၁. ပ​ထံၣ်​​ဘၣ်​ဟီၣ်ခိၣ်​ တၢ်အိၣ်သး​နးထီၣ်​အဃိ ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​မနုၤလဲၣ်. ဒီး​ဘၣ်မနုၤဃိလဲၣ်.

 ဆၢ​က​တီၢ်​ခဲအံၤ ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်အိၣ်သး နးထီၣ်မၣ်နးထီၣ်. ဟံၣ်ဖိဃီဖိ​တနီၤ အတၢ်ရ့လိာ်သး တဂ့ၤ​ဒ်သိး လၢညါ​လၢၤ​ဘၣ်, ပှၤ​အါတက့ၢ် အဲၣ်လီၤထဲအသး, အသးချ့ ဒီး​အမၤဆူၣ်မၤစိးတၢ်. ဒီး​ပှၤ​အါဂၤ​တနာ်အီၣ်​ ပှၤလၢ​အအိၣ်ဒီး တၢ်စိတၢ်ကမီၤတဖၣ်ဘၣ်. ခီဖျိလၢ​န​ထံၣ်ဘၣ်​ ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်အိၣ်သး ဒ်အံၤ​အဃိ မ့ၢ်​အကီ​လၢ န​က​နာ်​လၢ ခါဆူညါ ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်အိၣ်သး ကဂ့ၤထီၣ်ဧါ. နီၢ်ကီၢ်န့ၣ်​ ပ​ထံၣ်ဘၣ်​ ပှၤကညီ​အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး အိၣ်​ဒ်အံၤန့ၣ်​ မ့ၢ်​တၢ်လၢ အမၤ​လၢပှဲၤထီၣ်​ ဝံအတၢ်စံးပာ်​တခါ​လၢ အဘၣ်ဃးဒီး “မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်တဖၣ်.” အဃိ ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်အိၣ်သး မ့ၢ်​နးထီၣ်​ ထဲအံၤညါ​ဘၣ်ဆၣ်​ ပ​တၢ်နာ် တကြၢး​လီၤစှၤ​ဘၣ်. (၂ တံၤမသ့း ၃:​၁-၅) လံာ်စီဆှံ အတၢ်စံးပာ်လၢ အဘၣ်ဃးဒီး မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်အံၤ ဟဲ​လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​လံ​အဃိ ပ​သ့ၣ်ညါ​လၢ ယ့ၣ်ၡူး​ခရံာ် ကဲထီၣ်​ကစၢ်ယွၤ​အဘီမုၢ် အစီၤပၤ​လံ. ဘၣ်ဆၣ်​ တၢ်ဂ့ၢ်​အဂၤ​လၢ လံာ်စီဆှံ တဲ​ဆိပာ်ဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး ကစၢ်ယွၤ​အဘီမုၢ်န့ၣ်​ အိၣ်​ဒီဒူၣ်​ဒံး. ပ​က​တဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်​တနီၤ​လၢ လံာ်စီဆှံ တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ အဟဲ​လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​ ဖဲ​အပူၤကွံာ် တယံာ်တမီၢ်​ဒံး​ဘၣ်​ ဒီး​အကဲထီၣ်​တၢ်မၤစၢၤ​လၢ ပ​တၢ်နာ် က​ဒိၣ်ထီၣ်​အဂီၢ်.

၂. လၢ​တၢ်မၤလိ တခါအံၤ​အပူၤ ပ​က​တဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်​မနုၤလဲၣ်. (ဟ့ၣ်​တၢ်စံးဆၢ​လၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂီၤ​လၢ အအိၣ်လၢ​လံာ်ကုခိၣ်.)

^၂ လၢ​တၢ်မၤလိ တခါအံၤ​အပူၤ ပ​က​တဲသကိး (၁) လံာ်စီဆှံ အတၢ်စံးပာ်​တခါ လၢအ​မၤစၢၤ​ပှၤ ဒ်သိး​ပ​ကသ့ၣ်ညါ​လၢ ကစၢ်ယွၤ​အဘီမုၢ် စးထီၣ်​ပၢတၢ်လၢ အခါ​ဖဲလဲၣ်. (၂) လံာ်စီဆှံ အတၢ်စံးပာ်တဖၣ်အံၤ မၤစၢၤ​ပှၤလၢ ပ​ကသ့ၣ်ညါ​လၢ ယ့ၣ်ၡူး​ကဲထီၣ်​ ယွၤ​ဘီမုၢ်​စီၤပၤ လၢမူခိၣ်​လံ. ဒီး (၃) လံာ်စီဆှံ အတၢ်စံးပာ် လၢအ​ပာ်ဖျါထီၣ်​န့ၢ်​ပှၤလၢ ကစၢ်ယွၤ​အဘီမုၢ် အဒုၣ်ဒါတဖၣ်​ က​ဟးဂီၤ​ဒ်လဲၣ်. ဒီး​ပ​က​ထံၣ်​​ဘၣ်​လၢ လံာ်စီဆှံ အတၢ်စံးပာ်တဖၣ်​ ဟဲ​လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​ တဆီဝံၤတဆီ​အဃိ ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ ပ​အိၣ်မူ​​ဘၣ်​လၢ တၢ်ဆၢကတီၢ်​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ က​စံၣ်ညီၣ်တၢ် ဘူးထီၣ်လံ.

