1-2. (a) Yinki mambu vuandaka kumina Paulo ntangu yandi sonikinaka Baefezo, mpe samu na yinki yandi sonikinaka bau? (b) Yinki biuvu beto ketadila?

 NTANGU yandi vuandaka na buloko na yinzo mosi na Roma, ntumua Paulo vuandaka na nsatu ya kukindisa bampangi na yandi Baklisto. Yandi vuandaka ve na dikoki ya kukuenda tala bau mbunzu na mbunzu, yau yina yandi sonikinaka bau baletre. Yandi sonikaka mosi ya baletre yango na mvula kana 60 to 61 N.B. na Baefezo.​—Efe. 1:1; 4:1.

² Pene na bamvula 10 na ntuala, Paulo lutisaka mua ntangu na Efezo, na kusamunaka mpe kulongaka nsangu ya mbote. (Bis. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Yandi vuandaka zola bampangi na yandi mingi mpenza mpe yandi vuandaka na nsatu ya kusadisa bau samu babikana ya kukuikama na Yehova. Kasi samu na yinki yandi sonikinaka Baklisto yina metulua mafuta na kimpeve samu na diambu metadila kitombe mpe kukia? Mpe yinki malongi Baklisto nionso lenda baka na mambu yina yandi sonikaka? Beto ketadila bamvutu ya biuvu yayi.

BAMEKATUKA NA KITOMBE SAMU NA KUKOTA NA KUKIA

3. Yinki bampova Paulo sadilaka na mukanda na yandi samu na Baefezo?

³ Paulo sonikinaka Baklisto ya Efezo: ‘Beno vuandaka ntete kitombe, kasi ntangu yayi beno kele kukia.’ (Efe. 5:8) Awa Paulo sadilaka bampova kitombe mpe kukia samu na kumonisa mutindu Baklisto ya Efezo sobaka mpenza. Beto tadila samu na yinki Paulo tubaka ti Baefezo vuandaka ntete ‘kitombe.’

4. Na yinki mutindu Baefezo vuandaka na kitombe ya mabundu?

⁴ Bavuandaka na kitombe samu na mabundu ya luvunu. Tekila balonguka kedika mpe bakuma Baklisto, Baefezo yina Paulo sonikinaka vuandaka bananga ya makanisi mpe ya biyambayamba ya  mabundu ya luvunu. Tempelo ya nzambi ya Bagreki Artemisi vuandaka na Efezo, yina bantu mingi na ntama vuandaka tadila lokola mosi ya bima 7 ya kukamua yina bantu metungaka. Bantu vuandaka kuenda na tempelo yango samu na kusambila biteke. Bantu yina vuandaka sala biteke vuandaka baka mbongo mingi samu na kusala mpe kuteka biteke yango. (Bis. 19:23-27) Katula yau, mbanza yango zabanaka samu na bisalu ya maji.​—Bis. 19:19.

5. Na yinki mutindu Baefezo vuandaka na kitombe na nzingulu ya mambu ya nsoni?

⁵ Bavuandaka na kitombe na nzingulu ya mambu ya nsoni. Baefezo kukipesaka mingi na luzingu ya nsoni mpe bavuandaka mona ata nsoni ve samu na bikadulu na bau ya yimbi. Bampova ya nsoni vuandaka tubama mingi na bisika ya bansaka mpe na bafeti ya mabundu. (Efe. 5:3) Baefezo ‘zimbisaka bikadulu nionso ya mbote,’ bampova yango zola monisa “yavuandaka sala bau diaka mpasi ve.” (Efe. 4:17-19) Tekila balonguka mambu yina vuandaka mpenza mbote to yina vuandaka mpenza yimbi, kikansasa na bau vuandaka tungisa bau ve ntangu bavuandaka sala mambu ya yimbi, mpe bavuandaka kukitungisa ve samu na mutindu yina Yehova vuandaka kukimona samu na mambu yina bavuandaka sala. Yakele samu na bamfunu yango Paulo lendaka tuba ti, ‘bakele na kitombe na makanisi mpe bakele ntama na luzingu yina kekatukaka na Nzambi.’

6. Samu na yinki Paulo lendaka tuba ti Baefezo kumaka ‘ntangu yayi kukia’?

⁶ Kasi bantu yankaka ya Efezo bimaka na kitombe. Paulo sonikaka ti bavuandaka ‘ntangu yayi . . . [na] kukia na nguizani na Mfumu.’ (Efe. 5:8) Bayambaka kukia ya kedika ya Masonukua. (Nk. 119:105) Bantu yango ya Efezo bikaka bisalu ya mabundu na bau ya luvunu mpe pite. ‘Bakumaka kulanda kifuani ya Nzambi’ mpe bavuandaka sala nionso yina balendaka sala samu na kusambila Yehova mpe kusepedisa yandi.​—Efe. 5:1.

