1-2. (a) Yinki mutindu beto kekukimonaka ntangu beto kekanisaka na luzingu mpe na kisalu ya Yesu? (b) Yinki beto ketubila na disolo yayi?

 KANA beto mefuila muntu yina beto kezolaka mingi, beto kekanisaka yandi mingi! Na ebandeli, mbala yankaka beto lenda mona ve mpasi, kasi mpasi kekuizaka ntangu beto kebanda kukanisa bilumbu yina beto lutisaka na muntu yango tekila yandi kufua, mingimingi kana mpangi yango niokuamaka na maladi mosi tekila yandi kufua. Na manima ya mua ntangu, beto lenda banda vuanda na kiese kana beto kena kukanisa na diambu mosi yina yandi longaka beto to diambu mosi yina yandi salaka samu na kukindisa beto to samu na kusekisa beto.

² Mutindu mosi diaka, kukanisa na mpasi mpe lufua ya Yesu kepesaka beto kiadi. Na kilokola ya Mbambukulu, beto kebakaka ntangu samu na kukanisa na mfunu ya nkudulu yina yandi pesaka lokola nkayilu. (1 Bk. 11:24, 25) Kasi, beto kevuandaka na kiese mingi ntangu beto kekanisaka na mambu nionso yina Yesu tubaka mpe yina yandi salaka ntangu yandi vuandaka na ntoto. Beto kevuandaka na kiese ntangu beto kekanisaka na mambu yina Yesu kena kusala bubu yayi mpe yina yandi kesala na bilumbu kena kuiza. Kuyindula na mpinda na zulu ya mambu yango mpe na nzola yina yandi monisinaka beto ketinda beto beto monisa butondi na mambu yina kena kumonana na bisalu, mutindu kaka beto kemona yau na disolo yayi.

3. Yinki kele bamfunu yina beto fueti monisa butondi samu na nkudulu?

³ Ntangu beto kekanisaka na luzingu mpe lufua ya Yesu, beto kevuandaka na butondi. Ntangu Yesu vuandaka sala kisalu na yandi ya kusamuna awa na ntoto, yandi longaka bantu mambu yina metadila balusakumunu yina Kimfumu ya Nzambi kenata. Beto kesepelaka na malongi yango ya kedika ya Biblia. Beto kele na butondi  samu na nkudulu samu yamepesaka beto nzila samu beto vuanda na nguizani ya mbote na Yehova mpe Yesu. Bantu yina kele na kiminu na Yesu kevuandaka diaka na kivuvu ya kuzinga mvula na mvula mpe kumona diaka bantu yina bakezolaka mingi yina mekufuaka. (Yoa. 5:28, 29; Bar. 6:23) Beto salaka ata kima mosi ve samu na kubaka balusakumunu yango; to beto lenda futa Nzambi mpe Yesu kima mosi ve samu na yina basalaka samu na beto. (Bar. 5:8, 20, 21) Kasi beto lenda monisina bau butondi na beto. Yinki mutindu?

