၁, ၂. တၢ်ဟ့ၣ်​အလုၢ်​ဒိၣ်​ပှ့ၤဒိၣ်​လၢ​ယဟိဝၤ​ယွၤ ဟ့ၣ်လီၤ​ပှၤ​န့ၣ်​ မ့ၢ်​မနုၤ​လဲၣ်.

 ယဟိဝၤ ဟ့ၣ်လီၤ​ပဝဲ​ကိးဂၤ​ဒဲး တၢ်ဟ့ၣ်​လၢ​အလုၢ်​ဒိၣ်​ပှ့ၤဒိၣ်​တခါ လၢ​အမ့ၢ်​သးသမူ​န့ၣ်​လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၁:၂၇) အဝဲ​အဲၣ်ဒိး​လၢ ပ​ကအိၣ်​ဒီး တၢ်အိၣ်မူ​လၢ​အဂ့ၤ​ကတၢၢ်​လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်​အဃိ အဝဲ​ဟ့ၣ်လီၤ​ပှၤ လံာ်စီဆှံ​အ​တၢ်​ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​လၢ အ​က​မၤစၢၤ​ပှၤ ဒ်သိး ပ​ဆၢတဲာ်​တၢ်​လၢ အဂ့ၤ​ကတၢၢ်​က​သ့​အဂီၢ်​န့ၣ်​လီၤ. တကးဒံးဘၣ်​ တၢ်​ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​တဖၣ်​အံၤ က​မၤစၢၤ​ပှၤ​ဒ်သိး​ပ “နီၤဖး​တၢ်ဂ့ၤ​ဒီး တၢ်အၢ​အဆၢ” က​သ့​အဂီၢ်​လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၅:၁၄) ပ​မ့ၢ်​မၤ​ဒ်​န့ၣ်​န့ၣ်​ မ့ၢ်ဒၣ်​ပ​ပျဲ ယဟိဝၤ​ယွၤ​သိၣ်လိ​ပှၤ ဒ်သိး ပ​က​ဆိကမိၣ်​တၢ် ဒ်​အဝဲ ဆိကမိၣ်​ဝဲ​အသိး​လီၤ. ဒီး​ပ​မ့ၢ်​အိၣ်မူ​မၤထွဲ လံာ်စီဆှံ​အ​တၢ်​ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​တဖၣ်​အံၤန့ၣ်​ ပ​က​ထံၣ်ဘၣ်​လၢ ပ​တၢ်အိၣ်မူ ဂ့ၤထီၣ်​ဝဲ​တကးဒံးဘၣ်​ ပ​က​သ့ၣ်ညါ​ထီၣ်​ တၢ်​ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​တဖၣ်​အံၤ အလုၢ်​အပှ့ၤ​လီၤ.

^၂ မုၢ်မဆါ​တနံၤ​အံၤ ပှၤ​ဟီၣ်ခိၣ်​ဖိ​တဖၣ်​ ထံၣ်ဘၣ်​ဝဲ​တၢ်ကီ​တၢ်ခဲ ဒီး​တၢ်အိၣ်သး အ​ကလုာ်​ကလုာ်​လၢ အ​တၢ်အိၣ်မူ​အ​ပူၤ​လီၤ. ဘၣ်ဃး​ဒီး တၢ်အိၣ်သး​တဖၣ်​အံၤ ကိးမံၤဒဲး​န့ၣ်​ လံာ်စီဆှံ​တ​ပာ်လီၤ​ဝဲ တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ လီၤတံၢ်​လီၤဆဲး​ဘၣ်. အဒိ လၢ​တၢ်​အိၣ်ဆူၣ်​အိၣ်ချ့​တ​ကပၤ​န့ၣ်​ ကသံၣ်ကသီ​ဒီး တၢ်​ကူစါ​ယါဘျါ​အကျိၤ​အကျဲ​လၢ အ​ဘၣ်ထွဲ​လိာ်အသး​ဒီး တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်​အိၣ်ဝဲ​အါမး​လီၤ. ပ​ဆၢတဲာ်​တၢ်​ဒ် ယဟိဝၤ​ယွၤ​အ​တၢ်​ဘၣ်သး​အသိး က​သ့​ဒ်လဲၣ်. ပ​က​ဘၣ်​ဃု​သ့ၣ်ညါ လံာ်စီဆှံ​အ​တၢ်​ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​လၢ အ​သိၣ်လိ​ပှၤ ယဟိဝၤ​ယွၤ အ​တၢ်ထံၣ်​ဘၣ်ဃး​ဒီး သးသမူ​ဒီး​တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်​လီၤ. ပ​မ့ၢ်​နၢ်ပၢၢ် လံာ်စီဆှံ​အ​တၢ်​ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​န့ၣ်​ ပ​က​ဆၢတဲာ်​တၢ်​လၢ တၢ်ကူၣ်သ့​အ​ပူၤ​လီၤ. ပ​မ့ၢ်​မၤ​ဒ်​န့ၣ်​န့ၣ်​ ပ​သး​လၢ​အ​သ့ၣ်ညါ​ဒၣ်တၢ် တ​ပာ်​တၢ်ကမၣ်​လၢ​ပ​လိၤ​ဘၣ်. (ကတိၤဒိ ၂:၆-၁၁) ခဲအံၤ​ပ​က​ဃု​သ့ၣ်ညါ လံာ်စီဆှံ​အ​တၢ်​ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​န့ၣ်​လီၤ.

၃, ၄. (က) ကစၢ်​ယွၤ ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်​ အဝဲ​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​ဒ်လဲၣ်. (ခ) တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်​ အဲၣ်ဒိး​တဲဝဲ အခီပညီ​ဒ်လဲၣ်.

^၃ လံာ်စီဆှံ သိၣ်လိ​ပှၤလၢ တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲ​ယွၤ​အ​တၢ်​လီၤ. ကစၢ်​ယွၤ​ပာ်ပနီၣ်​ တၢ်သွံၣ်​ဒ် သးသမူ​အသိး ဒီး​သးသမူ​န့ၣ်​ မ့ၢ်​တၢ်​လုၢ်ဒိၣ်​ပှ့ၤဒိၣ်​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ​အမဲာ်​ညါ​လီၤ. အဒိ ဖဲ​စီၤ​ကၤယံၣ် မၤသံ​အပုၢ်​ဝံၤ အလီၢ်​ခံ ယဟိဝၤ​ယွၤ​တဲဘၣ်​အီၤ​လၢ “န​ပုၢ်​အသွံၣ်​အသီၣ်​ ကိးထီၣ်​ယၤ​လၢ ဟီၣ်ခိၣ်​လာ်​လီၤ.” (၁ မိၤၡ့ ၄:၁၀) ဖဲ​ယဟိဝၤ​ယွၤ​တဲဝဲ ဘၣ်ဃး​ဒီး စီၤ​ဟ့းဘ့းလး​အသွံၣ်​ အဆၢ​ကတီၢ်​န့ၣ်​ အဝဲ​အဲၣ်ဒိး​တဲဝဲ စီၤ​ဟ့းဘ့းလး​အသး​သမူ​လီၤ.

^၄ ဖဲ​ထံလုၢ်ဘၢ​တၢ်​လၢ စီၤ​နိအၤ​အ​စိၤ​ဝံၤ​အလီၢ်​ခံ ကစၢ်​ယွၤ​ဟ့ၣ်​ဝဲ​အခွဲး​လၢ ပှၤ​ဟီၣ်ခိၣ်​ဖိ​တဖၣ်​ က​အီၣ်​ဝဲ​ဆၣ်ဖိ​ကီၢ်ဖိ​အညၣ်​ ဘၣ်ဆၣ်​ အဝဲ​တဲဝဲ​လီၤတံၢ်​လီၤဆဲး​လၢ “မ့မ့ၢ်​တၢ်ညၣ်​အိၣ်ဒီး​အ​တၢ်မူ ဒ်​ပ​စံး​တၢ်​အသိး အသွံၣ်​န့ၣ်, အီၣ်​အီၤ​တဂ့ၤ.” (၁ မိၤၡ့ ၉:၄) စးထီၣ်​လၢ စီၤ​နိအၤ​အ​စိၤ တုၤ​လီၤ​လၢ​ပစိၤ​ခဲအံၤ​န့ၣ်​ ပဝဲ​ကိးဂၤ​ဒဲး ပ​က​ဘၣ်​ဒိကနၣ်​ ယွၤ​အ​တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​အံၤန့ၣ်​လီၤ. အဃိ ပ​ထံၣ်ဘၣ်​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ ပာ်ပနီၣ်​ဝဲ​တၢ်သွံၣ်​ဒ် သးသမူ​အသိး​လီၤ. ပဝဲ​စ့ၢ်ကီး ပ​က​ဘၣ်​ထံၣ်​တၢ်သွံၣ်​ဒ် ယဟိဝၤ​ယွၤ ထံၣ်ဝဲ​အသိး​လီၤ.—စံးထီၣ်​ပတြၢၤ ၃၆:၉.

