1-2. Samu na yinki yakele mbote samu na beto na kulonguka disolo ya Samson?

 YINKI kekuizilaka nge na makanisi kana nge mekuwa nkumbu ya Samson? Kondua ntembe, nge kekanisaka na muntu mosi yina vuandaka na ngolo mingi. Yakele ya kedika. Kasi Samson bakaka banzengolo ya yimbi yina natinaka yandi mpasi ya ngolo. Atako plina, Yehova vuandaka tula dikebi na mambu nionso yina Samson salaka samu na kusadila Yandi, mpe Nzambi tulaka kifuani ya kukuikama ya Samson na kati ya Biblia samu na mambote na beto.

² Yehova sadilaka Samson samu na kukokisa mambu ya kukamua samu na kusadisa Yisaele, dikanda yina Yandi ponaka. Bankama ya bamvula na manima ya lufua ya Samson, Yehova tindaka ntumua Paulo na nzila ya mpeve ya nlongo, yandi kotisa nkumbu ya Samson na liste ya bantu yina vuandaka na kiminu ya ngolo. (Ebr. 11:32-34) Kifuani ya Samson lenda kindisa beto. Yandi tudilaka Yehova ntima, ata na ntangu ya mpasi. Na disolo yayi beto ketubila malongi yina beto lenda baka na kifuani ya Samson, mpe mutindu kifuani na yandi lenda kindisa beto.

3. Yinki kiyekua Samson bakaka?

³ Ntangu Samson butukaka, Bafilistia vuandaka yadila dikanda ya Yisaele mpe kuniokola yau. (Baz. 13:1) Bantu ya Yisaele vuandaka niokuama mingi samu Bafilistia vuandaka bantu ya kinkesi mpenza. Yehova ponaka Samson ‘samu na kuvuluza Yisaele na maboko ya bantu ya Filistia.’ (Baz. 13:5) Yavuandaka kiyekua mosi ya mpasi! Samu na kukokisa kiyekua yango ya mpasi, yalombaka Samson tudila Yehova ntima.

4. Yinki mutindu Yehova sadisaka Samson samu yandi vuka na maboko ya Bafilistia? (Bazuzi 15:14-16)

⁴ Beto tadila kifuani mosi yina kena kumonisa mutindu Samson  vuandaka tudila Yehova ntima mpe lusadusu yina Nzambi pesaka yandi. Na diluaku mosi, kimvuka mosi ya basoda ya Bafilistia kuizaka kanga Samson na Lehi, kondua ntembe na Yudea. Bantu ya Yudea vuandaka banga, na yau babakaka nzengolo ya kupesa Samson na maboko ya bambeni. Bantu ya dikanda ya Samson kangaka yandi na bansinga zole mpe banataka yandi na bantu ya Filistia. (Baz. 15:9-13) Kasi, ‘mpeve ya Yehova pesaka [Samson] ngolo’ mpe yandi zengaka bansinga yango. Na manima, yandi ‘monaka kivisi ya mashuare ya mpunda ya bakala,’ yandi lokotaka yau, mpe yandi sadilaka yau samu na kufua babakala 1 000 ya Bafilistia!​—Tanga Bazuzi 15:14-16.

5. Na yinki mutindu kusadila kivisi ya mashuare ya mpunda monisaka ti Samson vuandaka tudila Yehova ntima?

⁵ Samu na yinki Samson sadilaka kivisi ya mashuare ya mpunda ya bakala? Yavuandaka kisadulu mosi yina bavuandaka sadila ve samu na kunuana. Kondua ntembe Samson zabaka ti yandi kenunga Bafilistia na lusadusu ya Yehova, yavuanda na yinki kisadulu yandi kesadila samu na kunuana. Ya kedika, bakala yango ya kukuikama sadilaka kima yina monanaka vana samu na kukokisa luzolo ya Yehova. Yakele puelele ti, Samson nungaka bantu yango nionso samu yandi tudilaka Yehova ntima.

6. Yinki dilongi beto lenda baka na Samson, ntangu beto kena kukokisa biyekua na beto ya teokrasi?

⁶ Beto diaka, Yehova lenda pesa beto ngolo ya kukokisa biyekua na beto, ata yina kena kumonana mpasi na kukokisa. Nzambi lenda sala yau na mutindu yina lenda kamuisa beto. Tula ntima ti, Yehova yina pesaka Samson ngolo, kesadisa nge na kusala luzolo na Yandi kana nge kena kutula ntima ti Yandi kesadisa nge.​—Bin. 16:3.

