1. Samu na yinki yalenda vuanda mpasi samu na beto na kuzitisa?

 NA BANTANGU yankaka nge kekukimonaka yakele mpasi samu na nge na kuzitisa? Yavuandaka mpe mutindu yina samu na Ntinu Davidi, yau yina yandi sambilaka Nzambi: ‘Lamusa na kati na munu luzolo ya kuzitisa nge.’ (Nk. 51:12) Davidi vuandaka zola Yehova. Kasi, na bantangu yankaka yavuandaka mpasi samu na Davidi na kuzitisa, mpe yakevuandaka mutindu yina samu na beto. Samu na yinki? Ya ntete, beto mebutukaka na kikadulu ya kumanga kuzitisa. Ya zole, Satana kesosaka ntangu nionso kutinda beto beto tombokila Yehova, mutindu yandi memesanaka kusala. (2 Bk. 11:3) Ya tatu, beto kezingaka na bantu yina kele na kikadulu ya butomboki ya yinza yayi, ‘mpeve yina kena kusala ntangu yayi na bana ya kukondua luzitu.’ (Efe. 2:2) Beto fueti sala ngolo kaka ve samu na kunuanisa kikadulu na beto ya kusala disumu kasi diaka beto fueti telemina mbamba yina Diabulu mpe yinza na yandi kena kutula beto samu beto manga kuzitisa. Beto fueti sala ngolo samu na kuzitisa Yehova mpe bantu yina yandi mepesaka kimfumu.

2. Yinki zola monisa ‘kuvuanda pene na kuzitisa’? (Yakobo 3:17)

² Tanga Yakobo 3:17. Yakobo, nsoniki yina pemamaka na Nzambi tubaka ti bantu ya nduenga kevuandaka ‘pene na kuzitisa.’ Kanisa yina yazola monisa. Beto fueti vuanda na nsatu ya ngolo mpe pene na kuzitisa bantu yina Yehova mepesaka mua kimfumu. Nzokande, Yehova kena kulomba beto ve beto zitisa muntu yina kena kulomba beto na kumanga kuzitisa minsiku na Yandi.​—Bis. 4:18-20.

3. Samu na yinki yakele na mfunu samu na Yehova, beto zitisa bantu yina kele na kimfumu na zulu na beto?

³ Beto lenda mona ti yakele pete kuzitisa Yehova na kisika ya kuzitisa bantu. Samu na kutuba kedika, Yehova kepesaka beto ntangu nionso lutuadusu ya kukoka. (Nk. 19:7) Kasi bantu yina kele na kimfumu  kele ve bantu ya kukoka. Atako plina, Tata na beto ya dizulu mepesaka mua kimfumu na bibuti, na bamfumu ya Leta, mpe na bankulutu. (Bin. 6:20; 1 Te. 5:12; 1 Pi. 2:13, 14) Kana beto kena kuzitisa bau, beto kena kuzitisa mpenza Yehova. Beto tala mutindu beto lenda zitisa bantu yina Yehova mepesa kimfumu, atako na bantangu yankaka beto lenda mona mpasi kundima mpe kuzitisa lutuadusu na bau.

4. Samu na yinki bana mingi kezitisaka ve bibuti na bau?

⁴ Bantuenia na beto kezingaka kisika mosi na bantuenia yina ‘kezitisaka ve bibuti’ (2 Tm. 3:1, 2) Samu na yinki mingi kati na bau kezitisaka ve? Bayankaka kemonaka ti bibuti na bau kele bantu ya luvunu. Bakelombaka bana sala mambu yina bau mosi bibuti kesalaka ve. Bayankaka kemonaka ti malongi ya bibuti na bau memanisaka ngala, yabonga ve kusadila yau, to yakele ngolongolo. Kana nge kele ntuenia nge mekukimonaka deja mutindu yina? Bantuenia mingi kemonaka mpasi kusadila nsiku yayi ya Yehova: ‘Beno zitisa bibuti na beno na nguizani na Mfumu, samu yakele mbote.’ (Efe. 6:1) Yinki lenda sadisa nge na kusala yau?

