• “Munu vuandaka kukimona lokola bakala na munu vuandaka sala ekobo mbala mingi.”

• “Munu kukimonaka lokola munu kele mpamba, yandi kesepelaka na munu ve, mpe mekondua mfunu.”

• “Munu vuandaka koka ve kutubila yau muntu yankaka. Munu vuandaka ndima kumona mpasi yango munu mosi.”

• “Munu vuandaka kukimona lokola Yehova ketudilaka munu ve dikebi.”

Bampova yayi kena kumonisa mutindu nketo kemonaka mpasi kana bakala na yandi ketalaka pornografi. Kana yandi kesalaka yau na kinsueki, mbala yankaka samu na bangonda to bamvula, nketo lenda kukimona ti yandi lenda tudila yandi diaka ntima ve. Mutindu nketo mosi tubaka, “Munu vuandaka kukimona lokola munu zabaka mbote ve bakala na munu. ‘Yakele na mambu yankaka yina yandi mesuekilaka munu?’”

Disolo yayi mebongisama samu na nketo yina bakala na yandi ketalaka pornografi. a Yaketubila bansikudukusu ya Biblia yina kepesaka lukindusu, yina kendimisa yandi ti Yehova kesadisa yandi, mpe yina kesadisa yandi yandi vuanda na kiyenge na makanisi mpe yandi bikana penepene na Yehova. b

Atako nge lenda zaba ve mambu nionso yina baka- la na nge kesalaka, yakele na mambu yina nge lenda sala samu na kuvuanda mpenza na kiyenge ya makanisi. Beto tadila mambu yayi melanda.

Kukipesa foti ve. Nketo lenda kukimona ti kana bakala na yandi ketalaka pornografi yakele samu na foti na yandi. Danielle c metuba, “Munu vuandaka kukimona lokola nketo mosi ya yimbi yina vuandaka bebisa dikuela na beto samu na nganzi ya ngolo yina muvuandaka na yau.” Alice vuandaka kukimona ti yandi vuandaka nketo ya mbote ve samu na bakala na yandi. Yandi vuandaka kukiyuvusa, ‘Samu na yinki bakala na munu kesepelaka kutala banketo yankaka na kisika ya kutala munu?’ Banketo yankaka kekukipesaka foti, na kukanisaka ti bau nde mesala ti mambu beba mutindu yina.

Kana nge kekukimonaka mutindu yina, zaba ti Yehova kepesaka nge ve foti samu na mambu yina bakala na nge kesalaka. Yakobo 1:14 metuba: ‘Konso muntu kemekamaka kana yandi kena kubika ti nsatu na yandi mosi benda yandi mpe vukumuna yandi.’ (Bar. 14:12; Fil. 2:12)  Na kisika ya kupesa nge foti, Yehova kebakaka na valere kukuikama na nge na ntadisi na yandi.​—2 Bs. 16:9.

Yakele diaka na mfunu kuzaba ti kana bakala ketalaka pornografi, yazola monisa ve ti nketo na yandi kele nketo ya yimbi. Bantu ya mayele na diambu yango metuba ti pornografi kesalaka ti muntu kuma na nsatu ya kusangisa nzutu yina ata nketo mosi ve lenda sepedisa yandi na yau.

Bika kukitungisa kuluta ndelo. Catherine metuba ti nionso yina yandi vuandaka kanisa vuandaka kaka mutindu bakala na yandi ketalaka pornografi. Frances metuba: “Munu vuandaka kukitungisa ntangu nionso yina munu vuandaka zaba ve kisika yina bakala na munu kele. Munu vuandaka kukitungisa ngolo bilumbu nionso.” Banketo yankaka metuba ti bavuandaka mona nsoni kana bakele kintuadi na bampangi yankaka Baklisto yina mezaba mambu ya babakala na bau. Bayankaka metuba ti bakekukimona bau mosi samu bakekanisaka ti muntu mosi ve kena kubakusa mambu yina bakena kukutana na yau.

Kukimona mutindu yina kele yimbi ve. Kasi, kana nge kena kulutisa ntangu na nge nionso samu na kukanisa mambu yango, nge ketungisama diaka ngolo. Na kisika ya kusala plina, sala nionso samu na kutula makanisi na nguizani na nge na Yehova. Kusala mutindu yina kesadisa nge samu nge kanga ntima.​—Nk. 62:2; Efe. 6:10.

