1. Yinki mambu mbasi tubaka, mpe yinki yazola monisa samu na beto?

 KANA yamelomba mbasi mosi solola na nge, nge kekuwa mambu yina yandi ketuba? Ya kedika, bubu yayi, mbasi mosi kena kutuba ‘na makanda nionso, na mabuta nionso, na bandinga nionso mpe na bayinsi nionso.’ Yinki yandi kena kutuba? ‘Beno banga Nzambi mpe beno pesa yandi nkembo . . . Beno sambila Muntu yina salaka dizulu mpe ntoto.’ (Kus. 14:6, 7) Yehova kele Nzambi kaka mosi ya kedika yina konso muntu fueti sambila. Beto lenda vuanda na butondi mutindu yandi mepesaka beto diluaku ya kitoko ya kusambila yandi, na tempelo na yandi ya nene ya kimpeve!

2. Yinki kele tempelo ya kimpeve ya Yehova? (Tala diaka ankadre “ Yina yazola monisa ve.”)

² Yinki kele mpenza tempelo ya kimpeve, mpe yinki kisika beto lenda mona bansasulu na yau? Tempelo ya kimpeve kele ve yinzo mosi yina bametunga na maboko. Yakele nkubukulu ya Yehova samu na kupesa nsambudulu yina mendimama na nzila ya nkayilu ya nkudulu ya Yesu. Ntumua Paulo sasilaka nkubukulu yango na mukanda yina yandi sonikinaka Baklisto ya siekle ya ntete ya Ebreo yina vuandaka zinga na Yudea. b

3-4. Samu na yinki ntumua Paulo sonikinaka Baklisto ya Ebreo yina vuandaka zinga na Yudea, mpe yinki mutindu mukanda yango sadisaka bau?

³ Samu na yinki Paulo sonikaka mukanda na yandi na Baklisto ya Ebreo yina vuandaka zinga na Yudea? Kondua ntembe, yakele samu na bamfunu zole ya ngudi. Ya ntete, samu na kukindisa bau. Tekila bakuma Baklisto, mingi kati na bau vuandaka na dibundu ya Bayuda.  Mbala yankaka bamfumu ya dibundu na bau ya ntama, vuandaka vueza bau mutindu bakumaka Baklisto. Samu na yinki? Samu Baklisto vuandaka ve na tempelo yina bavuandaka kuenda samu na kusambila, bavuandaka ve na meza ya nkayilu yina bavuandaka pesila Nzambi bankayilu, mpe bavuandaka ve na banganga-nzambi samu na kutuadisa bau. Yalendaka lembisa banlonguki ya Klisto mpe kulembisa kiminu na bau. (Ebr. 2:1; 3:12, 14) Ndambu kati na bau lendaka ata mpe kuvutuka na dibundu ya Bayuda.

⁴ Ya zole, Paulo tubilaka Baklisto yango ya Ebreo ti bavuandaka sala ngolo ve samu na kubakusa malongi ya yimpa to ya mpinda ya kimpeve, ‘madia ya ngolo’ yina kele na Mpova ya Nzambi. (Ebr. 5:11-14) Kondua ntembe, ndambu kati na bau vuandaka tatamana kulanda Nsiku ya Mose. Kasi Paulo sasilaka ti, bankayilu yina Nsiku vuandaka lomba, lendaka katula ve mbotembote disumu. Yakele samu na mfunu yango ‘bakatulaka’ Nsiku. Na manima, Paulo longaka bau ndambu ya malongi yango ya mpinda. Yandi bambulaka bampangi na yandi Baklisto ‘kivuvu yina meluta mbote’ yina mesimbama na nkayilu ya Yesu yina lendaka sadisa bau mpenza samu bapusana ‘penepene ya Nzambi.’​—Ebr. 7:18, 19.