၅, ၆. ယဟိဝၤ​ယွၤ ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ သးသမူ​ဒီး​တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်​ စီၤ​မိၤၡ့​အ​တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ ကျဲ​ဒ်လဲၣ်.

^၅ ယဟိဝၤ​ယွၤ ဟ့ၣ်လီၤ​စီၤ​မိၤၡ့ တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​ဒ်အံၤ “ဖဲဒၣ်​ပှၤလၢ​အ​အီၣ်​တၢ်သွံၣ် တမံၤမံၤ​န့ၣ်​ ယ​က​ပာ်​ယ​မဲာ်​ထီဒါ​ပှၤလၢ အ​အီၣ်​တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်, ဒီး​ယ​က​ဒီၣ်တဲာ်​ကွံာ်​အီၤ​လၢ အ​ပှၤတကလုာ်​ဒၣ်ဝဲ​န့ၣ်​လီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, တၢ်ညၣ်​အသး​သမူ​အိၣ်​လၢ​အသွံၣ်” န့ၣ်​လီၤ.—၃ မိၤၡ့ ၁၇:၁၀, ၁၁.

^၆ စီၤ​မိၤၡ့​အ​တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ တဲဝဲ​လၢ ပှၤ​တဂၤဂၤ​မ့ၢ်​မၤသံ ဆၣ်ဖိ​ကီၢ်ဖိ​န့ၣ်​ တချုး​လၢ အဝဲ​အီၣ်​အညၣ်​အဆၢ​ကတီၢ် အဝဲ​က​ဘၣ်​လူလီၤ​ဆိ အသွံၣ်​လၢ ဟီၣ်ခိၣ်​လိၤ​လီၤ. ခီဖျိ​လၢ အဝဲသ့ၣ်​မၤဝဲ​ဒ်​န့ၣ်​အဃိ အဝဲသ့ၣ်​ ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ ဆၣ်ဖိ​ကီၢ်ဖိ​အသး​သမူ​န့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲ​တၢ်ဘၣ်တ့​ကစၢ် ယဟိဝၤ​ယွၤ​အ​တၢ်​လီၤ. (၅ မိၤၡ့ ၁၂:၁၆; ယဃ့းစက့လး ၁၈:၄) ဘၣ်ဆၣ်​ ပ​ထံၣ်ဘၣ်​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​တ​ဟ့ၣ်လီၤ တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ ဃံးဃံး​လၢ အဝဲသ့ၣ်​က​ဘၣ်​ဂုာ်ကျဲးစၢး ထုးထီၣ်​ကွံာ်​ကယဲၢ် သွံၣ်​ကိးစဲးဒဲး​လၢ​အိၣ်​လၢ ဆၣ်ဖိ​ကီၢ်ဖိ​အညၣ်​ကျါ​ဘၣ်. ဖဲ​အဝဲသ့ၣ်​ မၤသံ​ဆၣ်ဖိ​ကီၢ်ဖိ​ဝံၤ အလီၢ်​ခံ အဝဲသ့ၣ်​ မ့ၢ်​ဂုာ်ကျဲးစၢး​လၢ အဂ့ၤ​ကတၢၢ် ဒ်သိး​က​လူလီၤ​အသွံၣ်​န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​အီၣ်​ဝဲ အညၣ်​လၢ တၢ်​သး​ကဆှီ​အ​ပူၤ​သ့ဝဲ​လီၤ. ဒီး​ခီဖျိ​လၢ အဝဲသ့ၣ်​ လူလီၤ​ဆၣ်ဖိ​ကီၢ်ဖိ​အသွံၣ်​အဃိ မ့ၢ်ဒၣ်​အဝဲသ့ၣ်​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ အ​ပာ်ကဲဝဲ ပှၤလၢ​အ​ဟ့ၣ်လီၤ​သးသမူ လၢ​အမ့ၢ် ယဟိဝၤ​ယွၤ​န့ၣ်​လီၤ. အဂၤ​တမံၤ​န့ၣ်​ စီၤ​မိၤၡ့​အ​တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ မၤလိာ်​ပှၤ​အံၣ်စရ့လး​ဖိ​တဖၣ်​လၢ အဝဲသ့ၣ်​ က​ဘၣ်​ဟ့ၣ်​လုၢ်ထီၣ်​ ဆၣ်ဖိ​ကီၢ်ဖိ​လၢ အ​တၢ်ဒဲးဘး​အဂီၢ်​လီၤ.—ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ် ၁၉ ဒီး ၂၀ လၢ​လံာ်​အ​ကတၢၢ်တက့ၢ်.

၇. စီၤ​ဒၤဝံး ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ​တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်​ အဝဲ​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ​ကျဲ​ဒ်လဲၣ်.

^၇ ဘၣ်​တဘျီ ဖဲ​စီၤ​ဒၤဝံး​ဒုးတၢ်​ဒီး ပှၤ​ဖလ့ၡသး​ဖိ​အခါ ပ​ထံၣ်ဘၣ်​လၢ အဝဲ​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ တၢ်သွံၣ်​စ့ၢ်ကီး​လီၤ. ဖဲ​န့ၣ်​အခါ စီၤ​ဒၤဝံး အပျဲၢ်​ထံၣ်ဘၣ်​လၢ အဝဲ​ဘၣ်သး​အီ​ထံ သပှၢ်​ကတၢၢ်​အဃိ အဝဲသ့ၣ်​လဲၤနုာ်​လီၤ​န့ၢ်​ဆူၣ်​ လၢ​အဒုၣ်အဒါ​အကျါ, ဒၢၣ်ထံ​လၢ​ထံပူၤ ဝံၤဒီး​ဟဲက့ၤ​စိာ်ဝဲ​ဆူ စီၤ​ဒၤဝံး​အိၣ်​လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ စီၤ​ဒၤဝံး​တ​အီဝဲ​ဘၣ်. အဝဲ “လူလီၤ​ဝဲ လၢ​ယွၤ​အဂီၢ်​လီၤ.” စီၤ​ဒၤဝံး​တဲဝဲ​လၢ “မ်​ယ​သု​တ​မၤ ဒ်အံၤ​တဂ့ၤ, ယွၤ​ဧၢ, တၢ်အံၤ မ့ၢ်​ပှၤ​အသွံၣ်​လၢ အ​လဲၤ​မၤန့ၢ်ဝဲ​လၢ​အသး​သမူ​လီၤ.” ဖဲ​အံၤ​ပ​ထံၣ်ဘၣ်​လၢ စီၤ​ဒၤဝံး​န့ၣ်​ အဝဲ​နၢ်ပၢၢ်​ဝဲ​လၢ သးသမူ​ဒီး တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်​ မ့ၢ်​တၢ်​လၢ အလုၢ်​ဒိၣ်​ပှ့ၤဒိၣ်​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​အမဲာ်​ညါ​န့ၣ်​လီၤ.—၂ ၡမူၤအ့လး ၂၃:၁၅-၁၇.

၈, ၉. မုၢ်မဆါ​တနံၤညါအံၤ ခရံာ်ဖိ​တဖၣ်​ ထံၣ်ဝဲ​တၢ်သွံၣ်​ဒ်လဲၣ်.