၃. ဘၣ်ဃးဒီး ကစၢ်ယွၤ​အဘီမုၢ်​အစီၤပၤန့ၣ်​ ဒၤနံးယ့လး ၇:​၁၃, ၁၄ ဒုးသ့ၣ်ညါ​ပှၤ မနုၤလဲၣ်.

^၃ လၢ​လံာ်​ဒၤနံးယ့လး အပူၤန့ၣ်​ ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ ဖဲ​တၢ်ဆၢကတီၢ်​တတီၤ​လၢ အယံာ်​​ဝဲ​ နွံ​နံၣ်​ မ့ၢ်​ပှဲၤထီၣ်န့ၣ်​ ယ့ၣ်ၡူး​က​စးထီၣ်​ပၢတၢ်လၢ ယွၤ​ဘီမုၢ်​အပူၤ. ဒီး​ဝံအတၢ်စံးပာ်​တခါ​လၢ အအိၣ်​ဖဲ ဒၤနံးယ့လး ၇:​၁၃, ၁၄ န့ၣ်​ဒုးသ့ၣ်ညါ​ပှၤလၢ ယ့ၣ်ၡူး​က​ကဲ​စီၤပၤ လၢအဂ့ၤကတၢၢ်. ဒီး​ပှၤ​ကိးကလုာ်ဒဲး “က​မၤ​အတၢ်” လၢ​တၢ်သးခု​အပူၤ ဒီး​ပှၤ​ထီၣ်​အလီၢ် တန့ၢ်​နီ​တဂၤ​ဘၣ်. ယ့ၣ်ၡူး​ကဲထီၣ်​စီၤပၤ လၢအခါ​ဖဲလဲၣ်န့ၣ်​ ပ​သ့ၣ်ညါ​ကသ့​ဒ်လဲၣ်.

၄. ဒ်သိး​ပ​ကသ့ၣ်ညါ​လၢ ယ့ၣ်ၡူး​ခရံာ် ကဲထီၣ်​စီၤပၤ​လၢ နံၣ်​မနုၤလဲၣ်​အဂီၢ် ဒၤနံးယ့လး ၄:​၁၀-၁၇ မၤစၢၤ​ပှၤ​ဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်​တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်.)

^၄ ဖး ဒၤနံးယ့လး ၄:​၁၀-၁၇. တၢ်ဆၢကတီၢ် “နွံ​နံၣ်” န့ၣ်​နီၢ်ကီၢ်န့ၣ်​ အယံာ်ဝဲ အနံၣ်​ ၂,၅၂၀. တၢ်ဆၢကတီၢ်တတီၤအံၤ စးထီၣ်အသး​လၢ ချ.ခ.န ၆၀၇ နံၣ်​ ဖဲ​ပှၤ​ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖိ မၤနၢၤ​ကွံာ်​စီၤပၤ လၢအ​ပၢတၢ်လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ​လီၢ်ပစိာ် လၢ​ဝ့ၢ်​ယရူၤၡလ့ၣ်. အဃိ​တၢ်ဆၢကတီၢ်​နွံ​နံၣ်အံၤ ပှဲၤထီၣ်​​ဝဲ​ဖဲ ခ.န ၁၉၁၄ နံၣ်. ဒီး​ဖဲ​နံၣ်​အဝဲန့ၣ်​ “ပှၤတဂၤလၢ​အအိၣ်ဒီး တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်​လၢ အက​ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ပၢ​အလီၢ်” လၢအမ့ၢ်​ယ့ၣ်ၡူး​ခရံာ်န့ၣ်​ ယဟိဝၤ​ယွၤ​ဒုးကဲထီၣ်​အီၤ​လၢ ယွၤအဘီမုၢ်​စီၤပၤ. *​—⁠ယဃ့းစက့လး ၂၁:​၂၅-၂၇.

၅. ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ ဝံအတၢ်စံးပာ်​ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆၢကတီၢ် “နွံ​နံၣ်” လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​အဃိ ကဲဘျုး​လၢ​ပဂီၢ်​ဒ်လဲၣ်.

^၅ လံာ်စီဆှံ​တၢ်စံးပာ်​တခါအံၤ ကဲဘျုး​လၢ​ပဂီၢ်​ဒ်လဲၣ်. ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆၢကတီၢ် “နွံ​နံၣ်” ဟဲ​လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​​ဝဲ​အဃိ ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ​မၤ​လၢပှဲၤ အတၢ်အၢၣ်လီၤတဖၣ်​ ဒ်​တၢ်ဆၢကတီၢ် လၢအ​ပာ်ပနီၣ်​​ဝဲ​အသိး လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. အဒိ ယဟိဝၤ​ယွၤ​ပာ်ပနီၣ်​ တၢ်ဆၢကတီၢ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲး​လၢ အက​ဒုးကဲထီၣ်​ ယ့ၣ်ၡူး​လၢ​စီၤပၤ ဖဲ ၁၉၁၄ နံၣ်. ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ ဖဲ​တၢ်ဆၢကတီၢ်​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ​ပာ်ပနီၣ်ဝဲ မ့ၢ်​​ဘၣ်​အခါ အက​မၤ​လၢပှဲၤထီၣ်​ လံာ်စီဆှံ​တၢ်စံးပာ် လၢ​အဂၤတဖၣ်​ခဲလၢာ်. အဃိ​ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ​အမုၢ်နံၤန့ၣ်​ “တစဲၤခံဘၣ်.”​—⁠ဃဘးကူာ် ၂:⁠၃.

