1-2. Yinki Biblia metubila beto samu na ndambu ya bantinu ya Yisaele?

 BIBLIA metubila beto mambu metadila babakala kuluta 40 yina yalaka lokola bantinu na Yisaele. a Mpe yametubila beto puelele mambu yina ndambu kati na bau salaka. Na kifuani, ata bantinu ya mbote salaka mambu yankaka ya yimbi. Beto tadila kifuani ya Ntinu ya mbote Davidi. Yehova tubaka: ‘Kisadi na munu Davidi . . . landaka munu na ntima na yandi ya mvimba, yandi salaka kaka mambu yina vuandaka mbote na meso na munu.’ (1 Bant. 14:8) Nzokande, bakala yango salaka pite na nketo ya dikuela mpe yandi bongisaka mambu samu bakufua bakala ya nketo yango na mvita.​—2 Sam. 11:4, 14, 15.

² Na ndambu yankaka, bantinu mingi ya kukondua kukuikama salaka mambu yankaka ya mbote. Beto tadila kifuani ya Rehoboame. Na meso ya Yehova, yandi ‘salaka mambu ya yimbi.’ (2 Bans. 12:14) Nzokande, Rehoboame salaka mambu yankaka ya mbote. Na kifuani, yandi zitisaka Yehova ntangu Yandi tubilaka yandi yandi bika kunuanisa mabuta 10 ya Yisaele mpe yandi bika bau bapona ntinu yankaka. Yandi kumisaka diaka bambanza mingi ya kimfumu na yandi ngolo mpenza samu na kutanina bisadi ya Nzambi na bambeni na bau.​—1 Bant. 12:21-24; 2 Bans. 11:5-12.

3. Yinki kiuvu ya mfunu yamebimisa, mpe yinki beto ketubila na disolo yayi?

³ Yamebimisa kiuvu mosi ya mfunu. Kana bantinu ya Yisaele salaka mambu ya mbote mpe ya yimbi, yinki Yehova vuandaka tadila samu na kuzaba kana ntinu mosi vuandaka ya kukuikama na  meso na Yandi? Mvutu na kiuvu yango kesadisa beto beto bakusa mambu yina Yehova kesosaka na beto. Beto kelonguka mambu tatu yina Yehova vuandaka tadila samu na kuzaba kana ntinu mosi vuandaka mbote to yimbi: mutindu ntima na yandi vuandaka, mutindu na yandi ya kubalula ntima, mpe mutindu yandi vuandaka kukipesa na nsambudulu ya kedika.

BAVUANDAKA ZOLA YEHOVA NA NTIMA YA MVIMBA

4. Yinki vuandaka mosi ya balusuasanu kati na bantinu ya kukuikama mpe bantinu ya kukondua kukuikama?

⁴ Bantinu yina sepedisaka Yehova vuandaka sambila yandi na ntima b ya mvimba. Ntinu ya mbote Yozafate ‘sosaka Yehova na ntima na yandi ya mvimba.’ (2 Bans. 22:9) Biblia metuba samu na Yoziasi ti: ‘Yavuandaka ve ata na ntinu mosi lokola yandi na ntuala na yandi, yina vutukaka na Yehova na ntima na yandi ya mvimba.’ (2 Bant. 23:25) Bosi samu na Salomo, yina na bamvula na yandi ya nsuka salaka mambu ya yimbi? ‘Ntima na yandi vuandaka ve ya mvimba.’ (1 Bant. 11:4) Mpe samu na Abiyame, ntinu yankaka ya kukondua kukuikama, Biblia metuba ti: ‘Ntima na yandi vuandaka ve ya mvimba na Yehova.’​—1 Bant. 15:3.

5. Sasila yinki zola monisa kusadila Yehova na ntima ya mvimba.

⁵ Na yau, yinki zola monisa kusadila Yehova na ntima ya mvimba? Muntu yina kesambilaka Nzambi na ntima ya mvimba, kesambilaka yandi kaka ve samu yandi mezaba ti yandi fueti sambila yandi. Kasi, yandi kesadilaka Yehova samu yandi kezolaka yandi mingi mpe yandi kezitisaka yandi. Mpe yandi ketatamanaka kuzola mpe kuzitisa Yehova na luzingu na yandi nionso.

6. Yinki mutindu beto lenda tanina ntima ya mvimba? (Bingana 4:23; Matayo 5:29, 30)

⁶ Yinki mutindu beto lenda landa kifuani ya bantinu ya kukuikama mpe kutanina ntima ya mvimba? Na kumangaka bupusi ya yimbi. Na kifuani, ndutusulu ya ntangu ya yimbi lenda kabula ntima na beto. Beto fueti vuanda diaka ya kukenga mpe kupona bankundi ya mbote, samu beto bika kanisa ti kukuma mvuama kele diambu meluta mfunu na luzingu. Kana beto memona diambu mosi yina kena kukitisa nzola na beto samu na Yehova, beto fueti sala ngolo samu na kusoba makanisi mpe bisalu na beto na nsualu samu mambu yango bika zimbisa nzola na beto samu na Yehova.​—Tanga Bingana 4:23; Matayo 5:29, 30.

