1-2. (a) Na kutadila Bingana 16:31, yinki mutindu beto fueti tadila bampangi ya kukuikama yina mekuma biboba? (b) Yinki biuvu beto kebakila bamvutu na disolo yayi?

YAKELE na park mosi na États-Unis na mbanza ya Arkansas, kisika bantu lenda mona puelele badiama yina bametulaka na ntoto. Nzokande, basadila ntete ve badiama yango samu na mambu yankaka, yakele kaka mutindu yamebiminaka. Yau kesalaka ti bantu mingi yina ketalaka badiama yango, babika mona mfunu ya mabanga yango ya ntalu mpe babika tudila yau dikebi.

² Mutindu mosi mpe, bampangi na beto ya kukuikama yina mekuma biboba kele lokola badiama yango; bakele na mfunu. Mpova ya Nzambi mekokanisa nsuki na bau ya mpembe na yimpu ya kimfumu. (Tanga Bingana 16:31; 20:29) Na pete nionso beto lenda kondua kumona mfunu ya bampangi yango yina mekokana na mabanga ya ntalu. Bantuenia yina kezabaka mfunu ya bampangi yina mekuma biboba, bakebakaka mambote mingi na ntadisi na bau. Na disolo yayi, beto kebaka bamvutu na biuvu tatu: Samu na yinki Yehova ketadilaka bampangi ya kukuikama yina mekuma biboba lokola mabanga ya ntalu? Yinki kisika bampangi yango kele na yau na nkubukulu ya Yehova? Yinki beto lenda sala samu beto baka mambote mingi na kifuani na bau?

3. Na nguizani na Nkunga 92:12-15, samu na yinki bampangi yina mekuma biboba kele na mfunu na meso ya Yehova?

³ Bampangi yina mekuma biboba kele na mfunu na meso ya Yehova. Yandi kemonaka kimuntu na bau ya kati, yandi mezaba  mpe yandi kebakaka na mfunu bikadulu na bau ya kitoko. Yandi kesepelaka ntangu bampangi yina mekuma biboba kepesaka bantuenia nduenga yina babakaka na luzingu na bau ya mvimba na kisalu ya Yehova. (Yobi 12:12; Bin. 1:1-4) Yehova kebakaka diaka na mfunu kikadulu na bau ya kukanga ntima. (Mal. 3:16) Bakutanaka na mambu mingi na luzingu na bau, kasi bataninaka kiminu ya ngolo na Yehova. Kivuvu na bau samu na bilumbu kena kuiza kele ngolo kuluta kutu ntangu balongukaka kedika. Mpe Yehova kezolaka bau samu bakena kutatamana kutubila nkumbu na yandi ‘ata na kinunu na bau.’—Tanga Nkunga 92:12-15.

4. Yinki makanisi fueti kindisa bampangi na beto ya biboba?

⁴ Kana nge mekuma kiboba, ndimisama ti Yehova mezaba kisalu nge salaka na ntama. (Ebr 6:10) Nge pesaka maboko na kisalu ya kusamuna na vema, mpe yakesepedisaka Tata na beto ya dizulu. Nge kangaka ntima na bampasi—ata na bayina luadisaka ntima na nge—nge zitisaka bansikudukusu ya lunungu ya Biblia, nge kokisaka na kukuikama nionso biyekua na nge na nkubukulu ya Yehova, mpe nge pesaka bantu yankaka formasion. Nge salaka nionso samu na kundima bansobolo yina salamaka na nkubukulu ya Yehova. Nge pesaka maboko mpe nge kindisaka bayankaka batatamana na kisalu na bau ya ntangu nionso. Yehova Nzambi kezolaka nge mingi samu na kukuikama na nge. Yandi mepesa nsilulu ti ‘yandi kesundula ve bantu na yandi ya kukuikama’! (Nk. 37:28) Yandi mepesa nge nsilulu yayi: ‘Tii ntangu beno kekuma binunu Munu kevuanda kaka mutindu mosi.’ (Yez. 46:4) Na yau, kukanisa ve ti lokola nge mekuma kiboba, nge kele diaka ve na mfunu na nkubukulu ya Yehova. Nge kele mpenza na mfunu!

