1. Yinki kele mosi ya bamfunu yina Yehova salaka nkubukulu ya dikuela?

 YEHOVA kele “Nzambi ya kiese,” mpe yandi kezolaka beto diaka beto vuanda na kiese. (1 Tim. 1:11) Yandi mepesaka beto makabu mingi samu beto sepela na luzingu. (Yak. 1:17) Mosi ya makabu yango kele dikuela. Ntangu bakala mpe nketo mekuelana, bakesalaka ndefi ya kuzolana mpe ya kupesana luzitu. Kutanina nzola ya ngolo lenda natina bau kiese ya kedika.​—Mas. 5:18.

2. Yinki mambu kekuminaka makuela mingi bubu yayi?

² Diambu ya kiadi, bankuelani mingi bubu yayi na yinza kezimbakanaka ndefi yina basalaka na kilumbu ya dikuela na bau. Yau kesalaka ti babika vuanda na kiese. Lapolo mosi ya Organisation mondiale de la santé yina mekatuka bima memonisa ti babakala mingi keniokolaka banketo na bau na nzutu, na bampova, to na makanisi. Babakala yankaka kezitisaka banketo na bau na meso ya bantu yankaka kasi bakeniokolaka bau na yinzo. Makuela mingi diaka kebebaka kana bakala ketalaka pornografi.

3. Yinki mambu lenda sala ti bakala niokola nketo na yandi?

³ Samu na yinki babakala yankaka keniokolaka banketo na bau? Mbala yankaka bayundukaka na tata mosi ya kinkesi, na yau bakekanisaka ti kuniokola nketo kele yimbi ve. Bayankaka kelandaka mimeseno ya buala na bau, yina kekindisaka dibanza ti “bakala ya kedika” fueti sadila ngolo na yandi samu na kumonisa nketo na yandi nani kele mfumu. Babakala yankaka longukaka ve kuyala banguilu na bau, yavuanda mpe nganzi na bau. Babakala yankaka kudisaka mutindu ya yimbi ya kutadila banketo mpe ya kusangisa nzutu samu baketalaka pornografi mbala na mbala. Diaka, balapolo memonisa ti maladi ya yimbi ya COVID-19 buelaka diaka mambu yango. Ya kedika, diambu mosi ve kati na mambu yango kena kupesa nzila na bakala yandi niokola nketo na yandi.

4. Babakala Baklisto fueti kenga na yinki diambu, mpe samu na yinki?

⁴ Babakala Baklisto fueti kenga samu balanda ve mutindu ya yimbi  ya kutadila banketo. a Samu na yinki? Mosi ya bamfunu kele ti makanisi ya muntu nde ketindaka yandi na kusala mambu. Ntumua Paulo luengisaka Baklisto ya Roma yina tuluaka mafuta ti ‘babika kulanda mambu ya yinza yayi.’ (Rom. 12:1, 2) Ntangu ntumua Paulo sonikinaka Baroma, yamemonana puelele ti kimvuka yango salaka deja mua bamvula. Kasi, bampova ya Paulo monisaka ti bantu yankaka ya kimvuka yango vuandaka landa ntete mimeseno mpe makanisi ya yinza. Yau yina yandi kindisaka bau basoba makanisi mpe bikadulu na bau. Dilongi yango metadila diaka babakala Baklisto bubu yayi. Diambu ya kiadi, ndambu kati na bau kelandaka makanisi ya yinza mpe keniokolaka ata banketo na bau. b Yinki mutindu Yehova kelombaka babakala basadila banketo na bau mambu? Mvutu kele na verse yina mesimba disolo yayi.

5. Na kutadila 1 Petro 3:7, yinki mutindu bakala fueti sadila nketo na yandi mambu?

⁵ Tanga 1 Petro 3:7. Yehova melomba babakala bapesa banketo na bau lokumu. Kupesa lokumu zola monisa kusadila muntu mambu na luzitu. Bakala yina kepesaka nketo na yandi lokumu kesadilaka yandi mambu na kimpombo mpe na nzola. Na disolo yayi, beto ketubila mutindu bakala lenda pesa nketo na yandi lokumu. Kasi beto tubila ntete bikadulu yina kepesaka ve banketo lokumu.

