1. Yinki lenda sadisa beto samu beto sepela kulonguka bambikudulu ya Biblia?

 NTUENIA mosi ya bakala na nkumbu ya Ben metuba, “Munu kezolaka kulonguka bambikudulu ya Biblia.” Yakevuandaka mpe mutindu yina samu na nge? To nge kemonaka ti bambikudulu ya Biblia kevuandaka mpasi samu na kubakusa? Nge lenda ata mpe kukimona ti kulonguka bambikudulu kelembisaka. Kasi, kana nge melonguka mambu mingi na diambu metadila mfunu yina Yehova tudilaka yau na Mpova na yandi, nge lenda soba makanisi na nge.

2. Yinki beto ketubila na disolo yayi?

² Na disolo yayi, beto ketubila kaka ve samu na yinki beto fueti longuka bambikudulu ya Biblia kasi mpe mutindu beto lenda longuka yau. Na manima, beto ketadila bambikudulu zole na mukanda ya Daniele samu na kumona mutindu kubakusa yau lenda sadisa beto bubu yayi.

3. Yinki beto fueti sala kana beto zola kubakusa bambikudulu ya Biblia?

³ Beto fueti lomba lusadusu kana beto zola kubakusa bambikudulu ya Biblia. Beto tadila kifuani yayi. Kanisa ntete ti nge kena kusala viziti na kisika mosi yina nge zaba mbote ve, kasi nkundi mosi yina nge kena kutambula na yandi mezaba kisika yango mbote. Yandi mezaba mbotembote kisika yina beno kele mpe kisika konso nzila kena kunata. Kondua ntembe nge kevuanda na kiese mutindu nkundi na nge mendima kukuenda kintuadi na nge! Yehova kele lokola nkundi yango ya mbote, yandi mezaba mbote luzingu na beto ya bilumbu kena kuiza. Na yau samu na kubakusa bambikudulu ya Biblia mbotembote, beto fueti lomba lusadusu ya Yehova na kumikitisa nionso.​—Dan. 2:28; 2 Pi. 1:19, 20.

4. Samu na yinki Yehova sonikisaka bambikudulu na Mpova na yandi? (Yeremia 29:11) (Tala diaka foto.)

⁴ Mutindu mosi na kibuti ya mbote, Yehova zola ti bana na yandi  vuanda na luzingu ya mbote na bilumbu kena kuiza. (Tanga Yeremia 29:11.) Kasi na lusuasanu na bibuti na beto, Yehova lenda samuna mambu yina kesalama na bilumbu kena kuiza na sikisiki nionso. Yandi sonikisaka bambikudulu na Mpova na yandi samu beto koka kuzaba mambu ya mfunu tekila yasalama. (Yez. 46:10) Bambikudulu ya Biblia kele makabu ya nzola yina mekatuka na Tata na beto ya dizulu. Kasi yinki mutindu nge lenda ndimisama ti mambu yina Biblia kesamunaka kekokisama mpenza?

5. Yinki dilongi bantuenia lenda baka na disolo ya Max?

⁵ Na kalasi, bantuenia na beto kevuandaka kintuadi na bantu yina kezitisaka kaka fioti to ve Biblia. Bampova mpe ntambudulu na bau lenda bimisa bantembe na makanisi ya bantuenia yina kele Bambangi ya Yehova. Tala disolo ya mpangi mosi ya bakala na nkumbu ya Max. Yandi metuba, “Ntangu munu vuandaka tanga, munu bandaka kutula ntembe ti bibuti na munu vuandaka longa munu dibundu ya kedika mpe ti Biblia kele ya kupemama na Nzambi.” Yinki bibuti na yandi salaka? Yandi metuba, “Bavuandaka sadila munu mambu na kiyenge, atako munu zabaka ti bavuandaka kukitungisa.” Bibuti ya Max vuandaka pesa bamvutu na biuvu na yandi na nzila ya Biblia. Max diaka salaka diambu mosi. Yandi metuba, “Munu longukaka bambikudulu ya Biblia munu mosi, mpe munu vuandaka solola mambu yina munu vuandaka longuka na batuenia yankaka.” Yinki mambote yau bimisaka? Max metuba, “Na manima na yau, munu kukindimisaka ti Biblia mepemama na Nzambi!”

