1. Yinki Yehova kelombaka beto?

 MOSI ya bantangu yina meluta kiese samu na bankuelani kevuandaka ntangu muana na bau mebutuka. Nzokande, atako bibuti kezolaka muana yango, bakesepela ve ti yandi bikana kaka bebe samu na mvimbamvimba. Ya kedika, bakevuanda mpenza na kiadi kana yandi kena kuyunduka ve. Mutindu mosi, atako Yehova kesepelaka ntangu beto mebanda kulonguka mambu metadila yandi, kasi Yandi kesepelaka ve beto suka kaka vana. (1 Bk. 3:1) Kutu, yandi kena kulonga beto ‘beto kuma [Baklisto yina kele] bambuta.’​—1 Bk. 14:20.

2. Yinki beto ketadila na disolo yayi?

² Yinki zola monisa kukuma Muklisto yina kele mbuta? Yinki mutindu beto kekumaka Baklisto yina meyela? Yinki mutindu madia ya ngolo ya kimpeve kesadisaka samu beto kudisa nguizani ya ngolo na Yehova? Mpe samu na yinki beto fueti manga kukitudila ntima kuluta ndilu? Na disolo yayi, beto ketadila bamvutu na biuvu yango.

YINKI ZOLA MONISA KUKUMA MUKLISTO YINA MEYELA?

3. Yinki zola monisa kukuma Muklisto yina mekuma mbuta?

³ Na 1 Bakorinto 14:20, mpova ya Greki yina bamebangula na “mbuta” lenda monisa diaka “kuyela,” “kukoka,” mpe “kufuana.” a (1 Bk. 2:6) Beto kekumaka Baklisto yina kele bambuta, to yina meyela, ntangu beto kekatukaka na bumuana ya kimpeve samu na kukuma babakala mpe banketo ya kimpeve. Ya kedika, ata kana beto mekokisa lukanu yango, beto fueti bika ata fioti ve kukuenda na ntuala na kimpeve. (1 Tm. 4:15) Beto nionso, ata mpe bayina kele ntete bantuenia, lenda vuanda bantu yina meyela na kimpeve. Kasi yinki mambu kemonisaka ti Muklisto meyela?

4. Yinki kemonisaka ti muntu kele Muklisto yina meyela?

 ⁴ Muklisto yina meyela kele muntu yina kezitisaka mambu nionso yina Nzambi kelombaka, kondua kupona mambu yina yandi fueti zitisa. Ya kedika, lokola yandi kele muntu ya kuzanga kukoka, yandi kesala banzimbala. Kasi, yandi kemonisaka na luzingu na yandi ya konso kilumbu ti makanisi na yandi mpe mambu yina yandi kesalaka kele na nguizani na luzolo ya Nzambi. Yandi kevuataka kimuntu ya yimpa mpe yandi kesalaka ngolo ntangu nionso samu makanisi na yandi vuanda na nguizani na makanisi ya Nzambi. (Efe. 4:22-24) Yandi mesalaka bangolo samu na kubaka banzengolo yina kele na nguizani na bansiku mpe bansikudukusu ya Yehova, na yau yandi kevuandaka ve na nsatu bapesa yandi liste ya yinda ya bansiku samu yatuadisa yandi. Kana yandi mebaka nzengolo mosi, yandi kesalaka ngolo samu na kukokisa yau.​—1 Bk. 9:26, 27.

5. Yinki bivonza Muklisto yina kele ve ya kuyela kekutanaka na yau? (Baefezo 4:14, 15)

⁵ Na ndambu yankaka, Muklisto yina kele ve ya kuyela lenda natumuka na pete nionso na “luvunu” mpe ‘mayele ya yimbi na balukanu ya luvunu,’ mpe yandi lenda vunuka na bampova ya yimbi ya bapengui. b (Tanga Baefezo 4:14, 15.) Yandi lenda vuanda na kimpala samu na bantu yankaka, kuvuanda na matata na bau, mpe kufuema na pete nionso, mpe mbala mingi yandi lenda sala diambu ya yimbi kana yandi mekutana na bantotolo.​—1 Bk. 3:3.