၆. (က) ဖဲယ့ၣ်ၡူး ပၢတၢ်လၢ​မူခိၣ်​အခါ ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်အိၣ်သး အိၣ်​ဒ်လဲၣ်. (ခ) ဝံအတၢ်စံးပာ်​ဖဲ လီၣ်ဖျါ ၆:​၂-၈ စ့ၢ်ကီး ပာ်ဖျါထီၣ်​​ဝဲ​လၢ တၢ်ကမၤအသး​ဒ်လဲၣ်.

^၆ ဖဲယ့ၣ်ၡူး​ဘူးထီၣ်​ က​သံ​အခါ အ​​ဝဲ​တဲပာ်စၢၤ အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်​လၢ အ​​ဝဲ​မ့ၢ်​စးထီၣ်​ ပၢတၢ်လံန့ၣ်​ ဟီၣ်ခိၣ်​အတၢ်​အိၣ်​သး က​မၤအသး​ဒ်လဲၣ်. အဒိ အ​​ဝဲ​တဲပာ်စၢၤဝဲလၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ ဒီး​တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိ ကအိၣ်ထီၣ်​ ဒီး​ဟီၣ်ခိၣ်​က​ဟူး. ဒီး​အ​​ဝဲ​တဲပာ်စၢၤ​စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ တၢ်ဆါ​သံသတြိာ် ကအိၣ်ထီၣ်​လၢ “တၢ်လီၢ်​တတီၤ ဝံၤတတီၤ.” ဒီး​ဖဲ​အပူၤကွံာ်​တယံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်​ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ခိၤရိၤနၤ (COVID-19) တၢ်ဆါ​ရၤလီၤသး​လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်. တၢ်မၤအသးတဖၣ်အံၤ လံာ်စီဆှံ​ပာ်ဖျါထီၣ်​​ဝဲ​လၢ အမ့ၢ် “တၢ်ပနီၣ်” လၢ​ယ့ၣ်ၡူး​ကဲထီၣ်​စီၤပၤ​လံ. (မးသဲ ၂၄:​၃, ၇; လူၤကၣ်​ ၂၁:​၇, ၁၀, ၁၁) ယ့ၣ်ၡူး​သံ​ဝံၤ အက့ၤထီၣ်​လၢမူခိၣ်​န့ၢ် အနံၣ်​ ၆၀ ဘျဲၣ်​အခါ အ​​ဝဲ​ပာ်ဖျါထီၣ်​န့ၢ် တၢ်မၢဖိ​ယိၤဟၣ်​လၢ တၢ်မၤအသးတဖၣ်အံၤ က​ကဲထီၣ်သး​နီၢ်ကီၢ်. (ဖး လီၣ်ဖျါ ၆:​၂-၈.) တၢ်မၤအသးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်​ ကဲထီၣ်အသး တကတီၢ်ဃီ စးထီၣ်​ဖဲ ၁၉၁၄ နံၣ်​အဃိ ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ ဖဲနံၣ်အဝဲန့ၣ်န့ၣ်​ ယ့ၣ်ၡူး​ကဲထီၣ်​ စီၤပၤ​လၢ ကစၢ်ယွၤ​အဘီမုၢ်​ပူၤ​လံ.

၇. ဖဲယ့ၣ်ၡူး​စးထီၣ်​ပၢတၢ် ဝံၤအလီၢ်ခံ ဘၣ်မနုၤဃိ ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်အိၣ်သး နးထီၣ်လဲၣ်.

^၇ ဖဲယ့ၣ်ၡူး ကဲထီၣ်​စီၤပၤ​အခါ ဘၣ်မနုၤဃိ ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်အိၣ်သးတဖၣ်​ နးထီၣ်လဲၣ်. လီၣ်ဖျါ ၆:၂ ပာ်ဖျါထီၣ်​န့ၢ်​ပှၤ အတၢ်​စံးဆၢ. ဖဲန့ၣ်​ လံာ်စီဆှံ​တဲဝဲလၢ ဖဲယ့ၣ်ၡူး ကဲထီၣ်​စီၤပၤ သီသီန့ၣ်​ အ​​ဘၣ်​ဒုးတၢ်​ဒီး မုၣ်ကီၤလံၢ် ဒီး​အတၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ်. ဒီး​ဒ်သိးဒီး လီၣ်ဖျါ အဆၢဒိၣ်​ ၁၂ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲန့ၣ်​ မုၣ်ကီၤလံၢ်​ဒုးတၢ် တနၢၤဘၣ်​ ဒီး​ယ့ၣ်ၡူး​ကွံာ်လီၤ မုၣ်ကီၤလံၢ်​ဒီး အတၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ်​ လၢ​ဟီၣ်ခိၣ်ချၢ. ဒီး​မုၣ်ကီၤလံၢ်န့ၣ်​ အသးဒိၣ်ထီၣ်တၢ် ဒီး​မၤအၢမၤသီ​ပှၤကညီ​အဃိ ဒ်​လံာ်စီဆှံ​တဲ​​ဝဲ​အသိးန့ၣ်​ “ဟီၣ်ခိၣ်​ . . . ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ” လံ.​—⁠လီၣ်ဖျါ ၁၂:​၇-၁၂.