^၈ မ့မ့ၢ်​ဖဲ တၢ်မၢဖိ​အ​စိၤ​န့ၣ်​ ကစၢ်​ယွၤ​အ​ပှၤ​ဂီၢ်မုၢ်​တဖၣ်​ တ​လိၣ်​ဟ့ၣ်​လုၢ်ထီၣ်​ ဆၣ်ဖိ​ကီၢ်ဖိ​လၢၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ က​ဘၣ်​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ တၢ်သွံၣ်​ဒံး​လီၤ. ယဟိဝၤ​ယွၤ ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ ပှၤခရံာ်ဖိ​တဖၣ်​စ့ၢ်ကီး က​ဘၣ်​ “ဟးဆှဲး . . . တၢ်​အသွံၣ်” န့ၣ်​လီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ က​ဘၣ်​ဟးဆှဲး​တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်​ အရ့ဒိၣ်​ထဲသိးဒီး တၢ်​ဟးဆှဲး တၢ်မၤ​ကမၣ်မုၣ်​ကမၣ်ခွါ ဒီး​တၢ်ဘါ​တၢ်ဂီၤ​တၢ်ဖှီၣ်​န့ၣ်​လီၤ.—မၤတၢ် ၁၅:၂၈, ၂၉.

^၉ မုၢ်မဆါ တနံၤညါအံၤ​စ့ၢ်ကီး ဒ်​ပ​မ့ၢ်​ခရံာ်ဖိ​အသိး ပ​သ့ၣ်ညါ​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ မ့ၢ်​သးသမူ အဂံၢ်​ခီၣ်ထံး ဒီး​ကယဲၢ်​သးသမူ ခဲလၢာ်​န့ၣ်​ မ့ၢ်​ကစၢ်​ယွၤ​အ​တၢ်​လီၤ. ပ​သ့ၣ်ညါ​ဘၣ်​စ့ၢ်ကီး​လၢ ကစၢ်​ယွၤ ပာ်ပနီၣ်​ဝဲ တၢ်သွံၣ်​ဒ် သးသမူ​အသိး​လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်​အဃိ ဖဲ​ပ​က​ဘၣ်​ဆၢတဲာ်​တၢ် ဘၣ်ဃး​ဒီး ကသံၣ်ကသီ​ဒီး တၢ်​ကူစါ​ယါဘျါ  အကျိၤ​အကျဲ​လၢ အ​ဘၣ်ထွဲ​လိာ်အသး​ဒီး တၢ်သွံၣ်​အခါ​န့ၣ်​ ပ​က​ဘၣ်​ဆိကမိၣ်​ထံ လံာ်စီဆှံ​အ​တၢ်​ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​န့ၣ်​လီၤ.

၁၀, ၁၁. (က) တၢ်​သွီနုာ်​တၢ်သွံၣ်​ မ့တမ့ၢ် တၢ်သွံၣ်​အဂံၢ်​ခိၣ်သ့ၣ်​တဖၣ်​န့ၣ်​ ယဟိဝၤ ပှၤအုၣ်​အသး​တဖၣ်​ ထံၣ်ဝဲ​ဒ်လဲၣ်. (ခ) ခရံာ်ဖိ​တဂၤ​စုာ်စုာ် က​ဘၣ်​ဆၢတဲာ်​တၢ်​လၢ အ​နီၢ်ကစၢ် ဘၣ်ဃး​ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်​မနုၤ​တဖၣ်​လဲၣ်.

^၁၀ ယဟိဝၤ​ပှၤအုၣ်​အသး​တဖၣ်​ နၢ်ပၢၢ်​ဝဲ​လၢ ပ​က​ဘၣ်​ “ဟးဆှဲး . . . တၢ်​အသွံၣ်” န့ၣ်​အဲၣ်ဒိး​တဲဝဲ ပ​တဘၣ်​အီၣ်​တၢ်သွံၣ်​ဘၣ်. တကးဒံးဘၣ်​ အဲၣ်ဒိး​တဲ​စ့ၢ်ကီး​ဝဲ​လၢ ပ​တဘၣ်​သွီနုာ်​တၢ်သွံၣ်​ မ့တမ့ၢ် ပာ်ဖှိၣ်​ဃာ်​ပ​သွံၣ်​လၢ တၢ်​က​သွီနုာ်​က့ၤ​အီၤ​အဂီၢ်​ဘၣ်. ဒီး​ပ​တဘၣ်​ သွီနုာ်​တၢ်သွံၣ်​ အဂံၢ်​ခိၣ်သ့ၣ်​လွံၢ်မံၤ​လၢ​အမ့ၢ် သွံၣ်ဂီၤဖျၢၣ်, သွံၣ်ဝါဖျၢၣ်, သွံ​ထံ​ဆှံ ဒီး​ဖျ့ၣ်လဲး (platelets) ဘၣ်.

^၁၁ အဂၤ​တမံၤ​န့ၣ်​ ပှၤ​ထုးထီၣ်​ဝဲ တၢ်သွံၣ်​အကူာ်​အခီ​ဆံး​ဆံး​ဖိ​တဖၣ်​ လၢ​တၢ်သွံၣ်​အဂံၢ်​ခိၣ်သ့ၣ် လွံၢ်မံၤ​အံၤ​အကျါ ဒီး​သူ​အီၤ​လၢ က​ကူစါ​ယါဘျါ​ပှၤဂၤ လၢ​ကျဲ​အ​ကလုာ်​ကလုာ်​န့ၣ်​လီၤ. တၢ်သွံၣ်​အကူာ်​အခီ​ဆံး​ဆံး​ဖိ​တဖၣ်​အံၤ မ့ၢ်​ခရံာ်ဖိ​တဖၣ်​ က​တူၢ်လိာ်​ဧါ တ​တူၢ်လိာ်​ဧါ​န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​တဂၤ​စုာ်စုာ် က​ဘၣ်​ဆၢတဲာ်​တၢ်​လၢ အ​နီၢ်ကစၢ်​လီၤ. တကးဒံးဘၣ်​ ဘၣ်ဃး​ဒီး တၢ်​ကူစါ​ယါဘျါ အကျိၤ​အကျဲ​လၢ ပှၤ​သူ​က့ၤ​အ​နီၢ်ကစၢ်​အသွံၣ်​န့ၣ်​ ခရံာ်ဖိ​တဂၤ​စုာ်စုာ် က​ဘၣ်​ဆၢတဲာ်​တၢ်​လၢ အ​နီၢ်ကစၢ်​လီၤ. ဒီး​ဖဲ​ကသံၣ်​သရၣ်​ဖှဲး (ခွဲ) ပှၤဆါ​တဂၤဂၤ, မၤကွၢ်​အီၤ မ့တမ့ၢ် သူဝဲ​အကျိၤ​အကျဲ​လၢ အဂၤ​တခါခါ​အဆၢ​ကတီၢ် ပှၤဆါ​တဂၤ​အံၤ ကသူ​က့ၤ​အ​နီၢ်ကစၢ်​အသွံၣ်​ ဒ်လဲၣ်​ဒ်လဲၣ်​န့ၣ်​ အဝဲ​က​ဘၣ်​ဆၢတဲာ်​တၢ်​လၢ အ​နီၢ်ကစၢ်​လီၤ.—ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ် ၂၁ လၢ​လံာ်​အ​ကတၢၢ်တက့ၢ်.

၁၂. (က) ဘၣ်ဃး​ဒီး​တၢ်ဂ့ၢ်​လၢ ပ​က​ဘၣ်​ဆၢတဲာ်​အီၤ​ဒ် ပ​သး​လၢ​အ​သ့ၣ်ညါ​ဒၣ်တၢ် ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​ပှၤ​အသိး​န့ၣ်​ ဘၣ်​မနုၤ​အဃိ ယဟိဝၤ​ယွၤ ထံၣ်ဝဲ​လၢ​အရ့ဒိၣ်​လဲၣ်. (ခ) ဘၣ်ဃး​ဒီး ကသံၣ်ကသီ မ့တမ့ၢ် တၢ်​ကူစါ​ယါဘျါ အကျိၤ​အကျဲ​န့ၣ်​ ပ​ဆၢတဲာ်​လီၤ​ပ​သး​လၢ တၢ်ကူၣ်သ့​အ​ပူၤ​က​သ့​ဒ်လဲၣ်.

