၢ ပတၢ်မၤလီၢ် မ့တမ့ၢ် ပတံၤသကိးလၢကၠိ ဒ်သိးအသုတလ့ပစီပှၤလၢ ပကမၤတၢ်တတီတလိၤ ဒီးအိၣ်ဒီးလုၢ်လၢ်လၢအတဂ့ၤဘၣ်အဂီၢ် တသ့ဘၣ်. ဒီးပကတြီပှၤဂၤ ဒ်သိးအသုတမၤတၢ်အၢတၢ်သီလၢ ပလီၢ်ကဝီၤပူၤတဂ့ၤအဂီၢ် တသ့စ့ၢ်ကီးဘၣ်. ပထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်လၢပအိၣ်မူဘၣ်လၢ ပှၤလၢတအိၣ်မူမၤထွဲဝဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲဘၣ်အဃိလီၤ. မုၣ်ကီၤလံၢ်လၢအမ့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်အကစၢ်န့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတနီၤ ကပျဲဝဲ “စိၤခဲအံၤ အတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤတဖၣ်” ဒ်သိးကယံၤထီၣ်ဒီး ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ်လီၤ. (မးသဲ ၁၃:၂၂; ၁ ယိၤဟၣ် ၅:၁၉) လၢတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဃိ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ပှဲၤဝဲဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ အဒုးအိၣ်ထီၣ် ပတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတဖၣ်လီၤ.
၄. ပတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ မ့ၢ်အါတလၢန့ၣ် တၢ်ကကဲထီၣ်အသးဒီးပှၤဒ်လဲၣ်.
၄ ပသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်မ့ၢ်အါန့ၣ် ပဆိကမိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤ တန့ၢ်လၢၤဘၣ်. အဒိ, ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဘၣ်ယိၣ်လၢ ပကျိၣ်ပစ့တယၢလၢ ပကလုၢ်အီၣ်ပသးသမူအဂီၢ်ဘၣ်. ဒီးပကဘၣ်ယိၣ်လၢ ပအိၣ်မ့ၢ်တဆူၣ်ဘၣ်န့ၣ် ပလဲၤမၤတၢ်တကဲဘၣ်အဃိ ပတၢ်မၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ဖဲပထံၣ်ဘၣ်တၢ်လ့ပစီအခါ ပဘၣ်ယိၣ်လၢ ပတတီဒီးကစၢ်ယွၤလၢၤဘၣ် ဒီးပတဒိကနၣ် အတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢၤဘၣ်. တယံာ်လၢၤဘၣ် ပှၤလၢအဆီၣ်ထွဲ မုၣ်ကီၤလံၢ်တဖၣ်န့ၣ် ကမၤအၢမၤနးဝဲ ကစၢ်ယွၤအခ့အပှၤတဖၣ် အဃိ ပဘၣ်ယိၣ်လၢ ပလဲၤခီဖျိတၢ်မၤအၢမၤနးအံၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ ‘ယဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဒ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်အကမၣ်ဧါ.’
၅. ဖဲယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲ “ဘၣ်ယိၣ်တၢ် . . . လၢၤတဂ့ၤ” အခါ အအဲၣ်ဒိးတဲဝဲ အခီပညီဒ်လဲၣ်.