5. Samu na yinki Yesu kele kifuani yina meluta mbote samu na bantuenia (Luka 2:46-52)?

⁵ Nge lenda longuka kuzitisa na nzila ya muntu yina bikaka kifuani mosi yina meluta mbote​—Yesu. (1 Pi. 2:21-24) Yandi vuandaka muntu ya kukoka yina butukaka na bibuti ya kukondua kukoka. Kasi Yesu vuandaka pesa bibuti na yandi lokumu ata ntangu bavuandaka sala banzimbala mpe bavuandaka bakusa yandi ve na bantangu yankaka. (Kub. 20:12) Beto tadila diambu yina salamaka ntangu Yesu vuandaka na bamvula 12. (Tanga Luka 2:46-52.) Yesu kuendaka na bibuti na yandi na Yerusaleme, kasi ntangu bavuandaka vutuka batulaka ve dikebi ti Yesu vuandaka diaka ve kintuadi na bau. Samu na kutuba kedika, yavuandaka nde kiyekua ya Yozefi mpe Maria na kukindimisa ti bana na bau nionso vuandaka na kati ya grupe ya bantu yina vuandaka vutuka na manima ya nkinzi. Nsukansuka ntangu Yozefi mpe Maria monaka Yesu, Maria tubisaka Yesu samu yandi bikanaka na Yerusaleme! Yesu lendaka tuba ti yavuandaka diambu ya kukondua lunungu. Na kisika ya kusala plina, yandi pesaka bibuti na yandi mvutu na luzitu. Kasi, Yozefi mpe Maria, ‘bakusaka ve mambu yina yandi tubilaka bau.’ Nzokande, Yesu ‘tatamanaka kuzitisa bau.’

6-7. Yinki lenda sadisa bantuenia samu bazitisa bibuti na bau?

⁶ Bantuenia, beno kemonaka yau mpasi kuzitisa bibuti na beno kana bamesala banzimbala to kana babakusa beno ve? Yinki lenda sadisa beno? Ya ntete, beno kanisa na mutindu Yehova kekukimonaka. Biblia metuba ti, kana beno kena kuzitisa bibuti na beno, ‘yakesepedisaka Mfumu.’ (Kol. 3:20) Yehova kezabaka ti na bantangu yankaka bibuti na beno kebakusaka beno ve to na bantangu yankaka baketulaka bansiku yina kevuandaka pete ve na kuzitisa. Kasi kana beno mepona ntangu nionso kuzitisa bau, beno kesepedisa yandi.

⁷ Ya zole, beno kanisa na mutindu yina bibuti na beno kekukimonaka. Ntangu beno kena kuzitisa bibuti na beno, beno kesepedisa bau mpe bakebanda kutudila beno ntima. (Bin. 23:22-25) Beno kekuma diaka mpenza pene na bau. Mpangi mosi ya bakala na Belgique, na nkumbu ya Alexandre metuba, “Ntangu munu bandaka kuzitisa mambu yina bibuti na munu vuandaka lomba munu mbala na mbala, nguizani na munu na bau sobaka. Beto kumaka kukimona penepene mpe beto kumaka na kiese mingi kuluta.” b Ya tatu, kana beno melonguka kuvuanda na luzitu na bibuti na beno, yakevuanda mbote samu na beno  na bilumbu kena kuiza. Paulo yina kevuandaka na Brésil metuba, “Kulonguka kuzitisa bibuti na munu sadisaka munu na kuzitisa Yehova mpe bantu yankaka yina kele na kimfumu.” Mpova ya Nzambi mepesa beno bamfunu ya mbote ya kuzitisa bibuti na beno. Yametuba: ‘Samu mambu tambula mbote samu na nge mpe nge zinga mingi na ntoto.’​—Efe. 6:2, 3.

8. Samu na yinki bantuenia mingi keponaka kuzitisa bibuti na bau?

⁸ Bantuenia mingi kemonaka mutindu mambu ketambulaka mbote ntangu bakezitisaka. Luiza ntuenia mosi ya bamvula 16 yina kezingaka na Brésil, vuandaka mona mpasi na kubakusa na ebandeli, samu na yinki yandi vuandaka ve na yinsua ya kuvuanda na telefone samu na mua ntangu. Kutu, yandi vuandaka kukitubila, bantuenia nionso ya bamvula na yandi vuandaka na telefone. Kasi na manima yandi kuizaka bakusa ti bibuti na yandi vuandaka tanina yandi mpenza. Bubu yayi yandi metuba, “Munu memona ti kuzitisa bibuti kele ve lokolo buloko samu na munu, kasi yaketaninaka nde luzingu na munu.” Mpangi mosi ya ntuenia ya nketo na nkumbu ya Elizabeth, yina kezingaka na États-Unis, kemonaka kaka mpasi kuzitisa bibuti na yandi na bantangu yankaka. Yandi mesasila, “Ntangu munu kena kubakusa ve mbotembote samu na yinki bibuti na munu metula nsiku mosi, munu kekanisaka na bantangu yina bansiku na bau taninaka munu.” Ntuenia mosi ya nketo ya bamvula 17 na nkumbu ya Monica, yina kezingaka na Arménie, metuba ti mambu vuandaka tambula ntangu nionso mbote samu na yandi ntangu yandi vuandaka zitisa bibuti na yandi na kisika ya kumanga kuzitisa bau.

