1. Samu na yinki nge kele na butondi samu na Biblia?

 BETO kele na butondi mingi na Yehova Nzambi samu na Biblia! Na kati ya Biblia, yandi mepesa beto malongi ya nduenga yina lenda sadisa beto beto nunga bampasi yina beto kena kukutana na yau bubu yayi. Yandi mepesa beto diaka kivuvu ya kitoko samu na bilumbu kena kuiza. Yina meluta mfunu, Yehova sadilaka Biblia samu na kumonisa mambu mingi yina metadila kimuntu na yandi. Ntangu beto kena kuyindula na mpinda samu na bikadulu na yandi ya kitoko, yakesimbaka mpenza bantima na beto mpe yaketindaka beto beto pusana penepene ya Nzambi na beto mpe beto kezolaka kukudisa kinkundi ya ngolo na yandi.​—Nk. 25:14.

2. Na yinki mitindu ya kusuasana Yehova kukimonisaka na bantu?

² Yehova zola bantu zaba yandi. Na ntama, yandi pesaka bisadi na yandi bansangu na nzila ya bandozi, ya bavizion, mpe na nzila ya bambasi samu batubila yau bantu yankaka. (Kut. 12:6; Bis. 10:3, 4) Kasi yinki mutindu beto zolaka vuanda na dikoki ya kulonguka bandozi, bavizion, to bansangu yina vuandaka katuka na bambasi kondua ti yasonama? Yakele samu na mfunu yango nde Yehova tindaka bantu “sonika na mukanda” mambu yina yandi vuandaka na nsatu beto zaba. (Yer. 30:2) Lokola ‘nzila ya Nzambi ya kedika kele ya kukoka,’ beto lenda tula ntima ti mayele yina yandi sadilaka samu na kusololaka na beto kele mbote mpe yakesadisaka beto.​—Nk. 18:30.

3. Yinki Yehova salaka samu na kutanina Biblia tii na bilumbu na beto? (Yezaya 40:8)

³ Tanga Yezaya 40:8. Mpova ya Nzambi pesaka lutuadusu ya mbote na babakala mpe na banketo ya kukuikama yameluta mafunda ya bamvula. Yinki mutindu yasalaminaka? Yakele kiuvu ya  mbote, samu Biblia sonamaka banda ntama na bisadulu yina kebebaka, na yau bubu yayi beto kele ata na kisadulu mosi ve ya ebandeli. Kasi Yehova salaka nionso samu bantu sala bakopi ya masonukua yango ya nlongo. Atako bantu yina salaka bakopi yango vuandaka bantu ya kuzanga kukoka, kasi bavuandaka tula mpenza dikebi. Na kifuani na yina metadila Masonukua ya Ebreo, muntu mosi ya mayele sonikaka ti: “Beto lenda tuba na kedika nionso ti yakele ata na mukanda mosi ve ya ntama yina lundamaka mbotembote lokola yau.” Na yau atako Biblia sonamaka na bisadulu yina kebebaka, mpe bantu yina salaka bakopi na yau vuandaka bantu ya kuzanga kukoka, beto lenda ndimisama ti bampova yina beto ketangaka na Biblia bubu yayi kemonisaka makanisi ya Mfumu na yau, Yehova.

4. Yinki beto ketadila na disolo yayi?

⁴ Yehova kele Yinto ya ‘konso dikabu ya mbote mpe konso kado ya kukoka.’ (Yak. 1:17) Biblia kele mosi ya makabu ya mbote kuluta yina Yehova pesaka beto. Kana muntu mepesa beto dikabu, dikabu yango kemonisaka ti​—muntu yango mezaba beto mpe bansatu na beto mbote mpenza. Yakele mutindu mosi samu na Muntu yina pesaka beto Biblia. Ntangu beto kena kutadila dikabu yango, beto kelongukaka mambu mingi yina metadila Yehova. Beto kelongukaka ti yandi mezaba beto mpe bansatu na beto mbote mpenza. Na disolo yayi, beto ketadila mutindu Biblia kemonisaka bikadulu tatu ya nene ya Yehova: nduenga na yandi, lunungu na yandi, mpe nzola na yandi. Beto tadila ntete mitindu yina Biblia kemonisaka nduenga ya Nzambi.