၅ ပသ့ၣ်ညါလၢ ယ့ၣ်ၡူးတဲဘၣ် ပှၤလၢအပိာ်အခံတဖၣ်လၢ “ဘၣ်ယိၣ်တၢ် . . . လၢၤတဂ့ၤ” န့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၆:၂၅) မ့ၢ်ယ့ၣ်ၡူးအဲၣ်ဒိးတဲဝဲလၢ ပတကြၢးဘၣ်ယိၣ်တၢ် နီတမံၤလၢၤဘၣ်န့ၣ်ဧါ. တအဲၣ်ဒိးတဲဝဲဒ်န့ၣ်ဘၣ်. သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယဟိဝၤယွၤအခ့အပှၤ လၢအိၣ်ဒီးသးတီ လၢပျၢၤတနီၤ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး အဝဲသ့ၣ်ဒံးလီၤ. * (၁ စီၤပၤ ၁၉:၄; စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၆:၃) အနီၢ်ကီၢ်န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးအဲၣ်ဒိးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤလီၤ. အဝဲတအဲၣ်ဒိးလၢ ပကဘၣ်ယိၣ်တၢ်အါတလၢ တုၤဒၣ်လဲာ် ပပာ်ဆိယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤလၢ ပတၢ်အိၣ်မူအပူၤ တန့ၢ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်ဘၣ်. ဖဲပအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအခါ ပကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.—ကွၢ်တၢ်လွံၢ်နၢၣ် လၢအမ့ၢ် “ ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်” တက့ၢ်.
တၢ်ဂ့ၢ်ဃုထံၣ်လၢ အကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပဆဲးပာ်ပသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ် ကသ့အဂီၢ်
ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၆ *
၆. ဒ် ဖံလံးပံၤ ၄:၆, ၇ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ဖဲပသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်အခါ ဒ်သိးပပာ်ပသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်ကသ့အဂီၢ် တၢ်မနုၤကမၤစၢၤပှၤလဲၣ်.
၆ (၁) ဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ်ထီဘိတက့ၢ်. ဖဲနဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီတၢ်ဘၣ်ဃးဒီး နတၢ်ကီတၢ်ခဲအခါ ဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် ဒ်သိးအကမၤစၢၤနၤန့ၣ်တက့ၢ်. (၁ ပ့းတရူး ၅:၇) ယဟိဝၤယွၤ ကစံးဆၢနတၢ်ထုကဖၣ် ခီဖျိကဟ့ၣ်လီၤနၤ “တၢ်သူၣ်မံသးမုာ်လၢ အဟဲလၢယွၤအအိၣ် လၢအဒိၣ်န့ၢ်ယိာ်န့ၢ်တၢ်လၢ [န]နၢ်ပၢၢ်အီၤသ့” န့ၣ်လီၤ. (ဖး ဖံလံးပံၤ ၄:၆, ၇ တက့ၢ်.) ခီဖျိလၢ ယဟိဝၤယွၤအသးစီဆှံ အစိကမီၤအဃိ ပပာ်ပသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်သ့ဝဲလီၤ.—ကလၤတံ ၅:၂၂.
၇. ဖဲပဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤအအိၣ်အခါ ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၇ ဖဲနဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်အခါ တဲပၠးအီၤ တၢ်လၢနတူၢ်ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. တဲဘၣ်အီၤ နတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်ပျီပျီ. ဘၣ်ဃးဒီး နတၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်ဒ်လဲၣ် ဒီးနတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် တဲပၠးဘၣ်အီၤတက့ၢ်. နတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ် မ့ၢ်ညီလၢ နကမၤဘၣ်ဂီၢ်က့ၤအီၤန့ၣ် ဃ့တၢ်ကူၣ်သ့လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် ဒ်သိးနကမၤဘၣ်ဂီၢ်က့ၤ နတၢ်ကီတၢ်ခဲကသ့အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဒီးဃ့လၢနကအိၣ်ဒီး တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလၢ နကမၤဘၣ်ဂီၢ်က့ၤအီၤအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. နတၢ်ကီတၢ်ခဲ မ့ၢ်အိၣ်အါတလၢ လၢနမၤဘၣ်ဂီၢ်က့ၤအီၤတသ့ဘၣ်န့ၣ် ဃ့ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤစၢၤလၢ နကပာ်သးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ် ဒ်သိးနသုတအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ အါတလၢတဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဖဲနတဲဘၣ်ယဟိဝၤယွၤ နတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်ပျီပျီ လၢနတၢ်ထုကဖၣ်အပူၤအခါ ယဟိဝၤယွၤကစံးဆၢနၤလၢ ကျဲဒ်လဲၣ်န့ၣ် နကထံၣ်ဘၣ်အီၤလီၤ. နမ့ၢ်ထံၣ်လၢယဟိဝၤယွၤ တစံးဆၢနတၢ်ထုကဖၣ် တဘျီဃီဘၣ်န့ၣ် တဘၣ်ဟ့ၣ်အၡူတဂ့ၤ. ယဟိဝၤယွၤတအဲၣ်ဒိးလၢ နကတဲဘၣ်အီၤထဲ နတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်ဧိၤဘၣ်. အဝဲအဲၣ်ဒိးလၢ နကဆဲးဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ် လၢအအိၣ်ထီဘိလီၤ.—လူၤကၣ် ၁၁:၈-၁၀.