4. Yinki mutindu Maria Magdala monisaka butondi na yandi samu na mambu yina Yesu salaka samu na yandi? (Tala foto.)

⁴ Beto tadila kifuani ya nketo mosi ya Muyuda na nkumbu ya Maria Magdala. Yandi vuandaka na mukakatano mosi ya nene, samu bademo vuandaka kuamisa yandi. Kondua ntembe, yandi kanisaka ti yavuandaka ata na solision mosi ve samu na yandi. Kasi kanisa na butondi yina yandi vuandaka na yau ntangu Yesu katulaka yandi na bampasi yina bademo vuandaka bimisina yandi! Butondi na yandi tindaka yandi yandi kuma nlonguki ya Klisto mpe yandi sadila ntangu, ngolo, mpe bima na yandi samu na kupesa Yesu maboko na kisalu ya kusamuna. (Luka 8:1-3) Atako Maria vuandaka na butondi mingi samu na yina Yesu salaka samu na yandi, mbala yankaka yandi zabaka ve mambu yina Yesu kesadila yandi samu na bilumbu kekuiza. Yandi kepesa luzingu na yandi samu na bantu, ‘samu konso muntu yina kemonisa kiminu na yandi’ samu na kubaka luzingu ya mvula na mvula. (Yoa. 3:16) Kasi, Maria monisaka butondi na yandi samu na Yesu na kuvuandaka ya kukuikama. Ntangu Yesu vuandaka niokuama na zulu ya yinti ya mpasi, Maria vuandaka pembeni na yandi, yandi vuandaka kindisa yandi mpe bantu yankaka na makanisi. (Yoa. 19:25) Na manima ya lufua ya Yesu, Maria mpe banketo zole yankaka nataka bima ya nsunga na ndiamu yina batulaka Yesu. (Mar. 16:1, 2) Maria bakaka balusakumunu samu na kukuikama na yandi. Yandi vuandaka na kiese ya kubaka diluaku ya kukutana na Yesu ntangu yandi futumukaka mpe kusolola na  yandi​—diluaku yina banlonguki yankaka bakaka ve.​—Yoa. 20:11-18.

5. Yinki mutindu beto lenda monisa butondi na beto samu na mambu yina Yehova mpe Yesu salaka samu na beto?

⁵ Beto diaka, beto lenda monisa butondi na beto samu na mambu yina Yehova mpe Yesu salaka samu na beto, na kusadilaka ntangu, ngolo, mpe bima na beto ya kuvukila samu na kupesa maboko na kisalu ya Kimfumu. Na kifuani, beto lenda pesa maboko na beto na kisalu ya kutunga mpe kutanina bayinzo na beto ya nsambudulu ya kedika.

6. Samu na yinki beto lenda tuba ti nkudulu kele dikabu samu na mosimosi kati na beto?

⁶ Ntangu beto kena kutadila mutindu Yehova mpe Yesu kezolaka beto, yaketindaka beto diaka beto zola bau. (1 Yn. 4:10, 19) Nzola na beto samu na bau kekumaka diaka ngolo ntangu beto kebakusaka ti Yesu kufuaka samu na mosimosi kati na beto. Ntumua Paulo zabaka diambu yango mpe yandi monisaka butondi na yandi ntangu yandi sonikinaka Baklisto ya Galatia na kutubaka: ‘Muana ya Nzambi . . . zolaka munu mpe yandi kufuaka samu na munu.’ (Bag. 2:20) Na nzila ya nkudulu, Yehova mebenda nge penepene na yandi samu nge kuma nkundi na yandi. (Yoa. 6:44) Yakena kupesa nge ve kiese na kuzabaka ti Yehova monaka na ntima na nge kima mosi ya kitoko mpe yandi pesaka kima mosi ya ntalu ya nene samu na kupesa nge nzila nge kuma nkundi na yandi? Yakekindisaka nge ve nge zola Yehova mpe Yesu? Yakele mbote kukiyuvusa, ‘Yinki kiyekua nzola yango mepesa munu?’

7. Mutindu foto memonisa yau, yinki mutindu beto nionso beto lenda monisa nzola yina beto kele na yau samu na Yehova mpe Yesu? (2 Bakorinto 5:14, 15; 6:1, 2)

⁷ Nzola na beto samu na Nzambi mpe Klisto ketindaka beto monisa nzola na bantu yankaka. (Tanga 2 Bakorinto 5:14, 15; 6:1, 2.) Mosi ya  mutindu ya kumonisa nzola na beto kele na kusamunaka na vema nionso. Beto kesamuninaka konso muntu. Beto keponaka ve bilungi na kutadilaka nkanda, dikanda, makoki ya muntu, to nzingulu na yandi. Na kusala mutindu yina, beto kemonisa ti beto kena kusala kintuadi na lukanu ya Yehova, yina kele ‘muntu nionso vuka mpe yandi baka nzayilu ya sikisiki ya kedika.’​—1 Tm. 2:4.