6. Yinki nge fueti sala kana nge kele na bantembe, mpe samu na yinki?

⁶ Mutindu mosi na Max, kana nge mebanda kutula bantembe ti Biblia kele na kedika, nge fueti kukipesa foti ve. Kasi yakele na mfunu kusala diambu mosi na nsualu. Ntembe kele lokola nkazunkazu. Kana batudila yau dikebi ve, yalenda bebisa malembemalembe kima mosi ya valere. Samu na kukatusa “bantembe” yina lenda bebisa kiminu na nge, nge fueti kukiyuvusa, ‘Munu kendiminaka mambu yina Biblia ketubaka samu na bilumbu kena kuiza?’ Kana ve, nge fueti longuka bambikudulu ya Biblia yina mekokisamaka deja. Yinki mutindu nge lenda sala yau?

7. Yinki kifuani Daniele bikaka na diambu metadila mutindu ya kulonguka bambikudulu? (Daniele 12:10) (Tala diaka foto.)

⁷ Daniele bikaka kifuani ya mbote na diambu metadila kulonguka bambikudulu. Daniele vuandaka longuka bambikudulu samu na mfunu mosi ya mbote, samu na kuzaba kedika. Daniele vuandaka diaka na kumikitisa, yandi zabaka ti Yehova kepesa mbakusulu na bantu yina mezaba yandi mpe yina kezitisaka yandi. (Dan. 2:27, 28; tanga Daniele 12:10.) Daniele monisaka ti yandi vuandaka muntu ya kumikitisa na kutulaka ntima na lusadusu ya Yehova. (Dan. 2:18) Daniele vuandaka longuka diaka na dikebi. Yandi vuandaka sosa bamvutu na bitini ya Biblia yina vuandaka na ntangu yina. (Yer. 25:11, 12; Dan. 9:2) Yinki mutindu nge lenda landa kifuani ya Daniele?

8. Samu na yinki bantu yankaka kemangaka kundima ti bambikudulu ya Biblia kekokisamaka? Kasi yinki beto fueti sala?

⁸ Kanisaka na mfunu yina nge kena kulongukila bambikudulu. Nge kena kulonguka bambikudulu ya Biblia samu na kuzaba mpenza kedika? Kana yakele samu na yau, Yehova kesadisa nge.  (Yoa. 4:23, 24; 14:16, 17) Kasi samu na yinki bantu yankaka kelongukaka bambikudulu? Bantu yankaka kelongukaka bambikudulu samu bakevuandaka na nsatu ya kumona diambu yina kemonisa ti Biblia kele ve ya kupemama na Nzambi. Na kusalaka mutindu yina, bakekanisaka ti kana Biblia kele ve ya kupemama na Nzambi balenda kukitudila bansikudukusu na yina kele mbote mpe yimbi. Kasi, beto fueti longukaka samu na mfunu ya mbote. Katula yau, kikadulu mosi kele na mfunu samu na kubakusa bambikudulu ya Biblia.

9. Yinki kikadulu kele na mfunu samu na kubakusa bambikulu ya Biblia? Sasila.

⁹ Vuandaka na kumikitisa. Yehova melaka ti yandi kesadisa bantu ya kumikitisa. (Yak. 4:6) Na yau beto fueti sambila samu na kulomba lusadusu na Yandi samu na kubakusa bambikudulu ya Biblia. Kana beto kele na kumikitisa beto kendima diaka lusadusu ya nanga ya kukuikama yina Yehova kena kusadila samu na kupesa beto madia ya kimpeve na ntangu yina mebonga. (Luka 12:42) Yehova kele Nzambi ya mulongo, na yau yakele diambu ya kukamua ve mutindu yandi kesadilaka nzila mosi kaka samu na kusadisa beto beto bakusa bakedika yina kele na Mpova na yandi.​—1 Bk. 14:33; Efe. 4:4-6.