၈. လၢပတၢ်ထုကဖၣ်အပူၤ ပကဘၣ်တဲဖျါထီၣ်ဃုာ် တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၈ ဖဲနပာ်ထီၣ် နတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် လၢနတၢ်ထုကဖၣ်အပူၤအခါ စံးဘျုးစံးဖှိၣ်အီၤတက့ၢ်. ဒီးပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်ဒၣ်လဲာ် အရ့ဒိၣ်ဒိၣ်မးလၢ ပကနီၣ်ထီၣ်ဘၣ်က့ၤ တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤတဖၣ်လၢ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တဘျီတခီၣ် ပတဲပၠးပတၢ်တူၢ်ဘၣ် လၢယဟိဝၤယွၤအအိၣ် မ့ၢ်တသ့ဘၣ်အခါ ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်. နမ့ၢ်တဲဘၣ်အီၤထဲလၢ ‘ဝံသးစူၤမၤစၢၤယၤတက့ၢ်’ န့ၣ် သ့ၣ်ညါလၢ ယဟိဝၤယွၤကစံးဆၢ နတၢ်ထုကဖၣ်လီၤ.—၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၁၈:၃၁; ရိမ့ၤ ၈:၂၆.
ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၉ *
၉. ဖဲပပျံၤတၢ်ဖုးတၢ်အခါ ပကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.
၉ (၂) သန့ၤနသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ကူၣ်သ့ ဒီးတဘၣ်သန့ၤနသး လၢနနီၢ်ကစၢ် အတၢ်ကူၣ်သ့တဂ့ၤ. ဖဲ ချ.ခ.န ဃိးယၤဖှိၣ်န့ၣ် ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ်ပျံၤဝဲလၢ ပှၤအၤၡူၢ်ဖိကဟဲဒုး အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ် တအဲၣ်ဒိးလၢ ပှၤအၤၡူၢ်ဖိကပၢအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်. အဃိ အဝဲသ့ၣ်ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ ပှၤအဲၤကူပတူးဖိအအိၣ်လီၤ. (ယၡါယၤ ၃၀:၁, ၂) ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ်သန့ၤအသးလၢ ပှၤအဲၤကူပတူးဖိအအိၣ်အဃိ ယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်ပလီၢ်အဝဲသ့ၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ကထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤ. (ယၡါယၤ ၃၀:၇, ၁၂, ၁၃) ယဟိဝၤယွၤသူဝဲ ဝံယၡါယၤလၢ ကတဲဘၣ် အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢနီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဝံယၡါယၤတဲဝဲလၢ “လၢသုအိၣ်ဃိကလာ်, ဒီးသန့ၤသုသးန့ၣ် မ့ၢ်သုဂံၢ်သုဘါလီၤ.”—ယၡါယၤ ၃၀:၁၅.