6. Samu na yinki beto lenda fuanikisa kukula samu na kukuma muntu ya kuyela mpe kukula ya muana? (Tala diaka foto.)

⁶ Mutindu beto monaka yau na ebandeli, Masonukua kefuanikisaka kuyunduka samu na kukuma ya kuyela na kimpeve na kukula samu na kukuma mbuta. Muana fioti kezabaka ve mambu mingi, yau yina yandi kevuandaka na nsatu ya lutanunu mpe lutuadusu ya mbuta. Na kifuani, mama mosi lenda lomba muana na yandi ya nketo yandi simba yandi na diboko ntangu bakena kuzengisa balabala. Ntangu yandi kena kukula, mama na yandi lenda bikila yandi nzila samu yandi banda kuzengisa balabala yandi mosi, kasi yandi ketatamana kubambula yandi ti yandi fueti talaka bandambu nionso zole tekila yandi zengisa. Ntangu muana yango mekuma mbuta yandi kezabaka mutindu ya kutina  bivonza ya mutindu yina. Mutindu kaka bana kevuandaka na nsatu ya lusadusu ya bambuta samu na kutina bivonza, mbala mingi Baklisto yina kele ve ya kuyela kevuandaka na nsatu ya lusadusu ya Baklisto yina meyela samu na kutina bivonza ya kimpeve mpe kubaka banzengolo ya nduenga. Nzokande, kana Baklisto yina meyela na kimpeve kele na nzengolo mosi ya kubaka, bakekanisaka na zulu ya bansikudukusu ya Biblia samu na kuzaba makanisi ya Yehova samu na diambu yango mpe na manima bakesadilaka yau.

7. Baklisto yina meyela kevuandaka na nsatu ya lusadusu ya bantu yankaka?

⁷ Yazola tuba ti Muklisto yina meyela kevuandaka ata fioti ve na nsatu ya lusadusu ya muntu yankaka? Ve. Na bantangu yankaka Baklisto yina meyela kelombaka lusadusu. Kasi muntu yina kele ve ya kuyela na kimpeve lenda vuanda na nsatu bantu yankaka tubila yandi mambu yina yandi fueti sala to nzengolo yina yandi mosi fueti baka. Na ndambu yankaka, Muklisto yina meyela, kelombaka lusadusu na bantu yina kele na nduenga mpe yina mezaba mambu mingi, kasi yandi kezabaka ti ‘konso muntu fueti nata kilo na yandi yandi mosi.’​—Bag. 6:5.

8. Na yinki mitindu Baklisto yina meyela kevuandaka ya kusuasana?

⁸ Mutindu kaka bambuta kevuandaka ya kusuasana na banzutu, Baklisto yina meyela kevuandaka ve na bikadulu ya kimpeve ya mutindu mosi, na kifuani nduenga, kibakala, kukaba, mpe ntima kiadi. Diaka, kana Baklisto zole yina meyela na kimpeve mekutana na diambu ya mutindu mosi, balenda baka banzengolo ya kusuasana kasi banzengolo yango kevuanda na nguizani na bansikudukusu ya Biblia. Yau kemonanaka mingimingi na mambu yina kelombaka Baklisto baka nzengolo na kutadila kikansasa na bau. Na yau, bakesambisaka ve bantu yankaka kana bamebaka banzengolo yina kele ya kusuasana na ya bau. Kutu baketulaka makanisi na bau na kutanina bumosi.​—Bar. 14:10; 1 Bk. 1:10.

YINKI MUTINDU BETO KEKULAKA SAMU NA KUKUMA BAKLISTO YINA MEYELA?

9. Beto lenda kula samu na kukuma bantu ya kuyela kondua kusala bangolo? Sasila.

⁹ Muana kekulaka mutindu bamvula kena kukuenda, kasi muntu mosi ve lenda kula na kimpeve kondua kusala bangolo. Na kifuani, bampangi ya babakala mpe ya banketo ya Korinto ndimaka nsangu ya mbote, babakaka mbotama, babakaka mpeve ya nlongo, mpe babakaka mambote mingi na mambu yina ntumua Paulo longaka bau. (Bis. 18:8-11) Kasi mua bamvula na manima ya mbotama na bau, mingi vuandaka kaka ya kuyela ve. (1 Bk. 3:2) Yinki mutindu beto lenda kukindimisa ti diambu ya mutindu yina kena kukumina beto ve?

10. Yinki beto fueti sala samu na kukuma bantu ya kuyela? (Yude 20)

¹⁰ Samu na kukuma ya kuyela, beto fueti kuna ntete nsatu ya kukuma bantu ya kuyela. Bantu yina ‘kezolaka kukondua mayele,’ yina kesepelaka kubikana bana na kimpeve kesala kuma ata fioti ve bantu ya kuyela. (Bin. 1:22) Beto kesepela ve kuvuanda lokola bantu yina mekuma bambuta kasi baketatamanaka kubika bibuti na bau bakila bau banzengolo. Kutu, beto kesepela ti kukula na beto ya kimpeve vuanda kiyekua na beto mosi. (Tanga Yude 20.) Kana nge kena kutatamana kusala ngolo samu nge kuma muntu yina meyela, sambila Yehova yandi pesa nge ‘nsatu mpe ngolo ya kusala mambu.’​—Fil. 2:13.

