တၢ်မၤလိ ၄
ဘၣ်မနုၤအဃိ ပထီၣ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလဲၣ်
“ဆဲးမၤ တၢ်အံၤလၢ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယၤ အဂီၢ်တက့ၢ်.”—လူၤကၣ် ၂၂:၁၉.
တၢ်သးဝံၣ် ၂၀ နဟ့ၣ်လီၤပှၤ နဖိခွါလၢ လုၢ်ပှ့ၤဒိၣ်
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ် *
၁-၂. (က) ပှၤလၢပအဲၣ်ဘၣ်အီၤ လၢအသံသဒၣ်ကွံာ်ပှၤန့ၣ် လီၤဆီဒၣ်တၢ် ပသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ် အဝဲသ့ၣ် လၢအခါဖဲလဲၣ်. (ခ) တချုးဖဲ ယ့ၣ်ၡူးကသံအနၤန့ၣ် အမၤဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်.
ပှၤလၢပအဲၣ်ဘၣ်အီၤတဂၤ သံသဒၣ်ကွံာ်ပှၤ အနံၣ်မ့ၢ်ယံာ် ထဲလဲၣ်ဂ့ၤထဲလဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ် ပသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်ဒံး အဝဲသ့ၣ်လီၤ. တနံၣ်ဘၣ်တနံၣ် ဖဲတၢ်ဆၢကတီၢ် မ့ၢ်တုၤဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်သံအမုၢ်နံၤန့ၣ် ညီနုၢ် ပသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်အဝဲသ့ၣ်ဒိၣ်မး.
၂ ကိးနံၣ်ဒဲး ပဝဲလၢအကကွဲၢ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ် ပပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်ပသး ဖဲမုၢ်နံၤလၢ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်လၢ ပအဲၣ်ဘၣ်အီၤဒိၣ်မးတဂၤသံဝဲ အမုၢ်နံၤလီၤ. (၁ ပ့းတရူး ၁:၈) ပပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်ပသး လၢပကမၤ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ပှၤလၢအဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်အသးသမူ ဒ်တၢ်ပှ့ၤက့ၤ ဒ်သိး ကမၤပူၤဖျဲးပှၤလၢ တၢ်သံဒီး တၢ်ဒဲးဘးအဂီၢ်လီၤ. (မးသဲ ၂၀:၂၈) ယ့ၣ်ၡူးစ့ၢ်ကီး အအဲၣ်ဒိးဝဲလၢ အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် ကမၤဝဲ အတၢ်သံ အတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလီၤ. တချုးဖဲ ယ့ၣ်ၡူးအကသံအနၤန့ၣ် အမၤဝဲ ဟါအတၢ်အီၣ် လီၤလီၤဆီဆီ ဒီးမၤလိာ်ဝဲလၢ “ဆဲးမၤ တၢ်အံၤလၢ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယၤ အဂီၢ်တက့ၢ်.”—လူၤကၣ် ၂၂:၁၉.
၃. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၃ ပှၤလၢအဟဲထီၣ် ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးတဖၣ်အကျါန့ၣ် ထဲပှၤနီၣ်ဂံၢ်စှၤကိာ်ဖိန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကလဲၤထီၣ်ဘၣ်လၢမူခိၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤအကကွဲၢ်လၢ အဟဲထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ် လၢဟီၣ်ခိၣ်လီၤ. ပှၤခံဖုလၢာ်အံၤန့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ကိးနံၣ်ဒဲးန့ၣ် အသးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ မူးပွဲအံၤဒိၣ်မးလဲၣ်. ဒီးပထီၣ်မူးပွဲအံၤအဃိ ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ်. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤ. အဆိကတၢၢ်န့ၣ် ပကတဲသကိး ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤလၢအဘၣ် တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်န့ၣ် ထီၣ်ဝဲမူးပွဲအံၤလဲၣ်.
ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်န့ၣ် ထီၣ်ဝဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလဲၣ်
၄. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် အီၣ်ကိၣ်အီစပံးထံ ဖဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ်လဲၣ်.
၄ ကိးနံၣ်ဒဲး ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် လၢအထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် အီၣ်ကိၣ်အီစပံးထံလီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် ကြၢးအီၣ်ကိၣ်အီစပံးထံလဲၣ်. ပကဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်မၤအသးဖဲ ယ့ၣ်ၡူးတချုးသံအနၤ. ဖဲအမၤဝဲ ဘူၣ်လဲၤကပာ်ဝံၤအလီၢ်ခံ စးထီၣ်မၤဝဲ ကစၢ်ဟါတၢ်အီၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးဟ့ၣ်လီၤဝဲ တၢ်မၢဖိလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီ ၁၁ ဂၤလၢ ကိၣ်ဒီးစပံးထံ ဒီးမၢအဝဲသ့ၣ် အီၣ်အီဝဲလီၤ. ဒီးယ့ၣ်ၡူးတဲဘၣ် အဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအဂ့ၢ်ခံခါ လၢအမ့ၢ်ဝဲ တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအသီ ဒီးဘီမုၢ်အတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလီၤ. * (လူၤကၣ် ၂၂:၁၉, ၂၀, ၂၈-၃၀) ခီဖျိလၢ တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအံၤအဃိ တၢ်မၢဖိတဖၣ်အံၤ ဒီးပှၤစှၤကိာ်ဂၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကကဲထီၣ်ဘၣ် စီၤပၤဒီးပှၤလုၢ်တၢ်ဒိၣ် လၢမူခိၣ်. (လီၣ်ဖျါ ၅:၁၀; ၁၄:၁) ထဲဒၣ်ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤလၢ အအိၣ်တ့ၢ်ဒံးလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ လၢအပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤခံခါအံၤအကျါန့ၣ် အီၣ်ကိၣ်အီစပံးထံ ဖဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလီၤ.
၅. ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်ဃးဒီး အဝဲသ့ၣ် အတၢ်မုၢ်လၢ်န့ၣ် အသ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၅ ဖဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး အဆၢကတီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဆၢကတီၢ် လီၤလီၤဆီဆီလၢ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ကဆိကမိၣ်ထံဝဲ အတၢ်မုၢ်လၢ်အဂ့ၢ်လီၤ. အဃိ အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအံၤ သပှၢ်တၢၢ်. ပှၤ ၁၄၄,၀၀၀ လၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကန့ၢ်ဘၣ်သးသမူလၢ အဟးဂီၤတသ့ဘၣ် ဒီးကအိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ်လၢမူခိၣ်. အဝဲသ့ၣ် ကမၤသကိးဘၣ်တၢ်ဒီး ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်လၢ အဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤ တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ် ကမၤဘၣ်တၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အမဲာ်ညါ. (၁ ကရံၣ်သူး ၁၅:၅၁-၅၃; ၁ ယိၤဟၣ် ၃:၂) ပှၤလၢအဘၣ် တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်န့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ အဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤ လၢကလဲၤထီၣ်ဘၣ်ဝဲလၢမူခိၣ် ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ဒ်သိးကလဲၤထီၣ်ဘၣ်လၢ မူခိၣ်အဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်တီ တုၤလၢအသံလီၤ. (၂ တံၤမသ့း ၄:၇, ၈) ဖဲအဝဲသ့ၣ် ဆိကမိၣ်ထီၣ်ဝဲ အတၢ်မုၢ်လၢ်လၢမူခိၣ်အဂ့ၢ်အခါ အသးခုဒိၣ်မး. (တံတူး ၂:၁၃) မ့မ့ၢ် “သိလၢအဂၤတဖၣ်” မီၤ. (ယိၤဟၣ် ၁၀:၁၆) ဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် ထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလဲၣ်.
