1-2. Na kutadila Nkunga 25:14, yinki beto fueti sala kana beto zola vuanda na kinkundi ya ngolo na Yehova?

 SAMU na nge, yinki bikadulu yina kele na mfunu kana nge zola tanina kinkundi ya ngolo na muntu? Nge lenda pesa mvutu ti, bankundi ya mbote fueti zolasana mpe kupesana maboko. Kasi, mutindu kaka verse ya yintu ya diambu ya disolo yayi memonisa yau, bantu yina zola vuanda na kinkundi ya ngolo na Yehova fueti ‘banga yandi.’​—Tanga Nkunga 25:14.

² Yavuanda bamvula yikua beto mesala na kusadila Yehova, beto nionso beto fueti tanina luzitu mosi ya mpinda samu na yandi. Kasi yinki zola monisa kubanga Nzambi? Yinki mutindu beto lenda longuka kubanga Yehova? Mpe yinki dilongi beto lenda baka na diambu metadila kubanga Nzambi na kifuani ya kapita Obadia, Nganga-nzambi ya nene Yehoyada, mpe Ntinu Yehoashe?

3. Sasila mutindu kubanga lenda tanina beto.

³ Beto lenda vuanda na kikadulu ya kubanga kana beto mezaba ti diambu mosi ya mpasi lenda kumina beto. Kubanga ya mutindu yina lenda vuanda mbote samu yalenda sadisa beto beto baka banzengolo ya mbote. Kubanga ti beto kekubua lenda pekisa beto kutambula penepene ya lubuaku. Kubanga kuluala lenda tinda beto beto tina kusala diambu mosi yina lenda bimisa kivonza. Kubanga kubebisa kinkundi na muntu mosi yina beto kezolaka kesala ti beto bika tuba to kusala diambu mosi mekondua kimpombo.

4. Kubanga ya yinki mutindu Satana zola beto vuanda na yau samu na Yehova?

⁴ Satana kezolaka bantu banga Yehova na mutindu ya yimbi. Satana kekindisaka makanisi yina Elifaze tubaka​—ti Yehova kevutulaka yimbi na yimbi, yandi kele Nzambi ya nganzi yina beto lenda sepedisa ve. (Yobi 4:18, 19) Satana kezolaka beto banga Yehova samu beto lemba kusadila Yandi. Samu beto tina ntambu yango, beto fueti  banga ve Yehova, kasi beto fueti longuka kuzitisa yandi, mpe kubanga nde kusala mambu yina kesala yandi mpasi.

5. Yinki zola monisa kubanga Nzambi?

⁵ Muntu yina kebangaka Nzambi na mutindu ya mbote, yandi kezolaka Yandi mpe yandi kemangaka kusala diambu yina kebebisa nguizani na yandi na Yehova. Yesu vuandaka ‘banga Nzambi’ mutindu yina. (Ebr. 5:7) Yandi vuandaka banga ve Yehova na mutindu ya yimbi. (Yez. 11:2, 3) Kasi, yandi vuandaka na nzola ya mpinda samu na yandi mpe yandi zolaka kuzitisa yandi. (Yoa. 14:21, 31) Mutindu mosi na Yesu, beto kevuandaka na luzitu ya mpinda na Yehova mpe beto kebangaka yandi samu Yandi kele nzola, na nduenga, na lunungu mpe na kilendo. Beto mezaba diaka ti Yehova kezolaka beto mingi mpe yandi ketulaka dikebi na mambu yina beto kesalaka kana yandi melonga beto. Kana beto memanga kuzitisa Yehova, yakesalaka yandi mpasi, kasi kana beto mezitisa yandi, beto kesepedisaka yandi.​—Nk. 78:41; Bin. 27:11.