7. Samu na yinki yakele na mfunu beto manga bupusi ya yimbi?

⁷ Beto fueti bika ve ti ntima na beto kabuka. Kana beto kena kukenga ve, beto lenda banda kukanisa ti kana beto kele na mingi ya kusala na kisalu ya Yehova, bupusi ya yimbi kesala beto kima ve. Na kifuani, kanisa nge kele nge mosi na nganda na kilumbu ya madidi mpe ya mupepe ya ngolo. Mpe ntangu nge mekuma na yinzo, nge mepedisa tiya na kati ya yinzo. Yinki kesalama kana nge mebika porte ya yinzo ya kuzibuka? Madidi ya nganda kefuluka na yinzo. Yinki kele dilongi? Beto fueti suka kaka ve na kubaka madia ya kimpeve yina kekumisaka nguizani na beto na Yehova ngolo. Beto fueti kanga diaka porte samu bupusi ya yimbi bika kota, samu “mupepe” ya madidi ya yinza yayi to bikadulu ya yimbi bika kota na bantima na beto mpe yakabula yau ve.​—Baef. 2:2.

BABALULAKA NTIMA NA MASUMU NA BAU

8-9. Yinki Ntinu Davidi mpe Ntinu Ezekiasi salaka ntangu basembaka bau? (Tala foto ya.)

⁸ Mutindu beto monaka yau na paragrafe ya ntete, Ntinu Davidi salaka disumu mosi ya nene. Kasi ntangu mbikudi Natane  tubilaka yandi mutindu Yehova vuandaka kukimona samu na disumu na yandi, Davidi balulaka ntima na kumikitisa nionso. (2 Sam. 12:13) Bampova ya Davidi yina kele na Nkunga 51, memonisa beto kedika ya kubalula ntima na yandi. Davidi vunikisaka ve kumona kiadi samu na kuvuna Natane to samu na kutina kitumbu.​—Nk. 51:3, 4, 17, bampova yina kele na zulu ya kikapu.

⁹ Ntinu Ezekiasi diaka sadilaka Yehova disumu. Biblia metuba ti: ‘Ntima na yandi kumaka na lulendo, na yau Nzambi wilaka yandi, Yuda mpe Yerusaleme nganzi.’ (2 Bans. 32:25) Samu na yinki Ezekiasi kumaka na lulendo? Mbala yankaka yandi kumaka na lulendo samu na kimvuama na yandi, samu na mutindu yandi nungaka bantu ya Asiri, to samu na mutindu Yehova vukisaka yandi na kimangu na maladi na yandi. Yalenda vuanda lulendo nde tindaka yandi na kumonisa kimvuama na yandi na bantu ya Babiloni, yau salaka ti mbikudi Yezaya semba yandi. (2 Bant. 20:12-18) Kasi mutindu mosi na Davidi, Ezekiasi balulaka ntima na kumikitisa nionso. (2 Bans. 32:26) Na nsuka, yinki mutindu Yehova tadilaka Ezekiasi? Yandi tadilaka yandi lokola ntinu ya kukuikama yina ‘tatamanaka kusala mambu ya mbote.’​—2 Bant. 18:3.

10. Yinki Ntinu Amazia salaka ntangu basembaka yandi?

¹⁰ Na lusuasanu na Davidi mpe Ezekiasi, Ntinu Amazia ya Yuda salaka mambu ya mbote ‘kasi na ntima ya mvimba ve.’ (2 Bans. 25:2) Yinki yandi salaka ya yimbi? Ntangu Yehova sadisaka yandi yandi nunga bantu ya Edomi, Amazia bandaka kusambila banzambi c na bau. Na manima, ntangu mbikudi ya Yehova tubilaka yandi samu na diambu yango, ntinu yango mangaka kuwa yandi mpe yandi kukaka yandi.​—2 Bans. 25:14-16.

