Samu na yinki bakala yina bavuandaka bokidila “Kingandi” tubaka ti yandi ‘kebebisa’ dikabu na yandi kana yandi mekuela Riti? (Ruti 4:1, 6)

Na ntangu ya ntama, kana bakala mosi yina vuandaka ya kukuela mekufua kondua kubika muana, yavuandaka sosa kubaka bamvutu na biuvu yayi: Yinki kekumina ntoto yina yandi mebika? Nkumbu ya dibuta na yandi kezimbana samu na mvimbamvimba? Nsiku ya Mose vuandaka sadisa samu na kubaka bamvutu na biuvu yango.

Yinki vuandaka kumina ntoto ya bakala yina mekufua to bakala yina mekuma mputu mpe yandi meteka ntoto na yandi? Mpangi to muntu ya penepene ya dibuta ya bakala yango lendaka sumba ntoto yango. Na mutindu yina nde ntoto lendaka bikana kaka na dibuta yango.​—Levi 25:23-28; Kut. 27:8-11.

Yinki mutindu bavuandaka tanina nkumbu ya dibuta ya bakala yina mekufua? Na nzila ya dikuela ya kisemeki, yina salamaka samu na Riti. Bakala vuandaka kuela nketo ya mpangi na yandi ya bakala yina mekufua, samu nketo yango buta na bakala yango muana, kasi muana yango kebaka nkumbu ya bakala yina mekufua mpe bima na yandi. Nkubukulu yango ya nzola vuandaka natina diaka nketo yina fuilaka bakala mambote.​—Kul. 25:5-7; Mat. 22:23-28.

Beto tadila kifuani ya Naomi. Yandi kuelaka bakala mosi na nkumbu ya Elimeleki. Ntangu bakala yango mpe bana na bau zole ya babakala kufuaka, yavuandaka diaka ve na bakala mosi na dibuta yango yina lendaka tanina Naomi. (Ruti 1:1-5) Ntangu Naomi vutukaka na Yudea, yandi tindaka bokilo na yandi Riti yandi lomba Boaze samu yandi sumba ntoto na bau. Yandi vuandaka mpangi ya penepene ya dibuta ya Elimeleki. (Ruti 2:1, 19, 20; 3:1-4) Kasi, Boaze bakusaka ti yavuandaka diaka na bakala yankaka na dibuta yango, yina Biblia mebokidila “Kingandi,” yandi vuandaka mpangi ya penepene ya dibuta yango. Yandi vuandaka muntu ya ntete yina vuandaka na diluaku ya kusumba ntoto yango.​—Ruti 3:9, 12, 13.

Na ebandeli, “Kingandi” vuandaka pene ya kupesa lusadusu. (Ruti 4:1-4) Atako yandi zabaka ti yakelomba kubimisa mbongo samu na kusumba ntoto yango, kasi yandi zabaka diaka ti Naomi vuandaka diaka ve na dikoki ya kubuta muana yina kebaka ntoto yango, yina vuandaka ya Elimeleki. Kingandi lendaka baka ntoto mpe yazolaka kuma dikabu na yandi, na yau, yazolaka vuanda diluaku mosi ya mbote samu na yandi.

Kasi, Kingandi sobaka makanisi na yandi ntangu yandi bakusaka ti yandi fueti kuela Riti. Yandi tubaka: ‘Munu lenda sumba yau diaka ve, kana ve munu kebebisa dikabu na munu.’ (Ruti 4:5, 6) Samu na yinki yandi sobaka makanisi na yandi?

Kana Kingandi to muntu yankaka kuelaka Riti, mpe babutaka na yandi muana ya bakala, muana yango zolaka baka ntoto ya Elimeleki. Yinki mutindu yazolaka “bebisa” “dikabu” ya Kingandi? Biblia pesa ve mvutu ya kiuvu yango, kasi tala ndambu ya bamfunu yina kena kumonisa diambu yango.

• Ya ntete, yandi lendaka zimbisa mbongo yina yandi zolaka sumbila ntoto ya Elimeleki, samu nsukansuka ntoto yango kevuanda diaka ve ya yandi. Ntoto yango zolaka kuma ya muana ya Riti.

• Ya zole, yandi zolaka vuanda na kiyekua ya kudikila mpe kutanina Naomi mpe Riti.

• Ya tatu, kana Riti butaka bana na Kingandi, bazolaka kabula dikabu na bana nionso yina yandi zolaka buta.

• Ya yiya, kana Kingandi butaka ve bana yankaka, muana ya bakala ya Riti zolaka baka ntoto ya Elimeleki mpe ntoto ya Kingandi. Mutindu yina nde yandi zolaka zimbisa ntoto na yandi mpe yazolaka kuma ya muana ya bakala yina kebaka nkumbu ya Elimeleki, kasi ya yandi ve. Kingandi zolaka ve kutula dikabu na yandi na kivonza samu na kusadisa Naomi. Yandi ponaka kubika diluaku yango ya kusumba ntoto na muntu yankaka ya dibuta, Boaze, samu yandi baka kiyekua yango. Boaze salaka yau samu yandi vuandaka na nsatu ya ‘kuvutula nkumbu ya muntu yina kufuaka na dikabu na yandi.’​—Ruti 4:10.

Yamemonana ti Kingandi vuandaka sosa mingi kutanina nkumbu mpe dikabu na yandi. Kikadulu ya kimuyimi vuandaka na bupusi na makanisi na yandi. Kasi, atako Kingandi salaka nionso samu na kutanina nkumbu na yandi, bubu yayi beto zaba kutu ve kana nkumbu na yandi vuandaka nani. Yandi konduaka diaka diluaku mosi ya spesiale yina Boaze bakaka, yandi kumaka mosi ya bankaka ya Masiya, Yesu Klisto. Yavuandaka diambu ya kiadi samu na Kingandi, na kimuyimi nionso yandi mangaka diluaku ya kusadisa muntu yina vuandaka na nsatu ya lusadusu!​—Mat. 1:5; Luka 3:23, 32.