1. Yinki kele ‘kiyenge ya Nzambi’ mpe yinki mambote beto kebakaka kana beto kele na yau? (Bafilipi 4:6, 7)

 YAKELE na mutindu mosi ya kiyenge yina bantu ya yinza zaba ve. Yakele ‘kiyenge ya Nzambi,’ kiyenge yina kekatukaka na kuvuandaka na nguizani ya mbote na Tata na beto ya dizulu. Ntangu beto kele na kiyenge ya Nzambi, beto kekukimonaka beto kele na luvuvamu. (Tanga Bafilipi 4:6, 7.) Beto kesepelaka kuvuanda na nguizani ya mbote na bantu yina kezolaka yandi. Beto kesepelaka diaka kuvuanda na nguizani ya mbote na ‘Nzambi ya kiyenge.’ (1 Te. 5:23) Kana beto mezaba, beto kena kutula ntima, mpe beto kena kuzitisa Tata na beto, Nzambi ya kiyenge lenda pesa kiyenge na ntima na beto yina kena kutungisama ntangu beto kena kukutana na mambu ya mpasi.

2. Samu na yinki beto lenda kukindimisa ti yalenda salama beto vuanda na kiyenge ya Nzambi?

² Yalenda salama ti beto vuanda na kiyenge ya Nzambi ntangu beto kena kukutana na mambu ya mpasi lokola bamaladi ya yimbi, bisumbula ya nene, bamvita ya bana buala, to mikakatano? Mosimosi ya mambu yango lenda bangisa beto ngolo. Kasi Yesu pesaka banlonguki na yandi dilongi ti: ‘Beno bika ve bantima na beno tungisama mpe beno bika ve ti yalemba samu na kubanga.’ (Yoa. 14:27) Diambu ya kiese kele, bampangi ya babakala mpe ya banketo landaka dilongi ya Yesu. Na lusadusu ya Yehova, bavuandaka na dikoki ya kuvuanda na kiyenge ntangu bavuandaka kutana na bampasi ya ngolo.

3. Yinki mutindu maladi ya yimbi (épidémie) lenda katula kiyenge na beto?

³ Épidémie to maladi ya yimbi lenda soba na mbala mosi mambu nionso na luzingu ya bantu. Beto tadila mambu yina COVID-19  mebimisina bantu mingi. Lapolo mosi memonisa ti kuluta katikati ya bantu tubaka ti bavuandaka baka diaka ve pongi na ntangu ya maladi yango ya yimbi. Maladi yango ya yimbi buelaka diaka ntalu ya bantu yina kena kukitungisa, kuniokuama na makanisi, kusadila malavu mpe drogi na mutindu ya yimbi, kinkesi na dibuta, mpe ntalu ya bantu yina kena kusosa kukivonda. Kana maladi mosi ya yimbi mebima, yinki mutindu nge lenda nunga kutungisama mpe kubaka kiyenge ya Nzambi?

4. Samu na yinki kuzaba mbikudulu ya Yesu na yina metadila bilumbu ya nsuka kenatinaka beto kiyenge?

⁴ Yesu samunaka ti na bilumbu ya nsuka, bamaladi ya yimbi, to bamaladi yina kemuanganaka kevuanda ‘na bisika ya mutindu na mutindu.’ (Luka 21:11) Na yinki mutindu kuzaba yau kenatinaka beto kiyenge? Bamaladi ya yimbi kekamuisaka beto ve. Beto kezabaka ti mambu yango kena kusalama mutindu kaka Yesu tubaka yau. Na yau, beto kelanda malongi yina Yesu pesaka samu na bantu yina kena kuzinga na bilumbu ya nsuka: ‘Beno keba, beno vuanda na somo ve.’—Mat. 24:6.

5. (a) Na nguizani na Bafilipi 4:8, 9, yinki beto fueti tula na bisambu ntangu beto kena kukutana bamaladi ya yimbi? (b) Yinki mutindu kuwa baanrejistrema ya Biblia lenda natina beto mambu ya mbote?