5. Yinki kele mutindu mosi yina Biblia kemonisaka nduenga ya Nzambi?

⁵ Yehova mezaba ti beto kele na nsatu ya malongi na yandi ya nduenga. Mpe dikabu na yandi, Biblia, mefuluka na nduenga na yandi. Malongi ya Biblia kenatinaka bantu mambote. Biblia kesobaka baluzingu. Ntangu Mose sonikaka mukanda ya ntete ya Biblia, yandi tubilaka Bayisaele bisadi ya Nzambi ti: ‘Yakele ve mpova ya mpamba samu na beno, kasi yakena kumonisa luzingu na beno.’ (Kul. 32:47) Bantu yina zitisaka Masonukua vuandaka na dikoki ya kuvuanda na luzingu ya kiese mpe ya mbote. (Nk. 1:2, 3) Yavuanda kana bamvula mingi meluta banda Mpova ya Nzambi sonamaka, yakele kaka na kilendo ya kusoba baluzingu ya bantu. Na kifuani, na jw.org, na kitini “Biblia ebongolaka bato,” nge kekuta bifuani ya masolo ya luzingu kuluta 50 ya bantu ya ntangu na beto yina kena kumonisa mutindu Biblia ‘salaka na bantu yina kendiminaka yau’ na kilendo nionso​—1 Te. 2:13.

6. Samu na yinki beto lenda tuba ti Biblia kokana na mukanda mosi ve?

⁶ Mukanda mosi ve mekokana na Mpova ya Nzambi. Samu na yinki? Samu Mfumu ya mukanda yango, Yehova Nzambi, kele Nkua-Ngolo-Nionso, yandi kezingaka mvula na mvula, mpe nduenga na yandi kokana na ya muntu mosi ve. Mikanda mingi yankaka ketatamanaka kutangama ata na manima ya lufua ya bantu yina salaka yau, kasi malongi yina kele na mikanda yango kevuandaka diaka ve na mfunu na manima. Na ndambu yankaka, bansikudukusu ya nduenga yina kele na Biblia kele kaka na mfunu; yasadisaka bantu yina zingaka na konso kilokola ya ntangu. Kana beto kena kutanga mukanda yango ya nlongo mpe beto kena kuyindula na mpinda na mambu yina beto kena kulonguka, Mvangi kesadilaka kilendo ya mpeve ya nlongo na yandi samu na kusadisa beto beto mona mutindu beto lenda sadila malongi ya Biblia na luzingu na beto. (Nk. 119:27; Mal. 3:16; Ebr. 4:12) Ya kedika, Mfumu ya Biblia yina kele na luzingu kele na nsatu ya kusadisa nge.  Yafueti tinda beto beto vuanda na nsatu ya kutanga Biblia mbala na mbala!