Yalenda vuanda mfunu samu na nge kutanga mpe kuyindula na mpinda na zulu ya masolo ya Biblia ya banketo yina vuandaka tungisama kasi babakaka lukindusu na kusambilaka Yehova. Yandi vuandaka katula ve ntangu nionso mambu ya mpasi yina bavuandaka na yau, kasi yandi pesaka bau kiyenge. Na kifuani, Ana vuandaka ‘kukitungisa mingi mpenza’ samu na diambu yina yandi vuandaka kutana na yau. Kasi na manima ya ‘kusambila ntangu mingi na ntuala ya Yehova,’ yandi bakaka kiyenge, atako yandi zabaka ve mambu yina kesalama na manima.​—1 Sa. 1:10, 12, 18; 2 Bk. 1:3, 4.

Sosa lusadusu ya bankulutu ya kimvuka. Balenda vuanda ‘kisika ya lutanunu samu na mupepe, kitininu na mvula ya mupepe ya ngolo.’ (Yez. 32:2, banoti na yinsi ya paje.) Balenda vuanda ata mpe na dikoki ya kutinda mpangi mosi ya nketo yina nge lenda tubila mambu na nge samu na kubaka lukindusu.​—Bin. 17:17.

Nge lenda vuanda na dikoki ya kusadisa bakala na nge samu yandi nunga kifu ya kutalaka pornografi? Mbala yankaka. Biblia memonisa ti samu na kubaka solision na diambu mosi to kununga mbeni mosi ya ngolo, ‘bantu zole meluta muntu mosi.’ (Lon. 4:9-12) Bantu ya mayele na diambu yango memonisa ti kana bankuelani kena kusala kintuadi, mbala mingi nkuelani lenda nunga kifu ya  kutala pornografi mpe nketo na yandi lenda banda diaka kutudila yandi ntima.

Ya kedika, nkuelani na nge nde fueti vuanda pene ya kusala ngolo mpe kuvuanda na nsatu ya kubika kutala pornografi. Yandi lombaka Yehova ngolo na nzila ya kisambu mpe yandi lombaka lusadusu ya bankulutu? (2 Bk. 4:7; Yak. 5:14, 15) Yandi mebongisa mayele ya kusadila samu na kubika kubua na ntotolo ya kutala pornografi​—na kifuani, yandi metula bandilu samu na mutindu na yandi ya kusadila baapareyi mpe yandi kena kumanga mambu yina ketulaka muntu na ntotolo? (Bin. 27:12) Yandi kele pene ya kundima lusadusu na nge mpe kutubilaka nge mpenza kedika? Kana yakele mutindu yina, nge lenda vuanda na dikoki ya kusadisa yandi.

Yinki mutindu? Beto tadila kifuani mosi. Felicia kuelanaka na Ethan, yina kumaka ngolo na kutala pornografi ntangu yandi vuandaka ntete ntuenia mpenza. Felicia salaka nionso samu yavuanda pete samu na bakala na yandi na kutubila yandi kana yandi mekuma na nsatu ya kutala pornografi. Ethan metuba: “Munu ketubilaka nketo na munu kedika mpe munu kezibudilaka yandi ntima. Na nzola nionso, yandi kesadisaka munu samu munu tina bantotolo mpe yandi ketudilaka munu ntangu nionso dikebi. Mpe yandi kesadisaka munu samu munu kukitudila bandilu samu na kusadila Internet.” Samu na kutuba kedika, Felicia kemonaka mpasi na ntima na mutindu Ethan kebendamaka na pornografi. Yandi metuba, “Kasi nganzi mpe mpasi na munu kesadisa yandi ve samu yandi bika diambu yango ya yimbi. Na manima ya kusolola mambu yango ya mpasi, yandi kevuandaka pene ya kusadisa munu samu munu nunga mpasi na munu.”

Masolo ya mutindu yina lenda sadisa kaka ve bakala samu yandi bika pornografi kasi yakesadisa diaka nketo na yandi samu yandi tudila diaka yandi ntima. Ya kedika, kana bakala kele pene ya kutuba bulembu na yandi na nketo na yandi, bisika yina yandi kekuendaka, mpe mambu yina yandi kesalaka na kilumbu, yakevuanda pete samu na nketo na yandi na kutudila yandi ntima samu yandi kena kusuekila yandi diaka ata diambu mosi ve.