⁵ Maladi ya yimbi lenda sala ti beto kukitungisa mpe beto banga ngolo. Yau nde kuminaka mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Desi. b Na manima ya lufua ya papa leki na yandi, ya mpangi na yandi ya dibuta, mpe ya munganga na yandi na maladi ya COVID-19, yandi vuandaka banga ti yandi lenda baka maladi yango mpe na manima kupesa yau na mama na yandi yina mepusana na bamvula. Yandi vuandaka kukitungisa diaka ti maladi yango ya yimbi lenda sala ti yandi zimbisa kisalu na yandi, na yau yandi vuandaka kukiyuvusa yinki mutindu yandi kesumba bima ya kudia mpe kufutila yinzo. Yandi vuandaka kukitungisa mingi samu na mambu yango mpe yasalaka ti yandi kondua pongi na mpipa. Kasi Desi bakaka diaka kiyenge na yandi. Yinki mutindu? Yandi sambilaka na ntima ya mvimba ti Yehova sadisa yandi yandi vuanda na kiyenge mpe na makanisi ya mbote. (Tanga Bafilipi 4:8, 9.) Yandi vuanda kuwa Yehova kena ‘kutuba’ na yandi na nzila ya baanrejistrema ya bampova ya Biblia. Yandi metuba, “Bandinga ya kiyenge ya bantu yina vuandaka tuba pesaka munu kiyenge na makanisi mpe yabambulaka munu ti Yehova ketudilaka munu dikebi.”—Nk. 94:19.

6. Yinki mutindu ndongokolo na nge mosi mpe balukutakanu ya kimvuka kesadisa nge?

⁶ Na ntangu ya maladi ya yimbi, beto kevuandaka ve ntangu nionso na dikoki ya kusala mambu yina beto memesanaka kusala, kasi kubika ve nzila ti yapekisa nge kusala bandongokolo na nge mosi to kukuenda na balukutakanu. Masolo ya luzingu yina kele na mikanda mpe bavideo na beto kebambula nge ti yakele na bampangi ya babakala mpe ya banketo yina kena kutatamana kubikana ya kukuikama atako bakena kukutana na mambu ya mpasi ya mutindu yina. (1 Pi. 5:9)  Balukutakanu kesadisa nge nge kanisa na mambu ya kukindisa yina kele na kati ya Biblia. Yakepesa nge diaka diluaku ya kukindisa bantu yankaka mpe yakekindisa diaka nge mosi. (Bar. 1:11, 12) Ntangu nge kena kukanisa na mutindu Yehova sadisaka bisadi na yandi ntangu bavuandaka na maladi, na kubanga, to samu bavuandaka bau mosi, kiminu na nge kekindusua mpe nge kendimisama diaka ti yandi kesadisa diaka nge.

7. Yinki dilongi nge lenda baka na kifuani ya ntumua Yoane?

⁷ Sala ngolo samu na kusolola na bampangi na nge ya banketo mpe ya babakala. Maladi ya yimbi lenda lomba beto tanina distanse ata kana beto kele kintuadi na bampangi na beto Baklisto. Na bantangu ya mutindu yina beto lenda kukimona mutindu mosi na ntumua Yoane. Yandi vuandaka na nsatu ya kumona nkundi na yandi Gayusi mbunzu na mbunzu. (3Yn 13, 14) Kasi, Yoane vuandaka zaba ti yandi lenda mona ve Gayusi samu na mua ntangu. Na yau, Yoane salaka yina yandi vuandaka na dikoki ya kusala; yandi sonikinaka Gayusi letre. Kana nge kele ve na dikoki ya kukuenda kutana na bampangi na nge mbunzu na mbunzu, meka kusolola na bau na nzila ya telefone, ya zoom, to sonikina bau bamesaje. Kana nge kena kusolola mbala na mbala na bampangi na nge Baklisto, nge kekukimona ve ti nge kele kaka nge mosi mpe nge kevuanda na kiyenge. Salaka ngolo samu na kusolola na bankulutu kana nge kena kukitungisa, mpe ndima balukindusu na bau ya nzola.—Yez. 32:1, 2.