ဘၣ်မနုၤအဃိ သိလၢအဂၤတဖၣ်န့ၣ် ထီၣ်ဝဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလဲၣ်
၆. ဘၣ်မနုၤအဃိ သိလၢအဂၤတဖၣ် ဟဲထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ကိးနံၣ်ဒဲးလဲၣ်.
၆ ဖဲသိလၢအဂၤတဖၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအခါ အဝဲသ့ၣ် တအီၣ်ကိၣ်အီစပံးထံဘၣ် သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ် ပၣ်ဃုာ်လၢ မူးအံၤလီၤ. ဖဲ ၁၉၃၈ န့ၣ်ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်စးထီၣ်ကွဲမုာ်အီၤ လၢကထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလီၤ. ၁၉၃၈, လါမၢ်ၡး ၁ တၢးထီခိးတၢ် တဘ့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ကြၢးဝဲဘၣ်ဝဲလၢ သိလၢအဂၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ကဟဲထီၣ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤ ဒီးကထံၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်လၢပှၤမၤအီၤတဖၣ် . . . ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် အဝဲသ့ၣ်စ့ၢ်ကီး ကြၢးဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သးခုလီၤ.” ဒ်ပှၤတမှံၤလၢ အလဲၤထီၣ်ဝဲ တၢ်ဖျီအမူး သူၣ်ခုသးခုဃုာ်ဒီး ပှၤဖျီသးခံဂၤအသိး သိလၢအဂၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဖဲအလဲၤထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအခါ သးခုဝဲစ့ၢ်ကီးလီၤ.
၇. ဘၣ်မနုၤအဃိ သိလၢအဂၤတဖၣ် ခိးကွၢ်လၢ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤလဲၣ်.
၇ သိလၢအဂုာ်အဂၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဆိကမိၣ်ထံဝဲ အတၢ်မုၢ်လၢ်အဂ့ၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် အဲၣ်ဒိးဒိကနၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်. တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်လၢကစၢ်ခရံာ် ဒီးပှၤ ၁၄၄,၀၀၀ ကမၤဝဲ ဖဲအဝဲသ့ၣ်ပၢတၢ် အနံၣ်တကထိအတီၢ်ပူၤလီၤ. ဖဲခရံာ်ပၢတၢ် အနံၣ်တကထိ အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤလၢအပၢတၢ်ဒီးအီၤတဖၣ် ကမၤကဲထီၣ်က့ၤ ဟီၣ်ခိၣ်လၢ ပၤရဒံစူး ဒီးကမၤစၢၤ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိလၢ အအိၣ်ဒီး တၢ်ဒိကနၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကကဲထီၣ် ပှၤလၢပှၤပှဲၤအဂီၢ်လီၤ. ပှၤအကကွဲၢ်လၢ အဟဲထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးတဖၣ်န့ၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ် ဆိကမိၣ်ထံဝဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်စံးပာ် လၢအအိၣ်ဖဲ ယၡါယၤ ၃၅:၅, ၆; ၆၅:၂၁-၂၃ ဒီး လီၣ်ဖျါ ၂၁:၃, ၄ အခါ အဝဲသ့ၣ် သးခုဝဲဒိၣ်မး. ဖဲအဝဲသ့ၣ် ထံၣ်တမှံကွၢ်လီၤအသးလၢ ပှၤလၢအအဲၣ်ဘၣ်ဝဲတဖၣ် အိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်သီအပူၤအခါ အဝဲသ့ၣ် အတၢ်မုၢ်လၢ် ဘၣ်ဃးဒီး ခါဆူညါန့ၣ် ဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်ဝဲ ဒီးအဝဲသ့ၣ် သးဆူၣ်ထီၣ်လၢ ကဆဲးမၤ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ တစိၤသးလီၤ.—မးသဲ ၂၄:၁၃; ကလၤတံ ၆:၉.