9. Yinki mutindu bantu mingi kekukimonaka na diambu metadila kuzitisa nsiku?

⁹ Bantu mingi kezabaka ti beto kele na nsatu ya bamfumu ya Leta mpe beto fueti zitisa ndambu ya bansiku yina ‘bamfumu yina kele na ntuala’ ketulaka. (Bar. 13:1) Kasi kaka bantu yango, bakekakatanaka kuzitisa nsiku mosi yina bamemona ti yamekondua lunungu to yakele ngolo. Beto tadila na kifuani, diambu metadila kufuta mpaku. Na buala mosi ya Europe, bantu mingi kendimaka ti “yakele mbote kumanga kufuta mpaku kana nge mezaba ti yakele ya kukondua lunungu.” Yakele diambu ya kukamua ve, bantu na buala yango kefutaka ve mpaku nionso yina guvernema kelombaka bau bafuta.

10. Samu na yinki beto kezitisaka ata bansiku yina beto kezolaka ve?

¹⁰ Biblia kendimaka ti baguvernema ya bantu kena kubimisa bampasi mingi, yakele na yinsi ya luyalu ya Satana, mpe yakebebisama ntama mingi ve. (Nk. 110:5, 6; Lon. 8:9; Luka 4:5, 6) Yametuba diaka ti ‘muntu yina kena kutelemina kimfumu, yandi kena kutelemina nkubukulu ya Nzambi.’ Samu na bubu yayi, Yehova mebika nzila na baguvernema na kuyadila samu na kusala ti mambu tambula na mulongo, mpe yandi kena kulomba beto beto zitisa bau. Yau yina, beto fueti ‘pesa bantu nionso yina bamebonga na yau,’  yamesangisa mambu lokola mpaku, mpe luzitu. (Bar. 13:1-7) Beto lenda tadila nsiku mosi lokola yabonga ve, yamekondua lunungu, to yakele mpasi na kuzitisa. Kasi beto kezitisa bamfumu yango samu Yehova melomba beto na kusala yau kana balomba beto ve na kubuka bansiku na yandi.​—Bis. 5:29.

11-12. Yinki Yozefi mpe Maria salaka samu na kuzitisa nsiku mosi, mpe yinki mambote yanatinaka bau? (Luka 2:1-6)? (Tala diaka bafoto.)

¹¹ Beto lenda baka malongi na kifuani ya Yozefi mpe Maria, yina vuandaka pene na kuzitisa bamfumu yina kele na ntuala ata ntangu yavuandaka mpasi kusala yau. (Read Luke 2:1-6.) Ntangu Maria kumaka pene na kubuta, bamfumu ya guvernema lombaka ti Yozefi mpe yandi sala diambu mosi yina vuandaka mpasi mpenza. Amperere Auguste tulaka nsiku ti, bantu nionso yina vuandaka na Ampire ya Roma fueti kuenda na bambanza na bau yina babutukilaka samu na kusonikisa nkumbu. Yalombaka na Yozefi mpe Maria sala vuayaje mosi ya bakilometre 150 samu na kukuenda na Beteleme, na nzila yina vuandaka na bamongo mingi. Vuayaje yango vuandaka mpasi mingimingi samu na Maria. Bankuelani yango lendaka kukitungisa mingi samu na mavimpi ya Maria mpe ya bebe na bau. Bosi kana yandi mebuta na nzila ntangu bakena kusala vuayaje? Yandi vuandaka nata Masiya yina melakamaka na kivumu na yandi. Diambu yango lendaka sala ti bamanga kuzitisa nsiku ya bamfumu ya Leta?

¹² Atako Yozefi mpe Maria vuandaka na bamfunu mingi ya kukitungisa, kasi bazisaka nsiku. Yehova sepelaka mutindu bazitisaka mpe yandi taninaka bau. Maria kumaka na lutanunu nionso na mpe yandi butaka muana ya mavimpi ya mbote, mpe yandi pesaka maboko samu na kukokisa mbikudulu ya Biblia!​—Mika 5:2.