5. Yinki beto fueti bakusa na mukanda ya Biblia ya Baebreo, mpe samu na yinki?

⁵ Paulo sasilaka bampangi na yandi Baebreo ti nsambudulu yina bakumaka kupesa na Yehova lokola bakumaka Baklisto, vuandaka mbote kuluta nsambudulu yina bavuandaka pesa yandi na ntama. Mutindu yina Bayuda vuandaka sambila na kutadila Nsiku vuandaka kaka ‘kinsisikila ya mambu yina kena kuiza, kasi mambu ya kedika kele na Klisto.’ (Kol. 2:17) Kinsisikila kevuandaka kaka kifuanusu ya kima mosi kasi yakevuandaka mpenza ve kima yango. Mutindu mosi, mutindu Bayuda vuandaka sambila Nzambi na ntama, vuandaka kinsisikila samu yalombaka mutindu yina meluta mbote ya nsambudulu kuiza. Beto fueti zaba nkubukulu yina Yehova bakaka samu na kunlemvukila masumu na beto, samu beto vuanda na dikoki ya kupesa yandi nsambudulu yina mendimama. Beto fuanikisa ‘kinsisikila’ (mutindu ya nsambudulu ya Bayuda) na ‘kedika’ na yau (mutindu ya nsambudulu ya Baklisto), mutindu mukanda ya Baebreo mesasila yau. Na kusalaka mutindu yina, beto lenda bakusa mbotembote tempelo ya kimpeve mpe yina yamemonisa samu na beto.

6. Yinki mutindu bavuandaka sadila tabernakle?

⁶ Mutindu ya nsambudulu ya Bayuda. Paulo vuandaka tubila tabernakle yina Mose salaka na mvula 1512 T.N.B. (Tala tablo “Mutindu ya nsambudulu ya Bayuda​—Mutindu ya nsambudulu ya Baklisto.”) Tabernakle vuandaka lokola  tenta yina Bayisaele vuandaka nata kisika nionso yina bavuandaka kuenda. Basadilaka yau bamvula pene na 500 tii ntangu tempelo tungamaka na Yerusaleme. (Kub. 25:8, 9; Kut. 9:22) ‘Tenta ya lukutakanu’ yango vuandaka kisika yina mebonga samu na Bayisaele, samu na kupusana penepene ya Nzambi mpe kupesa bankayilu na bau mpe nsambudulu na bau. (Kub. 29:43-46) Kasi, tabernakle vuandaka monisa diaka kima mosi ya mbote kuluta yina lombamaka yakuiza samu na Baklisto.

7. Yinki ntangu tempelo ya kimpeve kumaka diambu ya kedika?

⁷ Mutindu ya nsambudulu ya Baklisto. Tabernakle ya ntama vuandaka ‘kinsisikila ya mambu yina kele na dizulu,’ mpe yavuandaka monisa tempelo ya nene ya Yehova ya kimpeve. Paulo tubaka ti ‘tenta yayi mpenza [to, tabernakle] kele kifuani samu na ntangu yayi.’ (Ebr. 8:5; 9:9) Na yau ntangu yandi vuandaka sonikina Baebreo, tempelo ya kimpeve kumaka deja diambu ya kedika samu na Baklisto. Yatuluaka na mvula 29 ya N.B. Na mvula yango, Yesu bakaka mbotama, yandi tuluaka mafuta na nzila ya mpeve ya nlongo, mpe yandi bandaka kusala lokola ‘Nganga-nzambi ya nene yina meluta nene’ ya Yehova na tempelo ya kimpeve. c​—Ebr. 4:14; Bis. 10:37, 38.

8-9. Na kutadila Baebreo 7:23-27, yinki lusuasanu ya nene kele kati na banganga-nzambi ya nene ya Yisaele mpe Nganga-nzambi ya nene yina meluta nene, Yesu Klisto?

⁸ Mutindu ya nsambudulu ya Bayuda. Nganga-nzambi ya nene vuandaka monisi ya bantu na ntuala ya Nzambi. Arona nganga-nzambi ya nene ya ntete ya Yisaele, ponamaka na Yehova ntangu bazibulaka tabernakle. Kasi, mutindu kaka Paulo sasilaka yau, yalombaka ti ‘bantu mingi kuma banganga-nzambi na manima ya bayankaka, samu lufua vuandaka kanga bau nzila ya kutatamana kuvuanda banganga-nzambi.’ d (Tanga Baebreo 7:23-27.) Mpe lokola bavuandaka bantu ya kuzanga kukoka, yalombaka na banganga-nzambi yango bapesa bankayilu samu na masumu na bau mosi. Yau nde kele mpenza lusuasanu kati na banganga-nzambi ya nene ya Yisaele mpe Nganga-nzambi ya nene yina meluta nene Yesu Klisto.