8. Yinki mutindu beto lenda monisa nzola na beto na bampangi na beto ya babakala mpe ya banketo?

⁸ Mutindu yankaka yina beto lenda monisa nzola yina beto kele na yau samu na Nzambi mpe Klisto kele na kumonisinaka bampangi na beto ya babakala mpe ya banketo nzola. (1 Yn. 4:21) Beto ketudilaka bau dikebi mpe beto kesadisaka bau ntangu bakena kukutana na mikakatano. Beto kebombaka bau ntangu bamefuila muntu yina bakezolaka mingi, kukuenda tala bau kana bamebela, mpe kusala yina beto lenda samu na kukindisa bau ntangu bamelemba nzutu. (2 Bk. 1:3-7; 1 Te. 5:11, 14) Beto ketatamana kusambila samu na bau, kondua kuzimbakana ti ‘kisambu ya muntu ya lunungu kevuandaka na kilendo.’​—Yak. 5:16.

9. Yinki kele mutindu yankaka yina beto fueti monisa nzola na beto samu na bampangi na beto ya babakala mpe ya banketo?

⁹ Beto kemonisaka diaka nzola na beto na bampangi ya babakala mpe ya banketo na kusalaka ngolo samu na kutanina kiyenge kintuadi na bau. Beto kesalaka ngolo samu na kulanda kifuani ya Yehova ya kunlemvukila. Kana Yehova vuandaka pene ya kubika Muana na yandi kufua samu na masumu na beto, beto fueti vuandaka ve pene ya kunlemvukila bampangi na beto ya babakala mpe ya banketo kana bamesadila beto diambu ya yimbi? Beto zola ve kukokana na muntu ya yimbi yina Yesu tubilaka na kifuani na yandi. Ata na manima ya kubaka nlemvo ya mfumu na yandi samu na mfuka ya nene yina yandi vuandaka na yau, nanga yango mangaka kunlemvukila nkundi na yandi nanga samu na mfuka na yandi ya fioti yina yandi vuandaka na yau. (Mat. 18:23-35) Kana nge kele na mantata na mpangi mosi na kimvuka, nge kevuanda muntu ya ntete yina kesala kiyenge tekila kukuenda na Mbambukulu? (Mat. 5:23, 24) Kusala mutindu yina kemonisa nzola ya mpinda yina nge kele na yau samu na Yehova mpe Yesu.

10-11. Yinki mutindu bankulutu lenda monisa ti bakezolaka Yehova mpe Yesu? (1 Piere 5:1, 2)

¹⁰ Yinki mutindu bankulutu lenda monisa ti bakezolaka Yehova mpe Yesu? Diambu ya mfunu ya kusala kele na kukokisaka bansatu ya mameme ya Yesu. (Tanga 1 Piere 5:1, 2.) Yesu tubilaka ntumua Petelo diambu yango puelele. Na manima ya kuwangana Yesu mbala tatu, kondua ntembe Petelo vuandaka na nsatu ya kumonisa ti yandi kezolaka Yesu. Na manima ya mfutumukunu na yandi, Yesu yuvusaka Petelo: ‘Simoni muana ya Yoane, nge kezolaka munu?’ Beto lenda kukindimisa ti Petelo salaka nionso samu na kumonisa nzola na yandi na Mfumu na yandi. Yesu tubilaka Petelo: ‘Tanina mameme na munu ya fioti.’ (Yoa. 21:15-17) Mpe samu na kumonisa ti yandi zolaka Yesu, na bilumbu ya nsuka ya luzingu na yandi, Petelo taninaka mameme ya Mfumu.