13. Yinki mutindu luzitu na beto lenda natina bampangi na beto mambote?

¹³ Kana beto kena kuzitisa bamfumu yina kele na ntuala, beto kebakaka mambote samu na beto mosi mpe samu na bantu yankaka. Na yinki mutindu? Samu na diambu mosi, beto kebakaka ve kitumbu yina bakepesaka bantu yina kemangaka kuzitisa bansiku. (Bar. 13:4) Ntangu beto kena kuzitisa bansiku bantu kemonaka ti Bambangi ya  Yehova kele bantu ya luzitu. Na kifuani, bamvula mingi meluta na Nigeria, basoda kotaka na Yinzo ya Kimfumu ntangu lukutakanu ya kimvuka vuandaka salama, samu na kusosa batomboki yina vuandaka zola ve kufuta mpaku. Kasi mfumu ya basoda tubilaka basoda na yandi bakuenda, na kutubaka: “Bambangi ya Yehova kefutaka ntangu nionso mpaku na bau.” Ntangu nge kena kuzitisa bansiku, nge kena kupesa maboko samu na kutanina lokumu ya mbote yina Bambangi ya Yehova kele na yau. Mpe kilumbu yankaka lokumu yango lenda tanina bampangi na beto.​—Mat. 5:16.

14. Yinki sadisaka mpangi mosi ya nketo na kuvuanda ‘pene na kuzitisa’ bamfumu yina kele na ntuala?

¹⁴ Kasi, beto lenda vuanda ve ntangu nionso na nsatu ya kuzitisa bamfumu yina kele na ntuala. Mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Joanna, yina kevuandaka na États-Unis metuba, “Yavuandaka mpenza mpasi samu na munu na kuzitisa, samu bantu ndambu ya dibuta na munu kutanaka na mambu ya kukondua lunungu yina katukaka na bamfumu ya Leta.” Kasi Joanna salaka bangolo mingi samu na kusoba makanisi na yandi. Ya ntete, yandi lembaka kutanga mambu ya basite ya Internet yina ketubaka yimbi samu na bamfumu ya Leta. (Bin. 20:3) Ya zole, yandi sambilaka Yehova yandi sadisa yandi samu yandi tudila Yehova ntima na kisika ya kutula ntima na bansobolo ya baguvernema ya bantu. (Nk. 9:9, 10) Ya tatu, yandi tangaka masolo na mikanda na beto na yina metadila kumanga kukota na mambu ya yinza. (Yoa. 17:16) Lokola yandi kezitisaka bamfumu, bubu yayi yandi kele na kiyenge mpe na kiese.

15. Samu na yinki yalenda vuanda mpasi samu na beto na bantangu yankaka na kuzitisa lutuadusu yina mekatuka na nkubukulu ya Yehova?

¹⁵ Yehova kena kulomba beto beto ‘zitisa bantu yina kena kutuadisa’ na kimvuka. (Ebr. 13:17) Atako Mfumu na beto Yesu, kele muntu ya kukoka, bantu yina yandi kena kusadila awa na ntoto samu na kutuadisa kele ve bantu ya kukoka. Yalenda vuanda mpasi samu na beto na kuzitisa bau, mingimingi kana bamelomba beto diambu mosi yina beto zola ve kusala. Na diluaku mosi, ntumua Petelo kakatanaka na kuzitisa. Ntangu mbasi mosi tubilaka yandi na kudia bibulu yina vuandaka mvindu na kutadila Nsiku ya Mose, Petelo mangaka​—kaka mbala mosi ve, kasi mbala tatu! (Bis. 10:9-16) Samu na yinki yandi mangaka? Yandi monaka ti ntumu yango ya yimpa bongaka ve samu na yandi. Yavuandaka mpenza ya kusuasana na mambu yina yandi mesanaka kusala luzingu na yandi nionso. Kana yavuandaka mpasi samu na Petelo na kuzitisa ntumu yina mekatuka na mbasi ya kukoka, yakele diambu ya kukamua ve kana na bantangu yankaka, beto lenda mona mpasi kuzitisa lutuadusu yina mekatuka na bantu ya kukondua kukoka!