11. Na kutadila 2 Bakorinto 7:9, 11, yinki beto fueti sala samu na kubaka nlemvo? (Tala diaka bafoto.)

¹¹ Yinki malongi beto mebaka na bifuani na bau? Beto fueti balula ntima na masumu na beto mpe kusala nionso yina beto lenda samu na kumanga kuvutukila yau. Bosi kana bankulutu ya kimvuka mepesa beto malongi, ata na diambu yina kena kumonana lokola ya fioti? Beto fueti kukimona ve ti Yehova to bankulutu meloza beto. Ata bantinu ya mbote ya Yisaele vuandaka na nsatu bapesa bau malongi mpe basemba bau. (Baeb. 12:6) Kana bamepesa beto disiplini, beto fueti (1) ndima yau na kumikitisa, (2) kusala bansobolo yina mebonga, mpe (3) kutatamana kusadila Yehova na ntima na beto ya mvimba. Kana beto mebalula ntima na masumu na beto, Yehova kenlemvukila beto.​—Tanga 2 Bakorinto 7:9, 11.

BAKUKIPESAKA NA NSAMBUDULU YA KEDIKA

12. Yinki vuandaka suasikisa mingimingi bantinu ya kukuikama mpe bantinu ya kukondua kukuikama?

¹² Bantinu yina Yehova vuandaka tadila lokola ya kukuikama vuandaka kukipesa na nsambudulu ya kedika. Mpe bavuandaka kindisa bisadi ya Yehova na kusala mutindu yina. Ya kedika, basalaka banzimbala mutindu beto melonguka yau. Kasi bavuandaka sambila kaka Yehova mpe basalaka kisalu ya ngolo samu na kukatula nsambudulu ya biteke na buala na bau. d

13. Samu na yinki Yehova tadilaka Ntinu Ahaba lokola muntu ya kukondua kukuikama?

¹³ Yinki beto ketuba samu na bantinu yina Yehova tadilaka lokola ya kukondua kukuikama? Ya kedika mambu nionso ve yina basalaka vuandaka ya yimbi. Na kifuani, ntangu Ntinu ya yimbi Ahaba kuwaka ti bakufuaka Naboti samu na yandi, yandi monisaka mua kumikitisa mpe kiadi. (1 Bant. 21:27-29) Yandi tungaka diaka bambanza  mpe yandi nungaka bamvita samu na Yisaele. (1 Bant. 20:21, 29; 22:39) Kasi Ahaba zabanaka lokola muntu yina vuandaka pesa maboko na nsambudulu ya luvunu samu na bupusi ya nketo na yandi. Samu na diambu yango, yandi balulaka ntima ata fioti ve.​—1 Bant. 21:25, 26.

14. (a) Samu na yinki Yehova tadilaka Ntinu Rehoboame lokola muntu ya kukondua kukuikama? (b) Yinki diambu ya yimbi bantinu mingi ya kukondua kukuikama vuandaka sala?

¹⁴ Beto tadila kifuani ya Rehoboame​—ntinu yankaka ya kukondua kukuikama. Mutindu beto tubilaka yau na paragrafe 2, yandi salaka mambu mingi ya mbote na luyalu na yandi. Kasi ntangu kimfumu na yandi kumaka ngolo, yandi sundolaka Nsiku ya Yehova samu na kukipesa na nsambudulu ya luvunu. (2 Bans. 12:1) Na manima na yau, yandi vuandaka natumuka ntangu yankaka na nsambudulu ya kedika mpe ntangu yankaka na nsambudulu ya luvunu. (1 Bant. 14:21-24) Rehoboame mpe Ahaba kaka ve nde kele na kati ya bantinu yina bikaka nsambudulu ya kedika. Ya kedika, mingi kati na bantinu ya kukondua kukuikama sambilaka banzambi ya luvunu mpe kindisaka bantu yankaka na kusala mutindu yina. Yakele puelele, na meso ya Yehova kukipesa na nsambudulu ya kedika vuandaka diambu ya mfunu yina vuandaka monisa kana ntinu vuandaka ya mbote to ya yimbi.

15. Samu na yinki kukipesa na nsambudulu ya kedika kele na mfunu samu na Yehova?

¹⁵ Samu na yinki diambu ya nsambudulu vuandaka na mfunu mingi samu na Yehova? Mosi ya bamfunu kele, bantinu vuandaka na kiyekua ya kutuadisa bisadi ya Nzambi na nsambudulu ya kedika. Diaka, nsambudulu ya luvunu vuandaka nata kaka na masumu yankaka ya nene mpe na mambu ya kukondua lunungu. (Ozea 4:1, 2)  Diaka, bantinu ya Yisaele mpe Bayisaele kukipesaka na Yehova. Na yau, ntangu bavuandaka kondua kukuikama na Yehova mpe bavuandaka sambila banzambi ya luvunu, Biblia metuba ti yavuandaka lokola bavuandaka sala pite. (Yer. 3:8, 9) Ntangu muntu mesala pite, yandi keluadisaka ntima ya nkuelani na yandi. Mutindu mosi, kana kisadi ya Yehova yina mekukipesaka na yandi mekota na nsambudulu ya luvunu, yandi mesala disumu mbala mosi na Yehova mpe yakepesaka yandi mpasi mingi. e​—Kul. 4:23, 24.