6. Yinki kele mosi ya mitindu nge lenda longuka kubanga Nzambi? (Nkunga 34:11)

⁶ Beto kebutukaka ve na kikadulu ya kubanga Yehova; kasi beto fueti kuna yau. (Tanga Nkunga 34:11.) Mosi ya mitindu beto lenda sala yau kele na kutadilaka nsemono. Kana beto kena kumona nduenga ya Nzambi, kilendo na yandi, mpe nzola ya mpinda yina yandi kevuandaka na yau samu na beto na “bima yina yandi salaka,” beto kevuanda na luzitu ya mpinda samu na yandi mpe beto kezola yandi. (Bar. 1:20) Mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Adrienne tubaka, “Nduenga ya Yehova yina kemonanaka na nzila ya nsemono kekamuisaka munu mpe yakesadisaka munu na kubakusa ti yandi mezaba yina kele mbote kuluta samu na munu.” Lokola yandi keyindulaka na mpinda na zulu na yau, yandi buelaka, “Munu kezola ve kusala konso diambu yina kebebisa nguizani na munu na Yehova, yina pesaka munu luzingu.” Baka ntangu na sabala yayi samu na kukanisa na zulu ya kima mosi yina Yehova salaka. Yau kekumisa ngolo luzitu mpe nzola na nge samu na Yehova.​—Nk. 111:2, 3.

7. Yinki mutindu kisambu lenda sala ti beto kuma kubanga Nzambi na mutindu ya mbote?

⁷ Mutindu yankaka yina beto lenda kudisa kikadulu na beto ya kubanga Nzambi kele na nzila ya kusambilaka mbala na mbala. Kana beto kena kusambila mingi, Yehova kekuma mpenza muntu ya kedika samu na beto. Konso ntangu yina beto kelombaka yandi ngolo samu na kukanga ntima na bampasi, beto kebambukaka ti yandi kele na kilendo mingi. Kana beto kena kupesa yandi matondo samu na dikabu yandi pesaka ya Muana na yandi, beto kebambukaka ti yandi kezolaka beto mingi. Mpe kana beto kena kulomba Yehova yandi sadisa beto na bampasi, beto kebambukaka ti yandi kele na nduenga mingi. Bisambu ya mutindu yina kesalaka ti beto kuma na luzitu ya mpinda samu na Yehova. Mpe yakesalaka ti beto kuma diaka na nzengolo mingi ya kumanga kusala diambu yina kebebisa nguizani na beto na yandi.

8. Yinki mutindu beto lenda tatamana kubanga Nzambi?

⁸ Beto lenda tatamana kubanga Nzambi na kulongukaka Biblia na lukanu ya kulonguka bifuani ya mbote mpe ya yimbi yina kele na kati na yau. Beto tubila bifuani ya bisadi zole ya kukuikama ya Yehova​—Obadia yina vuandaka kapita na yinzo ya Ntinu Ahaba mpe Nganga-nzambi ya nene Yehoyada. Na manima, beto kemona dilongi yina beto lenda baka na kifuani ya Yehoashe yina vuandaka Ntinu ya Yudea, yina bandaka mbote na ebandeli, kasi na manima yandi bikaka kusadila Yehova.

9. Yinki mutindu kubanga Nzambi sadisaka Obadia? (1 Bantotila 18:3, 12)

⁹ Mbala ya ntete yina Biblia metubila Obadia b, yametuba: ‘Obadia vuandaka banga Yehova  mingi.’ (Tanga 1 Bantotila 18:3, 12.) Yinki mutindu kubanga yango ya mbote sadisaka Obadia? Na ndambu mosi, yavuandaka sala ti yandi vuanda muntu ya kukuikama mpe muntu yina mebonga batudila yandi ntima; kasi, ntinu pesaka yandi kiyekua na yinzo ya kimfumu. (Fuanikisa na Nehemia 7:2.) Kubanga Nzambi pesaka diaka Obadia kibakala mosi ya kukamua—kikadulu yina yandi vuandaka na yau nsatu. Yandi vuandaka zinga na ntangu ya luyalu ya Ahaba Ntinu mosi ya yimbi, yina ‘vuandaka yimbi mpenza na meso ya Yehova kuluta [bantinu] nionso yina vuandaka na ntuala na yandi.’ (1 Bn. 16:30) Diaka, Yezabele nketo ya Ahaba yina vuandaka sambila Baala, vuandaka yina Yehova mingi, yau yina yandi salaka nionso samu na kuzimbisa nsambudulu ya kedika na kimfumu ya nord. Yandi kufuaka ata mpe bambikudi mingi ya Nzambi. (1 Bn. 18:4) Kondua ntembe, Obadia vuandaka sambila Yehova na ntangu mosi ya mpasi.