MANGA BIKADULU YINA KEPESAKA VE NKETO NA NGE LOKUMU

6. Yinki mutindu Yehova ketadilaka babakala yina keniokolaka banketo na bau? (Bakolose 3:19)

⁶ Kuniokola nketo na nzutu. Yehova keyinaka konso muntu ya kinkesi. (Nz. 11:5) Yandi keyinaka mpenza babakala yina keniokolaka banketo na bau. (Mal. 2:16; tanga Bakolose 3:19.) Na nguizani na 1 Petro 3:7, verse yina mesimba disolo na beto, kana bakala kena kuniokola nketo na yandi, nguizani na yandi na Nzambi kebeba. Yehova lenda manga ata kuwa bisambu na yandi.

7. Na kutadila Baefese 4:31, 32, babakala fueti manga bampova ya yinki mutindu? (Tala diaka “Mpova yina bamesasila.”)

⁷ Kuniokola nketo na bampova. Babakala yankaka keniokolaka banketo na bau na bampova ya nganzi mpe ya kuluadisa. Kasi Yehova keyinaka “nganzi, nganzi ya ngolo, kuganga, mpe bampova ya kufinga.” c (Tanga Baefese 4:31, 32.) Yandi kekuwaka mambu nionso. Yehova ketulaka dikebi na mutindu bakala ketubilaka nketo na yandi mambu, ata kana bakele bau mosi na yinzo. Bakala yina ketubilaka nketo na yandi na kinkesi kebebisaka dikuela na yandi mpe nguizani na yandi na Nzambi.​—Yak. 1:26.

8. Yinki mutindu Yehova ketadilaka pornografi, mpe samu na yinki?

⁸ Kutala pornografi. Yinki mutindu Yehova ketadilaka pornografi? Yandi keyinaka yau. Na yau bakala yina ketalaka bifikula ya mvindu kebebisaka nguizani na yandi na Yehova mpe kezitisaka ve nketo na yandi. d Yehova kena kulomba na bakala yandi bikana ya kukuikama na nketo na yandi na bisalu mpe na makanisi. Yesu tubaka ti bakala yina kena kutala nketo yankaka na mutindu ya yimbi mesala deja na yandi pite ‘na ntima na yandi.’ e​—Mat. 5:28, 29.

9. Samu na yinki Yehova keyinaka ti bakala sangisa nzutu na nketo na yandi na mutindu yina kesala ti nketo kukimona lokola yandi mekondua valere?

 ⁹ Kusangisa nzutu na mutindu yina kesala nketo mona lokola yandi mekondua valere. Babakala yankaka ketulaka banketo na bau mbamba samu basangisa nzutu na mutindu yina lenda sala ti bamona lokola bamekondua valere mpe yina lenda sala bakukimona mvindu, to yina lenda tungisa kikansasa na bau. Yehova keyinaka mutindu yina ya kusala mambu yina kemonisaka kimuyimi mpe kukondua ntima kiadi. Yandi kelombaka babakala bazola, batanina banketo na bau, mpe bazitisa banguilu na bau. (Ef. 5:28, 29) Bosi kana bakala Muklisto kesangisaka deja nzutu na nketo na yandi na mutindu ya nsoni to ya kuniokola; to yandi ketalaka pornografi? Yinki mutindu yandi lenda soba makanisi mpe bisalu na yandi?

MUTINDU YA KUBIKA BIKADULU YA YIMBI

10. Yinki mutindu babakala lenda baka mambote na kifuani ya Yesu?

¹⁰ Yinki lenda sadisa bakala yandi bika bifu ya yimbi? Yandi lenda sala ngolo samu yandi landa kifuani ya Yesu. Atako Yesu salaka kuela ve, mutindu yandi vuandaka sadila banlonguki na yandi mambu kele kifuani samu na mutindu bakala fueti sadila nketo na yandi mambu. (Ef. 5:25) Na kifuani, tala malongi yina babakala lenda baka na mutindu Yesu vuandaka sadila bantumua na yandi mambu mpe na mutindu yandi vuandaka solola na bau.