၈. တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတခါလၢ သိလၢအဂၤတဖၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၈ တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတခါလၢ သိလၢအဂၤတဖၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် မ့ၢ်ဒ်သိး အဝဲသ့ၣ် ကပာ်ဖျါထီၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် အဲၣ်ဝဲ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ဒီးဆီၣ်ထွဲအဝဲသ့ၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံ တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ဒီးပှၤလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢန့ၣ် ကမၤသကိးတၢ် ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် မၤသကိးတၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပကကွၢ်သကိး တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤ.
၉. ဝံအတၢ်စံးပာ်ဖဲ စကၤရယၤ ၈:၂၃ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ သိလၢအဂၤတဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် အဖီခိၣ်ဒ်လဲၣ်.
၉ ဖး စကၤရယၤ ၈:၂၃. ဝံအတၢ်စံးပာ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ သိလၢအဂၤတဖၣ် အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးအိၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် အဖီခိၣ်ဒ်လဲၣ်လီၤ. တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “ပှၤယူဒၤဖိတဂၤ” ဒီး “သု” န့ၣ်အအဲၣ်ဒိးတဲဝဲ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ လၢအအိၣ်တ့ၢ်ဒံးလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢတဖၣ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၂:၂၈, ၂၉) ဒီး “ပှၤဆံဆဲၣ်ဂၤလၢ ပှၤကလုာ်ခဲလၢာ်အကျါ” န့ၣ်ဒိလီၤဝဲ သိလၢအဂၤတဖၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် “ဟံးဃာ်” ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ခီဖျိအမၤသကိးတၢ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် အစီအဆှံအပူၤ ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ် လၢတၢ်သးတီအပူၤလီၤ. ဖဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအနၤန့ၣ် သိလၢအဂၤတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ် ခီဖျိလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးဒီး အဝဲသ့ၣ်လီၤ.
၁၀. ဝံအတၢ်စံးပာ်ဖဲ ယဃ့းစက့လး ၃၇:၁၅-၁၉, ၂၄, ၂၅ အပူၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ မၤလၢပှဲၤထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.
၁၀ ဖး ယဃ့းစက့လး ၃၇:၁၅-၁၉, ၂၄, ၂၅. ယဟိဝၤယွၤ မၤလၢပှဲၤထီၣ် ဝံအတၢ်စံးပာ်အံၤ ခီဖျိ အမၤဝဲဒ်သိး ပှၤလၢအဘၣ် တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ဒီးသိလၢအဂၤတဖၣ် ကမၤသကိးတၢ် ဃူဃူဖိးဖိးလီၤ. ဝံအတၢ်စံးပာ် တဲဆိပာ်စၢၤဝဲ သ့ၣ်ခံဘိအဂ့ၢ်, သ့ၣ်လၢ “ယူဒၤအဂီၢ်” တဘိန့ၣ် (အံၣ်စရ့လး အစီၤပၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤလၢ ပှၤဒူၣ်တဒူၣ်အံၤ) ဒိလီၤဝဲ ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကလဲၤထီၣ်ဘၣ်ဆူမူခိၣ်. ဒီး “အ့ဖရဲၣ်” အသ့ၣ်တဘိန့ၣ် ဒိလီၤဝဲ ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်. * ယဟိဝၤယွၤ ကပာ်ဖှိၣ်ထီၣ် အဝဲသ့ၣ်ခံဒူၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ် ကကဲထီၣ် “သ့ၣ်တဘိဃီ” လီၤ. အဃိ အဝဲသ့ၣ် ကမၤသကိးတၢ် ဃူဃူဖိးဖိး လၢအဝဲသ့ၣ် အစီၤပၤယ့ၣ်ၡူး အတၢ်ပၢအဖီလာ်လီၤ. ကိးနံၣ်ဒဲးန့ၣ် ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် ဒီးသိလၢအဂၤတဖၣ်န့ၣ် ဟဲပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသး လၢတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးဒ် “သိတဖုဃီ” လၢ “ပှၤကွၢ်သိ တဂၤဃီ” အတၢ်ကွၢ်ထွဲ အဖီလာ်လီၤ.—ယိၤဟၣ် ၁၀:၁၆.