10. Yinki dilongi nge mebaka na disolo ya Esther?

¹⁰ Longukaka na dikebi. Banda na kulonguka mbikudulu yina nge kezolaka. Yau nde mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Esther salaka. Yandi vuandaka na nsatu ya kuzaba mambu mingi na yina metadila bambikudulu yina samunaka kukuiza ya Masiya. Yandi metuba, “Ntangu munu vuandaka na bamvula 15, munu bandaka kusosasosa bidimbu yina kena kumonisa ti bambikudulu yango sonamaka mpenza tekila Yesu kuiza.” Mambu yina yandi longukaka na kutangaka Barulo ya Nzadi mungua ya kufua ndimisaka yandi. Yandi metuba, “Ndambu na yau sonamaka tekila Klisto kuiza, na yau, bambikudulu yina kele na kati na yau fueti katuka na Nzambi.” Esther metuba, “Yalombaka munu tanga mambu yango mbala mingi samu munu bakusa yau.” Kasi yandi kele na kiese mutindu yandi salaka bangolo yango. Na manima ya kulonguka na mpinda bambikudulu mingi ya Biblia, yandi metuba, “Munu vuandaka na dikoki ya kumona munu mosi ti Biblia kele kedika!”

11. Yinki mambote beto kebaka kana beto kena kukindimisa ti Biblia kele kedika?

¹¹ Ntangu beto kena kumona mutindu bambikudulu yankaka ya Biblia mekokisamaka, beto ketula ntima ya ngolo na Yehova mpe na mutindu yina yandi kena kusadila samu na kutuadisa beto. Diaka, bambikudulu ya Biblia kesadisaka beto beto tanina kivuvu ya mbote samu na bilumbu kena kuiza, ata kana beto kena kukutana na mambu ya mpasi bubu yayi. Beto tadila na nkufi bambikudulu zole yina Daniele sonikaka yina kena kokisama bubu yayi. Yau lenda sadisa beto beto baka banzengolo ya nduenga.

12. Yinki zola monisa bitambi ya ‘kisengo [yina] mesangana na ntoto ya ntuma ya mazamaza’? (Daniele 2:41-43)

¹² Tanga Daniele 2:41-43. Na ndozi yina Daniele sasilaka Ntinu Nebukadenezare, bitambi ya  kiteke yina Ntinu monaka salamaka na ‘kisengo [yina] mesangana na ntoto ya ntuma ya mazamaza.’ Na kufuanikisaka mbikudulu yango na bambikudulu yankaka yina kele na mukanda ya Daniele mpe Kusonga, beto lenda tuba ti bitambi kena kumonisa États-Unis mpe Grande-Bretagne, Kilendo ya yinza ya mvimba yina kena kuyala bubu. Na diambu metadila Kilendo yango ya yinza ya mvimba, Daniele tubaka ti, ‘kimfumu kevuanda ndambu ngolo mpe ndambu petepete.’ Samu na yinki ndambu kevuanda petepete? Samu bantu yina yandi kena kuyadila yina memonusua na ntoto ya ntuma ya mazamaza kekitisaka makoki na yandi ya kusala mambu na ngolo nionso lokola kisengo. b