10. Yinki mutindu Obadia monisaka kibakala mosi ya kukamua?

¹⁰ Yinki mutindu Obadia monisaka kibakala mosi ya kukamua? Ntangu Yezabele bandaka kusosa bambikudi samu na kufua bau, Obadia bakaka 100 kati na bau mpe yandi suekaka bau ‘na bagrupe ya bantu 50 na konso dibulu mpe [yandi] tatamanaka kupesa bau mampa mpe maza.’ (1 Bn. 18:13, 14) Kana Yezabele zabaka mambu yina Obadia muntu ya kibakala vuandaka sala, mbele yandi kufuaka yandi. Kondua ntembe, Obadia vuandaka banga, mpe yandi vuandaka ve na nsatu ya kufua. Kasi Obadia vuandaka zola Yehova mpe bantu yina vuandaka sadila Yandi kuluta luzingu na yandi mosi.

11. Yinki mutindu bisadi ya Yehova ya bubu yayi kele lokola Obadia? (Tala diaka foto.)

¹¹ Bubu yayi bisadi mingi ya Yehova kezingaka na babuala yina kisalu na beto mepekisamaka. Bakemonisaka luzitu yina kelombamaka na bamfumu ya Leta, kasi, mutindu mosi na Obadia, bampangi yango yina kele na valere kepesaka Yehova bima yina mebonga na Yandi​—mingimingi nsambudulu! (Mat. 22:21) Bakemonisaka ti bakebangaka Nzambi na kuzitisaka yandi na kisika ya kuzitisa bantu. (Bis. 5:29) Bakesalaka yau na kutatamanaka kusamuna nsangu ya mbote mpe na kukutakanaka kintuadi na kinsueki. (Mat. 10:16, 28) Bakesalaka nionso samu bampangi na bau ya babakala mpe ya banketo vuanda na bima nionso yina bakele na yau nsatu samu na kubikana penepene ya Yehova. Beto tadila kifuani ya Henri, yina  kezingaka na buala mosi ya Afrique yina kisalu na beto pekisamaka samu na mua ntangu. Na ntangu ya bipekiseli, Henri vuandaka kukipesa samu na kukabula mikanda yina kesasilaka Biblia na bampangi na yandi Bambangi ya Yehova. Yandi mesonika: “Munu kele muntu ya nsoninsoni. Na yau, munu ndimisamaka ti luzitu ya mpinda yina munu kevuandaka na yau samu na Yehova nde pesaka munu kibakala yina munu vuandaka na yau nsatu.” Nge kekukimonaka ti nge kele na kibakala lokola Henri? Nge lenda vuanda na yau kana nge kena kukudisa kikadulu ya kubanga Nzambi na mutindu ya mbote.

12. Yinki mutindu Nganga-nzambi ya nene Yehoyada mpe nketo na yandi monisaka kukuikama na Yehova?

¹² Nganga-nzambi ya nene Yehoyada vuandaka banga Yehova, mpe kubanga yango vuandaka tinda yandi yandi vuanda muntu ya kukuikama mpe yandi kindisa bantu yankaka basambila Yehova. Diambu yango monanaka puelele ntangu Atalia, muana ya Yezabele ya nketo, bandaka kuyadila lokola ntinu ya nketo na Yudea kondua ti bapona yandi. Bantu vuandaka na bamfunu ya mbote ya kubanga Atalia. Yandi vuandaka na kinkesi mpe na nsatu ya ngolo ya kukuma ntinu yau yina yandi kufuaka bantekolo na yandi nionso ya babakala samu yandi kuma ntinu ya nketo! (2 Bs. 22:10, 11) Mosi ya bana yango​—Yehoashe—​vukaka samu Yehoshabeate nketo ya Yehoyada, vukisaka yandi. Yandi mpe bakala na yandi suekaka muana yango mpe bavuandaka kipe yandi. Na mutindu yina nde Yehoyada mpe Yehoshabeate pesaka maboko samu na kutanina mulongo ya bantinu yina kebimina na dibuta ya Davidi. Yehoyada vuandaka ya kukuikama na Yehova mpe yandi bangaka ve Atalia.​—Bin. 29:25.