၁၁. “သိ” လၢအဘၣ် တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤဖဲ မးသဲ ၂၅:၃၁-၃၆, ၄၀ အပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ အဆီၣ်ထွဲဝဲ ခရံာ်အဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်ဒ်လဲၣ်.
၁၁ ဖး မးသဲ ၂၅:၃၁-၃၆, ၄၀. “သိ” လၢတၢ်အဒိအံၤအပူၤန့ၣ် အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ ပှၤတီပှၤလိၤလၢ တၢ်အကတၢၢ် အဆၢကတီၢ် လၢအအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢလီၤ. အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ သိလၢအဂၤတဖၣ် ဒီးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဝဲ ခရံာ်အဒီပုၢ်ဝဲၢ် လၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ လၢအအိၣ်တ့ၢ်ဒံးလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢတဖၣ် လၢတၢ်သးတီအပူၤလီၤ. လီၤဆီဒၣ်တၢ် အဝဲသ့ၣ် မၤစၢၤဝဲဒ်သိး ခရံာ်အဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် မၤလၢပှဲၤအမူဒါဖးဒိၣ်လၢ အမ့ၢ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ ဒီးတၢ်ဒုးကဲထီၣ်ပှၤဂၤလၢ ခရံာ်အပျဲၢ်အဘီၣ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ.—မးသဲ ၂၄:၁၄; ၂၈:၁၉, ၂၀.
၁၂-၁၃. ကျဲအဂၤတနီၤလၢ သိလၢအဂၤတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ အဆီၣ်ထွဲ ခရံာ်အဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၂ ကိးနံၣ်ဒဲး တချုးလၢ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ဘၣ်ဒံးဘၣ် စှၤကိာ်နွံန့ၣ် သိလၢအဂၤတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ အဆီၣ်ထွဲ ခရံာ်အဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခီဖျိ အကွဲမုာ် ပှၤလၢအသးအိၣ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတဖၣ် လၢတၢ်သးဆူၣ်အပူၤ ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဂီၢ်လီၤ. (ကွၢ်တၢ်လွံၢ်နၢၣ်လၢအမ့ၢ် “ နအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤနသးလၢ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအဆၢကတီၢ်အဂီၢ် ကသ့ဒ်လဲၣ်.”) လၢအဝဲသ့ၣ် အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤန့ၣ် ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် မ့ၢ်တအိၣ် နီတဂၤဘၣ်သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤအသးလၢ ကမၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလီၤ. သိလၢအဂၤတဖၣ်န့ၣ် အဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဝဲ ခရံာ်အဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် လၢကျဲဒ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ ခရံာ်အဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးထံၣ်ဝဲဒ် အဆီၣ်ထွဲအီၤလီၤ.—မးသဲ ၂၅:၃၇-၄၀.
၁၃ ပတၢ်မုၢ်လၢ် မ့ၢ်အိၣ်လၢမူခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, လၢဟီၣ်ခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ဘၣ်မနုၤအဃိ ပဝဲခဲလၢာ် ပကဘၣ်ထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလဲၣ်.
ဘၣ်မနုၤအဃိ ပဝဲခဲလၢာ် ပလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလဲၣ်
၁၄. ယဟိဝၤယွၤ ဒီးယ့ၣ်ၡူး ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် လၢပဖီခိၣ်ဒ်လဲၣ်.