⁹ Mutindu ya nsambudulu ya Baklisto. Nganga-nzambi ya nene Yesu Klisto kele ‘kisadi . . . ya tenta ya kedika yina Yehova salaka, kasi muntu ve.’ (Ebr. 8:1, 2) Paulo sasilaka ti ‘lokola [Yesu] kezingaka mvula na mvula, yakele ve na bantu yina kevingana yandi na kinganga-nzambi ya nene na yandi.’ Paulo buelaka diaka ti Yesu kele muntu yina ‘mekondua mvindu, yina kele ya kukabuana na bansumuki’ mpe ya kusuasana na banganga-nzambi ya nene ya Yisaele, ‘yandi kele ve na mfunu ya kupesa bankayilu konso kilumbu’ samu na masumu na yandi mosi. Ntangu yayi beto tadila balusuasanu yina kele kati na bameza ya nkayilu mpe bankayilu na mutindu ya nsambudulu ya Bayuda mpe na mutindu ya nsambudulu ya Baklisto.

10. Yinki vuandaka monisa bankayilu yina vuandaka pesama na meza ya nkayilu ya kuivre?

¹⁰ Mutindu ya nsambudulu ya Bayuda. Na nganda ya kukota ya tabernakle, yavuandaka na meza mosi ya nkayilu ya kuivre yina bavuandaka pesila Yehova bankayilu ya bibulu. (Kub. 27:1, 2; 40:29) Kasi, bankayilu yango lendaka katula ve masumu nionso ya bantu. (Ebr. 10:1-4) Bankayilu ya bibulu yina bavuandaka tatamana kupesa na tabernakle, vuandaka monisa nkayilu kaka mosi yina kekatula masumu nionso ya bantu.

11. Na yinki meza ya nkayilu Yesu kukipesaka yandi mosi lokola nkayilu? (Baebreo 10:5-7, 10)

¹¹ Mutindu ya nsambudulu ya Baklisto. Yesu zabaka ti Yehova tindaka yandi na ntoto samu na kupesa luzingu na yandi ya kimuntu lokola nkayilu samu na bantu. (Mat. 20:28) Na yau, na mbotama  na yandi, Yesu kukimonisaka yandi mosi samu na kusala luzolo ya Yehova. (Yoa. 6:38; Bag. 1:4) Yesu kukipesaka yandi mosi na zulu ya meza ya nkayilu yina vuandaka monisa ‘luzolo’ ya Nzambi samu Muana na yandi pesa nzutu na yandi ya kimuntu yina vuandaka ya kukoka lokola nkayilu. Yesu pesaka luzingu na yandi lokola nkayilu ‘mbala mosi samu na mvimbamvimba’ samu na kusumba, to kufuka samu na mvimbamvimba masumu ya konso muntu yina kena kumonisa kiminu na Klisto. (Tanga Baebreo 10:5-7, 10.) Ntangu yayi, beto tadila nsasulu ya bima yina vuandaka na kati ya tabernakle.

12. Nani lendaka kota na konso shambre ya tabernakle?

¹² Mutindu ya nsambudulu ya Bayuda. Tabernakle mpe tempelo yina tungamaka na manima na Yerusaleme, vuandaka mpenza mutindu mosi na kati. Yavuandaka na bitini zole na kati​—‘Kisika ya nlongo’ mpe ‘Kisika meluta nlongo’—​yina kabukaka na rido mosi yina bametungaka. (Ebr. 9:2-5; Kub. 26:31-33) Na kati ya Kisika ya nlongo yavuandaka na kima mosi ya wolo ya kutudila minda, meza ya nkayilu samu na kuyoka mpaka ya malasi, mpe meza mosi yina bavuandaka tula mampa ya kumonisa. Kaka ‘banganga-nzambi yina tuluaka mafuta’ vuandaka na yinsua ya kukota na kati ya Kisika ya nlongo samu na kusala kisalu na bau ya nlongo. (Kut. 3:3, 7, 10) Kisika meluta nlongo vuandaka na nkela mosi ya wolo ya luwawanu yina vuandaka monisa ti Yehova kele vana. (Kub. 25:21, 22) Kaka nganga-nzambi ya nene vuandaka na yinsua ya kuzengisa rido yango samu na kukuenda na Kisika meluta nlongo mbala mosi na mvula na Kilumbu ya kufuka masumu. (Levi 16:2, 17) Konso mvula, yandi vuandaka kota kuna na menga ya bibulu, samu na kufuka masumu na  yandi mosi, mpe ya dikanda ya mvimba. Nsukansuka, Yehova na nzila ya mpeve ya nlongo na yandi, pesaka nsasulu ya kedika ya bima yina vuandaka na kati ya tabernakle.​—Ebr. 9:6-8. e