7. Yinki kifuani kena kumonisa mfunu ya kusosa lutuadusu ya Yehova?

⁷ Bampangi mingi ya banketo mpe ya babakala yina kepesaka maboko samu na baproje ya kutunga bisika na beto ya nsambudulu monisaka ti baketudilaka Yehova ntima. Na ntama, mbala mingi bampangi vuandaka sala mpe kutunga mingi Bayinzo ya Kimfumu na beto ya yimpa mpe bayinzo yankaka ya teokrasi. Kasi, lokola bantu mingi kena kubaka mbotama,  yalombaka nkubukulu na beto sala bansobolo. Bampangi yina ketuadisaka beto sambilaka samu na kulomba lutuadusu ya Yehova mpe bamekaka mayele ya yimpa, na kifuani, kusumba bayinzo mpe kubongisa yau. Robert, yina mesala na baproje na beto mingi ya kutunga na yinza na bamvula yayi meluta metuba, “Na ebandeli, yavuandaka pete ve samu na bantu mingi na kumesana na mayele yango ya yimpa.” Yandi mebuela: “Yavuandaka mpenza ya kusuasana na mutindu yina beto vuandaka sadila bamvula mingi na ntuala. Kasi bampangi vuandaka pene na kumesana na mayele ya yimpa, mpe yamonanaka puelele ti Yehova kena kusakumuna bansobolo yango.” Yakele kaka kifuani mosi yina kena kumonisa mutindu Yehova kena kutuadisa bisadi na yandi samu na kukokisa luzolo na yandi. Beto fueti kukiyuvusaka mbala na mbala, ‘Munu kesosaka lutuadusu ya Yehova mpe munu kevuandaka pene ya kusala bansobolo samu na kusadila yandi na mutindu meluta mbote?’

8. Yinki Samson salaka na diluaku mosi ntangu yandi vuandaka na nsatu ya maza?

⁸ Nge lenda kanisa mambu yankaka ya kukamua yina Samson salaka. Yandi kufuaka nkosi, mpe na manima yandi kufuaka babakala 30 na mbanza ya Ashkeloni na Filistia, na maboko na yandi mosi. (Baz. 14:5, 6, 19) Samson zabaka ti yandi lendaka sala ve mambu ya mutindu yina kondua lusadusu ya Yehova. Yau monanaka puelele na diluaku mosi ntangu yandi kumaka na nsatu ya maza ya ngolo na manima ya kufua Bafilsitia 1 000. Yinki yandi salaka? Na kisika ya kukitudila ntima samu yandi sosa maza ya kunua, yandi belelaka Yehova samu yandi lomba yandi lusadusu.​—Baz. 15:18.

9. Yinki mutindu Yehova pesaka mvutu na kisambu ya Samson? (Bazuzi 15:19)

⁹ Yehova pesaka mvutu na lusadusu yina Samson lombaka yandi na kusalaka kimangu ya kubimisa maza. Ntangu Samson kunuaka yau, ‘ngolo na yandi vutukaka mpe yandi bakaka diaka kibakala.’ (Tanga Bazuzi 15:19.) Yamemonana ti, source yango ya maza tatamanaka kuvuanda bamvula mingi na manima ntangu mbikudi Samuele sonikaka mukanda ya Bazuzi na nzila ya mpeve ya nlongo. Bayisaele yina monaka maza yango vuandaka bambuka ti Yehova kesadisaka bisadi na yandi ya kukuikama ntangu bakele na nsatu ya lusadusu, kana bametudila yandi ntima.

10. Yinki beto fueti sala samu na kubaka lusadusu ya Yehova? (Tala diaka foto.)

¹⁰ Beto diaka beto fueti sosa lusadusu ya Yehova yavuanda yinki makoki beto kele na yau to yavuanda yinki mambu beto mesalaka na kisalu na yandi. Beto fueti ndima na kumikitisa nionso ti samu beto nunga, beto fueti tudila Yehova ntima. Mutindu kaka Samson bakaka ngolo ntangu yandi kunuaka maza yina Yehova pesaka yandi, beto diaka beto fueti ndima lusadusu ya Yehova samu na kubikana ya kukuikama na yandi.​—Mat. 11:28.