16. Atako ntumua Paulo lendaka mona ti lutuadusu yina yandi bakaka bongaka ve, kasi yinki yandi salaka? (Bisalu 21:23, 24, 26)

¹⁶ Ntumua Paulo vuandaka ‘pene na kuzitisa’ ata ntangu yandi bakaka lutuadusu yina yandi lendaka mona ti yabonga ve. Baklisto yina vuandaka Bayuda kuwaka bansangu mosi samu na Paulo​—bantu vuandaka tuba ti yandi vuandaka longa bantu na ‘kubika nsiku ya Mose’ mpe bamanga kuzitisa yau. (Bis. 21:21) Baklisto ya babakala yina vuandaka bankulutu na Yerusaleme, tubilaka Paulo yandi baka babakala 4 na tempelo, mpe yandi kukivedisa na kutadila Nsiku ya Mose samu na kumonisa ti yandi kezitisaka Nsiku yango. Kasi Paulo zabaka ti Baklisto vuandaka diaka ve na yinsi ya Nsiku ya Mose. Mpe yandi salaka ata diambu mosi ve ya yimbi. Kasi, Paulo zitisaka na nsualu. ‘Na kilumbu yina landaka Paulo bakaka bantu yango mpe yandi kukivedisaka na bau mutindu nsiku lombaka.’ (Tanga Bisalu 21:23, 24, 26.) Lokola Paulo zitisaka lutuadusu yango, yandi pesaka maboko samu na kutanina bumosi kati na bampangi.​—Bar. 14:19, 21.

17. Yinki dilongi nge mebaka na disolo ya Stephanie?

 ¹⁷ Yavuandaka mpasi samu na mpangi ya nketo na nkumbu ya Stephanie, na kuzitisa banzengolo yina bampangi yina vuandaka na biyekua na buala na bau bakaka. Yandi mpe bakala na yandi vuandaka na kiese ya kupesa maboko na grupe mosi ya ndinga ya kinzenza. Na manima Biro ya filiale kangaka grupe yango, mpe bavutulaka bankuelani yango na kimvuka ya ndinga na bau. Stephanie metuba, “Munu vuandaka mpenza na kiadi, mpe munu vuandaka ndima ve ti nsatu ya bansamuni vuandaka ngolo na kimvuka ya ndinga na beto.” Atako plina, yandi bakaka nzengolo ya kupesa maboko na lutuadusu yango yimpa. Yandi metuba, “Na manima, munu bakusaka samu na yinki nzengolo ya bampangi vuandaka ya nduenga. Na kimvuka na beto ya yimpa, bampangi mingi kele kaka bau mosi Bambangi ya Yehova na mabuta na bau. Beto mekumaka dibuta na bau mpe beto kekindisaka bau. Munu kena kulonguka na mpangi mosi ya nketo yina mevutukila ntama mingi ve mambu ya kimpeve, mpe bubu yayi munu kele na ntangu mingi samu na ndongokolo na munu mosi ya Biblia.” Yandi mebuela, “Munu kele na kikansasa ya mbote, samu munu salaka nionso yina munu lenda samu na kuzitisa.”

18. Yinki mutindu beto kebakaka mambote na kuzitisa?

¹⁸ Beto lenda longuka kuzitisa. Yesu ‘longukaka kuzitisa na bampasi yina yandi kutanaka na yau.’ (Ebr. 5:8) Lokola Yesu, mbala mingi beto kelongukaka kuzitisa ntangu beto kekutanaka na mambu ya mpasi. Na kifuani, na ebandeli ya maladi ya COVID-19 ntangu balombaka beto beto lemba kukutakana na Bayinzo ya Kimfumu na beto, mpe beto lemba kusamuna yinzo na yinzo, yavuandaka mpasi samu na nge na kuzitisa? Kondua ntembe luzitu na nge taninaka nge, yasadisaka samu kimvuka vuanda na bumosi mpe yasepedisaka Yehova. Beto nionso bubu yayi, beto kele ya kubongama samu na kuzitisa konso malako yina bakepesa beto na ntangu ya mpasi ya nene. Kuzitisa malako yango kevukisa luzingu na beto!​—Yobi 36:11.

19. Samu na yinki nge kezolaka kuzitisa?

¹⁹ Beto melonguka ti luzitu na beto kenatinaka beto balusakumunu mingi. Kasi beto keponaka ntete kuzitisa Yehova samu beto kezolaka yandi mpe beto kezolaka kusepedisa yandi. (1 Yn. 5:3) Beto lenda futa ata fioti ve Yehova na mambu nionso yina yandi mesadilaka beto. (Nk. 116:12) Kasi beto lenda zitisa yandi mpe bantu yina yandi mepesa mua kimfumu na zulu na beto. Kana beto kena kuzitisa, beto kemonisa ti beto kele na nduenga. Mpe kana beto kele na nduenga, beto kesepedisa ntima ya Yehova.​—Bin. 27:11.