7. Na yinki mutindu mambu ya luzingu na beto mekokana na ya Baklisto mingi ya Efezo?

⁷ Mutindu mosi, tekila beto longuka kedika beto vuandaka na kitombe ya mabundu mpe ya mambu ya nsoni. Mingi kati na beto vuandaka sala bafeti ya mabundu ya luvunu; bayankaka kati na beto vuandaka na luzingu  ya kusala pite. Kasi ntangu kaka beto longukaka bansikudukusu ya Yehova na mambu metadila mbote mpe yimbi, beto salaka bansobolo. Beto kumaka na luzingu yina kele na nguizani na mambu yina yandi kena kulomba beto. Yau salaka ti, beto baka mambote mingi. (Yez. 48:17) Kasi bubu yayi, yakena kulomba beto tatamana kusala bangolo. Beto fueti vuanda ntama na kitombe yina beto bikaka mpe beto fueti ‘tatamana kutambula lokola bana ya kukia.’ Yinki mutindu beto lenda sala yau?

MANGA KITOMBE

8. Na kutadila Baefezo 5:3-5, yinki yalombaka Baefezo manga?

⁸ Tanga Baefezo 5:3-5. Samu na kubikana ntama na kitombe ya bikadulu ya yimbi, yalombaka na Baklisto ya Efezo batatamana kumanga mambu yina kesepedisaka Yehova ve. Yalombaka kaka ve babika pite kasi mpe masolo ya nsoni. Paulo bambulaka Baefezo ti bafueti manga mambu ya mutindu yina kana bavuandaka na nsatu ya ‘kubaka dikabu na Kimfumu ya Klisto mpe ya Nzambi.’

9. Samu na yinki beto fueti manga konso kima yina lenda nata beto na pite?

⁹ Beto diaka beto fueti tatamana kukenga samu beto bika sala ‘bisalu ya kitombe yina kebutaka ve mbuma.’ (Efe. 5:11) Yakele mpenza kedika ti kana muntu kena kutala, kuwa, to kutuba mambu yina kele ya mvindu to ya nsoni, na manima yakekumaka pete samu na yandi na kusala mambu ya yimbi. (Kuy. 3:6; Yak. 1:14, 15) Na buala mosi, bampangi na beto mingi salaka grupe mosi na Internet samu na kusololaka. Na ebandeli mingi kati na bau vuandaka tubila mambu metadila Yehova mpe kedika. Kasi malembemalembe, babandaka kusolola mambu yina kesepedisaka Yehova ve. Masolo na bau kumaka kutubila mingimingi kusangisa nzutu. Na manima mingi kati na bau tubaka ti masolo yina ya mvindu nataka bau na kusala pite.

10. Yinki mutindu Satana kemekaka kuvuna beto? (Baefezo 5:6)

¹⁰ Yinza ya Satana kesosaka kuvuna beto beto kanisa ti mambu yina Yehova kemonaka yimbi mpe mvindu kele kuani yimbi ve. (2 Pi. 2:19) Yakena kukamuisa beto ve! Mosi ya mayele yina Diabulu kesadilaka banda ntama kele kutula mvualangani na makanisi ya bantu samu babika diaka kuvuanda na dikoki ya kuzaba mambu yina kele mbote to yina kele yimbi. (Yez. 5:20; 2 Bk. 4:4) Yakele diambu ya kukamua ve kumona ti bafilme mingi, baemision mingi ya televizion, mpe basite mingi ya Internet kebimisaka makanisi yina kevuandaka ve na nguizani na bansikudukusu ya lunungu ya Yehova! Satana zola beto kanisa ti mambu ya mvindu mpe luzingu ya kusala mambu ya nsoni yina kena kumonana mingi na yinza bubu yayi kele yimbi ve, kasi yakele samu na kulutisa ntangu mpe kusekana.​—Tanga Baefezo 5:6.

