1. Ntangu beto kena kukanisa na kiminu ya Abrahami, yinki kiuvu beto lenda kukiyuvusa?

 ATAKO bantu mingi mekuwaka disolo ya Abrahami, mingi kati na bau mezaba kaka mambu fioti samu na yandi. Kasi, nge mezaba mambu mingi samu na Abrahami. Na kifuani, nge mezaba ti babokidilaka Abrahami ‘tata ya bantu nionso yina kele na kiminu.’ (Bar. 4:11) Na yau, nge lenda kukiyuvusa, ‘Munu lenda vuanda lokola Abrahami mpe kuvuanda na kiminu ya ngolo na Yehova?’ Ee, nge lenda.

2. Samu na yinki yakele mfunu kulonguka kifuani ya Abrahami? (Yakobo 2:22, 23)

² Mutindu mosi yina beto lenda kudisa kiminu lokola ya Abrahami kele na kulongukaka kifuani na yandi. Abrahami vuandaka sala ntangu nionso mambu yina Nzambi vuandaka lomba yandi yandi sala. Yandi bikaka yinzo na yandi samu na kukuenda na buala mosi ya ntama, kuzinga na batenta samu na bamvula mingi, mpe yandi vuandaka pene ya kupesa Yisaka muana na yandi ya nzola lokola nkayilu. Abrahami salaka mambu yango nionso samu yandi vuandaka na kiminu ya ngolo na Yehova. Kiminu ya Abrahami mpe mambu yina yandi salaka, salaka ti Nzambi ndima yandi mpe bakuma bankundi. (Tanga Yakobo 2:22, 23.) Yehova zola beto​—yandi zola nge—​sepela na balusakumunu ya mutindu yina. Samu na mfunu yango, yandi tubilaka bansoniki ya Biblia, Paulo mpe Yakobo na nzila ya mpeve ya nlongo na yandi basadila kifuani ya Abrahami. Beto tula dikebi na kifuani na yandi, mutindu bametubila yau na mukanda ya Baroma kikapu 4 mpe mukanda ya Yakobo kikapu 2. Bikapu yango zole metubila diambu mosi ya mfunu mpenza na yina metadila Abrahami.

3. Yinki verse ya Biblia Paulo mpe Yakobo tubilaka?

 ³ Paulo mpe Yakobo tubilaka mukanda ya Kuyantika 15:6, yina metuba: ‘[Abrahami] tudilaka Yehova kiminu, mpe Nzambi tadilaka yandi lokola muntu ya lunungu samu na yau.’ Yehova ketadilaka muntu lokola muntu ya lunungu, to muntu yina mekondua nzimbala, kana yandi kena kusala mambu yina kesepedisaka yandi. Yakele diambu ya kukamua ti, Nzambi bokidila muntu ya kukondua kukoka to muntu ya masumu, muntu yina mefundama ata na diambu mosi ve! Ya kedika, nge kele na nsatu yavuanda mutindu yina samu na nge, mpe yalenda salama plina. Ntangu yayi beto kelonguka samu na yinki Yehova bokidilaka Abrahami muntu ya lunungu, mpe yinki beto fueti sala samu yandi bokidila beto bantu ya lunungu.

4. Yinki kesalaka ti bantu bika vuanda bantu ya lunungu?

⁴ Na letre yina yandi sonikinaka Baroma, Paulo tubaka ti bantu nionso kele bantu ya masumu. (Bar. 3:23) Na yau, na yinki mutindu Nzambi lenda tadila beto lokola bantu ya lunungu to bantu yina mekondua nzimbala? Samu na kusadisa Baklisto nionso ya kedika na kupesa mvutu na kiuvu yango, Paulo tubilaka kifuani ya Abrahami.

5. Samu na yinki Yehova bokidilaka Abrahami muntu ya lunungu? (Baroma 4:2-4)

⁵ Yehova bokidilaka Abrahami muntu ya lunungu ntangu yandi vuandaka zinga na yinsi ya Kanana. Samu na yinki Yehova bokidilaka Abrahami muntu ya lunungu? Yavuandaka samu Abrahami vuandaka zitisa na mutindu ya kukoka Nsiku ya Mose? Kondua ntembe yakele ve samu na yau. (Bar. 4:13) Ntangu Yehova bokidilaka Abrahami muntu ya lunungu, Nsiku ya Mose vuandaka ve, Nsiku yango kuizaka bamvula 400 na manima. Na yau, samu na yinki Yehova bokidilaka Abrahami muntu ya lunungu? Na nlemvo na Yandi ya nene, Yehova bokidilaka Abrahami muntu ya lunungu samu na kiminu na yandi.​—Tanga Baroma 4:2-4.