^၁၂ ဘၣ်ဃး​ဒီး​တၢ်ဂ့ၢ်​တဖၣ်​အံၤန့ၣ်​ ပ​က​ဘၣ်​ဆၢတဲာ်​အီၤ​လၢ ပ​နီၢ်ကစၢ်​အဃိ မ့ၢ်​ယဟိဝၤ​ယွၤ​တထံၣ်​ဝဲ​လၢ အမ့ၢ်​တၢ်ဂ့ၢ်​လၢ​အရ့ဒိၣ်​ဘၣ်​ဧါ. တမ့ၢ်​ဒ်​န့ၣ်​ဘၣ်. ဘၣ်ဃး​ဒီး  ပ​တၢ်​ဆိကမိၣ်​ဒီး တၢ်အိၣ်​လၢ​ပ​သူၣ်ကံၢ်သးလဲ​န့ၣ်​ ယဟိဝၤ​ယွၤ​သးအိၣ်ဝဲ သပှၢ်​ကတၢၢ်​လီၤ. (ဖး ကတိၤဒိ ၁၇:၃; ၂၄:၁၂ တက့ၢ်.) လၢတၢ်န့ၣ်​အဃိ ပ​ဃ့​ထုကဖၣ်​ဒီး ဖဲ​ပ​ဃု​သ့ၣ်ညါ​ကသံၣ်ကသီ မ့တမ့ၢ် တၢ်​ကူစါ​ယါဘျါ အကျိၤ​အကျဲ​ဝံၤ​အလီၢ်​ခံ ပ​ကြၢး​မၤထွဲ​ဒ် ပ​သး​လၢ​အ​သ့ၣ်ညါ​ဒၣ်တၢ် ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​ပှၤ​အသိး​န့ၣ်​လီၤ. ပှၤအဂၤ​တဖၣ်​ တ​ကြၢး​မၢ​ပ​မၤထွဲ​ဒ် အဝဲသ့ၣ်​အသး​လၢ​အ​သ့ၣ်ညါ​ဒၣ်တၢ် ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​အီၤ​အသိး​ဘၣ်. ဒီး​ပ​တ​ကြၢး​သံကွၢ်​ပှၤဂၤ​လၢ ‘န​မ့ၢ်​အိၣ်ဘၣ်​လၢ​ယ​လီၢ်​န့ၣ်​ န​က​မၤ​ဒ်လဲၣ်.’ ခရံာ်ဖိ​ကိးဂၤ​ဒဲး​က “ဘၣ်​ဝံ​အ​တၢ်ဝံ​ဒၣ်ဝဲ” လီၤ.—ကလၤတံ ၆:၅; ရိမ့ၤ ၁၄:၁၂.

၁၃. ယဟိဝၤ​ယွၤ အ​တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​ဒီး အ​တၢ်​ဟံးစု​နဲၣ်ကျဲ​လၢ ဘၣ်ဃး​ဒီး​တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်​ ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ အဝဲ​မ့ၢ်​ပှၤ​ဒ်လဲၣ်​တဂၤ​လဲၣ်.

^၁၃ ကယဲၢ်​တၢ်​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ​မၢ​ပ​မၤ​တဖၣ်​န့ၣ်​ ပာ်ဖျါ​န့ၢ်​ပှၤလၢ အဝဲ​အဲၣ်​ပှၤ​ဒီး ကဲဘျုး​လၢ​ပဂီၢ်လီၤ. (စံးထီၣ်​ပတြၢၤ ၁၉:၇-၁၁) ဘၣ်ဆၣ်​ ပ​ဒိကနၣ်​ ကစၢ်​ယွၤ​အ​ကလုၢ် ခီဖျိ​လၢ​အ​ကဲဘျုး​လၢ​ပဂီၢ် တကးဒံးဘၣ်​ ပ​ဒိကနၣ်​အီၤ ခီဖျိ​လၢ​ပ​အဲၣ်အီၤ​အဃိ​လီၤ. ပ​တၢ်အဲၣ်​ယဟိဝၤ​ယွၤ ထိၣ်ဟူး​ထိၣ်ဂဲၤ​ထီၣ်​ပှၤလၢ ပ​က​ဟးဆှဲး တၢ်​သွီသွံၣ်​န့ၣ်​လီၤ. (မၤတၢ် ၁၅:၂၀) ခီဖျိ​လၢ ပ​ဟးဆှဲး တၢ်​သွီသွံၣ်​အဃိ ကဲထီၣ်​တၢ်​ဒီသဒၢ​လၢ ပ​တၢ်​အိၣ်ဆူၣ်​အိၣ်ချ့​အဂီၢ် စ့ၢ်ကီး​လီၤ. မုၢ်မဆါ​တနံၤ​အံၤ ပှၤ​အါတက့ၢ် သ့ၣ်ညါ​ဝဲ​လၢ ပှၤ​မ့ၢ်​သွီ​တၢ်သွံၣ်​န့ၣ်​ တၢ်​ဘၣ်ယိၣ်​အလီၢ်​အိၣ်ဝဲ​လီၤ. ဒီး​ကသံၣ်​သရၣ်​အါဂၤ နာ်ဝဲ​လၢ ပှၤ​မ့ၢ်​တ​သွီ​တၢ်သွံၣ်​ ဖဲ​ပှၤ​ဖှဲး (ခွဲ) ပှၤကညီ​အခါ​န့ၣ်​ မ့ၢ်​ကျဲ​အဂ့ၤ​ကတၢၢ်​လၢ ပှၤဆါ​တဂၤ အ​တၢ်​အိၣ်ဆူၣ်​အိၣ်ချ့​အဂီၢ်​လီၤ. ပ​မ့ၢ်​ဆိကမိၣ်​ တၢ်ဂ့ၢ်​တဖၣ်​အံၤန့ၣ်​ ပ​သ့ၣ်ညါ​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ မ့ၢ်​ကစၢ်​လၢ အပှဲၤ​ဒီး​တၢ်ကူၣ်သ့ ဒီး​တၢ်အဲၣ်​တၢ်ကွံ​န့ၣ်​လီၤ.—ဖး ယၡါယၤ ၅၅:၉ တက့ၢ်; ယိၤဟၣ်​ ၁၄:၂၁, ၂၃.

၁၄, ၁၅. (က) ယဟိဝၤ​ယွၤ အဲၣ်ဒိး​ဒီသဒၢ အ​ပှၤ​ဂီၢ်မုၢ်​အဃိ အဝဲ​ဟ့ၣ်လီၤ​ဝဲ တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​မနုၤ​တဖၣ်​လဲၣ်. (ခ) နၤ​စ့ၢ်ကီး န​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်​လၢ န​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ​သးသမူ က​သ့​ဒ်လဲၣ်.

^၁၄ စးထီၣ်​လၢ​အ​ခီၣ်ထံး တုၤ​ခဲအံၤ ပ​ထံၣ်ဘၣ်​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ အ​တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​တဖၣ်​  ကဲဘျုး​လၢ​အ​ပှၤ​ဂီၢ်မုၢ်​တဖၣ်​အဂီၢ် ထီဘိ​လီၤ. တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​တဖၣ်​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ​ဟ့ၣ်လီၤ​ဝဲ ပှၤ​အံၣ်စရ့လး​ဖိ​လၢပျၢၤ​န့ၣ်​ ကဲထီၣ်​တၢ်​ဒီသဒၢ ဒ်သိး​အ​သု​တ​ဘၣ်ဒိ​ဘၣ်ထံး​တဂ့ၤ အဂီၢ်​လီၤ. အဒိ တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​အိၣ်ဝဲ​လၢ ဟံၣ်​ကစၢ် က​ဘၣ်​တ့ထီၣ်​ဝဲ​အဟံၣ်​ခိၣ်ဒူ ဒ်သိး​ပှၤ​သု​တ​လီၤတဲာ်​တဂ့ၤ​အဂီၢ်​န့ၣ်​လီၤ. (၅ မိၤၡ့ ၂၂:၈) ဒီး​ဂီၤဖံး လၢ​အ​ကဲထီၣ်​တၢ်​ဘၣ်ယိၣ်​အလီၢ်​လၢ ပှၤဂၤ​အဂီၢ်​မ့ၢ်​အိၣ်ဝဲ​န့ၣ်​ ကစၢ်​ယွၤ​ဟ့ၣ်လီၤ​ဝဲ တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​လၢ ဂီၤဖံး​အ​ကစၢ်​က​ဘၣ်​ ကွၢ်ထွဲ​အ​ဂီၤဖံး​ဂ့ၤဂ့ၤ​ဒ်သိး အ​ဂီၤဖံး​သု​တ​မၤဘၣ်ဒိ ပှၤဂၤ​တဂ့ၤ​အဂီၢ်​လီၤ. (၂ မိၤၡ့ ၂၁:၂၈, ၂၉) ပှၤ​တဂၤ​မ့ၢ်​သံဝဲ ခီဖျိ​လၢ ပှၤ​အံၣ်စရ့လး​ဖိ​တဂၤဂၤ တ​အိၣ်မူ​မၤထွဲ တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​တဖၣ်​အံၤ​အဃိ​န့ၣ်​ တၢ်ကမၣ်​ကလီၤတီ​လၢ အဝဲသ့ၣ်​အခိၣ်​လိၤ​လီၤ.