၁၀. ဖဲပထံၣ်ဘၣ် တၢ်မၤကွၢ်အခါ ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤကသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၀ ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤသ့လၢ အဆၢကတီၢ်ဖဲလဲၣ်. ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်အဒိတနီၤတက့ၢ်. ပှၤဟ့ၣ်နၤတၢ်မၤတခါလၢ နဒိးန့ၢ်ဘၣ်စ့အါမး ဘၣ်ဆၣ် နကဘၣ်ဟ့ၣ်အါထီၣ် တၢ်ဆၢကတီၢ် ဒီးနမၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤ တန့ၢ်ဒ်သိးလၢညါလၢၤဘၣ်. မ့တမ့ၢ် ပှၤတဂၤဂၤလၢ နတၢ်မၤလီၢ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢအသးအိၣ်နၤ ဘၣ်ဆၣ် အဝဲတမ့ၢ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အဒိးဘျၢထံဘၣ်န့ၣ် နကမၤဒ်လဲၣ်. ဒီးဆိကမိၣ်ကွၢ် နဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢနအဲၣ်အီၤတဖၣ် မ့ၢ်တဲနၤလၢ နမ့ၢ်မၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တကနၣ်ဃုာ်နၤလၢၤဘၣ်အခါ နကမၤဒ်လဲၣ်. နမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သးတဖၣ်ဒ်အံၤန့ၣ် ကီလၢနကမၤတၢ်ဆၢတဲာ်အဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤကဟံးစုနဲၣ်ကျဲနၤလီၤ. (မးသဲ ၆:၃၃; ၁၀:၃၇; ၁ ကရံၣ်သူး ၇:၃၉) ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်နကနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤ ဒီးမၤထွဲအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲဧါ.
ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၁ *
၁၁. ဖဲပထံၣ်ဘၣ်တၢ်ထီဒုၣ်ထီဒါအခါ လၢလံာ်စီဆှံအပူၤတၢ်ဂ့ၢ်မနုၤတဖၣ် ကမၤစၢၤပှၤလၢ ပကဆဲးပာ်ပသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်လဲၣ်.
၁၁ (၃) ပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိလၢ ပှၤလၢအဒိအတဲာ်ဂ့ၤ ဒီးတဂ့ၤဘၣ်တဖၣ် အအိၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်. လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အရ့ဒိၣ်ဒိၣ်မးလၢ ပကဘၣ်ပာ်ပသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ် ဒီးနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤလီၤ. ပကမၤလိဘၣ်လၢ ဖဲယွၤအခ့အပှၤတဖၣ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ထီဒုၣ်ထီဒါအခါ တၢ်မနုၤမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် လၢကဆဲးပာ်အသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်လဲၣ်. အဒိ, ဖဲပှၤယူဒၤဖိအကွီၢ်ဘျီၣ် လၢအဒိၣ်ကတၢၢ်တဖျၢၣ် တြီဝဲတၢ်မၢဖိတဖၣ်လၢ အသုတစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်တဂ့ၤအခါ အဝဲသ့ၣ်တပျံၤတၢ်ဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် အဝဲသ့ၣ်တဲတၢ်လၢ တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်အပူၤလၢ “ပကဒိကနၣ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအလီၢ် ပကဘၣ်ဒိကနၣ် ကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်လီၤ.” (မၤတၢ် ၅:၂၉) တၢ်မၢဖိတဖၣ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်မၤအၢမၤနးသနာ်က့ အဝဲသ့ၣ်တပျံၤတၢ်ဒိၣ်တလၢဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. မ့ၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဒီးဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်မၤဝဲတဖၣ်လီၤ. အဃိ အဝဲသ့ၣ်ဆဲးစံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်သးခုကစီၣ်အံၤလီၤ. (မၤတၢ် ၅:၄၀-၄၂) ဒ်န့ၣ်အသိး ဖဲစီၤစတ့းဖၣ် ထံၣ်ဘၣ်တၢ်သံအခါ အဝဲဆဲးပာ်အသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ် ဒီးအမဲာ်သၣ်ဖျါ “လီၤဂာ်လၢ မူခိၣ်ကလူး အမဲာ်သၣ်လီၤ.” (မၤတၢ် ၆:၁၂-၁၅) ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးအီၤလီၤ.