၈. ပ​ထံၣ်​​ဘၣ်​ဝံအတၢ်စံးပာ် ဘၣ်ဃးဒီး ယွၤ​အဘီအမုၢ် လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​အဃိ ပ​န့ၢ်​​ဘၣ်​အဘျုး​ဒ်လဲၣ်.

^၈ လံာ်စီဆှံ​တၢ်စံးပာ်​တခါအံၤ ကဲဘျုး​လၢ​ပဂီၢ်​ဒ်လဲၣ်.  ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်အိၣ်သး​ဆီတလဲ​ဒီး ပှၤကညီ အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး အၢထီၣ်သီထီၣ်​အဃိ ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ ယ့ၣ်ၡူး​ကဲထီၣ်​ စီၤပၤ​လံ. အဃိ ပ​မ့ၢ်​ထံၣ်ဘၣ်​ ပှၤ​အဲၣ်လီၤထဲအသး ဒီး​မၤအၢမၤသီ​ပှၤဂၤတဖၣ်​ သနာ်က့ ပ​တလိၣ်​သးဒိၣ်ထီၣ်တၢ်​ဘၣ်. ပ​က​​ဘၣ်​နီၣ်ဘၣ်က့ၤ​လၢ တၢ်လၢ​အဝဲသ့ၣ်​ မၤဝဲတဖၣ်န့ၣ်​ မ့ၢ်ဒၣ်​အဝဲသ့ၣ်​မၤ​လၢပှဲၤ ဝံ​အတၢ်စံးပာ်တဖၣ်​ ဒီး​ကစၢ်ယွၤ​အဘီမုၢ်န့ၣ်​ အိၣ်​သူၣ်ထီၣ်​သး​လံ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၇:⁠၁) တကးဒံးဘၣ်​ အၢ်မက့းဒိၣ်​ တၢ်ဒုး​ဘူးထီၣ်လံ အဃိ ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်အိၣ်သး က​နးထီၣ်မၣ်နးထီၣ်. (မၢ်ကူး ၁၃:၈; ၂ တံၤမသ့း ၃:၁၃) ဘၣ်မနုၤဃိ ပ​ထံၣ်​​ဘၣ်​တၢ်ကီတၢ်ခဲ​ဒီဒူၣ်လဲၣ်န့ၣ်​ ပ​ပၢ်​ယဟိဝၤ​ယွၤ ဒုးသ့ၣ်ညါ​ပှၤ​အဃိ ပ​စံးဘျုး​​ဘၣ်​အီၤ​ဖးဒိၣ်ညါ.

၉. ဝံအတၢ်စံးပာ်​ဖဲ ဒၤနံးယ့လး ၂:​၂၈, ၃၁-၃၅ န့ၣ်​ပာ်ဖျါထီၣ်​​ဝဲ​လၢ ဘီမုၢ်​အလီၢ်ခံ​ကတၢၢ်​တခါ လၢအဒိၣ်စိလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်​ က​မ့ၢ်​ဘီမုၢ်​မနုၤလဲၣ်​ ဒီး​အစးထီၣ်​ပၢတၢ်လၢ​အခါ​ဖဲလဲၣ်.

^၉ ဖး ဒၤနံးယ့လး ၂:​၂၈, ၃၁-၃၅. ဝံအတၢ်စံးပာ်​တခါအံၤ ဟဲ​လၢပှဲၤထီၣ်​လၢ ပစိၤခဲအံၤ​စ့ၢ်ကီး. အဒိ စီၤပၤ​နဘူၤကးန့စၢ် အတၢ်မံမီၢ်န့ၣ်​ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်ကမၤအသး​လၢ “မုၢ်နံၤ​အကတၢၢ်တဖၣ်​ အတီၢ်ပူၤ” ဖဲယ့ၣ်ၡူး​ခရံာ်​စးထီၣ်​ပၢတၢ် ဝံၤအလီၢ်ခံ. ဖဲန့ၣ်​အခါ ယ့ၣ်ၡူး​အဒုၣ်ဒါ လၢ​ဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ်​ က​ပၣ်ဃုာ်ဒီး ဘီမုၢ်​အလီၢ်ခံ​ကတၢၢ်​တခါ လၢအဒိၣ်စိလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်. ဒီး​လံာ်စီဆှံ တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ ဘီမုၢ်​တခါအံၤ က​မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဂီၤ​ဖးဒိၣ်​တဒု ‘အခီၣ်လၣ်​ လၢအ​မ့ၢ်​​ဝဲ​ထး​တနီၤ ဒီး​ကပံာ်​တနီၤ.’ ဘီမုၢ်​တခါအံၤ​လၢ အဒိၣ်စိလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်​ အကဲဝဲ ဘြံးတၢၣ်​ဒီး​အမဲရကၤ လၢအ​ဖီၣ်လိာ်သးစု စးထီၣ်​ဖဲ​ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်ဒုး တၢ​တဘျီ. ဒီး​အဝဲသ့ၣ်​ပၢတၢ် တုၤလၢ​ခဲအံၤ. တၢ်ဂီၤ​လၢ စီၤပၤ​နဘူၤကးန့စၢ် အတၢ်​မံမီၢ်​အပူၤန့ၣ်​ ပာ်ဖျါထီၣ်​​ဝဲ​လၢ ဘီမုၢ်​တခါအံၤ က​လီၤဆီ​ဒီး ဘီမုၢ်​လၢအ​ပၢတၢ် လၢအပူၤကွံာ်တဖၣ်​ လၢ​တၢ်ဂ့ၢ်​ခံ​မံၤ​အဃိ.