5. Yinki bampangi yina mekuma biboba fueti zimbakana ve?

⁵ Bampangi yina mekuma biboba kele na mambu mingi ya kupesa. Atako balenda vuanda diaka ve na ngolo yina bavuandaka na yau, bakele na masolo mingi ya mfunu ya mambu yina bakutanaka na yau na luzingu na bau. Yehova lenda tatamana kusadila bau na mitindu mingi, bifuani yayi melanda ya ntangu ya ntama mpe ya bilumbu na beto memonisa yau.

6-7. Pesa bifuani ya biboba yina Biblia metubila bakaka balusakumunu samu na kisalu na bau ya kukuikama.

 ⁶ Beto lenda mona bifuani ya mbote na Biblia ya bantu ya kukuikama yina sadilaka Yehova ntangu bavuandaka biboba. Na kifuani, Mose vuandaka na bamvula 80 ntangu yandi bandaka kusala lokola mbikudi ya Yehova mpe ntangu yandi ponamaka samu na kutuadisa dibuta ya Yisaele. Yehova tatamanaka kusadila Daniele lokola ntubidi na yandi ntangu yandi vuandaka na bamvula kana 90. Mpe ntumua Yoane vuandaka na bamvula 90 ntangu yandi pemamaka samu na kusonika mukanda ya Kusonga (Nzayikusu).

⁷ Bantu mingi ya kukuikama zabanaka mpenza ve mpe bantu lendaka mona mfunu na bau ve. Kasi, Yehova tudilaka bau dikebi, mpe yandi sakumunaka bau samu na kukuikama na bau. Na kifuani, Simeoni, muntu ya ‘lunungu mpe yina kebangaka Nzambi,’ Biblia tubila yandi mpenza ve, kasi Yehova zabaka nani yandi vuandaka mpe Yehova pesaka yandi diluaku ya kumona Yesu lokola muana mpe ya kupesa mbikudulu samu na muana mpe mama na yandi. (Luka 2:22, 25-35) Kanisa diaka mbikudi ya nketo Ana. Yandi vuandaka na bamvula 84, kasi ‘yandi vuandaka kondua ve na tempelo ata fioti.’ Yehova sakumunaka kukuikama na yandi na ‘balukutakanu’ ntangu yandi bakaka diluaku ya kumona Yesu lokola muana. Simeoni mpe Ana vuandaka na mfunu na meso ya Yehova.—Luka 2:36-38.

8-9. Yinki mpangi mosi ya nketo salaka na nkubukulu ya Yehova atako yandi fuilaka bakala?

⁸ Na ntangu na beto, biboba mingi ya kukuikama kele bifuani ya mbote samu na bantuenia. Beto tadila kifuani ya mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Lois Didur. Yandi vuandaka kaka na bamvula 21 ntangu yandi bandaka kisalu ya mpasudi nzila ya nene na Canada. Na manima na yau, yandi mpe bakala na yandi John, lutisaka bamvula mingi na kisalu ya bankengi bantambudi. Na manima, basalaka bamvula 20 na Betele ya Canada. Ntangu Lois vuandaka na bamvula 58, bapesaka yandi mpe bakala na yandi John kiyekua yankaka na Ukraine. Yinki balendaka sala? Balendaka tuba ti bamekuma bambuta samu na kukuenda na buala yankaka? Bandimaka kiyekua yango, mpe John ponamaka samu na kusala na komite ya filiale ya buala yango. Bamvula 7 lutaka, na manima John kufuaka, kasi Lois bakaka nzengolo ya kutatamana kusala kisalu na yandi na buala yango. Bubu yayi, yandi kele na bamvula 81, Lois kena kutatamana kusadila Yehova na kukuikama na Betele ya Ukraine, mpe bampangi kezolaka yandi mingi.

⁹ Mbala yankaka yalenda salama ti bantu tula diaka mingi ve dikebi na banketo yina mefuilaka babakala lokola Lois kuluta ntangu babakala na bau vuandaka na luzingu; nzokande bakele kaka na mfunu. Yehova kebakaka na valere mingi bampangi ya banketo yina vuandaka pesa babakala na bau maboko banda bamvula mingi mpe bakena kutatamana kusadila yandi na  kukuikama. (1 Tm. 5:3) Diaka, bakena kukindisa mingi bantuenia.