13. Yinki bakedika ya mfunu beto lenda longuka kana beto mebakusa mbikudulu yango?

¹³ Beto lenda longuka bakedika mingi ya mfunu, na nsasulu yina Daniele pesaka samu na ndozi ya kiteke, mingimingi samu na bitambi na yau. Ya ntete, Kilendo ya yinza ya mvimba ya Anglo-américaine monisaka ngolo ya yau na mitindu yankaka. Na kifuani, États-Unis mpe Grande-Bretagne nungaka Mvita ya ntete mpe ya zole ya yinza ya mvimba. Kasi, Kilendo yango ya yinza ya mvimba vuandaka ya kulemba mpe yaketatamana kuvuanda ya kulemba samu na mantata yina yakevuandaka na yau na bana ya buala na yau. Ya zole, Kilendo yango ya yinza ya mvimba kevuanda kilendo ya nsuka tekila Kimfumu ya Nzambi bebisa bimfumu nionso ya bantu. Ata kana makanda yankaka lenda mbala yankaka telemina Kilendo ya yinza ya mvimba ya Anglo-américaine, kasi yakesala baka ve kisika na yau. Beto mezaba ti “dibanga” yina kena kumonisa Kimfumu ya Nzambi, kepanza bitambi yina kena kumonisa, kilendo ya Anglo-américaine.​—Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Yinki mutindu mbakusulu ya mbikudulu ya bitambi ya kisengo mpe ntoto ya ntuma lenda sadisa beto samu beto baka banzengolo ya nduenga?

¹⁴ Nge kendimaka ti mbikudulu ya Daniele yina metubila bitambi ya kisengo mpe ya ntoto ya ntuma kele ya kedika? Kana yakele plina, yakevuanda na bupusi na mutindu nge kena kunatina luzingu na nge. Nge kekukipesa ve na kusosa mbongo mingi to na kuvuanda na bima mingi ya kinsuni, samu nge mezaba ti ntama mingi ve yinza yayi ya yimbi kebebisama. (Luka 12:16-21; 1 Yn. 2:15-17) Kubakusa mbikudulu yango kesadisa nge diaka samu nge mona mfunu ya kisalu ya kusamuna mpe ya kulonga. (Mat. 6:33; 28:18-20) Na manima ya kulonguka mbikudulu yayi, samu na yinki ve kukiyuvusa kiuvu yayi, ‘Banzengolo munu kebakaka kemonisaka ti munu kendimaka ti ntama mingi ve Kimfumu ya Nzambi kebebisa baguvernema nionso ya bantu?’

15. Nani kele ‘ntinu ya nordi’ mpe ‘ntinu ya sudi’? (Daniele 11:40)

¹⁵ Tanga Daniele 11:40. Daniele kikapu 11 kena kutubila bantinu zole, to baguvernema, yina kena kunuana kati na bau samu na kubaka luyalu ya yinza ya mvimba. Na kufuanikisaka mbikudulu yayi na bambikudulu yankaka ya Biblia, beto lenda tuba ti ‘ntinu ya nordi’ kele Russie mpe babuala yina kepesaka yandi maboko ‘ntinu ya sudi’ kele Kilendo ya yinza ya mvimba ya Anglo-américaine. c

16. Yinki mutindu ‘ntinu ya nordi’ kesadilaka bisadi ya Nzambi mambu?

¹⁶ Bisadi ya Nzambi yina kele na yinsi ya luyalu ya ‘ntinu ya nordi’ kena kukutana na kumekama na ntinu yango. Babulaka Bambangi ya Yehova mpe batulaka bayankaka na buloko samu na kiminu na bau. Na kisika mambu yina ‘ntinu ya nordi’ kesalaka bangisa bampangi na beto, yakekumisa  kutu kiminu na bau ngolo. Samu na yinki? Samu bampangi na beto mezaba ti kumekama ya bisadi ya Nzambi kena kukokisa mbikudulu yina kele na mukanda ya Daniele. d (Dan. 11:41) Kuzaba yau lenda sadisa beto samu kivuvu na beto vuanda ngolo mpe beto bikana ya kukuikama na Yehova.