၁၄ ယဟိဝၤယွၤ ဒီးယ့ၣ်ၡူး ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အဲၣ်ပှၤအဃိ ပစံးဘျုးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်. ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အဲၣ် လၢပဖီခိၣ် လၢကျဲအါဘိ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ကျဲလၢအလီၤလီၤဆီဆီတဘိ. ကျဲအဂ့ၤကတၢၢ်တဘိလၢ ကစၢ်ယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢပဖီခိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲအဆှၢလီၤ အဖိခွါလၢ အလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်တဂၤအံၤ လၢကဟဲတူၢ်ဆါအသး ဒီးတူၢ်သံအသးလၢပဂီၢ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၃:၁၆) ဒီးပသ့ၣ်ညါလၢ ယ့ၣ်ၡူးစ့ၢ်ကီး အဲၣ်ပှၤဒိၣ်မး ခီဖျိ အသးအိၣ်ဟ့ၣ်လီၤအသးသမူ လၢပဂီၢ်. (ယိၤဟၣ် ၁၅:၁၃) တၢ်အဲၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဒီးယ့ၣ်ၡူးပာ်ဖျါထီၣ် လၢပဖီခိၣ်န့ၣ် ပဟ့ၣ်ဆၢက့ၤ အဝဲသ့ၣ် တလၢာ်နီတဘျီဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပပာ်ဖျါထီၣ် ပတၢ်စံးဘျုးစံးဖှိၣ်သ့ ခီဖျိတနံၤဘၣ်တနံၤ ပအိၣ်မူလၢ အဂ့ၤကတၢၢ်. (ကလီးစဲ ၃:၁၅) အဃိ ပလဲၤထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ဒ်သိး ပကဆိကမိၣ်ထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဒီးယ့ၣ်ၡူး ပာ်ဖျါထီၣ်လၢပဖီခိၣ် တကးဒံးဘၣ် မ့ၢ်ဒ်သိးပကပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤ ပတၢ်အဲၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဖီခိၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ.
၁၅. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤ ဒီးသိလၢအဂၤတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ တၢ်ပှ့ၤက့ၤဒိၣ်မးလဲၣ်.
၁၅ ပပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ တၢ်ဟ့ၣ်လၢ အလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် လၢအမ့ၢ်ဝဲ တၢ်ပှ့ၤက့ၤ. (မးသဲ ၂၀:၂၈) ခီဖျိလၢ တၢ်ပှ့ၤက့ၤအဃိ ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် လၢကထီၣ်ဘၣ်ဆူမူခိၣ်. အဃိ အဝဲသ့ၣ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲ တၢ်ပှ့ၤက့ၤလီၤ. မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် နာ်ဝဲယ့ၣ်ၡူး အတၢ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ် အသးသမူအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်တီပာ်လိၤအဝဲသ့ၣ် ဒီးလုၢ်ဖိအဝဲသ့ၣ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၅:၁; ၈:၁၅-၁၇, ၂၃) သိလၢအဂၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်စံးဘျုးစံးဖှိၣ် ခီဖျိလၢ တၢ်ပှ့ၤက့ၤအဃိလီၤ. မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် နာ်ဝဲခရံာ်အတၢ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ် အသးသမူအဃိ ကစၢ်ယွၤထံၣ်အဝဲသ့ၣ် ဒ်ပှၤလၢအစီဆှံ ဒီးအဝဲသ့ၣ် မၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤ လၢအစီဆှံန့ၢ်ဝဲ ဒီးအဝဲသ့ၣ် “လဲၤခီဖျိ တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ်” ကန့ၢ်လီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၇:၁၃-၁၅) ကျဲအဂ့ၤကတၢၢ်တဘိလၢ ပှၤဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူသး ဒီးသိလၢအဂၤတဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်စံးဘျုးစံးဖှိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ အဝဲသ့ၣ် လဲၤထီၣ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ကိးနံၣ်ဒဲးလီၤ.