13. Kisika ya nlongo mpe Kisika meluta nlongo ya tabernakle kena kumonisa yinki na nsambudulu ya Baklisto?

¹³ Mutindu ya nsambudulu ya Baklisto. Ndambu ya banlonguki ya Klisto tuluaka mafuta na nzila ya mpeve ya nlongo, mpe bakele na nguizani ya spesiale na Yehova. Baklisto 144 000 yango, kesala lokola banganga-nzambi na dizulu kintuadi na Yesu. (Kus. 1:6; 14:1) Kisika ya nlongo ya tabernakle kena kumonisa mutindu na bau ya kubutuka na kimpeve lokola bana ya Nzambi na ntangu bakele ntete awa na ntoto. (Bar. 8:15-17) Kisika meluta nlongo ya tabernakle kena kumonisa dizulu, kisika Yehova kevuandaka. ‘Rido’ yina kena kukabula Kisika ya nlongo mpe Kisika meluta nlongo, kena kumonisa nzutu ya Yesu ya kinsuni. Ntangu yandi vuandaka na nzutu ya kinsuni, yandi lendaka kota ve na dizulu lokola Nganga-nzambi ya nene yina meluta nene na tempelo ya kimpeve. Na kupesaka nzutu na yandi ya kinsuni lokola nkayilu samu na bantu, Yesu zibulaka nzila ya luzingu na dizulu samu na Baklisto nionso yina metulua mafuta na kimpeve. Bafueti bika nzutu na bau ya kinsuni, samu babaka n’sendo na bau na dizulu. (Ebr. 10:19, 20; 1 Bk. 15:50) Na manima ya kufutumuka na yandi, Yesu kotaka na Kisika meluta nlongo ya tempelo ya kimpeve, kisika yina nsukansuka Baklisto nionso yina metulua mafuta na kimpeve kekuiza kuta yandi.

14. Na kutadila Baebreo 9:12, 24-26, samu na yinki mutindu ya nsambudulu na tempelo ya nene ya kimpeve ya Yehova kele mbote kuluta mutindu ya nsambudulu ya Bayisaele?

¹⁴ Awa, beto lenda mona puelele mutindu nkubukulu ya Yehova samu na nsambudulu ya kuvedila, yina mesimbama na nkayilu ya nkudulu mpe kinganga-nzambi ya Yesu Klisto meluta nkubukulu ya kinganga-nzambi ya Yisaele ya ntama. Nganga-nzambi ya nene na Yisaele vuandaka kota na Kisika meluta nlongo yina mesalama na maboko ya bantu na menga ya bankayilu ya bibulu, kasi Yesu ‘kotaka mpenza na dizulu’ Kisika meluta nlongo na bisika nionso, samu na kumonana na ntuala ya Yehova. Kuna yandi monisaka valere ya luzingu na yandi ya muntu ya kukoka samu na beto, samu na ‘kukatula disumu na nzila ya nkayilu ya nzutu na yandi.’ (Tanga Baebreo 9:12, 24-26.) Nkayilu ya Yesu mepesa nlemvo ya masumu samu na mvimbamvimba. Mutindu beto zola longuka yau, yavuanda beto kele na kivuvu ya kuzinga na dizulu to na ntoto, beto nionso beto lenda sambila Yehova na tempelo na yandi ya kimpeve.