17. Yinki mambu ya mpasi bisadi ya Nzambi kena kukutana na yau na yinsi ya luyalu ya ‘ntinu ya sudi’?

¹⁷ Na ntama, ‘ntinu ya sudi’ diaka niokolaka bisadi ya Yehova. Na kifuani, na katikati ya siekle ya 20, bampangi mingi kotaka na buloko samu bamangaka kukota na mambu ya politiki mpe bakukaka bana yankaka ya Bambangi ya Yehova na kalasi kaka samu na mfunu yango. Na bamvula yayi meluta, kukuikama ya bisadi ya Yehova yina kezingaka na yinsi ya luyalu ya ntinu ya sudi mekamaka na mitindu yankaka. Na kifuani, na ntangu ya kampanye samu na bavoti, Muklisto lenda mekama samu na kupesa parti politiki mosi maboko to mpe muntu mosi. Atako yalenda vuanda ti yandi kekuendaka sala voti ve; kasi na makanisi na yandi mpe na ntima na yandi, yandi kena kupesa maboko na ndambu mosi. Kasi samu na kukota ve  na mambu ya politiki, beto fueti kenga samu na mambu yina beto kesalaka, mpe diaka samu na mambu yina beto kekanisaka mpe na mutindu beto kekukimonaka!​—Yoa. 15:18, 19; 18:36.

18. Yinki beto fueti sala na kuwelana yina kele kati na ‘ntinu ya nordi’ mpe ‘ntinu ya sudi’? (Tala diaka foto.)

¹⁸ Bantu yina kendiminaka ve Biblia lenda kukitungisa mingi ntangu bakena kumona ‘ntinu ya sudi’ kena kubulana bampoka na ‘ntinu ya nordi’. (Dan. 11:40, nyp.) Bantinu yango zole kele na minduki ya ngolo samu na kubebisa baluzingu ya bantu nionso awa na ntoto. Kasi beto mezaba ti Yehova kesala bika ve ti diambu yango salama. (Yez. 45:18) Na yau, na kisika kuwelana yina kele kati na ‘ntinu ya nordi’ mpe ‘ntinu ya sudi’ bangisa beto, yafueti kumisa nde kiminu na beto ngolo. Yau kena kumonisa ti nsuka ya mambu ya ntangu yayi mekuma pene.

19. Yinki beto fueti zaba na yina metadila bambikudulu ya Biblia?

¹⁹ Beto zaba ve mutindu bambikudulu yankaka ya Biblia kekokisama. Ata mbikudi Daniele bakusaka ve nsasalu ya mambu nionso yina yandi sonikaka. (Dan. 12:8, 9) Kasi yakele ve samu beto kena kubakusa ve mbotembote mutindu mbikudulu mosi kekokisama, yazola monisa ti yakesalama ve. Kondua ntembe, beto ketula ntima ti Yehova kesadisa beto beto bakusa mambu yina beto fueti zaba na ntangu mebonga mpenza, mutindu kaka yandi salaka yau na ntama.​—Amo. 3:7.

20. Yinki bambikudulu ya kukamua yina beto kena kuvingila yakokisama ntama mingi ve, mpe yinki beto fueti tatamana kusala?

²⁰ Kusamunua ya bampova ‘kiyenge mpe lutanunu’ kesalama. (1 Te. 5:3) Na manima, bilendo ya politiki ya yinza yayi kebalukila mabundu ya luvunu mpe yakebebisa yau. (Kus. 17:16, 17) Na manima bakenuanisa bisadi ya Nzambi. (Eze. 38:18, 19) Mambu yango kenata mbala mosi na mvita ya nsuka ya Armagedoni. (Kus. 16:14, 16) Beto lenda ndimisama ti mambu yango kesalama ntama mingi ve. Kasi tekila mambu yango salama, beto tatamana kumonisa butondi na beto na Tata na beto ya nzola ya dizulu na kutulaka dikebi na bambikudulu ya Biblia mpe na kusadisaka bantu yankaka mpe basala mutindu yina.