11. Yinki mutindu Yesu vuandaka sadila bantumua na yandi mambu?

¹¹ Yesu vuandaka sadila bantumua na yandi mambu na kimpombo mpe na lokumu. Yandi vuandaka na kinkesi ata fioti ve. Atako yandi vuandaka na kilendo, yandi sadilaka ve kilendo na yandi samu na kukitisa bau to kubangisa bau. Kutu, yandi sadilaka bau na kumikitisa nionso. (Yoa. 13:12-17) Yandi tubilaka banlonguki na yandi: “Beno longuka na munu, samu munu kele na kikadulu ya kimpombo mpe na kumikitisa, mpe beno kepema.” (Mat. 11:28-30) Simba ti Yesu vuandaka na kimpombo. Kuvuanda na kimpombo zola monisa ve kuvuanda na bulembu. Kutu, muntu ya kimpombo kevuandaka na ngolo ya kukiyala. Kana bamesokosa yandi, yandi ketaninaka kiyenge mpe yandi keyalaka banguilu na yandi.

12. Yinki mutindu Yesu vuandaka tubila bantu yankaka?

¹² Yesu vuandaka sadila bampova na yandi samu na kubomba mpe kukindisa bantu yankaka. Yandi vuandaka tubila ve banlonguki na yandi na mutindu ya kinkesi. (Luka 8:47, 48) Ata ntangu bambeni vuandaka finga mpe kusokosa yandi, “yandi vutusaka kufinga ve.” (1 Pe. 2:21-23) Na bantangu yankaka, Yesu vuandaka vuanda niee na kisika ya kupesa mvutu na kinkesi. (Mat. 27:12-14) Yakele mpenza kifuani ya mbote samu na babakala Baklisto!

13. Mutindu Matai 19:4-6 memonisa yau, yinki mutindu bakala lenda “kangama na nketo na yandi”? (Tala diaka foto.)

¹³ Yesu tubilaka babakala babikana ya kukuikama na banketo na bau. Yandi tubaka bampova ya Tata na yandi, ntangu yandi tubaka ti bakala fueti “kangama na nketo na yandi.” (Tanga Matai 19:4-6.) Mpova ya Greki yina bamesadila na verse yayi samu na kutubila “kukangama” zola monisa “kukole.” Na yau, nzola yina fueti vuanda kati na bakala mpe nketo fueti vuanda ngolo mpenza lokola bakele ya kukangasana. Nzola na bau lenda zengana ve kondua ti bamona mpasi. Bakala yina kena kukudisa nzola ya mutindu yina na nketo na yandi kemanga kutala pornografi ya mitindu nionso. Yandi kekatula meso mbala mosi na “kima yina mekondua mfunu.” (Nz. 119:37) Kutu, yandi kebakaka nzengolo ya kumanga kutala konso nketo yankaka na bansatu ya yimbi.​—Yobo 31:1.

14. Yinki mambu bakala yina keniokolaka nketo na yandi fueti sala samu na kubongisa nguizani na yandi na Yehova mpe na nketo na yandi?

 ¹⁴ Bakala yina keniokolaka nketo na yandi na nzutu to na bampova fueti sala mambu mingi samu na kubongisa nguizani na yandi na Yehova mpe na nketo na yandi. Yinki kele mambu yango? Ya ntete, yandi fueti ndima ti yandi kena kusala mambu ya yimbi mpenza. Diambu mosi ve kele ya kusuama na meso ya Yehova. (Nz. 44:21; Mos. 12:14; Ebr. 4:13) Ya zole, yandi fueti lemba kuniokola nketo na yandi mpe kusoba makanisi na yandi. (Mas. 28:13) Ya tatu, yandi fueti ndima foti na ntuala ya nketo na yandi mpe ya Yehova mpe kulomba bau nlemvo. (Mis. 3:19) Yandi fueti lomba diaka Yehova pesa yandi nsatu ya kusoba mpe yandi sadisa yandi na kuyala makanisi, bampova, mpe bisalu na yandi. (Nz. 51:10-12; 2 Ko. 10:5; Flp. 2:13) Ya yiya, yandi fueti sala na nguizani na bisambu na yandi na kulongukaka kuyina mitindu nionso ya kinkesi mpe kuyina kuniokola nketo na yandi na bampova. (Nz. 97:10) Ya tanu, yandi fueti sosa na nsualu lusadusu na bankulutu ya kimvuka. (Yak. 5:14-16) Ya sambanu, yandi fueti sala plan mosi yina kesadisa yandi yandi manga konso bikadulu ya yimbi na bilumbu kekuiza. Bakala yina ketalaka pornografi fueti sadila mpe mambu yango. Yehova kesadisa yandi samu yandi soba bikadulu na yandi. (Nz. 37:5) Kasi bakala fueti suka kaka ve na kumanga bikadulu yina kekitisaka lokumu ya nketo na yandi. Yandi fueti longuka diaka mutindu ya kupesa lokumu na nketo na yandi. Yinki mutindu yandi lenda sala yau?