¹¹ Bankulutu, yinki mutindu beno lenda monisa ti bampova yina Yesu tubilaka Petelo kele na mfunu samu na beno na kilokola ya Mbambukulu? Beno lenda monisa ti beno kezolaka Yehova mpe Yesu mingi na kukuendaka tala mbala na mbala mameme mpe na kusalaka ngolo samu na kusadisa bampangi yina mebikaka kusamuna samu bavutukila Yehova. (Eze. 34:11, 12) Beno lenda tudila diaka banlonguki ya Biblia mpe bantu ya yimpa yina mekuiza samu na mbala ya ntete na Mbambukulu dikebi. Beto kesalaka nionso yina beto lenda samu bakukimona mbote samu beto kele na kivuvu ti bau diaka bakekuma banlonguki ya Yesu.

12. Samu na yinki kukanisa na bampova yina Yesu tubaka na mpipa tekila yandi kufua kena kupesa beto kibakala? (Yoa. 16:32, 33)

¹² Na nkokila ya nsuka tekila Yesu kufua, yandi tubilaka banlonguki na yandi ti: ‘Na yinza, beno kekutana na mambu ya mpasi, kasi beno vuanda na kibakala, munu menunga yinza.’ (Tanga Yoane 16:32, 33.) Yinki sadisaka Yesu samu yandi nunga bambeni na yandi mpe yandi bikana ya kukuikama tii na lufua na yandi? Yandi tudilaka Yehova ntima. Lokola yandi zabaka ti banlonguki na yandi kekutana na mambu ya mutindu yina, Yesu lombaka Yehova yandi sunga bau. (Yoa. 17:11) Samu na yinki yakena kukindisa beto? Samu Yehova kele ngolo kuluta bambeni na beto. (1 Yn. 4:4) Yandi kemonaka mambu nionso. Beto mendimisama ti kana beto kena kutudila Yehova ntima, beto kenunga wonga na beto mpe beto kemonisa kibakala.

13. Yinki diambu Yozefi ya Arimatea salaka samu na kumonisa kibakala?

¹³ Beto tadila kifuani ya Yozefi ya Arimatea. Yandi vuandaka muntu yina Bayuda vuandaka zitisa mingi. Yandi vuandaka mosi ya bamfumu ya Sanedrina, tribinale ya nene ya Bayuda. Kasi, ntangu Yesu vuandaka sala kisalu na yandi ya kusamuna awa na ntoto, Yozefi vuandaka na makoki mingi, kasi yandi vuandaka ve na kibakala. Yoane tubaka ti yandi vuandaka ‘nlonguki ya Yesu kasi na kinsueki samu yandi vuandaka banga Bayuda.’ (Yoa. 19:38) Atako mutindu yina, Yozefi vuandaka sepela na nsangu ya Kimfumu, yandi vuandaka zola ve ti bantu yankaka zaba ti yandi kele na kiminu na Yesu. Kondua ntembe, yandi vuandaka banga ti yandi kezimbisa kiyekua na yandi na tribinale. Yavuanda yinki mutindu, Biblia metuba ti na manima ya lufua ya Yesu, nsukansuka Yozefi ‘bakaka kibakala mpe yandi kuendaka na ntuala ya Pilate mpe yandi lombaka nzutu ya Yesu.’ (Mar. 15:42, 43) Lusadusu yina Yozefi pesaka na Yesu monanaka na bantu nionso.

14. Yinki nge fueti sala kana nge kena kunuanisa kikadulu ya kubanga bantu?

¹⁴ Yamekuminaka nge nge banga bantu, lokola Yozefi? Na kalasi, to na kisalu, nge kemonaka wonga ya kutuba ti nge kele Mbangi ya Yehova? Nge kevuandaka na mukakatano ya kubaka nzengolo samu na kukuma nsamuni to kubaka mbotama samu nge kena kubanga samu na mambu yina bantu ketuba samu na nge? Kubika ve banguilu ya mutindu yina pekisa nge nge sala yina kele mbote. Sambilaka Yehova na ntima na nge ya mvimba. Lombaka yandi yandi pesa nge kibakala samu na kusala lukanu na yandi. Ntangu nge kena kumona mutindu Yehova kena kupesa bamvutu na bisambu na nge, nge kekuma diaka na ngolo mpe na kibakala.​—Yez. 41:10, 13.