8. Yinki mutindu kisumbula lenda katula kiyenge na nge?

⁸ Kana nge mekutanaka deja na mambu lokola kufuluka ya maza, kuningana ya ntoto, to kubima ya tiya mosi, nge lenda tungisama ngolo samu na ntangu ya yinda na manima ya bisumbula yango. Kana nge mefuilaka muntu yina nge vuandaka zola mingi, to bima na nge bebisamaka, nge lenda kukimona nge mekondua mpenza kivuvu, to kuvuanda na nganzi. Yazola monisa ve ti nge kele muntu yina kezolaka bima ya kinsuni to nge mekondua kiminu. Nge kutanaka na mambu ya mpasi mpe bantu yankaka lenda kukivingila ti nge sala mambu ya yimbi. (Yobi 1:11) Kasi, na ntangu yina nge mekutana na mambu ya mpasi, nge lenda vuanda kaka na kiyenge. Yinki mutindu?

9. Yinki Yesu tubaka samu na kubongisa beto na bisumbula?

⁹ Kanisa na mambu yina Yesu samunaka. Bantu yankaka kekanisaka ti kisumbula lenda kumina bau ata fioti ve, kasi beto mezaba ti bisumbula kevuanda mingi na ntangu na beto, mpe ndambu kati na yau lenda kumina beto. Yesu tubilaka banlonguki na yandi ti ‘kuningana ya ngolo ya ntoto’ mpe bisumbula yankaka kebima tekila nsuka kuiza. (Luka 21:11) Yandi samunaka diaka ti ‘kikadulu ya kubuka bansiku’ kevuanda, yau beto kena kumona bubu yayi, na kifuani beto kena kumona bantu ya kimpumbulu, kinkesi, mpe bateroriste. (Mat. 24:12) Yesu tubaka ata fioti ve ti mambu yango ya mpasi kekumina kaka bantu yina Yehova mesundolaka. Kutu, bisadi mingi ya Yehova kena kukutana na bisumbula. (Yez. 57:1; 2 Bk. 11:25) Yehova lenda sala ve kimangu samu na kutanina beto na bisumbula nionso, kasi yandi kepesa beto yina beto kele na yau nsatu samu na kutanina kiyenge.

10. Samu na yinki kukibongisa samu na kisumbula banda bubu yayi kemonisaka ti beto kele na kiminu? (Bingana 22:3)

¹⁰ Yakevuanda pete samu na beto beto tanina kiyenge kana kisumbula ya kintulumukina mebima kana beto kubamaka na ntuala samu na yau. Kasi kukibongisa zola monisa beto mekondua kiminu na Yehova? Ve. Kutu, kukibongisa samu na kivonza kena kumonisa ti beto kena kutula kiminu na makoki na yandi ya kutanina beto. Yinki mutindu? Mpova ya Nzambi kena kulonga beto beto kukibongisa samu na bisumbula yina lenda bima. (Tanga Bingana 22:3.) Mpe na nzila ya masolo ya bazulunalo, balukutakanu ya kimvuka, mazayisu yina nkubukulu ya Nzambi keluengisaka beto  mbala na mbala samu beto kukibongisa samu na kisumbula. c Beto ketudilaka Yehova ntima? Kana ee, beto kesadila malongi yango banda bubu yayi—tekila kisumbula ya nene salama.

11. Yinki dilongi nge mebaka na kifuani ya Margaret?

¹¹ Beto tadila kifuani ya mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Margaret. Bamfumu ya Leta lombaka yandi yandi katuka na yinzo na yandi na manima ya kuyokana ya mfinda mosi na kizunga yina yandi vuandaka. Lokola bantomabilu vuandaka mingi mpe yakangaka nzila, ata muntu mosi ve vuandaka na dikoki ya kukuenda kisika yankaka. Muisi ya ndombe vuandaka mingi, mpe Margaret vuandaka ve na dikoki ya kukatuka na ntomabilu na yandi. Kasi, yandi vukaka samu yandi kukibongisaka. Na kati ya saki na yandi yina yandi bongisaka samu na bivonza, yandi lundaka karte mosi yina yandi lendaka sadila samu na kumona nzila yankaka samu na kukatuka na kizunga na bau. Kutu, yandi vuandaka kuenda nata ntomabilu na nzila yango tekila kutu kisumbula salama samu yandi zaba kunata ntomabilu mbote kana kilumbu yankaka kisumbula ya nene mesalama. Lokola Margaret kukibongisaka, yandi vukaka na kisumbula yango.