^၁၅ တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ​တဖၣ်​အံၤ ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ သးသမူ​န့ၣ်​လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်​တဖၣ်​အံၤ ကြၢး​ထိၣ်ဟူး​ထိၣ်ဂဲၤ​ထီၣ်​ပှၤလၢ ပ​က​မၤ​တၢ်မနုၤ​လဲၣ်. ပဝဲ​စ့ၢ်ကီး ပ​ကြၢး​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်​လၢ ပ​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ​သးသမူ​န့ၣ်​လီၤ. အဒိ ဆိကမိၣ်​က့ၤ ဘၣ်ဃး​ဒီး​န​ကါ, န​တၢ်​ပလီၢ်သး​ဖဲ န​နီကါ​အခါ, န​ဟံၣ်​ ဒီး​တၢ်​လၢ​န​မၤ​လၢ တၢ်​သူၣ်ဖှံ​သးညီ​အဂီၢ်​န့ၣ်​ မ့ၢ်​တၢ်​ဘၣ်ယိၣ်​အလီၢ်​အိၣ်ဝဲ​တမံၤမံၤ​ဧါ. ပှၤ​တနီၤနီၤ, လီၤဆီ​ဒၣ်တၢ် ပှၤသးစၢ်​တဖၣ်​ ဆိကမိၣ်​ဝဲ​လၢ ပ​မ့ၢ်​မၤတၢ်​လၢ​အ​လီၤဘၣ်ယိၣ်​ သနာ်က့ ပ​တဘၣ်​တၢ်​နီတမံၤ​ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ ယဟိဝၤ​ယွၤ တ​အဲၣ်ဒိးဝဲ​လၢ ပ​က​မၤ​ဒ်အံၤ​ဘၣ်. အဝဲ​အဲၣ်ဒိး​လၢ ပ​က​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ​လီၤ​ပ​သးသမူ ဒီး​ပှၤဂၤ​အသး​သမူ​န့ၣ်​လီၤ.—စံၣ်တဲၤ​တဲလီၤ​တၢ် ၁၁:၉, ၁၀.

၁၆. ဘၣ်ဃး​ဒီး တၢ်မၤ​ဟးဂီၤ​ဟုး​န့ၣ်​ ယဟိဝၤ​ယွၤ​ထံၣ်ဝဲ​ဒ်လဲၣ်.

^၁၆ ယဟိဝၤ​ယွၤ ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ​ဝဲ ပှၤ​ကိးဂၤ​ဒဲး​အသး​သမူ​လီၤ. ဖိသၣ်​လၢ တ​အိၣ်ဖျဲၣ်​ထီၣ်​ဒံး​ဘၣ်​တဖၣ်​ အသး​သမူ​ဒၣ်လဲာ် ကစၢ်​ယွၤ ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ​ဝဲ​ဒိၣ်မး​လီၤ. စီၤ​မိၤၡ့​အ​တၢ်သိၣ်​တၢ်သီ ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ ပှၤ​တဂၤ​မ့ၢ်​မၤဘၣ်ဒိ ပိာ်မုၣ်​လၢ​အ​အိၣ်ဒီး အ​ဟုး​အသး, ဒီး​ပိာ်မုၣ်​အံၤ မ့တမ့ၢ် အဖိ​လၢ​အ​ဟၢဖၢ​ပူၤ​မ့ၢ်​သံဝဲ​န့ၣ်​ ကစၢ်​ယွၤ​ပာ်ပနီၣ်​ပှၤ​တဂၤ​အံၤ​ဒ် ပှၤ​မၤသံ​တၢ်​အသိး​လီၤ. ဒီး​အဝဲ​မ့ၢ်​မၤ​ဘၣ်​ဝဲ​လၢ တၢ်​တ​ပာ်သူၣ်​ပာ်သး​အ​ပူၤ​သနာ်က့ အဝဲ​က​ဘၣ်​လိး​က့ၤ “သး​လၢ​သး​အဂီၢ်” လီၤ. (ဖး ၂ မိၤၡ့ ၂၁:၂၂, ၂၃ တက့ၢ်.) အဃိ လၢ​ကစၢ်​ယွၤ​အမဲာ်​ညါ​န့ၣ်​ ဖိသၣ်​လၢ အ​တ​အိၣ်ဖျဲၣ်​ဒံး​ဘၣ်​တဂၤ အသး​သမူ​န့ၣ်​ အလုၢ်​အပှ့ၤ​ထဲသိးဒီး ပှၤကညီ​တဂၤ အသး​သမူ​လီၤ. ခီဖျိ​လၢ န သ့ၣ်ညါ​တၢ်ဂ့ၢ်​အံၤ​အဃိ ဘၣ်ဃး​ဒီး​တၢ်မၤ​ဟးဂီၤ​ဟုး​န့ၣ်​ မ့ၢ်​န​ဆိကမိၣ်​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​ထံၣ်ဝဲ​ဒ်လဲၣ်. ဒီး​ကိးနံၣ်ဒဲး​န့ၣ်​ ကစၢ်​ယွၤ​ထံၣ်ဝဲ ဖိသၣ်​လၢ​အ​တ​အိၣ်ဖျဲၣ်​ဒံး​ဘၣ်​တဖၣ်​ ဘၣ်​တၢ်​မၤသံ​အီၤ​လၢ အ​ကကွဲၢ်​အဃိ မ့ၢ်​န​ဆိကမိၣ်​လၢ အဝဲ​က​တူၢ်ဘၣ်​ဝဲ​ဒ်လဲၣ်.

၁၇. ပိာ်မုၣ်​တဂၤ​လၢ အ​မၤ​ဟးဂီၤ​အ​ဟုး တချုး​လၢ​အ​သ့ၣ်ညါ ယဟိဝၤ​ယွၤ​န့ၣ်​ ဒိးန့ၢ်​ဘၣ်​ တၢ်​သူၣ်မံ​သးမုာ် က​သ့​လၢ​ကျဲ​ဒ်လဲၣ်.