6. Yinki mutindu Yehova kebokidilaka muntu ya masumu muntu ya lunungu?

⁶ Paulo tubaka ti kana muntu kena kutula kiminu na Nzambi, ‘Nzambi ketadilaka kiminu na yandi lokola lunungu.’ (Bar. 4:5) Paulo buelaka: “Davidi mpe kena tubila kiese ya muntu yina Nzambi ketadilaka lokola muntu ya lunungu, samu na bisalu ve: ‘Kiese na bantu yina bamenlemvukila mambu na bau yina kebukaka nsiku mpe yina bamefuka masumu na bau; kiese na muntu yina Yehova kebambukila diaka ve disumu na yandi.’” (Bar. 4:6-8; Nk. 32:1, 2) Nzambi kenlemvukilaka to kefukaka masumu ya bantu yina kele na kiminu na yandi. Yandi kenlemvukilaka bau mpenza mpe yandi kekanisaka diaka ve masumu na bau. Yandi ketadilaka bantu yango lokola bantu yina sala diambu ve mpe bantu ya lunungu samu na kiminu na bau.

7. Samu na yinki beto lenda tuba ti bisadi ya Nzambi ya ntama vuandaka bantu ya lunungu?

⁷ Atako babokidilaka Abrahami, Davidi, mpe bisadi ya Nzambi yankaka ya kukuikama bantu ya lunungu, kasi bavuandaka kaka bantu ya kukondua kukoka mpe bantu ya masumu. Kasi samu na kiminu na bau, Nzambi vuandaka tadila bau lokola bantu yina mekondua nzimbala, mingimingi ntangu yandi vuandaka fuanikisa bau na bantu yina kele ve na kiminu na yandi. (Efe. 2:12) Mutindu Paulo memonisa yau puelele na letre na yandi, kiminu kele diambu ya ngudi samu na kuvuanda na nguizani ya penepene na Nzambi. Abrahami mpe Davidi vuandaka bankundi ya Nzambi, samu bavuandaka na kiminu na yandi. Beto diaka beto lenda vuanda bankundi ya Nzambi samu na kiminu na beto.

8-9. Yinki mbakusulu ya yimbi bantu yankaka vuandaka na yau samu na mambu yina Yakobo mpe Paulo sonikaka, mpe samu na yinki?

⁸ Banda basiekle mingi, bamfumu ya mabundu tubilaka mingi mfunu ya kiminu mpe mfunu  ya kumonisa yau na bisalu. Bamfumu ya mabundu yankaka kelongaka ti muntu fueti ndimina kaka Mfumu Yesu Klisto samu yandi vuka. Mbala yankaka nge mekuwaka bakena kutuba, “Ndimina Yesu samu nge vuka.” Bamfumu ya mabundu yankaka ketubaka ti Paulo longaka mutindu yina samu yandi tubaka ti: ‘Nzambi ketadilaka muntu lokola muntu ya lunungu, samu na bisalu ve.’ (Bar. 4:6) Kasi, bayankaka ketubaka ti muntu “lenda vuka” kana yandi kena kukuenda bisika yina bantu ketadilaka lokola bisika ya nlongo mpe kana yandi kena kusala bisalu ya mbote. Samu na kundimisa makanisi na bau, mbala yankaka balenda sadila Yakobo 2:24: ‘Nzambi kebakaka muntu lokola muntu ya lunungu na nzila ya bisalu kasi na nzila ya kiminu kaka ve.’