၁၂. ဒ် ၁ ပ့းတရူး ၃:၁၄ ဒီး ၄:၁၄ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ဖဲပထံၣ်ဘၣ်တၢ်မၤအၢမၤနးအခါ ဘၣ်မနုၤအဃိပသးခုသ့လဲၣ်.
၁၂ တၢ်မၢဖိတဖၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤအိၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်အဝဲသ့ၣ် တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ကမၤတၢ်လီၤလးတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. (မၤတၢ် ၅:၁၂-၁၆; ၆:၈) မ့မ့ၢ်လၢပစိၤခဲအံၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤတမၤဝဲဒ်န့ၣ်လၢၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤမၤမုာ်ထီၣ်ပသး ခီဖျိလၢ အကလုၢ်ကထါလၢ အတဲဝဲလၢ ဖဲပထံၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်သနံးလၢ ပကမၤတၢ်တီတၢ်လိၤအခါ အဝဲသးအိၣ်ပှၤဒီး အသးစီဆှံအိၣ်ဒီးပှၤလီၤ. (ဖး ၁ ပ့းတရူး ၃:၁၄; ၄:၁၄ တက့ၢ်.) အဃိ လၢခါဆူညါ ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ်တၢ်မၤအၢမၤနးအခါ ပကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ် ပတလိၣ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဘၣ်. ပကဘၣ်မၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤလၢ အကမၤစၢၤပှၤ ဒီးမၤပူၤဖျဲးပှၤလီၤ. ဒ်ခရံာ်ဖိလၢညါတဖၣ် မၤတ့ၢ်ဝဲအသိး ပကဘၣ်နာ်န့ၢ်ယ့ၣ်ၡူး လၢအအၢၣ်လီၤဝဲလၢ “ယကဟ့ၣ်လီၤသု တၢ်ကတိၤဒီးတၢ်ကူၣ်သ့ ဒ်သိးပှၤလၢ အထီဒါသုခဲလၢာ် မ့ၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ် အသးဘၣ်ဆၣ် ထီဒါသုမ့ၢ်ဂ့ၤ, တဲအါသုမ့ၢ်ဂ့ၤ, တနၢၤဘၣ်.” ဒီးယ့ၣ်ၡူးအၢၣ်လီၤပှၤလၢ “ခီဖျိလၢ သုတၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲအဃိ သုကအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤ သုသးသမူလီၤ.” (လူၤကၣ် ၂၁:၁၂-၁၉) ဒီးပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအခ့အပှၤလၢ အသံတ့ၢ်လၢတၢ်သးတီအပူၤတဖၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤတသးပ့ၤနီၣ်အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်. ယဟိဝၤယွၤသ့ၣ်ညါအဝဲသ့ၣ်ဂ့ၤဂ့ၤအဃိ ကမၤသမူထီၣ်က့ၤအဝဲသ့ၣ်လီၤ.
၁၃. ဖဲပဆိကမိၣ်ထံ ပှၤလၢအပာ်အသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ် ဒီးနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤအခါ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျူးဒ်လဲၣ်.
၁၃ ပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိလၢ ပှၤလၢတပာ်အသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်ဒီး တနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်သ့လီၤ. ပမ့ၢ်မၤလိ ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဂ့ၢ်န့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤလၢ ပသုတမၤဘၣ်တၢ်ကမၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်တဂ့ၤအဂီၢ်လီၤ. အဒိ, ဖဲစီၤအၤစါကဲထီၣ်ဝဲ ယူဒၤအစီၤပၤအခါ ပှၤကူၤၡးဖိအသုးမုၢ်ဖးဒိၣ် ဟဲဒုးအီၤလီၤ. ဒီးအဝဲသန့ၤအသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤဆိၣ်ဂ့ၤအီၤ ဒီးအဝဲမၤနၢၤတၢ်လီၤ. (၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၁၄:၉-၁၂) လၢခံ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိအစီၤပၤ စီၤဘါၡၤလၢအအိၣ်ဒီး အသုးမုၢ်ဆံးဆံးဖိတဖုန့ၣ် ဟဲထီဒါစီၤအၤစါလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်တဘျီအံၤန့ၣ် စီၤအၤစါတဃ့ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤစၢၤ ဒ်လၢညါတဘျီအသိးဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် အဝဲဟ့ၣ်လီၤဝဲ ပှၤစူၤရံဖိတဖၣ်ကျိၣ်စ့ ဒ်သိးကဟဲမၤစၢၤအီၤအဂီၢ်လီၤ. (၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၁၆:၁-၃) ဒီးဖဲအဝဲဆိက့ဝဲနးမး ဘူးထီၣ်လၢကသံအခါဒၣ်လဲာ် အဝဲတဃ့ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤစၢၤလၢၤဘၣ်.—၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၁၆:၁၂.