11. Yinki mutindu beto lenda tudila Yehova ntima samu na kulomba lusadusu? Pesa kifuani.

¹¹ Beto tadila kifuani ya Aleksey, mosi ya bampangi na beto ya Russie, yina kena kukanga ntima na minioko ya ngolo. Yinki sadisaka yandi na kukanga ntima na bampasi yango? Yandi mpe nketo na yandi vuandaka na mumeseno ya mbote ya kimpeve. Yandi metuba: “Munu kesalaka nionso samu na kusala ndongokolo na munu mosi mpe kutanga Biblia konso kilumbu. Konso sunka, munu mpe nketo na munu, beto ketubilaka kikapu ya kilumbu mpe beto kesambilaka kintuadi.” Yinki yamelonga beto? Na kisika ya kukitudila ntima, beto fueti tudila Yehova ntima. Na yinki mutindu? Na kusalaka mbala na mbala mambu yina kekumisa kiminu na beto ngolo. Na kifuani, na kutangaka Biblia,  na kusambilaka, na kukuendaka na balukutakanu mpe na kukuendaka na kisalu ya kusamuna. Na ndambu na yandi, Yehova kesakumuna mingi bangolo na beto samu na kusadila yandi. Yandi pesaka Samson ngolo, mpe ya kedika Yandi lenda pesa beto ngolo.

12. Yinki nzengolo ya yimbi Samson bakaka, mpe na yinki mutindu nguizani na yandi na Dalila suasanaka na yina ya banketo yankaka?

¹² Samson vuandaka muntu ya kukondua kukoka lokola beto, na yau na bantangu yankaka yandi vuandaka baka banzengolo ya yimbi. Nzengolo mosi yandi bakaka natinaka yandi mambu ya mpasi mpenza. Na manima ya kusala lokola zuzi samu na mua ntangu, Samson ‘zolaka nketo mosi na lubuaku ya Soreki, nkumbu na yandi Dalila.’ (Baz. 16:4) Na ebandeli, Samson zolaka kuela nketo mosi ya Filistia, kasi ‘Yehova muntu pusaka’ Samson na kukuela nketo yango, samu yandi ‘vuandaka sosa diluaku ya kunuanisa bantu ya Filistia.’ Na manima, Samson kuendaka vuanda na yinzo ya nketo mosi ya ndumba na mbanza ya Gaza na Filistia. Na diluaku yango, Nzambi pesaka Samson ngolo ya kukatula baporte ya kukota ya mbanza yango, yasalaka ti yakitisa ngolo ya mbanza yango. (Baz. 14:1-4; 16:1-3) Kasi kondua ntembe, Dalila vuandaka Muyisaele, na yau dikuela na yandi na Samson vuandaka ve diluaku ya kunuana na bantu ya Filistia.

13. Yinki Dalila salaka Samson?

¹³ Dalila ndimaka ntalu ya mbongo mingi na Bafilistia samu na kuteka Samson. Mbala yankaka lokola Samson zolaka yandi mingi, yandi vuandaka ve na dikoki ya kubakusa mambu yina Dalila vuandaka na nsatu ya kusala. Yavuanda mutindu yina to ve, Dalila vuandaka lomba Samson mbala na mbala yandi tubila yandi  kisika ngolo na yandi vuandaka katuka, mpe nsukansuka Samson tubilaka yandi. Diambu ya kiadi, nzimbala ya Samson salaka ti yandi zimbisa ngolo na yandi mpe Nzambi bika ndima yandi diaka samu na mua ntangu.​—Baz. 16:16-20.

14. Yinki mambu kuminaka Samson lokola yandi tudilaka Dalila ntima?

¹⁴ Samson kutanaka na mambu ya mpasi samu yandi tudilaka Dalila ntima na kisika ya kutudila Yehova ntima. Bafilistia kangaka Samson mpe bakufuaka yandi meso. Batulaka yandi na buloko na Gaza, kisika yina yandi katudilaka ntete baporte ya mbanza, mpe bakumisaka yandi nanga ya kunika bambuma. Na manima banataka Samson na mosi ya bafeti na bau. Bavuandaka pesa nkayilu ya nene na nzambi na bau Dagoni, samu bavuandaka kanisa ti yandi sadisaka bau samu bakanga Samson. Bakatulaka Samson na buloko mpe banataka yandi na feti samu na ‘kusekisa’ bantu​—samu basekanina yandi.​—Baz. 16:21-25.

15. Yinki mutindu Samson monisaka ti yandi vuandaka tudila diaka Yehova ntima? (Bazuzi 16:28-30) (Tala foto ya kuvertire.)