၁၀. (က) ဒ်သိးဒီး ဝံ​ဒၤနံးယ့လး တဲပာ်စၢၤ​​ဝဲ​အသိး ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ဘြံးတၢၣ်​ဒီး​အမဲရကၤ အတၢ်ပၢန့ၣ်​ မၤအသး​ဒ်လဲၣ်. (ခ) ပ​က​​ဘၣ်​ဟးဆှဲး​တၢ်မနုၤလဲၣ်. (ကွၢ်​တၢ်လွံၢ်နၢၣ်​ လၢအ​ခိၣ်တီ​မ့ၢ်ဝဲ “ ဘၣ်မနုၤဃိ ပ​​ဘၣ်​ပလီၢ်သး​လၢ ကပံာ်လဲၣ်.”)

^၁၀ တၢတမံၤန့ၣ်​ ဘီမုၢ်​လၢအဒိၣ်စိလၢ​ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်​  လံာ်စီဆှံ​ဒိ​လီၤ​​ဝဲ​လၢ ထူ, စ့, တိၢ်ဘီ ဒီး​ထး လၢအတကျဲၣ်ကျီလိာ်သး​ဒီး တၢ်​အဂၤ​နီ​မံၤ​ဘၣ်. မ့မ့ၢ် ဘြံးတၢၣ်​ဒီး​အမဲရကၤ​လၢ အဖီၣ်လိာ်သးစုန့ၣ်​ လံာ်စီဆှံ ဒိ​လီၤ​​ဝဲ​လၢ ထး​လၢအကျဲၣ်ကျီလိာ်အသး ဒီး​ကပံာ်. ဒီး​တၢ်လၢ​ကပံာ်န့ၣ်​ အဲၣ်ဒိး​တဲဝဲ “ပှၤ​အကလုာ်ကလုာ်” လၢအမ့ၢ် ပှၤမုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤဖိတဖၣ်. (ဒၤနံးယ့လး ၂:​၄၃, တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်.) ဒီး​ဒ်​ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ​အသိး ပှၤမုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤဖိတဖၣ်​ ဆွံမဲ, ကျဲးစၢး​ဒုးအိၣ်ထီၣ်​ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်, ထီဒါတၢ် (စၤဒၤပၠး) အဃိ ဘီမုၢ်​အလီၢ်ခံ​ကတၢၢ်​တဘ့ၣ်အံၤ တအိၣ်​ဒီး တၢ်စိတၢ်ကမီၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤ လၢအ​က​မၤတၢ် ဒ်အအဲၣ်ဒိးမၤဝဲအသိးဘၣ်.

၁၁. ဘြံးတၢၣ်​ဒီး​အမဲရကၤ ဒိၣ်စိ​လၢ​ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်​လံ, ဘၣ်မနုၤဃိ​တၢ်ဂ့ၢ်​တခါအံၤ ဒုး​နာ်န့ၢ်​ပှၤလၢ ပ​အိၣ်မူ​​ဘၣ်​လၢ တၢ်အကတၢၢ် အဆၢကတီၢ်လဲၣ်.

^၁၁ ခံမံၤတမံၤန့ၣ်​ တၢ်ဂီၤ​ဖးဒိၣ်​တဒု အခီၣ်လၣ်​လၢအမ့ၢ် ဘြံးတၢၣ်​ဒီး​အမဲရကၤန့ၣ်​ လံာ်စီဆှံ​တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ အက​မ့ၢ်ဝဲ ဘီမုၢ်​လၢအဒိၣ်စိ လၢ​ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်​ လၢ​အလီၢ်ခံ​ကတၢၢ်​တခါ. လၢဘီမုၢ်အံၤ​အလီၢ်ခံန့ၣ်​ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ​ဘီမုၢ်​လၢ အကပၢတၢ်န့ၣ်​ တအိၣ်​နီ​တခါ​လၢၤ​ဘၣ်. ဖဲ​အၢ်မက့းဒိၣ်​တၢ်ဒုးန့ၣ်​ ကစၢ်ယွၤ​အဘီမုၢ် ကမၤဟးဂီၤ​​ဝဲ​ဘီမုၢ်​တခါအံၤ ဒီး​ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အပဒိၣ်ပပှၢ်​ခဲလၢာ်. *​—⁠လီၣ်ဖျါ ၁၆:​၁၃, ၁၄, ၁၆; ၁၉:​၁၉, ၂၀.

၁၂. ဝံ​ဒၤနံးယ့လး​အတၢ်စံးပာ်န့ၣ်​ ပာ်ဖျါထီၣ်​န့ၢ်​ပှၤ​တၢ်မနုၤလဲၣ်​ ဒီး​တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ မၤမုာ်ထီၣ်​ပ​သး ဒီး​ဟ့ၣ်​ပှၤ​တၢ်မုၢ်လၢ်​ဒ်လဲၣ်.