11. Yinki lusadusu Yehova kepesaka beto samu beto kuma bantu ya kuyela? (Baefezo 4:11-13)

¹¹ Yehova kelombaka beto ve beto kuma bantu ya kuyela na ngolo na beto mosi. Bampangi yina kesalaka lokola bamvungi ya mameme mpe banlongisi na kimvuka ya Buklisto, kevuandaka ya kubongama samu na kusadisa beto beto kuma ‘bambuta’ na kimpeve, ‘samu na kukuma na kukula ya mvimba ya Klisto.’ (Tanga Baefezo 4:11-13.) Yehova kepesaka beto diaka mpeve ya nlongo na yandi samu yasadisa beto beto vuanda  na ‘makanisi ya Klisto.’ (1 Bk. 2:14-16) Diaka, Nzambi mepesaka beto Baevanjile 4 samu yamonisa beto mutindu Yesu vuandaka kanisa, mutindu yandi vuandaka tubila, mpe mutindu yandi vuandaka sadila mambu ntangu yandi vuandaka sala kisalu na yandi awa na ntoto. Na kulandaka mutindu ya Yesu ya kukanisa mpe kusadila mambu nge lenda kokisa lukanu na nge ya kukuma Muklisto yina meyela.

MFUNU YA MADIA YA NGOLO YA KIMPEVE

12. Yinki kele ‘malongi ya ebandeli samu na Klisto’?

¹² Samu na kukuma bantu yina meyela, beto fueti suka kaka ve na kulonguka ‘malongi ya ebandeli yina metadila Klisto,’ ndambu ya malongi yango ya ngudi yina beto longukaka vuandaka kubalula ntima, kiminu, mbotama mpe mfutumukunu. (Ebr. 6:1, 2) Yakele ndambu ya malongi ya ngudi yina Baklisto nionso kendimaka. Samu na mfunu yango, ntumua Petelo tubilaka yau ntangu yandi vuandaka samuna na grupe mosi ya bantu na kilumbu ya Pantekote. (Bis. 2:32-35, 38) Beto fueti ndima malongi yango ya ebandeli samu beto kuma banlonguki ya Klisto. Na kifuani, Paulo monisaka ti konso muntu yina memanga dilongi ya mfutumukunu lenda tuba ve ti yandi kele Muklisto ya kedika. (1 Bk. 15:12-14) Kasi, beto fueti suka kaka ve na kusepela na malongi ya ngudi ya kedika.

13. Yinki beto fueti sala samu na kubaka mambote na madia ya ngolo ya kimpeve yina Baebreo 5:14 metubila? (Tala diaka foto.)

¹³ Na lusuasanu na malongi ya ebandeli, madia ya ngolo ya kimpeve kele kaka ve bansiku ya Yehova kasi mpe bansikudukusu na yandi, yina kesadisaka beto beto bakusa makanisi na yandi. Samu na kubakila madia yango mambote, beto fueti longuka, kuyindula na mpinda na zulu na yau mpe kusadila mbotembote Mpova ya Nzambi. Kana beto kena kusala mutindu yina, beto kena kulonguka kubaka banzengolo yina kesepedisaka Yehova. c​—Tanga Baebreo 5:14.

14. Yinki mutindu Paulo sadisaka Bakorinto samu bakula mpe bakuma bantu ya kuyela?

¹⁴ Baklisto yina kele ve ya kuyela kebakaka ntangu mingi samu na kubaka nzengolo ya mbote kana yakele ve na nsiku mosi ya puelele na Biblia samu na diambu yango. Kana nsiku mosi ya Biblia kele ve samu na diambu mosi, bantu yankaka lenda kanisa ti balenda sala nionso yina bazola. Bantu yankaka lenda lomba bapesa bau  nsiku na kisika yina ata nsiku mosi kele ve. Na kifuani, yamemonana lokola Baklisto ya Korinto lombaka Paulo nsiku kana balenda kudia bima yina bapesilaka nkayilu na biteke. Na kisika ya kutubila bau diambu yina bafueti sala, Paulo monisaka ti konso muntu na kati na bau vuandaka na ‘yinsua . . . ya kupona’ na kutadila mambu yina kikansasa na yandi vuandaka pesa yandi nzila ya kusala. Yandi kanisaka na zulu ya bansikudukusu yina kesadisa konso muntu yandi vuanda na kiyenge na kikansasa na yandi mpe kubudisa ve bantu yankaka dibaku. (1 Bk. 8:4, 7-9) Na yau Paulo vuandaka sadisa Bakorinto bayunduka na kimpeve samu basadila mayele na bau ya kusuasikisa na kisika batadila bantu yankaka to basosa kaka bansiku.