^၁၇ ပိာ်မုၣ်​တဂၤ မ့ၢ်​မၤ​ဟးဂီၤ​အ​ဟုး တချုး​လၢ​အဝဲ​သ့ၣ်ညါ ယဟိဝၤ​ယွၤ​န့ၣ်​ မ့ၢ်​အဝဲ ဒိးန့ၢ်​ဘၣ်​ကစၢ်​ယွၤ အ​တၢ်​သးကညီၤ​က​သ့ဒံး​ဧါ. သ့ဝဲ​လီၤ. ခီဖျိ​လၢ ယ့ၣ်ၡူး​တူၢ်သံ​အသး​လၢ​ပဂီၢ်​အဃိ ပှၤလၢ​အ​ပီၢ်ယၢ်​လီၤ​က့ၤ​အသး​နီၢ်ကီၢ်​န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​နာ်​သ့​သပှၢ်​ကတၢၢ်​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ​ကပျၢ်​ကွံာ် အ​တၢ်ကမၣ်​လီၤ. (လူၤကၣ်​ ၅:၃၂; အ့းဖ့းစူး ၁:၇) လၢ​အ​ပူၤကွံာ်​န့ၣ်​ ပိာ်မုၣ်​တဂၤ မ့ၢ်​မၤ​ကမၣ်​တၢ်​ဒ်အံၤ ဘၣ်ဆၣ်​ အဝဲ​မ့ၢ်​ပီၢ်ယၢ်​လီၤ​က့ၤ​အသး​နီၢ်ကီၢ်​န့ၣ်​ တ​လိၣ်​လၢ​အဝဲ ဆဲး​တူၢ်ဘၣ်​လၢ အ​တၢ်ကမၣ်​အိၣ်ဒံး​ဘၣ်. လံာ်စီဆှံ​တဲဝဲ​လၢ ‘ယွၤ​သူၣ်အိၣ်​သးအိၣ်​တၢ်, ဒီး​သူၣ်ကညီၤ​သးကညီၤ​တၢ်​လီၤ . . . ဒ်​မုၢ်ထီၣ်တခီ ယံၤဝဲ​ဒီး မုၢ်နုာ်​တခီ​အသိး​န့ၣ်​ အဝဲ​ဒုး​ယံၤထီၣ်​ ပ​တၢ်သရူး​ကမၣ်​ဒီး​ပှၤလီၤ.’—စံးထီၣ်​ပတြၢၤ ၁၀၃:၈-၁၄.

၁၈. ပ​မ့ၢ်​သ့ၣ်ညါ​လီၤ​ပ​သး​လၢ ပ​သးဟ့​ပှၤ​တဂၤ တစဲးဖိ​လံ​န့ၣ်​ ဘၣ်​မနုၤ​အဃိ ပ​က​ဘၣ်​ဂုာ်ကျဲးစၢး ထုးထီၣ်​ကွံာ်​ပ​တၢ်သးဟ့ လၢ​ပ​သးပူၤ​လဲၣ်.

^၁၈ ပ​မ့ၢ်​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ ကစၢ်​ယွၤ​အ​တၢ်ဟ့ၣ်​ လၢ​အမ့ၢ်​သးသမူ​န့ၣ်​ ပ​က​ပ​လီၢ်​ပ​သး ဘၣ်ဃး​ဒီး ပ​တၢ်​တူၢ်ဘၣ်​လၢ ပှၤဂၤ​အ​ဖီခိၣ်​န့ၣ်​လီၤ. တၢ်မၢဖိ​ယိၤဟၣ်​ကွဲးဝဲ​လၢ “ကယဲၢ်​ပှၤလၢ​အ​သးဟ့​အ​ဒီပုၢ်ဝဲၢ် ကိးဂၤ​ဒဲး​န့ၣ်, မ့ၢ်​ပှၤ​မၤသံ​ပှၤကညီ​လီၤ.” (၁ ယိၤဟၣ်​ ၃:၁၅) ပ​မ့ၢ်​တ​ဘၣ်သူၣ်​ဘၣ်သး ပှၤ​တဂၤဂၤ​န့ၣ်​ လၢ​တၢ်​တ​ပာ်သူၣ်​ပာ်သး​အ​ပူၤ လၢခံ​ပ​စးထီၣ်​သးဟ့​အီၤ ကယီ​ကယီ​သ့ဝဲ​လီၤ. ပ​မ့ၢ်​သးဟ့ ပှၤ​တဂၤဂၤ​န့ၣ်​ ဘၣ်​သ့ၣ်​သ့ၣ်​ ပ​က​တဲဆါ​အီၤ, ပ​က​တဲ​ဟးဂီၤ​အီၤ မ့တမ့ၢ် ပ​က​မုၢ်လၢ်​လၢ အဝဲ​က​သံဝဲလီၤ. ပ​တၢ်​တူၢ်ဘၣ်​လၢ ပှၤဂၤ​အ​ဖီခိၣ်​န့ၣ်​ ယဟိဝၤ​ယွၤ သ့ၣ်ညါ​ဝဲ​လီၤ. (၃ မိၤၡ့ ၁၉:၁၆; ၅ မိၤၡ့ ၁၉:၁၈-၂၁; မးသဲ ၅:၂၂) ပ​မ့ၢ်​သ့ၣ်ညါ​လီၤ​ပ​သး​လၢ ပ​သးဟ့​ပှၤ​တဂၤ တစဲးဖိ​လံ​န့ၣ်​ ပ​က​ဘၣ်​ဂုာ်ကျဲးစၢး ထုးထီၣ်​ကွံာ် တၢ်သးဟ့​လၢ​ပ​သးပူၤ​န့ၣ်​လီၤ.—ယၤကိာ် ၁:၁၄, ၁၅; ၄:၁-၃.

၁၉. ပ​မ့ၢ်​နၢ်ပၢၢ် ယဟိဝၤ​ယွၤ​အ​တၢ်ထံၣ်​ဘၣ်ဃး​ဒီး တၢ်မၤ​ဆူၣ်​မၤစိး​န့ၣ်​ ကြၢး​ထိၣ်ဟူး​ထိၣ်ဂဲၤ​ထီၣ်​ပှၤလၢ ပ​က​မၤ​တၢ်မနုၤ​လဲၣ်.

 ^၁၉ ပ​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ​သးသမူ​န့ၣ်​ ပ​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်​လၢ​ကျဲ​အဂၤ​တဘိ က​သ့​ဒ်လဲၣ်. စံးထီၣ်​ပတြၢၤ ၁၁:၅ (ခ့ခါစှီၤကျိာ်) တဲဝဲ​လၢ ယဟိဝၤ​ယွၤ “သးဟ့​ပှၤလၢ အ​အဲၣ်တၢ်​စုဆူၣ်​ခီၣ်တကး” န့ၣ်​လီၤ. ပ​မ့ၢ်​ဃုထၢ တၢ်ဂီၤမူ, တၢ်သးဝံၣ်​ ဒီး​တၢ်​အဂၤ​တဖၣ်​လၢ အပှဲၤ​ဒီး​တၢ်မၤ​ဆူၣ်​မၤစိး​န့ၣ်​ ဘၣ်​သ့ၣ်​သ့ၣ်​ က​ဖျါ​လၢ ပ​အဲၣ်တၢ်​မၤဆူၣ်​မၤစိး​လီၤ. မ့ၢ်​န​အဲၣ်ဒိး​မၤပှဲၤ​န​သး​လၢ တၢ်ဂီၤမူ​လၢ အပှဲၤ​ဒီး​တၢ်မၤ​ဆူၣ်​မၤစိး ဒီး​တၢ်ကတိၤ​ဆူၣ်ဆူၣ်​ကိၤကိၤ​ဧါ. ပ​တ​အဲၣ်ဒိး​မၤ​ဒ်​န့ၣ်​ဘၣ်. ပ​အဲၣ်ဒိး​မၤပှဲၤ​ပ​သး​လၢ တၢ်​ဆိကမိၣ်​လၢ အဂ့ၤ​အဝါ ဒီး​လၢ​အမုာ်​အခုၣ်​န့ၣ်​လီၤ.—ဖး ဖံလံးပံၤ ၄:၈, ၉ တက့ၢ်.

၂၀-၂၂. (က) ဟီၣ်ခိၣ်​လၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်​ပၢ​အီၤ​အံၤ ယဟိဝၤ​ယွၤ ထံၣ်ဝဲ​ဒ်လဲၣ်. (ခ) ကစၢ်​ယွၤ​အ​ပှၤ​ဂီၢ်မုၢ်​တဖၣ်​ ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ အဝဲသ့ၣ်​ “တ​ဘၣ်ဃး​ဘၣ်​ဒီး​ဟီၣ်ခိၣ်” န့ၣ်​က​သ့​ဒ်လဲၣ်.