¹⁵ Samson salaka nzimbala ya nene, kasi yandi tatamanaka kusadila Yehova. Yandi vuandaka sosa diluaku ya kukokisa kiyekua yina Nzambi pesaka yandi ya kunuanisa Bafilistia. (Tanga Bazuzi 16:28-30.) Samson lombaka Yehova: ‘Bika ti munu vutula yimbi na bantu ya Filistia.’ Nzambi ya kedika pesaka mvutu na kisambu ya Samson mpe yandi vutudilaka yandi ngolo na yandi na nzila ya kimangu. Na diluaku yango, Samson kufuaka bantu ya Filistia mingi kuluta bantu yina yandi kufuaka na ntuala.

16. Yinki dilongi beto lenda baka na nzimbala ya Samson?

¹⁶ Atako Samson kutanaka na mambu ya mpasi samu na nzimbala na yandi, kasi yandi lembaka ve kusala luzolo ya Yehova. Ata kana beto mesala nzimbala mosi, yina kena lomba basemba beto to beto zimbisa kiyekua mosi, beto fueti lemba ve kusadila Yehova. Zaba ti, Yehova kevuandaka pene ya kunlemvukila. (Nk. 103:8-10) Atako banzimbala na beto, Yehova lenda pesa beto ngolo ya kusala luzolo na yandi mutindu yandi salaka na Samson.

17-18. Samu na yinki kifuani ya Michael kena kukindisa nge? (Tala diaka foto.)

¹⁷ Beto tadila kifuani ya ntuenia mosi ya bakala na nkumbu ya Michael. Yandi kukipesaka na kisalu ya Yehova, yandi vuandaka sala lokola nsadisi na kisalu mpe lokola mpasudi nzila ya ngonda na ngonda. Diambu ya kiadi, yandi salaka  nzimbala mosi, yina salaka ti yandi zimbisa biyekua na yandi na kimvuka. Yandi metuba, “Na ntangu yango, mambu vuandaka tambula mbote na kisalu na munu samu na Yehova. Na mbala mosi, munu kukimonaka lokola munu mekuenda tuta kibaka mosi ya babriki. Munu sala kanisa ata fioti ve ti Yehova lenda sundola munu, kasi munu vuandaka kukiyuvusa kana nguizani na munu na Yehova lendaka vuanda diaka mbote to kana munu kevuanda diaka na dikoki ya kusadila yandi na kimvuka mutindu munu vuandaka sadila yandi.”

¹⁸ Diambu ya kiese, Michael lembaka ve kusadila Yehova. Yandi mebuela: “Munu vuandaka tula makanisi na munu na kubongisa nguizani na munu na Yehova na kuzibudilaka yandi ntima na munu mbala na mbala na kisambu, na kulongukaka, mpe na kuyindulaka na mpinda.” Na manima, Michael vutukilaka biyekua na yandi na kimvuka. Bubu yayi, yandi kena kusala lokola nkulutu mpe mpasudi nzila ya ngonda na ngonda. Yandi metuba: “Lusadusu mpe lukindusu yina munu bakaka, mingimingi na nzila ya bankulutu, sadisaka munu na kuzaba ti Yehova kena kutatamana kuzola munu. Munu lendaka sala diaka na kimvuka na kikansasa ya kuvedila. Diambu yango longaka munu ti Yehova kenlemvukilaka konso muntu yina mebalula mpenza ntima.” Beto lenda tula ntima ti beto diaka Yehova kesadila beto mpe kesakumuna beto ata kana beto salaka banzimbala, kana beto kena kusala nionso yina beto lenda samu na kubongisa banzila na beto mpe kutatamana kutudila yandi ntima.​—Nk. 86:5; Bin. 28:13.

19. Yinki mutindu kifuani ya Samson mekindisa nge?

¹⁹ Na disolo yayi, beto metadila ndambu ya mambu ya kitoko na disolo ya luzingu ya Samson. Yandi vuandaka ve muntu ya kukoka; kasi, yandi lembaka ve kusadila Yehova, ata na manima ya kusala nzimbala na yandi na Dalila. Mpe Yehova tatamanaka kusadila yandi. Nzambi sadilaka diaka Samson na mutindu ya kukamua. Yehova tatamanaka kutadila Samson lokola muntu ya kiminu ya ngolo, na kutulaka yandi na liste ya bantu ya kiminu yina kele na Baebreo kikapu 11. Yakele diambu ya kukindisa kuzaba ti beto kesadilaka Tata mosi ya nzola yina kele na dizulu, yina kevuandaka na nsatu ya ngolo ya kupesa beto ngolo, mingimingi ntangu beto kele ya kulemba! Na yau mutindu mosi na Samson, beto fueti lombaka Yehova: ‘Kanisa munu, pardon pesa munu ngolo.’​—Baz. 16:28.