15. Yinki mutindu Paulo sadisaka Baklisto ya Ebreo samu bakuenda na ntuala na kimpeve?

¹⁵ Beto mebaka dilongi yankaka ya mfunu na mambu yina Paulo sonikinaka Baklisto ya Ebreo. Bayankaka tatamanaka ve kukula na kimpeve; ya kedika ‘bakumaka diaka na nsatu ya miliki, kasi ya madia ya ngolo ya [kimpeve] ve.’ (Ebr. 5:12) Banungaka ve kutatamana na kedika yina bavuandaka monisa bau malembemalembe na nzila ya kimvuka. (Bin. 4:18) Na kifuani, Bayuda mingi yina vuandaka Baklisto, vuandaka tatamana kulonga Nsiku ya Mose ata pene na bamvula 30 na manima ya kupesama ya nkayilu ya Klisto yina tulaka nsuka na Nsiku. (Bar. 10:4; Tito 1:10) Bamvula yango 30 pesaka Baklisto ntangu mingi samu na kubakusa ti bakele diaka ve na mfunu ya kuzitisa Nsiku ya Mose! Konso muntu yina tangaka letre yina pemamaka yina Paulo sonikinaka Baebreo lendaka ndima ti letre yango vuandaka na madia ya ngolo ya kimpeve. Yavuandaka mpenza mambu yina Baklisto yango vuandaka na yau nsatu samu na kukumisa kiminu na bau ngolo na bunene ya nkubukulu ya Buklisto samu na nsambudulu mpe kupesa bau lukindusu samu batatamana kusamuna atako Bayuda vuandaka telemina bau.​—Ebr. 10:19-23.

MANGA KUKITUDILA NTIMA KULUTA NDILU

16. Katula kukuenda na ntuala samu na kukuma bantu ya kuyela, yinki beto fueti sala?

¹⁶ Beto fueti sala kaka ngolo ve samu na kukuma bantu ya kuyela kasi beto fueti sala ngolo ya kutatamana kuvuanda bantu ya kuyela. Yakena kulomba beto manga kukitudila ntima kuluta ndilu. (1 Bk. 10:12) Beto fueti ‘tatamana kukimeka’ samu na kukindimisa ti beto kena kutatamana kukuenda na ntuala.​—2 Bk. 13:5.

17. Yinki mutindu letre yina Paulo sonikinaka Bakolosai kena kumonisa mfunu ya kutatamana kuvuanda bantu ya kuyela?

 ¹⁷ Na letre yina yandi sonikinaka Bakolosai, Paulo metubila diaka mfunu ya kubikana muntu ya kuyela. Atako Bakolosai vuandaka deja Baklisto ya kuyela, Paulo tubilaka bau ti bafueti kenga samu bavunuka ve na makanisi ya bantu ya yinza. (Kol. 2:6-10) Mpe Epafrasi, yina kondua ntembe zabaka bantu ya kimvuka yango mbote, vuandaka sambila mbala na mbala samu ‘na nsuka bavuanda ya kukoka’, to ya kuyela. (Kol. 4:12) Yinki dilongi beto lenda baka? Paulo mpe Epafrasi bakusaka ti samu na kubikana muntu ya kuyela yakelombaka bangolo ya muntu yandi mosi mpe lusadusu ya Nzambi. Bavuandaka na nsatu ti Bakolosai bikana ya kuyela, to babikana Baklisto yina kele bambuta na kimpeve atako bavuandaka kutana na mambu ya mpasi.

18. Yinki lendaka kumina Muklisto ya kuyela? (Tala diaka foto.)

¹⁸ Paulo luengisaka Baebreo ti kana Muklisto yina meyela kena kukenga ve, yalenda sala ti Nzambi bika diaka kundima yandi samu na mvimbamvimba. Ntima ya Muklisto yango lenda kuma ngolo mpe yandi kevuanda diaka ve na dikoki ya kubalula ntima mpe ya kubaka nlemvo ya Nzambi. Diambu ya kiese, Baebreo kubuaka ve na diambu ya mutindu yina. (Ebr. 6:4-9) Yinki beto ketuba samu na bantu yina melembaka to mebimisamaka na kimvuka kasi na manima bamebalula ntima? Kubalula ntima na bau na kumikitisa nionso kena kumonisa ti bamesuasana na bantu yina Paulo tubilaka ti bakendimama diaka na Nzambi ve samu na mvimbamvimba. Kasi, ntangu bamevutukila Yehova, bakevuandaka na nsatu ya lusadusu yina mekatuka na yandi. (Eze. 34:15, 16) Bankulutu lenda baka bankubukulu samu Mbangi ya Yehova mosi yina kele na makoki sadisa bau samu bakumisa diaka nguizani na bau na Yehova ngolo.

19. Yinki lukanu beto fueti vuanda na yau?

¹⁹ Kana nge kena kutatamana kukuenda na ntuala samu na kukuma Muklisto yina meyela, nge lenda kokisa lukanu na nge! Tatamana kudia madia ya ngolo ya kimpeve mpe tatamana kukanisa lokola Yehova. Mpe kana nge kele deja muntu ya kuyela, bikana ngui lokola Muklisto yina meyela.