16. Na meso ya Yehova, yinki kesuasikisaka mpenza bantu ya lunungu mpe bantu ya yimbi?

¹⁶ Yinki malongi beto lenda baka? Kondua ntembe, beto fueti vuanda na nzengolo ya kumanga nsambudulu ya luvunu. Kasi beto fueti kukipesa diaka na nsambudulu ya kedika mpe kuvuanda na mingi ya kusala na kisalu ya Yehova. Mbikudi Malaki metubila puelele mambu yina kesuasikisaka muntu ya mbote mpe muntu ya yimbi na meso ya Yehova. Yandi sonikaka: ‘Beno kemona diaka lusuasanu kati na muntu ya lunungu mpe muntu ya yimbi, mpe kati na muntu yina kena kusadila Nzambi mpe muntu yina kena kusadila yandi ve.’ (Mal. 3:18) Na yau, beto fueti bika ata kima mosi ve​—yavuanda ata kimuntu na beto ya kukondua kukoka mpe banzimbala na beto—​yasala ti beto lemba kusadila Nzambi. Kulemba kusadila Yehova kele yau mosi disumu ya nene.

17. Samu na yinki beto fueti kenga mpenza ntangu beto kena kupona muntu yina beto kekuela?

¹⁷ Kana nge kele mpupa mpe nge kena kukana kukuela, bampova ya Malaki lenda sadisa nge samu nge pona nkuelani ya mbote. Kanisa na diambu yayi, muntu lenda vuanda na mua bikadulu ya mbote, kasi kana muntu yango kesadilaka Nzambi ya kedika ve, yandi lenda monana lokola muntu ya lunungu na meso ya Yehova?  (2 Bak. 6:14) Kana nge mekuela muntu yango, yandi kesadisa nge samu nge bikana ya kukuikama na Yehova? Kanisa ntete: Mbala yankaka banketo ya Ntinu Salomo vuandaka na mua bikadulu ya mbote. Kasi bavuandaka sambila Yehova ve, mpe malembemalembe babendaka ntima ya Salomo na nsambudulu ya luvunu.​—1 Bant. 11:1, 4.

18. Yinki bibuti fueti longa bana na bau?

¹⁸ Bibuti, beno lenda sadila bifuani ya bantinu yina kele na Biblia samu beno sadisa bana na beno bakudisa nsatu ya kusadila Yehova na vema. Beno sadisa bau babakusa ti bantinu yina Yehova vuandaka ndima vuandaka bantu yina vuandaka sambila yandi mpe bavuandaka kindisa bantu yankaka na kusala mutindu yina. Beno longa bana na beno na nzila ya bampova mpe ya kifuani na beno na mambu yango ya kimpeve​—na kifuani kutanga Biblia, kukuenda na balukutakanu, mpe kusamuna fueti vuanda na kisika ya ntete na luzingu na beno. (Mat. 6:33) Kana beno sala mutindu yina ve bana na beno kekanisa ti kuvuanda Mbangi ya Yehova zola monisa kaka kuvuanda na dibuta yina kesambilaka Yehova. Yau lenda sala ti, batula kedika na kisika ya zole to ata mpe kubika yau mpenza.

19. Yinki kivuvu kele samu na konso muntu yina melembaka kusadila Yehova? (Tala diaka ankadre “ Nge lenda vutukila Yehova!”)

¹⁹ Kana muntu melemba kusadila Yehova yazola monisa ti yandi lenda kuma diaka ve nkundi na yandi? Ve, samu yandi lenda balula ntima mpe kuvutukila nsambudulu ya kedika. Samu na kusala mutindu yina, yakelomba yandi vuanda na kumikitisa mpe yandi ndima lusadusu ya bankulutu ya kimvuka. (Yak. 5:14) Bangolo nionso yina yandi kena kusala kevuanda mpamba ve kana yamesadisa yandi yandi ndimama diaka na Yehova!

20. Kana beto melanda kifuani ya bantinu ya kukuikama, yinki mutindu Yehova ketadila beto?

²⁰ Na yau, yinki malongi beto mebaka na kifuani ya bantinu ya Yisaele? Beto lenda vuanda bantu ya kukuikama mutindu mosi na bantinu ya Yisaele kana beto mekukipesa na ntima ya mvimba na Yehova. Bika beto baka malongi na banzimbala na beto, beto balula ntima, mpe beto sala bansobolo yina kele na mfunu. Mpe bika beto zimbakana ve mfunu ya kukipesa na nsambudulu ya Nzambi kaka mosi ya kedika. Kana nge mebikana ya kukuikama na Yehova, yandi ketadila nge lokola muntu yina kesalaka mambu ya mbote na meso na yandi.