13. Ntangu Yehoashe vuandaka na bamvula 7, yinki mutindu Yehoyada monisaka diaka kukuikama?

¹³ Ntangu Yehoashe vuandaka na bamvula 7, Yehoyada monisaka diaka ti yandi vuandaka ya kukuikama na Yehova. Yandi bongisaka diambu mosi. Kana yasimbaka, Yehoashe zolaka kuma ntinu, muntu yina vuandaka na yinsua ya kukuma ntinu na dibuta ya Davidi. Kasi, kana yasimbaka ve, kondua ntembe bazolaka kufua Yehoyada. Na lusakumunu ya Yehova, yasimbaka. Bamfumu mpe bantu ya Levi pesaka Yehoyada maboko, yau salaka ti Yehoashe kuma ntinu mpe bakufuaka Atalia. (2 Bs. 23:1-5, 11, 12, 15; 24:1) Na manima, Yehoyada ‘salaka luwawanu kati na Yehova mpe ntinu mpe bantu, samu batatamana kuvuanda bantu ya Yehova.’ (2 Bn. 11:17) Yehoyada ‘tulaka diaka bankengidi ya baporte na baporte ya yinzo ya Yehova, samu muntu mosi ve yina kele mvindu ya konso mutindu kota.’​—2 Bs. 23:19.

14. Na yinki mitindu Yehoyada bakaka lokumu lokola yandi kumisaka Yehova?

¹⁴ Yehova tubaka na ebandeli: ‘Bantu yina kena kukumisa munu munu kekumisa bau.’ Ya kedika, yandi sakumunaka Yehoyada. (1 Sa. 2:30) Na kifuani, yandi kotisaka disolo ya Yehoyada na kati ya Biblia samu yalonga beto. (Bar. 15:4) Mpe ntangu Yehoyada kufuaka, Yehova pesaka yandi lokumu mosi ya spesiale ya kuzika yandi ‘na Mbanza ya Davidi kisika mosi na bantinu, samu yandi salaka mambu ya mbote na Yisaele samu na Nzambi ya kedika mpe yinzo na Yandi.’​—2 Bs. 24:15, 16.

15. Yinki malongi beto lenda baka na disolo ya Yehoyada? (Tala diaka foto.)

¹⁵ Disolo ya Yehoyada lenda sadisa beto nionso na kukudisa kikadulu ya kubanga Nzambi. Bankulutu lenda landa kifuani ya Yehoyada na kutatamanaka kukenga mpe na kutaninaka mameme ya Nzambi na kukuikama nionso. (Bis. 20:28) Bampangi yina mepusana na bamvula lenda baka dilongi na kifuani ya Yehoyada. Kana bakena kubanga Yehova mpe kubikana ya kukuikama na yandi, Yandi lenda sadila bau samu na kukokisa lukanu na Yandi. Yandi kesundolaka bau ve. Bantuenia beno lenda tala mutindu Yehova sadilaka Yehoyada mambu mpe kulanda kifuani na Yandi na kusadilaka bampangi yina mepusana na bamvula  mambu na lokumu mpe na luzitu, mingimingi bayina mesadila Yehova bamvula mingi. (Bin. 16:31) Samu na kusukisa, beto nionso beto lenda baka dilongi na bamfumu mpe bantu ya Levi yina pesaka Yehoyada maboko. Beto pesa maboko na kukuikama nionso na ‘bantu yina kena kutuadisa’ beto na kuzitisaka bau.​—Ebr. 13:17.