15. Banani vuandaka sala na lupangu ya tabernakle?

¹⁵ Mutindu ya nsambudulu ya Bayuda. Tabernakle vuandaka na lupangu mosi​—nganda mosi ya nene, kisika banganga-nzambi vuandaka kokisa biyekua na bau. Meza ya nkayilu ya nene ya kuivre, kisika bavuandaka yokila bankayilu vuandaka na kati ya lupangu, kintuadi na basen ya maza ya kuivre yina banganga-nzambi vuandaka sadila samu na kukikumisa bunkete tekila basala kisalu na bau ya nlongo. (Kub. 30:17-20; 40:6-8) Batungaka ntete ve tempelo, kasi yau diaka yavuandaka na lupangu ya nganda, kisika bantu yina vuandaka ve banganga-nzambi lendaka telema mpe kusambila Nzambi.

16. Banani kesalaka na konso lupangu ya tempelo ya kimpeve?

¹⁶ Mutindu ya nsambudulu ya Baklisto. Tekila bakuenda na dizulu kusala lokola banganga-nzambi kintuadi na Yesu, Baklisto yina metulua mafuta na kimpeve yina kele ntete awa na ntoto, kesalaka na kukuikama nionso na lupangu ya kati ya tempelo ya kimpeve. Basen ya nene yina vuandaka na tabernakle mpe na tempelo, kele kima mosi ya mfunu yina kena kubambula bau mutindu mosi na Baklisto nionso yankaka ti bafueti bikana ya kuvedila na makanisi mpe na kimpeve. Kasi, yinki kisika  ‘kimvuka ya nene ya bantu,’ yina kepesaka maboko na kukuikama nionso na bampangi ya Klisto yina metulua mafuta na kimpeve kesambilaka Yehova? Ntumua Yoane monaka bau ‘bametelema na ntuala ya kiti ya kimfumu,’ yina mekokana awa na ntoto na lupangu ya nganda kisika ‘bakena sadila [Nzambi] kisalu ya nlongo mpipa mpe muini na tempelo na yandi.’ (Kus. 7:9, 13-15) Beto kevuandaka na kiese mingi na diluaku yina beto kele na yau ya kuvuanda na kati ya nkubukulu ya Yehova samu na kupesa yandi nsambudulu ya kuvedila!

17. Beto kele na diluaku ya kupesa Yehova yinki bankayilu?

¹⁷ Bubu yayi, Baklisto nionso kele na diluaku ya kupesa bankayilu na Yehova na kusadilaka ntangu na bau, ngolo na bau, mpe bima na bau ya kinsuni samu na kupesa maboko na Kimfumu ya Nzambi. Mutindu Paulo tubilaka Baklisto ya Ebreo, beto lenda ‘pesa ntangu nionso na Nzambi nkayilu ya lokumu, yazola tuba, mbuma ya bambebu na beto, yina kezabisaka nkumbu na yandi na meso ya bantu.’ (Ebr. 13:15) Beto lenda monisa ti beto kesepelaka na diluaku na beto ya kusambila Yehova na kupesaka yandi bankayilu na beto yina meluta mbote.

18. Na kutadila Baebreo 10:22-25, yinki kele mua ndambu ya mambu yina beto fueti salaka ntangu nionso, mpe yinki kele mambu yina beto fueti zimbakana ata fioti ve?

¹⁸ Tanga Baebreo 10:22-25. Pene na nsuka ya mukanda na yandi na Baklisto ya Ebreo, Paulo metubila mambu yina beto fueti salaka ntangu nionso ntangu beto kena kusambila Yehova. Mambu yango kele kupusanaka penepene na Yehova na kisambu, kusamuninaka bantu yankaka nsangu ya mbote, kusanganaka kintuadi na kimvuka mpe kukindisaka bayankaka ‘mingi kuluta lokola [beto] kena kumona kilumbu [ya Yehova] kena kupusana.’ Pene na nsuka ya mukanda ya Kusonga, mbasi ya Yehova tubaka bampova yayi zole melanda samu na kubula nsoso: ‘Sambila Nzambi!’ (Kus. 19:10; 22:9) Beto zimbakana ata fioti ve kedika yayi ya mpinda yina metadila tempelo ya nene ya kimpeve ya Yehova mpe beto sepela na diluaku yina beto kele na yau ya kusambila Nzambi na beto ya nene!