7. Yinki mutindu Biblia sangisaka bisadi ya Nzambi na ntama?

⁷ Yakele na diambu yankaka yina kena kumonisa ti Biblia kele na nduenga ya Nzambi, yakele mutindu Biblia kesadisaka bisadi ya Nzambi bavuanda na bumosi. Ntangu Bayisaele kotaka na Ntoto ya nsilulu, bavuandaka na bizunga yina mesuasana. Bayankaka kumaka banlobi mbizi, bayankaka vuandaka yundula bibulu, mpe bayankaka vuandaka sala bilanga. Bayisaele yina vuandaka zinga na kisika mosi lendaka banda kukatula dikebi malembemalembe na bampangi na bau Bayisaele yina vuandaka zinga na bizunga yankaka ya buala. Kasi Yehova bakaka bankubukulu samu Bayisaele kutakanaka kintuadi na maluaku ya mutindu na mutindu samu na kuwa Mpova na yandi yina sonamaka, yina bavuandaka tanga mpe kusasila. (Kul. 31:10-13; Neh. 8:2, 8, 18) Kanisa ntete kiese yina Muyisaele mosi vuandaka mona kana yandi mekuma na Yerusaleme mpe yandi memona bamilion ya bampangi na yandi yina katukaka na bizunga ya mutindu na mutindu ya buala! Na mutindu yina nde Yehova sadisaka bau samu babikana na bumosi. Na manima, ntangu kimvuka ya Buklisto salamaka, yasangisaka babakala mpe banketo yina vuandaka tuba bandinga mingi yina katukaka na babuala yina mesuasana na mambu metadila nzingulu mpe mbongo. Kasi lokola bau nionso vuandaka zola Masonukua, nsambudulu ya Nzambi ya kedika sangisaka bau. Bayina kumaka bankuikizi lendaka bakusa  Mpova ya Nzambi kaka na lusadusu ya Bampangi na bau Baklisto mpe na kukutakanaka kintuadi na bau.​—Bis. 2:42; 8:30, 31.

8. Yinki mutindu Biblia kesangisaka bisadi ya Yehova bubu yayi?

⁸ Nzambi na beto ya nduenga kena kutatamana kulonga mpe kusangisa bisadi na yandi na nzila ya Biblia. Biblia kele na bakedika nionso yina metadila Yehova yina beto fueti zaba. Beto kekutakanaka mbala na mbala kintuadi na balukutakanu na beto ya kimvuka, na balukutakanu ya nene, samu na kuwa Masonukua yina ketangamaka, yina bakesasilaka, mpe yina baketubilaka. Na yau Biblia kele kisadulu mosi ya mfunu yina kesadisaka bisadi ya Yehova samu ‘basadila yandi dipeka na dipeka.’​—Sef. 3:9.

9. Yinki kikadulu beto fueti vuanda na yau samu na kubakusa nsangu ya Biblia? (Luka 10:21)

⁹ Beto tadila diambu yankaka yina kemonisaka nduenga ya Yehova. Yandi sonikisaka bitini mingi ya Masonukua na mutindu yina kesala ti bantu ya kumikitisa kaka yina ketanga yau nde bakusa yau. (Tanga Luka 10:21.) Bantu ya bisika nionso ketangaka Biblia. Mutindu muntu mosi ya mayele monisaka yau, Biblia “kele kaka ve mukanda yina meluta kutangama na mikanda nionso kasi yakele mukanda yina ketangamaka na dikebi nionso, kuluta mikanda nionso.” Kasi kaka bantu ya kumikitisa kebakusaka mpe kesadilaka mpenza mambu yina yametuba.​—2 Bk. 3:15, 16.

10. Yinki kele mutindu yankaka Biblia kemonisaka nduenga ya Yehova?

¹⁰ Beto kelongukaka nduenga ya Yehova na Biblia na mutindu yankaka diaka. Yehova kesadilaka Masonukua na yandi samu na kulonga bisadi na yandi nionso kintuadi kasi mpe samu na kulonga mpe kubomba mosimosi kati na beto. Kana beto kena kutanga Mpova ya Yehova beto lenda mona ti Yehova ketudilaka konso muntu kati na beto dikebi. (Yez. 30:21) Ntangu nge kena kukutana na mambu ya mpasi, yinki mutindu nge lenda tadila Masonukua mpe kutanga verse mosi yina kena kumonana ti yametadila mpenza nge? Ya kedika, Biblia sonamaka samu bamilion ya bantu vuanda na dikoki ya kubakusa yau. Yinki mutindu yalenda vuanda na nsangu yina nge kele mpenza na nsatu na yau? Yalenda salama samu Mfumu na yau kele na nduenga kuluta konso muntu na luyalanganu.​—2 Tm. 3:16, 17.