MUTINDU YA KUPESA NKETO NA NGE LOKUMU

15. Yinki mutindu bakala lenda monisa nzola na nketo na yandi?

¹⁵ Monisinaka yandi nzola. Babakala yankaka yina kele na makuela ya kiese kevuandaka na mumeseno ya kusala diambu mosi konso kilumbu samu na kumonisa banketo na bau ti bakezolaka bau mingi. (1 Yoa. 3:18) Bakala lenda monisa nzola na nketo na yandi na mambu ya fiotifioti, na kifuani, kusimba yandi na diboko to kuyamba yandi. Yandi lenda tindila yandi mesaje na kutubaka: “Munu kena kukanisa nge mingi” to kuyuvusa yandi “Nge kele  mbote?” Mbala na mbala, yandi lenda sonikina nketo na yandi mua letre samu na kumonisa yandi ti yandi kezolaka yandi. Kana bakala kena kusala mambu yango, yandi kepesa nketo na yandi lokumu mpe yandi kekumisa dikuela na bau ngolo.

16. Samu na yinki bakala fueti pesa nketo na yandi lokumu?

¹⁶ Monisaka butondi. Bakala yina kepesaka nketo na yandi lokumu, kemonisaka yandi ti yandi kele na valere mpe yandi kekindisaka yandi. Mosi ya mitindu ya kusala yau kele na kumonisaka butondi na mambu nionso yina nketo na yandi kesalaka samu na kusadisa yandi. (Kol. 3:15) Kana bakala kena kupesa nketo na yandi lokumu na ntima ya mvimba, yandi kesepedisa nketo na yandi. Yandi kemona ti baketaninaka yandi, bakezolaka yandi, mpe bakepesaka yandi lokumu.​—Mas. 31:28.

17. Yinki mutindu bakala lenda monisa luzitu na nketo na yandi?

¹⁷ Vuandaka na kimpombo mpe na luzitu. Bakala yina kezolaka nketo na yandi kebakaka yandi na valere mpe ketaninaka yandi. Yandi ketadilaka yandi lokola dikabu mosi ya mfunu yina mekatuka na Yehova. (Mas. 18:22; 31:10) Yau yina, yandi kesadilaka yandi mambu na kimpombo mpe na luzitu, ata na ntangu ya kusangisa nzutu. Yandi ketula yandi mbamba ve samu yandi sangisa na yandi nzutu na mutindu yina kesala yandi kukimona mbote ve, yina keniokola yandi, to yina ketungisa kikansasa na yandi. f Yandi fueti sala diaka ngolo samu na kutanina kikansasa ya mbote na ntuala ya Yehova.​—Mis. 24:16.

18. Yinki babakala fueti vuanda na nzengolo ya kusala? (Tala diaka ankadre “ Mitindu yiya ya kuvuanda bakala ya luzitu.”)

¹⁸ Babakala, beno lenda kukindimisa ti Yehova kemonaka mpe yandi kesepelaka na bangolo yina beno kesalaka samu na kupesa banketo na beno lokumu na mambu nionso ya luzingu. Vuanda na nzengolo ya kupesa nketo na nge lokumu na kumangaka mambu nionso yina kesala yandi mpasi, na kuvuandaka na kimpombo, na luzitu, mpe na kumonisinaka yandi nzola. Na kusalaka mutindu yina, nge kemonisa ti nge kezolaka mpe nge kebakaka nketo na nge na valere. Pesa nketo na nge lokumu, mpe nge ketanina nguizani yina meluta mfunu samu na nge​—kinkundi na nge na Yehova.​—Nz. 25:14.