^၁၂ လံာ်စီဆှံ​တၢ်စံးပာ်​တခါအံၤ ကဲဘျုး​လၢ​ပဂီၢ်​ဒ်လဲၣ်. တၢ်စံးပာ်​တခါအံၤန့ၣ်​ ဝံ​ဒၤနံးယ့လး​ကွဲးဝဲ လၢ​အပူၤကွံာ်​အနံၣ်​ ၂,၅၀၀ ဘျဲၣ်. ဒီး​အပာ်ဖျါထီၣ်​​ဝဲ​လၢ ပ​အိၣ်မူ​​ဘၣ်​လၢ တၢ်အကတၢၢ် အဆၢကတီၢ်. ဒီး​ဝံ​တၢ်စံးပာ်​တခါအံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်​​ဝဲ​လၢ ဘၤဘူၤလိၣ်​ ပၢတၢ်​မ့ၢ်ဝံၤန့ၣ်​ ဘီမုၢ်​ဖးဒိၣ်​အဂၤ​လွံၢ်​ခါ က​ပၢတၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤ​ပှၤဂီၢ်မုၢ်​အဖီခိၣ်​ တကတီၢ်​ဝံၤ တကတီၢ်. တကးဒံးဘၣ်​ အပာ်ဖျါထီၣ်​န့ၢ်​ပှၤလၢ ဘြံးတၢၣ်​ဒီး​အမဲရကၤ အတၢ်ပၢန့ၣ်​ အက​ကဲဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်​အတၢ်ပၢ​လၢအဒိၣ်စိလၢ အလီၢ်ခံ​ကတၢၢ်​တခါ. ပ​မ့ၢ်​ဆိမိၣ်ထံ​တၢ်ဂ့ၢ်​တခါအံၤန့ၣ်​ ကဲထီၣ်​တၢ်​သူၣ်မံသးမုာ်​လၢ​ပဂီၢ် ဒီး​ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ တယံာ်တမီၢ် ကစၢ်ယွၤ​အဘီမုၢ်​က​မၤ​ဟးဂီၤ ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်ပၢ​ခဲလၢာ် ဒီး​အက​ပၢ​က့ၤ​ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်.​—⁠ဒၤနံးယ့လး ၂:⁠၄၄.

၁၃. “စီၤပၤ​ဃိး​ဂၤ​တဂၤ” ဒီး “စီၤပၤ​အဂၤ​တဆံ” လၢ​လီၣ်ဖျါ ၁၇:​၉-၁၂ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲန့ၣ်​ လံာ်စီဆှံ​ဒိ​လီၤ​​ဝဲ​လၢ မနုၤလဲၣ်. ဒီး​ဝံအတၢ်စံးပာ်​တခါအံၤ လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​ဒ်လဲၣ်.

^၁၃ ဖး လီၣ်ဖျါ ၁၇:​၉-၁၂. လံာ်စီဆှံ​အတၢ်စံးပာ်​တခါအံၤ ဟဲ​လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​ဒ်လဲၣ်. ပ​မ့ၢ်​ကွၢ်ဖဲ ဟီၣ်ခိၣ်​တၢ်ဒုး တၢတဘျီန့ၣ်​ တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤ အိၣ်ထီၣ်​​ဝဲ​အါမး အဃိ​ဟီၣ်ခိၣ်​ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်​ အဲၣ်ဒိး​ဒုးအိၣ်ထီၣ်​ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်​ တၢ်ဃူတၢ်ဖိး. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲ ၁၉၂၀ နံၣ်, လါယနူၤအါရံၤန့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ ဘီမုၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးကရၢ. ဘၣ်ဆၣ်​လၢခံ​ဖဲ ၁၉၄၅ နံၣ်, လါအီးကထိဘၢၣ်န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ ဒုးအိၣ်ထီၣ်​က့ၤဝဲ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ လၢ​ဘီမုၢ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးကရၢ အလီၢ်. တၢ်ကရၢကရိ​တခါအံၤ လံာ်စီဆှံ​ကိး​​ဝဲ​လၢ “စီၤပၤ​ဃိး​ဂၤ​တဂၤ.” ဘၣ်ဆၣ်​ တၢ်ကရၢကရိ​တခါအံၤန့ၣ်​ မ့ၢ်လၢ​အတၢ်စိတၢ်ကမီၤတဖၣ်န့ၣ်​ ဒိးသန့ၤထီၣ်အသး​လၢ ဟီၣ်ခိၣ်​ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်​ အတၢ်​ဆီၣ်ထွဲ​အဃိ အတအိၣ်​ဒီး တၢ်စိတၢ်ကမီၤ​လၢလၢပှဲၤပှဲၤ လၢအ​က​ဒိၣ်စိ​လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်​အဂီၢ်ဘၣ်. ဒီး​လံာ်စီဆှံ​ဒိလီၤဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်​ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်န့ၣ်လၢ “စီၤပၤ​အဂၤ​တဆံ.”

၁၄-၁၅. (က) ဘၣ်ဃးဒီး “ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်” အဂ့ၢ်န့ၣ်​ လီၣ်ဖျါ ၁၇:​၃-၅ ဒုးသ့ၣ်ညါ​ပှၤ မနုၤလဲၣ်. (ခ) ပှၤလၢ​အဆီၣ်ထွဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ​လၢအကမၣ်တဖၣ်​ က​မၤ​​ဝဲ​မနုၤလဲၣ်.