11. Yinki mutindu Nzambi monisaka kikadulu ya kukondua kupona bilungi ntangu Biblia vuandaka sonama?

¹¹ Lunungu kele kikadulu yankaka ya nene ya Yehova. (Kul. 32:4) Mbala mingi muntu ya lunungu kevuandaka diaka muntu yina keponaka bilungi ve, mpe Yehova keponaka bilungi ve. (Bis. 10:34, 35; Bar. 2:11) Kikadulu na yandi ya kukondua kupona bilungi kemonanaka na bandinga yina basadilaka samu na kusonika Biblia. Mikanda 39 ya ntete ya Biblia sonamaka mingimingi na ndinga ya Ebreo, ndinga yina bisadi ya Nzambi na ntangu yina vuandaka bakusa na pete nionso. Kasi, na siekle ya ntete N.B., bantu mingi vuandaka tuba ndinga ya Greki, yau yina mikanda 27 ya Biblia yina landaka sonamaka mpenza na ndinga yango. Yehova bakaka ve nzengolo ti Mpova na yandi sonama kaka na ndinga mosi. Bubu yayi, bantu kana bamiliare 8 na ntoto ya mvimba ketubaka bandinga mingi. Yinki mutindu bantu mingi mutindu yina kelongukaka mambu metadila Yehova?

12. Yinki kele mutindu mosi yina Daniele 12:4 kena kukokisama na bilumbu yayi ya nsuka?

¹² Na nzila ya mbikudi Daniele, Yehova pesaka nsilulu ti na bilumbu ya nsuka, ‘nzayilu ya kedika’ yina kele na Biblia ‘kekuma mingi.’ Bantu mingi kelonguka yau. (Tanga Daniele 12:4.) Mosi ya mutindu yina nzayilu yango mekuma mingi kele na nzila ya kubangula, kubimisa, mpe kukabula Biblia mpe mikanda yina kesasilaka Biblia. Biblia mekuma mukanda  yina meluta kubangulua mpe kukabulua na yinza ya mvimba. Bambangudulu ya Biblia yina bakompani ya mumbongo kebimisaka ntangu yankaka yakevuandaka ntalu mingi. Tii bubu yayi bisadi ya Yehova kebangulaka Mpova ya Nzambi na mvimba to na ndambu na yau na bandinga kuluta 240, mpe konso muntu lenda baka yau kondua kufuta mbongo. Yau mesala ti, bantu ya makanda nionso longuka “nsangu ya mbote ya Kimfumu” tekila nsuka kuiza. (Mat. 24:14) Nzambi na beto ya lunungu kele na nsatu ya kupesa bantu mingi diluaku ya kuzaba yandi na kutangaka Mpova na yandi. Yakele samu yandi kezolaka beto nionso mingi.

13. Samu na yinki beto lenda tuba ti Biblia kemonisaka nzola ya Yehova? (Yoa. 21:25)

¹³ Biblia kesadisaka beto beto zaba ti kikadulu ya nene ya Yehova kele​—nzola. (1 Yn. 4:8) Beto tadila mambu yina Yehova tulaka na Biblia mpe yina yandi tulaka ve na Biblia. Yandi tulaka kaka mambu yina beto kele na yau nsatu samu na kuvuanda na nguizani ya mbote na yandi, samu na kuvuanda na luzingu ya kiese bubu yayi, mpe samu na kubaka luzingu ya mvula na mvula. Kasi, lokola Yehova kezolaka beto, yandi tulaka ve mambu mingimingi yina beto kevuanda ve na dikoki ya kulunda.​—Tanga Yoane 21:25.

14. Na yinki mutindu diaka nzola ya Nzambi kemonanaka na mambu yina kele na Biblia?

¹⁴ Yehova kemonisaka beto diaka nzola na yandi na kusololaka na beto na mutindu yina kepesaka beto lokumu. Na kati ya Biblia, yandi mepesaka beto ve liste ya bansiku yina mekondua nsuka, yina beto fueti sadila na konso diambu yina metadila luzingu na beto. Kasi, yandi kesadilaka masolo ya kedika ya luzingu ya bantu,  bambikudulu ya kitoko, mpe malongi ya mfunu samu na kusadisa beto beto baka banzengolo ya mbote. Na mitindu yina nde, Mpova ya Nzambi ketindaka beto beto zola mpe beto zitisa yandi na ntima na beto ya mvimba.