12. Samu na yinki beto kezitisaka malako yina kepesamaka samu na kutanina beto?

¹² Samu na kutanina beto mpe kutanina bantu yankaka, bamfumu ya Leta lenda lomba beto beto zitisa couvre-feu mosi, beto katuka kisika mosi, to beto zitisa malako yankaka. Bantu yankaka kezitisaka mbala mosi ve to bakevutulaka mambu manima samu bakevuandaka ve na nsatu ya kubika bima na bau. Yinki mutindu Baklisto kesalaka? Biblia metubila beto ti: ‘Samu na mfumu, beno zitisa bankubukulu nionso ya bantu, yavuanda ntinu samu yandi kele mfumu, to baguvernere lokola kaka yandi metindaka bau.’ (1 Pi. 2:13, 14) Nkubukulu ya Nzambi diaka ketindaka malako samu na kutanina beto. Bakebambulaka beto mbala na mbala beto pesaka bankulutu banimero mpe baadresi na beto yina mebonga samu bavuanda na dikoki ya kusosa beto na ntangu ya kisumbula ya nene. Nge mepesaka yau deja? Beto lenda baka diaka malako na diambu metadila kukitanina na kisika yina beto kele, kukatuka kisika mosi, mpe kubaka lusadusu ya bampangi to kuzaba mutindu mpe ntangu ya kupesa bantu yankaka lusadusu. Kana beto memanga kuzitisa, beto lenda tula luzingu na beto mosi mpe luzingu ya bankulutu na kivonza. Kuzimbakana ve ti babakala yango ya kukuikama kekengaka samu na beto. (Ebr. 13:17) Margaret tubaka, “Munu kendimaka mpenza ti  kuzitisa malako ya bankulutu mpe ya nkubukulu taninaka luzingu na munu.”

13. Yinki pesaka Baklisto mingi yina bikaka bisika na bau ya kuvuanda kiese mpe kiyenge?

¹³ Bampangi mingi ya babakala mpe ya banketo yina bikaka bayinzo na bau samu na bisumbula to bamvita ya bana buala, basalaka nionso yina balenda samu na kumesana na luzingu ya yimpa yina bakumaka na yau mpe kusala diaka mingi na kisalu ya Yehova. Mutindu mosi kaka na Baklisto ya siekle ya ntete yina panzanaka samu na mikakatano, baketatamanaka ‘kuzabisa nsangu ya mbote ya mpova.’ (Bis. 8:4) Kusamuna sadisaka bau batula makanisi na Kimfumu ya Nzambi atako bavuandaka kutana na mambu ya mpasi. Yau salaka ti batanina kiese mpe kiyenge na bau.

14. Yinki mutindu mikakatano lenda katula kiyenge na beto?

¹⁴ Ntangu beto kena kukutana na mikakatano beto lenda zimbisa mambu mingi yina kesadisaka beto samu beto vuanda na kiyenge. Beto kevuandaka na kiese ntangu beto kena kukutakana kintuadi kondua bapekisa beto, ntangu beto kena kusamuna mutindu beto memesanaka, mpe beto kena kutatamana kusala mambu yina beto memesanaka kusala kondua kubanga ti bakekanga beto. Kana beto kele diaka ve na kimpuanza ya kusala mambu yango, beto lenda banda kutungisama, mpe kubanga samu na mambu yina kesalama na manima. Kukimona mutindu yina kele yimbi ve. Kasi, beto fueti keba. Yesu monisaka ti mikakatano lenda sala ti banlonguki na yandi bula dibaku. (Yoa. 16:1, 2) Na yau, yinki mutindu beto lenda tanina kiyenge na beto ntangu beto kena kukutana na mikakatano?