^၂၀ ယဟိဝၤ​ယွၤ​ထံၣ်ဝဲ​လၢ ဟီၣ်ခိၣ်​လၢ​မုၣ်ကီၤလံၢ်​ပၢ​အီၤ​အံၤ တ​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ​ဝဲ​သးသမူ အဃိ​တ​ပူၤ​ဒီး​တၢ်သွံၣ်​ဘၣ်. အဒိ လံာ်စီဆှံ​ဒိလီၤဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်​အ​တၢ်ပၢ​တၢ်ပြး​တဖၣ်​အံၤ ဒ်​တၢ်ဒူတၢ်ဃိၤ အအၢ​အသီ​တဖၣ်​အသိး ဒီး​လၢ​ဟီၣ်ခိၣ်​အ​တၢ်ပၢ​တၢ်ပြး​တဖၣ်​အံၤ​အဃိ ပှၤဘၣ်​သံ​လၢ​အ​ကကွဲၢ်​တဖၣ်​ ဃုာ်ဒီး​ယဟိဝၤ​ယွၤ​အခ့အပှၤ​အါဂၤ​လီၤ. (ဒၤနံးယ့လး ၈:၃, ၄, ၂၀-၂၂; လီၣ်ဖျါ ၁၃:၁, ၂, ၇, ၈) တကးဒံးဘၣ်​ မုၢ်မဆါ​တနံၤ​အံၤ ပှၤ​အါဂၤ​န့ၣ်​ဒုးအိၣ်​ထီၣ်ဝဲ တၢ်​စုကဝဲၤ​လၢ အ​လီၤပျံၤ​လီၤဖုး​တဖၣ်​ ဒီး​ဆါဝဲ​အဃိ အဝဲသ့ၣ်​ဒိးန့ၢ်​ဘၣ်​ဝဲ​ကျိၣ်စ့​အါမး​လီၤ. ဒ်​လံာ်စီဆှံ​တဲဝဲ​အသိး “ဟီၣ်ခိၣ်​ခဲလၢာ်​မံလီၤ​ဝဲ​လၢ​တၢ်အၢ​တၢ်သီ​တဂၤ​န့ၣ်​အ​ပူၤ​လီၤ.”—၁ ယိၤဟၣ်​ ၅:၁၉.

^၂၁ ဘၣ်ဆၣ်​ ခရံာ်ဖိ​နီၢ်နီၢ်​န့ၣ်​ “တ​ဘၣ်ဃး​ဘၣ်​ဒီး​ဟီၣ်ခိၣ်” အဃိ​အဝဲသ့ၣ်​ ဟးဆှဲး​ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်​ဒီး တၢ်ဒုး​တၢ်ယၤ​န့ၣ်​လီၤ. အဝဲသ့ၣ်​ တ​မၤသံ​ပှၤဂၤ​ဘၣ်, ဒီး​အဝဲသ့ၣ်​တ​ဆီၣ်ထွဲ​စ့ၢ်ကီး တၢ်​ကရၢကရိ​တဖၣ်​လၢ က​မၤသံ​ပှၤဂၤ​ဘၣ်. (ယိၤဟၣ်​ ၁၅:၁၉; ၁၇:၁၆) ယ့ၣ်ၡူး​သိၣ်လိ​ပှၤလၢ ပဒုၣ်​ပဒါ​တဖၣ်​ဒၣ်လဲာ် ပ​ကြၢး​အဲၣ်​အဝဲသ့ၣ်​လီၤ. ဖဲ​ပှၤဂၤ တဖၣ်​ မၤနး​မၤဖှီၣ်​ ခရံာ်ဖိ​တဖၣ်​အခါ အဝဲသ့ၣ်​ တ​မၤဆၢ​တၢ်အၢ​လၢ တၢ်အၢ​အဂီၢ်​ဘၣ်.—မးသဲ ၅:၄၄: ရိမ့ၤ ၁၂:၁၇-၂၁.

^၂၂ လၢ​တၢ်ဘူၣ်​တၢ်ဘါ​အဃိ ပှၤလၢ​အ​ကကွဲၢ်​တဖၣ်​ ဘၣ်​သံဝဲ​စ့ၢ်ကီး​လီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်​ဒီဘ့ၣ်​တၢ်ဘူၣ်​တၢ်ဘါ အ​ကမၣ်​န့ၣ်​ ဘၣ်​တၢ်​ဒိလီၤ​အီၤ​လၢ​ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်​န့ၣ်​လီၤ. ဘၣ်ဃး​ဒီး ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်န့ၣ်​ လံာ်စီဆှံ​တဲဝဲ​လၢ “ဒီး​တၢ်​ထံၣ်န့ၢ်​လၢ​အ​ပူၤ ဝံ​တဖၣ်​ဒီး​ပှၤ​စီဆှံ​တဖၣ်​အသွံၣ်, ဒီး​ကယဲၢ်​ပှၤလၢ အဘၣ်​တၢ်​မၤသံ​အီၤ​လၢ​ဟီၣ်ခိၣ်​ချၢ​အသွံၣ်​လီၤ.” လၢတၢ်န့ၣ်​အဃိ ယဟိဝၤ​ယွၤ မၤလိာ်​ပှၤလၢ “ယ​ပှၤ​ဂီၢ်မုၢ်​သ့ၣ်​ဧၢ . . . ဟးထီၣ်​လၢ​အ​ပူၤ​တက့ၢ်.” ပှၤလၢ​အ​ဘူၣ်ထီၣ်​ဘါထီၣ်​ ယဟိဝၤ​ယွၤ​န့ၣ်​ တ​မၤ​ဘၣ်ဃး​အသး​ဒီး တၢ်ဘူၣ်​တၢ်ဘါ​လၢ အ​ကမၣ်​တဖၣ်​ဘၣ်.—လီၣ်ဖျါ ၁၇:၆; ၁၈:၂, ၄, ၂၄.

၂၃. ဒ်သိး​ပ​က “ဟးထီၣ်” လၢ​ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်​အ​ပူၤ​အဂီၢ် ပ​က​ဘၣ်​မၤ​ဒ်လဲၣ်.

^၂၃ ဒ်သိး​ပ​က “ဟးထီၣ်” လၢ​ဘၤဘူၤလိၣ်​ဖးဒိၣ်​အ​ပူၤ​အဂီၢ် ပ​က​ဘၣ်​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်​လၢ ပ​တ​မၤ​ဘၣ်ဃး​ပ​သး​ဒီး တၢ်ဘူၣ်​တၢ်ဘါ​လၢ​အ​ကမၣ်​ နီ​တစဲး​လၢၤဘၣ်. အဒိ ပ​က​ဘၣ်​ထုးထီၣ်​ကွံာ်​ပ​မံၤ​လၢ တၢ်ဘူၣ်​တၢ်ဘါ​အ​ကမၣ်​ အ​စရီ​ပူၤ, တကးဒံးဘၣ်​ ပ​က​ဘၣ်သး​ဟ့ ဒီး​ဟးဆှဲး ကယဲၢ်​တၢ်အၢ​တၢ်သီ​လၢ တၢ်ဘူၣ်​တၢ်ဘါ​အ​ကမၣ်​ မၤဝဲ​တဖၣ်​န့ၣ်​လီၤ. အဒိ တၢ်ဘူၣ်​တၢ်ဘါ​အ​ကမၣ်​တဖၣ်​ တူၢ်လိာ်​ဒီး​ဆီၣ်ထွဲ​ဝဲ တၢ်မၤ​ကမၣ်မုၣ်​ကမၣ်ခွါ, ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်​ဒီး တၢ်​သူၣ်လီသးကွံ​တဖၣ်​န့ၣ်​လီၤ. (ဖး စံးထီၣ်​ပတြၢၤ ၉၇:၁၀; လီၣ်ဖျါ ၁၈:၇, ၉, ၁၁-၁၇) ခီဖျိ​လၢ တၢ်ဂ့ၢ်​သ့ၣ်​တဖၣ်​အံၤ​အဃိ ပှၤဘၣ်​သံ​လၢ​အ​ကကွဲၢ်​လီၤ.

၂၄, ၂၅. ပ​မ့ၢ်​သ့ၣ်ညါ​ထီၣ်​ ယဟိဝၤ​ယွၤ​အဂ့ၢ်​န့ၣ်​ က​မၤစၢၤ​ပှၤ​ဒ်သိး ပ​ကအိၣ်​ဒီး​တၢ်​သူၣ်မံ​သးမုာ် ဒီး​သး​လၢ​အ​သ့ၣ်ညါ​ဒၣ်တၢ်​လၢ​အဂ့ၤ က​သ့​ဒ်လဲၣ်.