၁၄. ပမၤလိန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လၢ စီၤအၤစါ အအိၣ်ဒ်လဲၣ်.
၁၄ ဖဲစီၤအၤစါထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲသီသီအခါ အဝဲသန့ၤအသးလၢ ယဟိဝၤယွၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် လၢခံအဝဲတသန့ၤအသးလၢ ယဟိဝၤယွၤလၢၤဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် အဝဲသန့ၤအသးလၢ အနီၢ်ကစၢ်လီၤ. ဖဲစီၤအၤစါ ဃ့တၢ်မၤစၢၤဒ်သိး ပှၤစူၤရံဖိကဟဲထီဒါ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိအခါ ဖျါလၢအတၢ်ကူၣ်န့ၣ် ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ. အဃိ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ အထံအကီၢ်တအိၣ်ဒီး တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဘၣ်န့ၣ် အိၣ်တတီၤဖိညါလီၤ. ယဟိဝၤယွၤသူဝဲ အဝံတဂၤလၢ ကတဲဘၣ်စီၤအၤစါလၢ “မ့ၢ်နသန့ၤနသးလၢစူၤရံအစီၤပၤ, ဒီးတသန့ၤဘၣ်နသးလၢ ယွၤနကစၢ်ဘၣ်ဒီး, စူၤရံအစီၤပၤအပှၤသုးမုၢ် ပူၤဖျဲးလၢနစုပူၤလီၤ.” (၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၁၆:၇) ပတဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်နာ်န့ၢ်လီၤသးအါတလၢ တုၤဒၣ်လဲာ် ပတသန့ၤပသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်ကထါ လၢၤဘၣ်န့ၣ်တဂ့ၤ. ဖဲပထံၣ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်သးလၢ ပကဘၣ်မၤတၢ်ဆၢတဲာ်လၢအချ့ဒၣ်လဲာ် ပကဘၣ်ပာ်ပသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ် ဒီးသန့ၤပသးလၢယဟိဝၤယွၤလီၤ. ဒီးအဝဲကမၤစၢၤပှၤလၢ ပကမၤတၢ်ဆၢတဲာ်လၢအဘၣ်လီၤ.
ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၅ *
၁၅. ဖဲပဖးလံာ်စီဆှံအခါ ပကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၅ (၄) တိၢ်နီၣ်သံဃာ် လံာ်စီဆှံအဆၢတဖၣ်တက့ၢ်. ဖဲနဖးဘၣ်လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ နကဘၣ်ပာ်နသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်ဒီး နာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤအခါ ဂုာ်ကျဲးစၢးတိၢ်နီၣ်သံဃာ် လံာ်စီဆှံအဆၢတဖၣ်အံၤတက့ၢ်. နမ့ၢ်ဖးသီၣ်အီၤလၢ နကလုၢ်ဖးဒိၣ်, ကွဲးလီၤအီၤဒီး က့ၤကွၢ်ကဒါက့ၤအီၤ ခဲအံၤခဲအံၤန့ၣ် နတိၢ်နီၣ်ဘၣ်အီၤကညီလီၤ. ယဟိဝၤယွၤတဲဘၣ် စီၤယိၤၡူလၢ အဝဲကဖးလံာ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤ ဒီးဆိကမိၣ်ထံအီၤ ဒ်သိးအဝဲကမၤတၢ်လၢ တၢ်ကူၣ်သ့အပူၤလီၤ. တၢ်လၢအဖးဝဲတဖၣ်န့ၣ် ကမၤစၢၤအီၤလၢ အဝဲတပျံၤတၢ်တဂ့ၤအဂီၢ်ဒီး ကအိၣ်ဒီးတၢ်သးဒူလၢ ကတီခိၣ်ရိၤမဲဝဲကစၢ်ယွၤ အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. (ယိၤၡူ ၁:၈, ၉) ဖဲနထံၣ်ဘၣ်တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ် ဒီးတၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးအခါ လံာ်စီဆှံအဆၢအိၣ်အါမး လၢကမၤစၢၤနၤဒ်သိး နပာ်နသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ် ကသ့အဂီၢ်လီၤ.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၂၇:၁-၃; ကတိၤဒိ ၃:၂၅, ၂၆.
ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၆ *
၁၆. ယဟိဝၤယွၤသူဝဲ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်လၢ ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကပာ်ပသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်ဒီး နာ်န့ၢ်အီၤအဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.
၁၆ (၅) ရ့ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်တက့ၢ်. ယဟိဝၤယွၤသူဝဲ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်လၢ ကမၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးပကပာ်ပသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်ဒီး နာ်န့ၢ်အီၤအဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲဖဲ ပှၤဟ့ၣ်လီၤကမျၢၢ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ, ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်ဟ့ၣ်ထီၣ် တၢ်စံးဆၢအခါ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါလိာ်သး တဂၤဒီးတဂၤအခါလီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၀:၂၄; ၂၅) ဖဲပတဲပၠးဘၣ်ပတံၤသကိး ဘၣ်ဃးပတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီတဖၣ်အခါ ပသးမုာ်ထီၣ်က့ၤဝဲသ့လီၤ. ပတံၤသကိးအတၢ် “ကတိၤမုာ်တထံၣ်န့ၣ်” မၤစၢၤပှၤလၢ ပတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီ ကလီၤစှၤဝဲအဂီၢ်လီၤ.—ကတိၤဒိ ၁၂:၂၅.
ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၇ *
၁၇. ဒ် ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၉ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ဖဲပထံၣ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်သးကီခဲ အကလုာ်ကလုာ်အခါ ပတၢ်မုၢ်လၢ် ဘၣ်ဃးဒီးယွၤအဘီအမုၢ်န့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤဒ်လဲၣ်.
၁၇ (၆) ဆဲးမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် နတၢ်မုၢ်လၢ်တက့ၢ်. ပအိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ် ဘၣ်ဃးဒီးယွၤအဘီအမုၢ်န့ၣ် လီၤဂာ် “ဒ်ပသးသမူ အနီၣ်သက့ၤအသိးလီၤ.” ပတၢ်မုၢ်လၢ်အံၤ ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပလဲၤခီဖျိပတၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒီးပတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီတဖၣ် ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ. (ဖး ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၉ တက့ၢ်.) ဆိကမိၣ်ထံဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ ခါဆူညါတက့ၢ်. ဖဲန့ၣ်အခါ ပှၤတဂၤမး တဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီတၢ်လၢၤဘၣ်. (ယၡါယၤ ၆၅:၁၇) ထံၣ်တမှံကွၢ်လၢ နအိၣ်ဘၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်သီအပူၤ လၢအပှဲၤဝဲဒီးတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ် ဒီးတၢ်အၢတၢ်သီတအိၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. (မံကၤ ၄:၄) တကးဒံးဘၣ် ဖဲသုတဲပၠးပှၤဂၤ ဘၣ်ဃးဒီးဟီၣ်ခိၣ်သီအဂ့ၢ်အခါ သုတၢ်နာ်ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ. အဃိ ဂုာ်ကျဲးစၢးပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ ဒီးတၢ်ဒုးကဲထီၣ် ပှၤလၢခရံာ်အပျဲၢ်အဘီၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. သုမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် “သုကနာ်န့ၢ် သုတၢ်မုၢ်လၢ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲး တုၤလၢအကတၢၢ်လီၤ.”—ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၁.