^၁၄ ဖး လီၣ်ဖျါ ၁၇:​၃-၅. လၢ​တၢ်မၢဖိ​ယိၤဟၣ်​ အတၢ်ထံၣ်​လၢညါခီ​အပူၤန့ၣ်​ အထံၣ်ဘၣ်ဝဲ “ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်” လၢအမ့ၢ် ပိာ်မုၣ်​ဆါလီၤအီၣ်သး​တဂၤ. ဒီး​ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်န့ၣ်​ အဲၣ်ဒိး​တဲဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်​ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ​လၢအကမၣ်. တၢ်ထံၣ်​လၢညါခီ​တခါအံၤ ဟဲ​လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​ဒ်လဲၣ်. ပ​မ့ၢ်​ကွၢ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ​လၢအကမၣ်တဖၣ်​ အတၢ်ကရၢကရိန့ၣ်​ မၤသကိးတၢ်​ဒီး ဟီၣ်ခိၣ်​ပဒိၣ်ပပှၢ်​လၢအဒိၣ်စိလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်​ ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ် ဒီး​ဆီၣ်ထွဲဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်​ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်န့ၣ်​ ဖးယံာ်လံ. ဘၣ်ဆၣ်​တယံာ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်​ ယဟိဝၤ​ယွၤ က​ထၢနုာ် တၢ်ကူၣ်​တမံၤ​လၢ ဟီၣ်ခိၣ်​ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်​အသးပူၤ ဒ်သိး​အဝဲသ့ၣ်​ “က​မၤ​လၢပှဲၤထီၣ်​ ကစၢ်ယွၤ​အတၢ်တိာ်ပာ်.” အဃိ​ဖဲန့ၣ်​အခါ “စီၤပၤ​အဂၤ​တဆံ” လၢအမ့ၢ်​ဟီၣ်ခိၣ်​ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်န့ၣ်​ က​မၤဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ​လၢအကမၣ်တဖၣ်​ အတၢ်ကရၢကရိ​ခဲလၢာ်.​—⁠လီၣ်ဖျါ ၁၇:​၁, ၂, ၁၆, ၁၇.

 ^၁၅ တယံာ်လၢၤဘၣ်​ ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်​ က​ဟးဂီၤန့ၣ်​ ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​ဒ်လဲၣ်. ပ​မ့ၢ်​ကွၢ်က့ၤ ဝ့ၢ်​ဘၤဘူၤလိၣ်​လၢပျၢၤ​အဂ့ၢ်န့ၣ်​ ပ​ကသ့ၣ်ညါ​ဘၣ်​ အတၢ်​စံးဆၢ. ပ​မ့ၢ်​ကွၢ် ဝ့ၢ်​ဘၤဘူၤလိၣ်​လၢပျၢၤန့ၣ်​ ထံကျိ​ဖးဒိၣ်​ ဖရၤသး​ဒီသဒၢ​ဃာ်​အီၤ. လံာ်​လီၣ်ဖျါ ဒိလီၤဝဲ “ထံတဖၣ်” လၢအဒီသဒၢ ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်န့ၣ်​ အကဲဝဲ ပှၤလၢ​အကကွဲၢ်တဖၣ်​ လၢအဆီၣ်ထွဲ ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်. (လီၣ်ဖျါ ၁၇:၁၅) တကးဒံးဘၣ်​ လံာ်​လီၣ်ဖျါ​တဲဝဲလၢ အထံတဖၣ်​က “ဃ့ထီကွံာ်ဝဲ” အဃိ​ပှၤ​အါဂၤ​တဆီၣ်ထွဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ​အက​မၣ်​လၢၤ​ဘၣ်. (လီၣ်ဖျါ ၁၆:၁၂) ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ဝံအတၢ်စံးပာ်​တခါအံၤ ဟဲ​လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲ မ့ၢ်လၢ​ပှၤအါဂၤန့ၣ်​ တကနၣ်ဃုာ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ​လၢၤ​ဘၣ်​ ဒီး​ဒ်သိး​အဝဲသ့ၣ်​ က​ဘှီဘၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်ကီတၢ်ခဲ​အဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်​ဃု​တၢ်မၤစၢၤ​လၢ တၢ်လီၢ်​အဂၤ.

၁၆. ပ​သ့ၣ်ညါဘၣ်​ ဝံအတၢ်စံးပာ်​ဘၣ်ဃးဒီး ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဒီး​ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်​ အဂ့ၢ်​အဃိ ကဲဘျုး​လၢ​ပဂီၢ်​ဒ်လဲၣ်.