^၂၄ ပဝဲ​ကိးဂၤ​ဒဲး တချုး​လၢ​ပ​သ့ၣ်ညါ ယဟိဝၤ​ယွၤ ဒံး​ဘၣ်​အခါ ပ​ဆီၣ်ထွဲ မုၣ်ကီၤလံၢ် အ​တၢ်ရဲၣ်​တၢ်ကျဲၤ​လၢ ကျဲ​တဘိ​ဘိ​န့ၣ်​လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိ​လၢ ပ​ဆီတလဲ​ပ​တၢ်အိၣ်မူ, တူၢ်လိာ်​ခရံာ်​အ​တၢ်ပှ့ၤက့ၤ ဒီး​ဟ့ၣ်​လုၢ်ထီၣ်​ပ​သး​လၢ ကစၢ်​ယွၤ​အ​အိၣ်​အဃိ ပ​ဒိးန့ၢ်​ဘၣ်​ “တၢ်​အခုၣ်​တၢ်​အမုာ်” လၢ​ယဟိဝၤ​ယွၤ​ဟ့ၣ်လီၤ​ပှၤ​န့ၣ်​လီၤ. ပ​သ့ၣ်ညါ​လၢ ပ​မၤ​တၢ်ဘၣ်​ယွၤ​အသး​အဃိ ပ​အိၣ်ဒီး​တၢ်​သူၣ်မံ​သးမုာ် ဒီး​သး​လၢ​အ​သ့ၣ်ညါ​ဒၣ်တၢ် လၢ​အဂ့ၤ​န့ၣ်​လီၤ.—မၤတၢ် ၃:၁၉; ယၡါယၤ ၁:၁၈.

 ^၂၅ လၢညါ​ပ​မ့ၢ်​မၤ​သကိး​တၢ်​ဒီး တၢ်​ကရၢကရိ​လၢ အ​တ​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ သးသမူ​သနာ်က့ ယဟိဝၤ​ယွၤ​ပျၢ်​ကွံာ် ပ​တၢ်ကမၣ်​သ့​ခီဖျိ​လၢ တၢ်ပှ့ၤက့ၤ​အဃိ​လီၤ. ခဲအံၤ ပ​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ ယဟိဝၤ​ယွၤ​အ​တၢ်ဟ့ၣ်​ လၢ​အမ့ၢ်​သးသမူ ဒိၣ်မး​လီၤ. ပ​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်​လၢ ပ​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ သးသမူ​ခီဖျိ ပ​ဂုာ်ကျဲးစၢး​လၢ​အဂ့ၤ​ကတၢၢ် ဒ်သိး​က​မၤစၢၤ​ပှၤဂၤ​လၢ က​သ့ၣ်ညါ​ယဟိဝၤ​ယွၤ​အဂ့ၢ်, ဟးဆှဲး​မုၣ်ကီၤလံၢ် အ​တၢ်ရဲၣ်​တၢ်ကျဲၤ ဒီး​သုးဘူး​အသး​ဆူ ကစၢ်​ယွၤ​အ​အိၣ်​န့ၣ်​လီၤ.—၂ ကရံၣ်သူး ၆:၁, ၂.

၂၆-၂၈. (က) ယဟိဝၤ​ယွၤ ဟ့ၣ်လီၤ​ဝံ​ယဃ့းစက့လး မူဒါ​လီၤဆီ​မနုၤ​လဲၣ်. (ခ) မုၢ်မဆါ​တနံၤ​အံၤ ယဟိဝၤ​ယွၤ အဲၣ်ဒိးဝဲ​လၢ ပ​က​မၤ​တၢ်မနုၤ​လဲၣ်.

^၂၆ လၢညါ​န့ၣ်​ ယဟိဝၤ​ယွၤ​တဲဘၣ်​ ဝံ​ယဃ့းစက့လး လၢ​အဝဲ​က​ဘၣ်​ဟ့ၣ်ပလီၢ် ပှၤ​အံၣ်စရ့လး​ဖိ​တဖၣ်​လၢ တယံာ်တမီၢ်​န့ၣ်​ ပှၤ​က​ဟဲ​မၤ​ဟးဂီၤ​ကွံာ်ဝဲ ယရူၤၡလ့ၣ်​လီၤ. အဃိ ဒ်သိး​အဝဲသ့ၣ်​က​ပူၤဖျဲး​အဂီၢ် က​ဘၣ်​မၤဝဲ​ဒ်လဲၣ်​ဒ်လဲၣ်​န့ၣ်​ ဝံ​ယဃ့းစက့လး က​ဘၣ်​တဲဘၣ်​အဝဲသ့ၣ်​လီၤ. ဝံ​ယဃ့းစက့လး မ့ၢ်​တ​ဟ့ၣ်ပလီၢ် ပှၤ​ဂီၢ်မုၢ်​တဖၣ်​န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်​ အသွံၣ်​ကအိၣ်​လၢ ဝံ​ယဃ့းစက့လး အခိၣ်​လိၤ​န့ၣ်​လီၤ. (ယဃ့းစက့လး ၃၃:၇-၉) ဘၣ်ဆၣ်​ ဝံ​ယဃ့းစက့လး ပာ်ဖျါ​ထီၣ်ဝဲ​လၢ အဝဲ​ပာ်လုၢ်​ပာ်ပှ့ၤ​သးသမူ ခီဖျိ​လၢ အဝဲ​ဂုာ်ကျဲးစၢး ဟ့ၣ်ပလီၢ်​ပှၤဂၤ​လၢ​အဂ့ၤ​ကတၢၢ်​န့ၣ်​လီၤ.

^၂၇ မုၢ်မဆါ​တနံၤ​အံၤ တၢ်​အ​ကတၢၢ်​ဘူးထီၣ်ဝဲ​လံ. လၢတၢ်န့ၣ်​အဃိ ယဟိဝၤ​ယွၤ ဟ့ၣ်လီၤ​ပှၤ​မူဒါ​လၢ ပ​က​ဘၣ်​ဟ့ၣ်ပလီၢ်​ပှၤဂၤ, တကးဒံးဘၣ်​ ပ​က​ဘၣ်​မၤစၢၤ​အဝဲသ့ၣ်​ ဒ်သိး​က​သ့ၣ်ညါ​ထီၣ်​ယဟိဝၤ​ယွၤ ဒီး​နုာ်လီၤ​ဘၣ်​လၢ ဟီၣ်ခိၣ်​သီ​အ​ပူၤ​န့ၣ်​လီၤ. (ယၡါယၤ ၆၁:၂; မးသဲ ၂၄:၁၄) ပ​အဲၣ်ဒိး​ဂုာ်ကျဲးစၢး​လၢ အဂ့ၤ​ကတၢၢ် ဒ်သိး​ပ​က​ဟ့ၣ်​နီၤလီၤ တၢ်ကစီၣ်​အံၤ​ဆူ ပှၤဂၤ​အ​အိၣ်​လီၤ. ပ​မ့ၢ်​မၤ​ဒ်​န့ၣ်​န့ၣ်​ ပ​တဲ​ဒ်​စီၤ​ပီလူး​အသိး သ့ဝဲ​လီၤ. အဝဲ​တဲဝဲ​လၢ “ယ​ကဆှီ​ဒီး ပှၤကညီ​အသွံၣ်​ကိးဂၤ​ဒဲး​လီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ယ​တ​ဟးဆှဲး​စံၣ်တဲၤ​တဲလီၤ​သု​လၢ ယွၤ​အ​တၢ်ကူၣ်​တၢ်ဖး နီတမံၤ​ဘၣ်.”—မၤတၢ် ၂၀:၂၆, ၂၇.

^၂၈ လၢ​ပ​တၢ်အိၣ်မူ​အ​ပူၤ ပ​က​ဘၣ်​အိၣ်​ကဆှဲ​ကဆှီ​လၢ ကျဲ​အါဘိ​လီၤ. တၢ်​မၤလိ လၢခံ​တခါ က​ပာ်ဖျါ​ထီၣ်​ တၢ်ဂ့ၢ်​သ့ၣ်​တဖၣ်​အံၤန့ၣ်​လီၤ.