11. Na yinki mutindu disolo ya Angela memonisa mfunu ya kusadila malongi yina kele na Baefezo 5:7? (Tala diaka foto.)

¹¹ Satana kezolaka ti beto sangana na bantu yina kesalaka ti yavuanda mpasi samu na beto kuzitisa bansikudukusu ya Yehova. Samu na yau, Paulo kindisaka Baefezo: ‘Beno sangana ve na bau,’ yazola monisa, na bantu yina kesalaka mambu ya yimbi na meso ya Nzambi. (Efe. 5:7) Beto fueti zaba ti bankundi na beto kele kaka ve bantu yina beto kelutisaka na bau ntangu mbunzu na mbunzu. Yamesangisa mpe bantu yina beto kesololaka na bau na nzila ya Internet, yakele kivonza mosi yina Baefezo ya ntama vuandaka na yau ve. Angela, a yina kezingaka na Asie, bakusaka ti kusolola na nzila ya Internet lenda vuanda kivonza. Yandi metuba: “Malembemalembe yalenda soba mutindu na nge ya kukanisa. Munu kumaka ata kukitungisa diaka ve na kuvuanda na ‘bankundi’ yina vuandaka zitisa ve bansikudukusu ya Biblia. Nsukansuka,  munu bandaka kukanisa ti yakele mbote kuvuanda na luzingu yina kesepedisaka Yehova ve.” Kasi, bankulutu ya nzola sadisaka Angela samu yandi sala bansobolo yina mebonga. Yandi metuba: “Bubu yayi munu kefulusaka makanisi na munu na mambu ya kimpeve na kisika ya kufulusa yau na mambu ya Internet.”

12. Yinki lenda sadisa beto beto kangama na bansikudukusu ya Yehova na diambu metadila mambu ya mbote mpe ya yimbi?

¹² Beto fueti nuanisa makanisi ya yinza yina ketubaka ti kusala pite kele yimbi ve. Kasi beto beto mezaba ti yakele yimbi. (Efe. 4:19, 20) Na yau yakele mbote beto kukiyuvusa: ‘Munu kesalaka ngolo samu na kumanga kinkundi nionso yina mekondua mfunu na bankundi na munu ya kisalu, ya kalasi, to na bantu yankaka yina kezitisaka ve bansikudukusu ya lunungu ya Yehova? Munu kezitisaka na kibakala nionso bansikudukusu ya Yehova ata kana bantu yankaka lenda tuba ti munu kele mambu ngolongolo samu munu kena kusala mutindu yina?’ Mutindu 2 Timoteo 2:20-22 memonisa yau, mbala yankaka beto fueti sala keba na kupona bankundi na kati ya kimvuka ya Buklisto. Beto fueti lunda na makanisi ti bayankaka lenda sadisa beto ve samu beto bikana ya kukuikama na kisalu na beto samu na Yehova.

BENO TAMBULA ‘LOKOLA BANA YA KUKIA’

13. Yinki zola monisa ‘kutatamana kutambula lokola bana ya kukia’? (Baefezo 5:7-9)

¹³ Paulo kindisaka Baklisto ya Efezo basuka kaka ve na kutatamana kumanga kitombe, kasi diaka ‘[ba]tatamana kutambula lokola bana ya kukia.’ (Tanga Baefezo 5:7-9.) Yinki yazola monisa? Yazola monisa kuzinga lokola Baklisto ya kedika ntangu nionso. Mosi ya mitindu ya kukokisa lukanu yango kele kutangaka mpe kulongukaka mbotembote Biblia mpe mikanda na beto yina kesasilaka Biblia. Yakele mingimingi na mfunu kutula dikebi na kifuani mpe malongi ya Yesu Klisto, ‘kukia ya yinza.’​—Yoa. 8:12; Bin. 6:23.

14. Yinki mutindu mpeve ya nlongo lenda sadisa beto?

¹⁴ Beto kevuandaka diaka na nsatu ya lusadusu ya mpeve ya nlongo ya Nzambi samu beto tatamana kukituadisa ‘lokola bana ya kukia.’ Samu na yinki? Samu yakevuandaka pete ve kubikana ya kuvedila na yinza yayi mefuluka na mambu ya nsoni. (1 Te. 4:3-5, 7, 8) Mpeve ya  nlongo lenda sadisa beto samu beto nuanisa makanisi ya yinza, na kati na yau filozofi ya yinza mpe mutindu na bau ya kutadila mambu yina kele na nguizani ve na makanisi ya Nzambi. Mpeve ya nlongo lenda sadisa beto diaka samu beto monisa ‘mitindu nionso ya mambote mpe ya lunungu.’​—Efe. 5:9.