16. Yinki kena kumonisa ti ntinu Yehoashe vuandaka muntu ya banzimbala mingi?

¹⁶ Yehoyada sadisaka ntinu Yehoashe samu yandi vuanda muntu ya mbote. (2 Bn. 12:2) Yau yina, ntangu ntinu vuandaka ntuenia, yandi vuandaka sepedisa Yehova. Kasi na manima ya lufua ya Yehoyada, Yehoashe kuwaka bana ya bantinu yina vuandaka bapengui. Yinki salamaka na manima? Yandi mpe bantu na yandi ‘bandaka kusadila bayinti ya nlongo mpe biteke.’ (2 Bs. 24:4, 17, 18) Atako Yehova monaka kiadi samu na yau, kasi yandi ‘tatamanaka kutindila bau bambikudi samu na kuvutula bau na yandi . . . , kasi bamangaka kuwa.’ Bamangaka kuwa ata Zekaria muana ya Yehoyada, yina vuandaka kaka ve mbikudi ya Yehova mpe nganga nzambi kasi mpe mpangi ya Yehoashe ya dibuta. Kondua kuvuanda na butondi na dibuta yina sadilaka yandi mambu mingi, ntinu Yehoashe kufuaka Zekaria.​—2 Bs. 22:11; 24:19-22.

17. Yinki mutindu mambu balukilaka Yehoashe?

¹⁷ Yehoashe taninaka ve kikadulu ya kubanga Yehova na mutindu ya mbote, mpe mambu ya yimbi kuminaka yandi. Yehova tubaka: ‘Bantu yina kevuezaka munu munu kevueza bau.’ (1 Sa. 2:30) Na manima, basoda ya Siri yina vuandaka kaka fioti nungaka ‘basoda mingi mpenza’ ya Yehoashe  mpe ‘baluadisaka [yandi] ngolo.’ Ntangu bantu ya Siri kuendaka, bakufuaka Yehoashe na bisadi na yandi mosi samu yandi kufuaka Zekaria. Bantu monaka ti ntinu yango vuandaka mpenza muntu ya yimbi, na yau yabongaka ve bazika yandi ‘na maziami ya bantinu.’​—2 Bs. 24:23-25.

18. Na kutadila Yeremia 17:7, 8, yinki mutindu beto lenda manga kuvuanda lokola Yehoashe?

¹⁸ Yinki dilongi beto lenda baka na kifuani ya Yehoashe? Yandi vuandaka lokola yinti yina misisa na yau mekotaka mingi ve na ntoto mpe yina mesimbama na mua yinti mosi. Ntangu mua yinti yango​—yazola monisa Yehoyada—​kufuaka, Yehoashe bandaka kuwa bapengui, mpe yandi bikanaka diaka ve ya kukuikama na Yehova. Kifuani yango kena kumonisa ti beto fueti banga Nzambi kaka ve samu bantu ya dibuta na beto mpe bantu yankaka na kimvuka kena kupesa beto kifuani ya mbote yina beto fueti landa. Samu na kubikana ngolo na kimpeve, beto fueti bikana penepene ya Yehova, beto fueti kumisa nzola mpe luzitu na beto ngolo na ntadisi na yandi na kulongukaka mbala na mbala, na kuyindulaka na mpinda, mpe na kusambilaka.​—Tanga Yeremia 17:7, 8; Kol. 2:6, 7.

19. Yinki Yehova kena kulomba beto?

¹⁹ Yehova kelombaka beto ve beto sala mambu mingi. Bametubila na nkufi mambu yina yandi kelombaka beto na Longi 12:13, yametuba: ‘Banga Nzambi ya kedika mpe zitisa bansiku na yandi, samu yau nde mambu nionso yina muntu fueti sala.’ Kana beto kena kubanga Nzambi, beto kevuanda na dikoki ya kununga kumekama yina beto kekutana na yau na bilumbu kena kuiza mpe kubikana ngui lokola Obadia mpe Yehoyada. Kima mosi ve kevuanda na dikoki ya kubebisa nguizani na beto na Yehova.