⁹ Lokola bakevuandaka na bindimeli yina mesuasana, bantu yankaka yina kesasilaka Biblia metuba ti Paulo mpe Yakobo vuandaka na dikanisi mosi ve na diambu metadila kiminu mpe bisalu. Bamfumu ya mabundu lenda tuba ti kana Paulo vuandaka ndima ti muntu ketangamaka lokola muntu ya lunungu na kiminu kasi na bisalu ve, Yakobo longaka ti bisalu kele na mfunu samu na kundimama na Nzambi. Profesere mosi na mambu metadila mabundu monisaka yau mutindu yayi: “Yakobo bakusaka ve makanisi ya Paulo ntangu yandi bulaka nsoso ti [Nzambi kebakaka muntu lokola muntu ya lunungu] kaka na kiminu kasi na bisalu ve.” Kasi Yehova nde pesaka Paulo mpe Yakobo mpeve ya nlongo samu basonika mambu yina basonikaka. (2 Tm. 3:16) Na yau yafueti vuanda na mutindu mosi ya pete ya kuwizanisa bampova na bau. Yakele​—na kutadilaka mambu yina basonikaka na ntuala mpe na manima ya baverse yango.

10. Yinki “bisalu” Paulo vuandaka tubila ntetentete? (Baroma 3:21, 28) (Tala diaka foto.)

¹⁰ Yinki “bisalu” Paulo vuandaka tubila na Baroma kikapu 3 mpe 4? Yandi vuandaka tubila  ntetentete “bisalu ya nsiku,” Nsiku ya Mose, yina pesamaka na mongo ya Sinai. (Tanga Baroma 3:21, 28.) Yamemonana ti na bilumbu ya Paulo Bayuda yankaka yina vuandaka Baklisto vuandaka ndima ti bafueti zitisa kaka Nsiku ya Mose. Na yau, Paulo sadilaka kifuani ya Abrahami samu na kundimisa bantu ti yalomba ve muntu zitisa Nsiku samu na kundimama na Nzambi. Kasi Paulo sasilaka ti beto fueti vuanda na kiminu. Yakele diambu ya kukindisa samu yakena kulonga beto ti kana beto kele na kiminu na Nzambi mpe na Klisto beto lenda ndimama na Nzambi.

11. “Bisalu” ya yinki mutindu Yakobo vuandaka tubila?

¹¹ Na ndambu yankaka, “bisalu” yina bametubila na Yakobo kikapu 2 kele ve “bisalu ya nsiku” yina Paulo tubilaka. Yakobo kena kutubila bisalu to mambu yina Baklisto kesalaka na luzingu na bau ya konso kilumbu. Bisalu ya mutindu yina kemonisaka kana Muklisto kele na kiminu ya kedika na Nzambi to ve. Beto tadila bifuani zole yina Yakobo sadilaka.

12. Yinki mutindu Yakobo sasilaka nguizani yina kele kati na kiminu mpe bisalu? (Tala diaka foto.)

¹² Na kifuani ya ntete, Yakobo tubilaka mfunu yina Baklisto fueti ponaka bilungi ve. Yandi tubilaka diambu yango na kusadilaka kifuani ya muntu mosi yina kena kumonisa kimpombo na muntu yina kele mvuama, kasi yandi kena kumanga kumonisa kimpombo na muntu yina kele mputu. Yakobo tubaka ti muntu ya mutindu yina lenda tuba ti yandi kele na kiminu, kasi bisalu na yandi kena kumonisa ti yandi kele ve na kiminu. (Yak. 2:1-5, 9) Na kifuani ya zole, Yakobo tubilaka muntu mosi yina memona ‘mpangi mosi ya bakala to ya nketo mekondua bilele to madia,’ kasi yandi pesa yandi ve lusadusu yina mebonga. Ata kana muntu yango kena kutuba ti yandi kele na kiminu, kasi bisalu na yandi kena kumonisa ti yandi kele ve na kiminu. Mutindu Yakobo sonikaka, ‘kiminu, kana yamekondua bisalu, yakele ya kufua.’​—Yak. 2:14-17.

13. Yinki kifuani Yakobo sadilaka samu na kumonisa ti beto fueti vuanda na kiminu mpe kusala mambu ya mbote? (Yakobo 2:25, 26)

 ¹³ Yakobo tubilaka Rahaba lokola kifuani ya muntu yina ndimamaka na bisalu na yandi ti yandi vuandaka muntu ya kiminu. (Tanga Yakobo 2:25, 26.) Yandi kuwaka mambu metadila Yehova mpe yandi zabaka ti Yehova sadisaka Bayisaele. (Yoz. 2:9-11) Yandi monisaka kiminu na yandi na bisalu​—yandi taninaka Bayisaele zole yina kuendaka tala na mayele buala na bau ntangu luzingu na bau kumaka na kivonza. Yasalaka ti babokidila nketo yango ya kukondua kukoka yina vuandaka ve Muyisaele, muntu ya lunungu lokola Abrahami. Kifuani na yandi kena kumonisa mfunu ya kuvuanda na kiminu yina kemonanaka na bisalu.