10. Yinki kifuani ya mbote Tony mepesa beto?

¹⁰ Biboba mingi ya kukuikama yina kele ya kukangama na baopitale samu na lusadusu ya minganga, bau diaka kele na mfunu. Na kifuani, mpangi mosi ya bakala na nkumbu ya Tony, yina kezingaka na kisika ya mutindu yina. Yandi bakaka mbotama na mbanza ya Pennsylvanie, na États-Unis; na ngonda ya Aôut na 1942 ntangu yandi vuandaka na bamvula 20. Ntangu fioti na manima, yandi kutanaka na mukakatano ya diambu metadila kukota na kisalu ya soda mpe yasalaka ti yandi kota buloko samu na bamvula zole na ndambu. Yandi mpe nketo na yandi, Hilda, sadisaka bana na bau zole bazaba kedika. Bamvula mingi, Tony salaka na bimvuka tatu lokola ntuadisi ya bisalu ya bankulutu mpe lokola nkengi ya kizungidila. Yandi vuandaka tuadisa balukutakanu mpe bandongokolo ya Biblia na buloko. Ntangu yandi kokisaka bamvula 98, Tony vuandaka diaka na ngolo ve samu na kusala mingi samu na Yehova. Yandi kena kutatamana kusala yina yandi lenda samu na kusadila Yehova kintuadi na bampangi ya kimvuka na yandi!

11. Yinki mutindu beto lenda monisa ti beto kebakaka na mfunu biboba yina kezingaka na baopitale?

¹¹ Yinki mutindu beto lenda monisa ti beto kebakaka na valere biboba yina kena kuzinga na baopitale samu na lusadusu ya minganga? Kana diluaku kele, bankulutu lenda sadisa bau samu bakutakanaka to balandaka balukutakanu mpe basamunaka. Beto lenda monisa ti beto ketudilaka bau dikebi na kukuendaka tala bau to kusolola na bau na nzila ya video. Beto zola tula mpenza dikebi na biboba yina kezingaka na baopitale yina kele ntama na bimvuka na bau. Kana beto keba ve, beto lenda banda kuzimbakana mfunu ya biboba yango. Ntangu beto kena kusolola na biboba, mingi kati na bau lenda vuanda na mukakatano ya kuzabisa beto mambu yina metadila bau. Kasi beto kebaka mambote kana beto kena kubaka ntangu ya kupusana pene na bau samu na kuyuvusa bau biuvu mpe kuwa bau ntangu bakena kutuba kiese yina bamebaka na nkubukulu ya Yehova.

12. Bampangi ya yinki mutindu beto lenda mona na kimvuka na beto?

¹² Beto lenda kamua na kumona ti yakele na bifuani ya kitoko ya bampangi ya kukuikama ya biboba na kimvuka na beto. Mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Harriette sadilaka Yehova na kukuikama bamvula mingi na kimvuka na yandi na New Jersey, na États-Unis. Na manima, yandi kuendaka kuzinga na muana na yandi ya nketo. Bampangi ya kimvuka na yandi ya yimpa bakaka ntangu ya kuzaba yandi, mpe bamonaka ti yandi vuandaka na mfunu mingi. Yandi vuandaka kindisa bau na masolo ya kisalu ya kusamuna ntangu yandi zabaka kedika na 1920. Na ntangu yango, yandi vuandaka nata brose na yandi kana yandi mekuenda na kisalu ya kusamuna—samu balenda kanga yandi mpe kutula yandi na buloko. Mbala zole yandi lutisaka sabala mosi na buloko na 1933. Na ntangu yango, bakala na yandi yina vuandaka Mbangi ya Yehova ve vuandaka sadisa yandi samu na kutanina bana na bau tatu ya bantuenia. Ya kedika, bampangi ya biboba yina kele ya kukuikama lokola Harriette mebonga kubaka lokumu!