15. Ntangu Yesu biminaka banlonguki na yandi, kiese yina banlonguki na yandi vuandaka na yau tindaka bau basala yinki diambu? (Luka 24:52, 53)

¹⁵ Banlonguki kumaka na kiadi ntangu Yesu kufuaka. Kanisa ntete mutindu bakukimonaka. Bazimbisaka kaka ve nkundi na bau yina bakezolaka, kasi bamonaka diaka ti bamezimbisa diaka kivuvu na bau. (Luka 24:17-21) Kasi ntangu Yesu biminaka bau, yandi bakaka ntangu ya kusadisa bau babakusa kiyekua yina yandi kele na yau samu na kukokisa mbikudulu ya Biblia. Yandi pesaka bau diaka kiyekua mosi ya mfunu. (Luka 24:26, 27, 45-48) Na manima ya bilumbu 40, Yesu monteke na dizulu, kiadi ya banlonguki balukaka na kiese ya nene mpenza. Bavuandaka mpenza na kiese samu bazabaka ti Mfumu na bau kele na luzingu mpe yandi vuandaka pene ya kusadisa bau bakokisa kiyekua yina yandi pesaka bau basala. Kiese yina bavuandaka na yau, tindaka bau bakumisa Yehova kondua kubika.​—Tanga Luka 24:52, 53; Bis. 5:42.

16. Yinki mutindu beto lenda landa kifuani ya banlonguki ya Yesu?

¹⁶ Yinki mutindu beto lenda landa kifuani ya banlonguki ya Yesu? Beto kevuandaka na kiese ya kusambila Yehova kaka ve na kilokola ya Mbambukulu, kasi na luzingu na beto ya mvimba. Yakelombaka ti beto tula mambote ya Kimfumu ya Nzambi na kisika ya ntete na luzingu na beto. Na kifuani, bantu mingi mebongisaka ntangu ya kisalu na bau samu na kupesa maboko na kisalu ya kusamuna, kukuenda na balukutakanu, mpe kusala bansambudulu ya dibuta. Bantu mingi mebakaka nzengolo ya kubika kuvuanda na bima ya kinsuni, yina bantu yankaka kemonaka ti yakele mfumu, samu kimvuka sadila bau mingi to samu bavuanda na dikoki ya kupesa maboko bisika yina kele na nsatu ya bansamuni ya Kimfumu. Ata kana yakelombaka beto kanga ntima samu beto tatamana kusadila Yehova, yandi mepesa beto nsilulu ya kupesa beto balusakumunu mingi kana beto metula mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete na luzingu na beto.​—Bin. 10:22; Mat. 6:32, 33.

17. Yinki diambu nge mebaka nzengolo ya kusala na kilokola ya Mbambukulu? (Tala foto.)

¹⁷ Beto kena kuvingila na nsatu ya ngolo kilumbu ya zole, 4 avril samu na kusala Mbambukulu. Kasi, banda deja kukanisa na luzingu mpe lufua ya Yesu mpe nzola yina yandi mpe Yehova monisaka samu na beto. Bakaka konso diluaku na kilokola ya mvimba ya Mbambukulu samu na kusala yau. Na kifuani, bakaka ntangu samu na kutanga mpe kuyindula na mpinda masolo yina kele na ankadre “Mposo ya Nsuka ya Luzingu ya Yezu na Ntoto” yina kele na Bangindu ya Ngika B12-A, B12-B na Biblia Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa. Ntangu nge kena kutanga mambu metadila Bluzingu ya Yesu, sosa baverse ya Biblia yina ketinda nge nge monisa butondi, nzola, kibakala mpe kiese. Na manima, tadila mitindu yina nge lenda sadila samu na kumonisa butondi na ntima na nge ya mvimba. Nge lenda kukindimisa ti Yesu kevuanda na kiese samu na nionso yina nge kesala samu na kukanisa yandi na kilokola ya Mbambukulu.​—Kus. 2:19.