^၁၆ လံာ်စီဆှံ​တၢ်စံးပာ်​တခါအံၤ ကဲဘျုး​လၢ​ပဂီၢ်​ဒ်လဲၣ်. ပှၤ​ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဒီး​ပှၤအါဂၤန့ၣ်​ တဘၣ်သး​ဆီၣ်ထွဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ​လၢအကမၣ်​လၢၤ​ဘၣ်​ အဃိ​ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ ပ​အိၣ်မူ​​ဘၣ်​လၢ မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်​အဆၢကတီၢ်​လံ. ပှၤ​အါဂၤ​တဆီၣ်ထွဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ​လၢအကမၣ်​လၢၤ​ဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ်​တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ​ကမၣ်​ အတၢ်ကရၢကရိတဖၣ်​ တဟးဂီၤဒံးဘၣ်.  ဒ်​ပ​တဲသကိး​တ့ၢ်​လၢ​ထး​အသိး ယဟိဝၤ​ယွၤ​က​ထၢနုာ် တၢ်ကူၣ်​တမံၤ​လၢ “စီၤပၤ​အဂၤ​တဆံ” အသးပူၤ. စီၤပၤ​အဂၤ​တဆံ န့ၣ်အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်​ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်​ လၢအဆီၣ်ထွဲ​ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဒီး​အဝဲသ့ၣ်​ “က​မၤ​လၢပှဲၤထီၣ်​ ကစၢ်ယွၤ​အတၢ်တိာ်ပာ်.” အဝဲသ့ၣ်​က​မၤ​ဟးဂီၤ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ​ကမၣ်​ သတူၢ်​ကလာ်​အဃိ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်​ က​ဖုးဘၣ်အသး​ဒိၣ်မး. * (လီၣ်ဖျါ ၁၈:​၈-၁၀) ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်န့ၣ်​ က​ဟးဂီၤကွံာ်​​ဝဲ​အဃိ ပှၤ​အိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢတဖၣ်​ က​ထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲ. ဘၣ်ဆၣ်​ ကစၢ်ယွၤ​အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်​ က​သးခု​ဒံးဝဲ ခီဖျိလၢ တၢ်ဂ့ၢ်​ခံ​မံၤ​အဃိ. တၢတမံၤန့ၣ်​ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ​လၢအကမၣ်​ လၢအ​ကဲ ယဟိဝၤ​ယွၤ​အဒုၣ်အဒါန့ၣ်​ က​ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ လီၤထူလီၤယိာ်. ဒီး​ခံမံၤတမံၤန့ၣ်​ ကစၢ်ယွၤ​အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်​ က​ထူၣ်ဖျဲးထီၣ်လၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်​တၢ်ပၢ​ဖီလာ်.​—⁠လူၤကၣ်​ ၂၁:⁠၂၈.

၁၇-၁၈. (က) ပ​မၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်​ ပ​တၢ်နာ်​ထီဘိ ကသ့​ဒ်လဲၣ်. (ခ) တၢ်မၤလိ​လၢခံ​တခါန့ၣ်​ ပ​က​တဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်​မနုၤလဲၣ်.

^၁၇ ဝံ​ဒၤနံးယ့လး တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ “တၢ်သ့ၣ်ညါ​တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီန့ၣ်​ က​အါထီၣ်.” ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ပ​နၢ်ပၢၢ်ထီၣ်​ ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ အဘၣ်ဃးဒီး​ပစိၤခဲအံၤ အါမး​အဃိ ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ ဝံ​ဒၤနံးယ့လး အတၢ်စံးပာ်​တခါအံၤ ဟဲ​လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​လံ. (ဒၤနံးယ့လး ၁၂:​၄, ၉, ၁၀) ပ​သ့ၣ်ညါ​​ဘၣ်​လၢ ဝံ​အတၢ်စံးပာ်တဖၣ်အံၤ လၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်​ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး​အဃိ ပ​ယူးယီၣ်​ပာ်ကဲ ယဟိဝၤ​ယွၤ အါထီၣ်​ ဒီး​ပ​ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ ကစၢ်ယွၤ​ကလုၢ်ကထါ အါထီၣ်. (ယၡါယၤ ၄၆:၁၀; ၅၅:၁၁) အဃိ​မၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်​ န​တၢ်နာ်​ခီဖျိ မၤလိ​လံာ်စီဆှံ​ဆူၣ်ဆူၣ်​ ဒီး​မၤစၢၤ​ပှၤဂၤ ဒ်သိး​အဝဲသ့ၣ်​ အတၢ်ရ့လိာ်သး​ဒီး ယဟိဝၤ​ယွၤ က​ဂ့ၤ​ထီၣ်. ပှၤလၢ​အသန့ၤအသးလၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤန့ၣ်​ ယဟိဝၤ​ယွၤ က​ဒီသဒၢ​အဝဲသ့ၣ်​ ဒီး​က​ဟ့ၣ်​အဝဲသ့ၣ်​ “တၢ်​သူၣ်မံသးမုာ် ထီဘိ.”​—⁠ယၡါယၤ ၂၆:⁠၃.

^၁၈ တၢ်မၤလိ​လၢခံ​တခါန့ၣ်​ ပ​က​တဲသကိး ဝံအတၢ်စံးပာ်​ဘၣ်ဃးဒီး ခရံာ်ဖိ​အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်​လၢ တၢ်အကတၢၢ်​အဆၢကတီၢ်. ပ​က​ထံၣ်​​ဘၣ်​လၢ ဝံ​အတၢ်စံးပာ်တဖၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်​​ဝဲ​လၢ ပ​အိၣ်မူ​​ဘၣ်​လၢ မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်တဖၣ်​အဆၢကတီၢ် သပှၢ်ကတၢၢ်. တကးဒံးဘၣ်​ ပ​က​ထံၣ်​​ဘၣ်​လၢ ယ့ၣ်ၡူး​လၢအမ့ၢ်​ပ​စီၤပၤန့ၣ်​ တီခိၣ်ရိၤမဲဝဲ အပျဲၢ်အဘီၣ်​လၢ အအိၣ်ဒီး​တၢ်သးတီတဖၣ်.