15. (a) Yinki mutindu Biblia memonisa ti Yehova ketudilaka beto dikebi? (b) Na kutadila foto, na yinki bantu yina Biblia metubila, muana ya fioti ya nketo, ntuenia ya bakala, mpe kiboba ya nketo kena kuyindula na zulu na bau? (Kuy. 39:1, 10-12; 2 Bn. 5:1-3; Luka 2:25-38)

¹⁵ Biblia memonisa ti Yehova ketudilaka beto dikebi mingi. Na yinki mutindu? Mpova na yandi mefuluka na masolo yina kemonisaka banguilu ya bantu. Beto lenda bakusa banguilu ya bantu yina Biblia metubila samu bavuandaka bantu yina vuandaka ‘na banguilu lokola ya beto.’ (Yak. 5:17) Diambu meluta mfunu, na kumonaka mutindu Yehova vuandaka sadila bantu lokola beto mambu, beto kevuandaka na dikoki ya kubakusa mbotembote ti Yehova ‘kele mpenza na nzola mpe yandi kemoninaka bantu kiadi.’​—Yak. 5:11.

16. Yinki mambu beto kelongukaka samu na Yehova kana beto kena kutanga na Biblia masolo ya bantu yina salaka banzimbala? (Yezaya 55:7)

¹⁶ Biblia memonisa ti Yehova kezolaka beto na mutindu yankaka diaka. Masonukua mendimisa beto ti Nzambi na beto kesundola beto ve kana beto mesala banzimbala. Bayisaele vuandaka sadila Yehova masumu mbala na mbala; kasi, kana bamebalula mpenza ntima, Nzambi vuandaka nlemvukila bau. (Tanga Yezaya 55:7.) Baklisto ya siekle ya ntete diaka zabaka ti Nzambi vuandaka zola bau mingi. Na nzila ya mpeve ya nlongo, ntumua Paulo kindisaka bampangi na yandi Baklisto na ‘kunlemvukila mpe kubomba’ muntu yina tatamanaka kusala disumu ya nene kasi yandi balulaka ntima. (2 Bk. 2:6, 7; 1 Bk. 5:1-5) Yakele diambu ya kukamua kumona ti Yehova lozaka ve bisadi na yandi kaka samu basalaka banzimbala! Kasi, yandi vuandaka sadisa bau na nzola nionso, yandi vuandaka semba bau mpe yandi vuandaka lomba bau bavutuka na maboko na yandi. Yandi melaka kusala kaka mutindu yina samu na bansumuki nionso yina kebalulaka ntima bubu yayi.​—Yak. 4:8-10.

17. Samu na yinki Biblia kele lokola dikabu ya kukamua?

¹⁷ Yehova pesaka beto dikabu ya kitoko mpenza. Samu na yinki Mpova na yandi kekamuisaka mpenza? Mutindu beto melonguka yau, Biblia kemonisaka nduenga, lunungu, mpe nzola ya Nzambi. Mukanda yango kemonisaka ti Yehova zola beto zaba yandi. Yandi zola beto kuma bankundi na yandi.

18. Yinki mutindu beto lenda monisa ti beto kele na butondi samu na Biblia “dikabu ya mbote” ya Yehova?

¹⁸ Beto fueti zimbakana ve ti Mpova ya Nzambi kele “dikabu ya mbote.” (Yak. 1:17) Yau yina beto tatamana kumonisa butondi samu na yau. Beto lenda sala mutindu yina na kutangaka bampova na yandi ya nlongo mpe kuyindula na mpinda na zulu na yau. Kana beto mesala plina, beto lenda ndimisama ti Mfumu na yau kesakumuna bangolo na beto mpe beto ‘kebaka nzayilu ya Nzambi.’​—Bin. 2:5.