14. Na yinki mutindu mambu yina Paulo mpe Yakobo sonikaka vuandaka na nguizani?

¹⁴ Na yau Paulo mpe Yakobo mesasila na mutindu ya pete kuvuanda na kiminu mpe kumonisa yau na bisalu na mitindu zole yina mesuasana. Paulo tubilaka Baklisto yina vuandaka Bayuda ti balenda ata fioti ve kundimama na Yehova kaka kana bakena kukokisa bisalu ya Nsiku ya Mose. Yakobo tubilaka mfunu yina Baklisto nionso fueti monisa kiminu na bau na kusadilaka bantu yankaka mambu ya mbote.

15. Yinki kele ndambu ya mitindu yina beto lenda monisa kiminu na nzila ya bisalu? (Tala diaka bafoto.)

¹⁵ Yehova tuba ve ti kana beto zola vuanda bantu ya lunungu beto fueti sala kaka mambu mutindu mosi na yina Abrahami salaka. Kasi yakele na mitindu mingi yina beto lenda monisa kiminu na nzila ya bisalu na beto. Beto lenda yamba bampangi ya yimpa na kimvuka, kusadisa bampangi ya babakala mpe ya banketo yina kele mpenza na nsatu ya lusadusu, mpe kusala mambu ya mbote na bampangi na beto ya dibuta, mambu yango nionso kesalaka ti Nzambi ndima beto  mpe yandi sakumuna beto. (Bar. 15:7; 1 Tm. 5:4, 8; 1 Yn. 3:18) Mosi ya mitindu yina meluta mfunu yina beto lenda monisa ti beto kele na kiminu, kele na kuvuandaka na vema na kisalu ya kusamuna. (1 Tm. 4:16) Beto nionso beto lenda monisa ti beto kele na kiminu ti bansilulu ya Yehova kekokisama mpe banzila na yandi kele yina meluta mbote. Mpe kana beto mesala mutindu yina, beto kendimisama ngolo ti Nzambi ketanga beto lokola bantu ya lunungu mpe yandi kebokidila beto bankundi na yandi.

16. Yinki mutindu kivuvu vuandaka na nguizani na kiminu ya Abrahami?

¹⁶ Baroma kikapu 4 memonisa dilongi yankaka yina beto lenda baka na kifuani ya Abrahami: mfunu ya kuvuanda na kivuvu. Yehova pesaka nsilulu na nzila ya Abrahami ti ‘makanda mingi’ kebaka lusakumunu. Kanisa na kivuvu ya kitoko yina Abrahami vuandaka na yau! (Kuy. 12:3; 15:5; 17:4; Bar. 4:17) Kasi, ntangu Abrahami kumaka na bamvula 100 mpe Sara bamvula 90, muana yina lakamaka butukaka ntete ve. Na kutadila mutindu bantu ketadilaka mambu, yalendaka salama ve ti Abrahami mpe Sara buta muana. ‘Kasi yandi tulaka kivuvu mpe yandi vuandaka na kiminu ti yandi kekuma tata ya makanda mingi.’ (Bar. 4:18, 19) Mpe ya kedika, kivuvu yango kokisamaka. Yandi kumaka tata ya Yisaka, muana yina yandi vuandaka vingila banda ntama.​—Bar. 4:20-22.

17. Yinki mutindu beto mezaba ti beto lenda tangama bantu ya lunungu mpe bankundi ya Nzambi?

¹⁷ Beto lenda ndimama na Nzambi, kutangama bantu ya lunungu mpe kuvuanda bankundi ya Nzambi lokola Abrahami. Yau nde Paulo tubilaka ntangu yandi sonikaka: “Bampova ‘batangaka yandi’ sonamaka kaka samu na [Abrahami] ve, kasi mpe samu na beto bantu yina metangama bantu ya lunungu, samu beto vuanda na kiminu na Nzambi yina futumunaka Yesu.” (Bar. 4:23, 24) Lokola Abrahami, beto fueti vuanda na kiminu yina kena kumonana na bisalu mpe kivuvu. Paulo tatamanaka kutubila kivuvu na beto na Baroma kikapu 5, yina beto ketubila na disolo melanda.