13. Yinki dilongi beto lenda baka na diambu metadila kisika yina biboba kele na yau na nkubukulu ya Yehova?

¹³ Bampangi na beto ya biboba kele na mfunu mingi na Yehova mpe nkubukulu na yandi. Bamonaka na mitindu mingi mutindu Yehova sakumunaka nkubukulu na yandi mpe bau mosi. Babakaka malongi na banzimbala yina basalaka. Tadila bau lokola ‘yinto ya nduenga,’ mpe sosa kulonguka mambu mingi na nzila na bau. (Bin. 18:4) Kana nge mebaka ntangu ya kuzaba bau, kiminu na nge kekuma ngolo mpe nge kelonguka mambu mingi!

14. Kulonga 32:7 kena kukindisa bantuenia basala yinki?

¹⁴ Sosa diluaku ya kusolola na biboba. (Tanga Kulonga 32:7.) Ya kedika, meso na bau lenda mona diaka mbote ve, balenda kuma na mpasi samu na kutambula, balenda banda kutuba malembe, kasi bakele ntete bantuenia na ntima na bau, mpe basalaka ‘nkumbu ya mbote’ na meso ya Yehova. (Lon. 7:1) Kuzimbakana ve ti Yehova kebakaka bau na mfunu. Tatamana kupesa bau lokumu. Vuanda lokola Elisha. Yandi sosaka kaka kuvuanda pene ya Eliya na kilumbu ya nsuka yina bavuandaka kintuadi. Elisha tubaka mbala tatu: ‘Munu kebika nge ve.’—2Bn 2:2, 4, 6.

15. Yinki biuvu beto lenda yuvusa biboba?

¹⁵ Monisa ti nge ketudilaka bampangi yina mekuma biboba dikebi na kuyuvusaka bau biuvu na kimpombo. (Bin. 1:5; 20:5; 1 Tm. 5:1, 2) Yuvusa bau biuvu lokola yayi: “Ntangu nge vuandaka ntuenia, yinki ndimisaka nge ti nge monaka kedika?” “Yinki mutindu mambu yina nge kutanaka na yau sadisaka nge nge pusana penepene ya Yehova?” “Yinki sadisaka nge nge tanina kiese na nge na kisalu ya Yehova?” (1 Tm. 6:6-8) Mpe kuwa bau ntangu bakena kubula disolo na bau.

16. Kusolola ya mpangi ya kiboba mpe ntuenia lenda bimisa yinki mambote?

¹⁶ Kana mpangi ya kiboba mpe ntuenia kena kusolola, bau zole kebaka lukindusu. (Bar. 1:12) Bantuenia kekukindimisa mpenza ti Yehova kekukibanzaka samu na bisadi na yandi, mpe mpangi yina kele kiboba kemona ti bakezolaka yandi. Yandi kesepela kutubila nge mutindu yandi bakaka balusakumunu ya Yehova.

17. Samu na yinki beto lenda tuba ti bampangi ya biboba yina kele ya kukuikama kekumaka kitoko mingi ntangu bamvula kena kuluta?

¹⁷ Kitoko ya nzutu kemanisaka ntangu muntu kena kupusana na bamvula, kasi bayina kele ya kukuikama na Yehova kekumaka kitoko mingi na meso na yandi ntangu bakena kupusana na bamvula. (1Te 1:2, 3) Samu na yinki yakele diambu ya kedika? Samu banda bamvula mingi, babikaka mpeve ya Nzambi pesa bau formasion mpe yasadisa bau bakudisa bikadulu ya mbote. Kana beto kena kusosa kuzaba mingi bampangi na beto ya biboba, beto kena kupesa bau lokumu, mpe kulonguka mambu na nzila na bau, yakesala ti beto mona bau lokola mabanga ya ntalu!

18. Yinki beto ketubila na disolo kelanda?

¹⁸ Samu kimvuka vuanda ngolo, yakelombaka kaka ve ti bantuenia pesa bampangi ya biboba lokumu kasi mpe kana bampangi ya biboba kena kupesa bantuenia valere. Na disolo kelanda, beto ketubila mutindu bampangi ya biboba lenda monisa ti bakepesaka bantuenia na kimvuka lokumu.