၁၈. ခါဆူညါပကထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲမနုၤတဖၣ်လဲၣ် ဒီးပလဲၤခီဖျိအီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၈ ခီဖျိလၢ ပအိၣ်မူဘၣ်လၢ တၢ်အကတၢၢ်ဘူးထီၣ်ဝဲအဃိ ပထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအါထီၣ် ဒီးပတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤစ့ၢ်ကီး အါထီၣ်ဝဲလီၤ. လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ ၂၀၂၁ အဂီၢ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢ ပကဆဲးပာ်ပသးမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ် ဖဲပထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအခါ ပကသန့ၤပသးလၢ ယဟိဝၤယွၤဒီး ပတသန့ၤပသးလၢ ပနီၢ်ကစၢ်ဘၣ်. လၢတနံၣ်အံၤအတီၢ်ပူၤန့ၣ် မ်ပကပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အၢၣ်လီၤလၢအမ့ၢ် “လၢသုအိၣ်ဃိကလာ်, ဒီးသန့ၤသုသးန့ၣ် မ့ၢ်သုဂံၢ်သုဘါလီၤ.”—ယၡါယၤ ၃၀:၁၅.
တၢ်သးဝံၣ် ၈ ယဟိဝၤယွၤမ့ၢ်ပတၢ်ပူၤဖျဲးလီၢ်
^ လံာ်အဆၢ. 5 ၂၀၂၁ လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ တနံၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ဒုးသ့ၣ်ညါပှၤလၢ ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲ လၢအခဲအံၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, လၢခါဆူညါမ့ၢ်ဂ့ၤ အရ့ဒိၣ်ဒိၣ်မးလၢ ပကဘၣ်သန့ၤပသး လၢယဟိဝၤယွၤလီၤ. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တနီၤလၢ ပကမၤထွဲလံာ်စီဆှံအဆၢလၢ တနံၣ်အံၤအဂီၢ် ကသ့ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 5 ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတနီၤ အိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်ဆါ ဒီးပျံၤတၢ်ဖုးတၢ်လီၤ. တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဒ်အံၤတကလုာ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆါဖးဒိၣ်တခါ ဒီးတမ့ၢ်တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတခါလၢ ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲန့ၣ်ဘၣ်.
^ လံာ်အဆၢ. 63 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– (၁) ဒီတနံၤအတီၢ်ပူၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၢ်တဂၤ ဃ့ဘါထုကဖၣ်ဘၣ်ဃးဒီး အတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတဖၣ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 65 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– (၂) ဖဲအအီၣ်တၢ်အီၣ်လၢမုၢ်ဆါခီ လၢအတၢ်မၤလီၢ်အခါ အဖးလံာ်စီဆှံ ဒ်သိးကထံၣ်န့ၢ်တၢ်ကူၣ်သ့အဂီၢ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 67 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– (၃) အဝဲဆိကမိၣ်ထံဝဲ ပှၤလၢအဒိအတဲာ်ဂ့ၤဒီး တဂ့ၤဘၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ် လၢလံာ်စီဆှံအပူၤလီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 69 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– (၄) အဝဲကျးလီၤဝဲ လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ အဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤ လၢတၢ်ခုၣ်ဒၢအလိၤ ဒ်သိးအတိၢ်နီၣ်ဃာ်ဝဲ ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 71 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– (၅) ဖဲအလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ အဝဲရ့လိာ်အသးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ တၢ်သးခုအပူၤလီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 73 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– (၆) အဝဲမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် အတၢ်မုၢ်လၢ်ခီဖျိ ဆိကမိၣ်ထံဝဲ ဘၣ်ဃးဒီးခါဆူညါအဂ့ၢ်လီၤ.