၁၆. တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတခါလၢ ပလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၆ တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတခါလၢ ပလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ ပအဲၣ်ဒိးဒိကနၣ်ယ့ၣ်ၡူး အကလုၢ် အဃိလီၤ. ပတၢ်မုၢ်လၢ် မ့ၢ်အိၣ်ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ ပဝဲတဂၤစုာ်စုာ် ပဒိကနၣ်ဝဲ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်မၤလိာ် လၢအဟ့ၣ်လီၤဝဲဖဲ မုၢ်တနၤလၢအမၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်အမူးလီၤ. ဖဲန့ၣ်အမၤလိာ်ဝဲဒၣ်လၢ “ဆဲးမၤတၢ်အံၤလၢ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယၤ အဂီၢ်တက့ၢ်.”—၁ ကရံၣ်သူး ၁၁:၂၃, ၂၄.
ပလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဃိ ကဲဘျုးလၢပဂီၢ်ဒ်လဲၣ်
၁၇. တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢ ပကဘူးဒိၣ်ထီၣ်ဒီး ယဟိဝၤယွၤဒ်လဲၣ်.
၁၇ ပဘူးဒိၣ်ထီၣ်ဒီး ယဟိဝၤယွၤ. (ယၤကိာ် ၄:၈) ဒ်ပမၤလိဘၣ်အသိး တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကဆိကမိၣ်ထံ တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်လီၤပှၤ ဒီးပကဆိကမိၣ်ထံ တၢ်အဲၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပဖီခိၣ်လီၤ. (ယံးရမံယၤ ၂၉:၁၁; ၁ ယိၤဟၣ် ၄:၈-၁၀) ဖဲပဆိကမိၣ်ထံ ပတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ခါဆူညါအဂီၢ် ဒီးယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ် အဂၢၢ်အကျၢၤ လၢပဖီခိၣ်အခါ ပတၢ်အဲၣ်ယဟိဝၤယွၤ ကဟဲဒိၣ်ထီၣ် ဒီးပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးအီၤစ့ၢ်ကီး ကဂ့ၤထီၣ်လီၤ.—ရိမ့ၤ ၈:၃၈, ၃၉.
၁၈. ပမ့ၢ်ဆိကမိၣ်ထံ ယ့ၣ်ၡူးအဒိအတဲာ်န့ၣ် ပသးကဆူၣ်ထီၣ်လၢ ပကမၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၈ ပသးဆူၣ်ထီၣ်လၢ ပကကွၢ်လိမၤဒိး ယ့ၣ်ၡူး. (၁ ပ့းတရူး ၂:၂၁) ဖဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ဘူးကတုၤန့ၣ် ပသးစၢၢ်ဆၢဝဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ကွဲးနီၣ်ဘၣ်ဃးဒီး ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်အိၣ်မူ လၢအလီၢ်ခံကတၢၢ်တနွံ, အတၢ်သံ ဒီးအတၢ်ဂဲၤဆၢထၢၣ်သမူထီၣ်က့ၤလီၤ. ဖဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး တုၤဝဲတဟါန့ၣ် ပနၢ်ဟူဘၣ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤလၢ အဒုးသ့ၣ်နီၣ်ပှၤ ဘၣ်ဃးဒီး ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်အဲၣ်ပှၤလီၤ. (အ့းဖ့းစူး ၅:၂; ၁ ယိၤဟၣ် ၃:၁၆) ဖဲပဖး ယ့ၣ်ၡူးတူၢ်ဆါအသးအဂ့ၢ် ဒီးဆိကမိၣ်ထံအီၤအခါ ပသးဆူၣ်ထီၣ်လၢ ပက “လဲၤတၢ်ဒ်ယ့ၣ်ၡူး လဲၤဝဲအသိး” လီၤ.—၁ ယိၤဟၣ် ၂:၆.