15. Na yinki mitindu beto kebakaka mpeve ya nlongo? (Baefezo 5:19, 20)

¹⁵ Mutindu mosi yina beto lenda baka mpeve ya nlongo kele na kusambilaka samu na kulomba yau. Yesu tubaka ti Yehova ‘kepesa mpeve ya nlongo na bantu yina kelombaka yandi yau.’ (Luka 11:13) Mpe ntangu beto kekumisaka Yehova kintuadi na balukutakanu ya Buklisto, beto kebakaka diaka mpeve ya nlongo. (Tanga Baefezo 5:19, 20.) Bupusi ya mbote yina mpeve ya nlongo ya Nzambi kele na yau na zulu na beto kesadisa beto na kuzinga na mutindu yina kesepedisaka Nzambi.

16. Yinki kesadisa beto samu beto baka banzengolo ya nduenga? (Baefezo 5:10, 17)

¹⁶ Kana beto kele na banzengolo ya mfunu ya kubaka, beto fueti sosa kuzaba ‘kana luzolo ya Yehova kele yinki’ mpe na manima beto fueti sosa kusala mambu yina kele na nguizani na luzolo yango. (Tanga Baefezo 5:10, 17.) Na kumonaka bansikudukusu ya Biblia yina kele na nguizani na mambu yina beto kena kukutana na yau, beto kena kusosa nde makanisi ya Nzambi na diambu yango. Na manima kana beto mesadila bansikudukusu yango, beto kevuanda na dikoki ya kubaka banzengolo ya mbote.

17. Yinki mutindu beto lenda sadila ntangu na beto na nduenga? (Baefezo 5:15, 16) (Tala diaka foto.)

¹⁷ Paulo pesaka diaka Baklisto ya Efezo malongi ti basadila ntangu na bau na nduenga. (Tanga Baefezo 5:15, 16.) Mbeni na beto Satana ‘muntu ya yimbi,’ kezolaka beto vuanda na mambu mingi ya kusala na yinza yayi samu beto kondua ntangu ya kusadila Nzambi. (1 Yn. 5:19) Muklisto lenda banda kutula makanisi na mbongo, na bakalasi, to na kisalu ya kinsuni na kisika ya kutula makanisi na mitindu mingi yina yandi lenda sadila Yehova. Kana yandi mesala  mutindu yina, yandi kemonisa ti yandi mebanda kukanisa lokola bantu yina kesadilaka Yehova ve. Ya kedika, bima yango kele na yau yimbi ve, kasi yafueti baka ata fioti ve kisika ya ntete na luzingu na beto. Samu na kutambula lokola ‘bana ya kukia,’ beto fueti ‘sadila ntangu [na beto] mbote mpenza,’ na kutulaka makanisi na mambu yina kele mpenza na mfunu.

18. Yinki mambu Donald salaka samu na kusadila ntangu na yandi na mutindu ya mbote kuluta?

¹⁸ Sosa mitindu yina nge lenda sadila Yehova mingi kuluta. Yau nde diambu Donald, yina kezingaka na Afrique du Sud salaka. Yandi metuba: “Munu tadilaka mambu ya luzingu na munu mpe munu lombaka Yehova na kisambu yandi sadisa munu samu munu sala mingi na kisalu na yandi. Munu sambilaka samu yandi sadisa munu munu baka kisalu yina kepesa munu nzila ya kuvuanda na ntangu mingi samu na kisalu ya kusamuna. Na lusadusu ya Yehova, munu bakaka kisalu yina mebonga. Na manima munu mpe nketo na munu, beto bandaka kusadila Yehova kintuadi na kisalu ya ntangu nionso.”

19. Yinki mutindu beto lenda tatamana kutambula ‘lokola bana ya kukia’?

¹⁹ Mukanda yina Paulo sonikinaka Baefezo, sadisaka bau mpenza samu babikana ya kukuikama na Yehova. Mpe malongi yango yina katukaka na Yehova, lenda sadisa beto diaka. Mutindu beto memona yau, yalenda sadisa beto samu beto pona bandutusulu ya ntangu mpe bankundi na beto na nduenga nionso. Yalenda kindisa beto samu beto tatamana kutanga Biblia mbala na mbala samu kukia ya kedika tatamana kutuadisa beto na mambu nionso yina beto kesalaka. Mpe yakena kumonisa mfunu ya mpeve ya nlongo, yina lenda sadisa beto beto monisa bikadulu ya mbote. Kusadila mambu yina Paulo sonikaka lenda sadisa beto samu beto baka banzengolo ya nduenga, banzengolo yina kele na nguizani na makanisi ya Yehova. Na kusalaka mambu yango, beto kevuanda na dikoki ya kumanga kitombe ya yinza yayi mpe beto kebikana na kukia!