Nge mendima ti nge lenda sadisa bakala na nge na mutindu yina? Kana yakele mutindu yina, samu na yinki ve kutanga mpe kusolola disolo yayi kintuadi? Balukanu na yandi kevuanda ya kubika pornografi mpe ya kupesa nge mfunu ya kutudila yandi ntima. Na kisika ya kufuemina nge, yandi fueti sala ngolo samu na kubakusa mutindu diambu yango kena kusala nge mpasi. Balukanu na nge kele ya kupesa yandi maboko na bangolo yina yandi kena kusala samu na kubika kifu yango mpe kupesa yandi diluaku ya kumonisa ti nge lenda tudila yandi diaka ntima. Beno zole beno fueti zaba mambu yina kesalaka ti muntu tala pornografi mpe mutindu beno lenda nunga mambu yango ya mpasi. d

Kana nge kena kubanga ti masolo na beno kebimi- sa kuzonza, beno sosa kulomba nkulutu mosi yina beno  zole kesepelaka na yandi, yandi vuanda vana ntangu beno kena kusolola diambu yango samu na mua ntangu. Zaba ti ata kana nkuelani na nge menunga kubika kifu ya kutala pornografi, yalenda baka ntangu mingi samu na kutudila yandi diaka ntima. Kulemba ve. Sosa bansobolo ya fiotifioti yina mesalama na nguizani na beno. Vuanda na kivuvu ti malembemalembe kana beno zole beno kele na ntima yinda, nsukansuka dikuela na beno kekuma diaka ngolo.​—Lon. 7:8; 1 Bk. 13:4.

Kana nkuelani na nge metala diaka pornografi na manima ya kubika kutala yau samu na mua ntangu, yazola monisa ti yandi kesala nunga ve kubika kifu yango ya yimbi? Ve. Mingimingi kana yandi kumaka nanga ya kutala pornografi, yakelomba yandi nuana luzingu na yandi ya mvimba samu na kubika kifu yango. Yandi lenda diaka tala pornografi na manima ya kubika yau bamvula mingi. Samu diambu ya mutindu yina salama ve, yakelomba yandi sadila mayele yina ketanina yandi ata kana yakena kumonana lokola yandi menungaka kifu yango. (Bin. 28:14; Mat. 5:29; 1 Bk. 10:12) Yakelomba yandi kuma na ngolo ya yimpa ‘yina ketuadisaka mabanza’ mpe kulonguka ‘kuyina mambu ya yimbi’ yina mesangisa pornografi mpe mambu yankaka ya mvindu lokola kusekana na binama ya kubutila. (Efe. 4:23; Nk. 97:10; Bar. 12:9) Yandi kele pene ya kusala bangolo yango? Kana yakele mutindu yina, nsukansuka yandi lenda vuanda na dikoki ya kubika kifu yango samu na mvimbamvimba. e

Kasi, yinki nge kesala kana nkuelani na nge kena kusala ata ngolo mosi ve samu na kumonisa ti yandi kele na nsatu ya kubika kifu yango ya yimbi? Mbala mingi, yalenda lembisa nge, yalenda pesa nge nganzi, mpe nge lenda kukimona lokola yandi kena kuvuna nge. Sosa kiyenge ya makanisi na kubikaka mambu yango na maboko ya Yehova. (1 Pi. 5:7) Tatamana kupusana penepene ya Yehova na nzila ya ndongokolo, kisambu, mpe kuyindula na mpinda. Ntangu nge kena kusala mutindu yina, ndimisama ti yandi diaka yandi kepusana penepene na nge. Mutindu Yezaya 57:15 memonisa yau, yandi kevuandaka kintuadi na bantu yina ‘kena kuniokuama mpe yina kele na mabanza ya kumikitisa,’ mpe yandi kele na nsatu ya kusadisa bau samu bavutukila diaka kiese na bau. Meka kuvuanda Muklisto ya mbote kuluta. Sosa lusadusu na bankulutu. Mpe tatamana kuvuanda na kivuvu ti na bilumbu kena kuiza, bakala na nge lenda sala bansobolo na ntima ya mvimba.​—Bar. 2:4; 2 Pi. 3:9.