၁၉. ပဆဲးအိၣ်ဘူးဒီး ယဟိဝၤယွၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၉ ပတၢ်ပာ်လီၤသးလၢ ပကဆဲးအိၣ်ဘူးဒီးကစၢ်ယွၤန့ၣ် ကဟဲဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်. (ယူဒၤ ၂၀, ၂၁) ပဆဲးအိၣ်ဘူးဒီး ယဟိဝၤယွၤသ့ခီဖျိ တသ့ဖဲအသ့ ပဂုာ်ကျဲးစၢးဒိကနၣ် အကလုၢ်, ပာ်စီဆှံအမံၤ ဒီးမၤသးခုအီၤလီၤ. (ကတိၤဒိ ၂၇:၁၁; မးသဲ ၆:၉; ၁ ယိၤဟၣ် ၅:၃) တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် ကထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ပှၤလၢ ပကပာ်လီၤပသးလၢ ပကဆဲးအိၣ်မူဒ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဘၣ်သးအသိးလီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် လီၤဂာ်ဒ် ပတဲယဟိဝၤယွၤလၢ ‘ယအဲၣ်ဒိးအိၣ်ဘူးဒီးနၤ ထီဘိလီၤ.’
၂၀. ပမ့ၢ်လဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် ကကဲဘျုးလၢပဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.
၂၀ ပတၢ်မုၢ်လၢ် မ့ၢ်အိၣ်လၢ ပကအိၣ်မူဘၣ်လၢ မူခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, လၢဟီၣ်ခိၣ် လီၤထူလီၤယိာ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ပမ့ၢ်လဲၤထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် ကကဲဘျုးဝဲလၢပဂီၢ်အါမး. ကိးနံၣ်ဒဲး ဖဲပပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်ပသး ဖဲမုၢ်နံၤအဝဲအံၤအခါ ပသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်က့ၤ ပှၤလၢပအဲၣ်ဘၣ်အီၤတဂၤ လၢအမ့ၢ်ယ့ၣ်ၡူးခရံာ် အတၢ်သံလီၤ. ဒီးပသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်က့ၤ တၢ်အဲၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်တခါ လၢအမ့ၢ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ်ပှၤ ခီဖျိအဟ့ၣ်လီၤပှၤ အဖိခွါ ဒ်တၢ်ပှ့ၤက့ၤအသိးလီၤ. တနံၣ်အံၤ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် ကဘၣ်တၢ်မၤအီၤဖဲ ၂၀၂၂, လါအ့ဖြ့ၣ် ၁၅, မုၢ်ယဲၢ်နံၤ ဟါခီ. ပအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤ ဒီးယ့ၣ်ၡူးအဃိ ဖဲယ့ၣ်ၡူး အတၢ်သံအတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ အမူးတုၤဝဲအခါ ပကဘၣ်ထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ် လၢပဂီၢ်လီၤ.
တၢ်သးဝံၣ် ၁၆ ပတြၢၤယဟိဝၤလၢ အဒိးဖှူအဖိခွါအဃိ
^ လံာ်အဆၢ. 5 ပမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ပကအိၣ်မူဘၣ်လၢ မူခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ လၢဟီၣ်ခိၣ်ပၤရဒံစူး အပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ တနံၣ်ဘၣ်တနံၣ်န့ၣ် ပအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ် တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ပကထီၣ်ဘၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလဲၣ် ဒီးပမ့ၢ်ထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ်. တၢ်မၤလိတခါအံၤ ကတဲဘၣ်ပှၤ တၢ်စံးဆၢတဖၣ်လၢ လံာ်စီဆှံအပူၤလီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 4 ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအသီ ဒီးဘီမုၢ်အတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအဂ့ၢ်န့ၣ် နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါအါထီၣ်န့ၣ် ဖးကွၢ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် “You Will Become ‘a Kingdom of Priests’” in the October 15, 2014, issue of The Watchtower, pp. 15-17 တက့ၢ်.
^ လံာ်အဆၢ. 10 ဒ်သိးနကသ့ၣ်ညါအါထီၣ် ဝံအတၢ်စံးပာ် ဘၣ်ဃးဒီး သ့ၣ်ခံဘိလၢ အအိၣ်ဖဲ ယဃ့းစက့လး ၃၇ အပူၤအဂီၢ် ကွၢ် Pure Worship of Jehovah—Restored At Last!, pp. 130-135, pars. 3-17 တက့ၢ်.