15. Samu na yinki beto fueti banga ve mikakatano? (Yoane 15:20; 16:33)

¹⁵ Mpova ya Nzambi metubila beto: ‘Bantu nionso yina kele na nsatu ya kuvuanda na luzingu ya kukangama na Nzambi na bumosi na Klisto Yesu bau diaka bakeniokuama.’ (2 Tm. 3:12) Mpangi mosi ya bakala na nkumbu ya Andrei vuandaka na mukakatano ya kundima ti bisadi nionso ya Yehova kekutana na mikakatano na manima ya kupekisama ya kisalu na beto na buala na bau. Yandi vuandaka kanisa mutindu yayi: ‘Bambangi ya Yehova kele mingi awa. Yinki mutindu bamfumu ya Leta lenda kanga beto nionso?’ Na kisika ya kuvuanda na kiyenge, kukanisa mutindu yina salaka ti Andrei tungisama ntangu nionso. Bampangi yankaka bikaka mambu yango na maboko ya Yehova mpe bavuandaka kanisa ve ti balenda kanga bau ve. Bavuandaka zaba ti balenda kanga bau, kasi bavuandaka kukitungisa mingi ve lokola Andrei.  Na yau yandi landaka mutindu na bau ya kukanisa mpe yandi tudilaka Nzambi ntima ya mvimba. Yazingilaka ve, yandi kukimonaka ti yandi mebaka kiyenge, mpe bubu yayi yandi kele na kiese atako bampasi. Yalenda vuanda mutindu mosi samu na beto. Ntangu Yesu tubilaka beto ti beto kekutana na mikakatano, yandi ndimisaka beto diaka ti beto lenda bikana ya kukuikama.—Tanga Yoane 15:20; 16:33.

16. Yinki malako beto kevuandaka na yau nsatu samu na kuzitisa na ntangu ya mikakatano?

¹⁶ Ntangu bamepekisa kisalu na beto, beto lenda baka malako na nzila ya filiale mpe ya bankulutu. Yakepesamaka samu na kutanina beto, samu na kundimisama ti beto kena kutatamana kubaka madia ya kimpeve, mpe kusadisa beto beto tatamana kusamuna kana diluaku memonika. Nge kesalaka nionso yina nge lenda samu na kuzitisa malako yina nge kebakaka, ata kana nge kena kubakusa ve mfunu yina bamepesila yau. (Yak. 3:17) Diaka, kutuba ata fioti ve mambu yina metadila bampangi na beto to mambu yina metadila bisalu ya kimvuka na bantu yina kele ve na yinsua ya kuzaba bau.—Lon. 3:7.

17. Mutindu mosi na bantumua na siekle ya ntete, yinki nzengolo beto mebaka?

¹⁷ Mosi ya bamfunu ya ngudi yina Satana kenuanisaka bisadi ya Nzambi kele samu ‘bakele na kisalu ya kupesa kimbangi samu na Yesu.’ (Kus. 12:17) Kubika ve Satana mpe yinza na yandi bangisa nge. Kusamuna mpe kulonga atako mikakatano kenatinaka beto kiese mpe kiyenge. Na siekle ya ntete ntangu bamfumu ya Bayuda pekisaka kisalu ya kusamuna, babakala yango ya kukuikama ponaka kuzitisa Nzambi. Batatamanaka kusamuna mpe kisalu yango natinaka bau kiese. (Bis. 5:27-29, 41, 42) Kasi, ntangu kisalu na beto mepekisama, beto fueti kenga ntangu beto kena kusamuna. (Mat. 10:16) Kasi kana beto kena kusala nionso yina beto lenda, beto kevuanda na kiyenge yina kekatukaka na kusepedisaka Nzambi mpe na kusamunaka nsangu yina kevukisaka baluzingu.

18. Yinki beto fueti zimbakana ve samu na Muntu yina kele Yinto ya kiyenge yina beto kele na yau nsatu?

¹⁸ Tula ntima ti ata na ntangu ya mpasi ya ngolo, beto lenda vuanda na kiyenge. Na bantangu ya mutindu yina, beto fueti zimbakana ve ti kiyenge yina beto kevuanda na yau nsatu kele kiyenge ya Nzambi, kiyenge yina lenda katuka kaka na Yehova. Tudila yandi ntima ntangu nge mekutana na maladi ya yimbi, na kisumbula ya nene, to mikakatano. Vuanda penepene ya nkubukulu na yandi. Tala luzingu ya kitoko yina kena kuvingila nge na bilumbu kena kuiza. Kana nge mesala plina, ‘Nzambi ya kiyenge kevuanda kintuadi na nge.’ (Fil. 4:9) Na disolo melanda, beto ketubila mutindu beto lenda sadisa bampangi na beto Baklisto yina kena kumona mpasi samu na kuvuanda na kiyenge ya Nzambi.