1. Yinki nge lenda tuba samu na dibuta ya Yakobo?

YAKOBO, mpangi ya Yesu, yundukaka na dibuta yina vuandaka ngolo na kimpeve. * Bibuti na yandi, Yozefi mpe Maria, vuandaka zola Yehova mingi mpe basalaka nionso yina balendaka sala samu na kusadila Yandi. Yakobo bakaka diaka balusakumunu yankaka—yaya na yandi kumaka Masiya yina lakamaka. Kuvuanda muntu ya dibuta yango vuandaka diluaku mosi ya mbote samu na Yakobo!

2. Yinki bamfunu Yakobo vuandaka na yau ya kuzitisa yaya na yandi?

² Yakobo vuandaka na bamfunu mingi ya kuzitisa yaya na yandi. (Mat. 13:55) Na kifuani, Yesu zabaka mbote Masonukua, yau yina ntangu yandi vuandaka na bamvula 12, yandi kamuisaka banlongisi yina vuandaka na Yerusaleme. (Luka 2:46, 47) Mbala yankaka Yakobo salaka mingi kisalu ya mabaya kintuadi na Yesu. Samu na yau, yandi zabaka mpangi na yandi mbote kuluta. Nathan Knorr vuandaka tuba mbala mingi: “Bakelongukaka mambu mingi samu na muntu ntangu nge kena kusala kintuadi na yandi.” * Kondua ntembe Yakobo monaka diaka mutindu ‘Yesu tatamanaka kukula na nduenga mpe na nzutu mpe Nzambi na bantu vuandaka ndima yandi.’ (Luka 2:52) Na yau, beto lendaka tuba ti Yakobo vuandaka na dikoki ya kukuma mosi ya banlonguki ya ntete ya Yesu. Kasi yasalamaka mutindu yina ve.

3. Yinki Yakobo salaka ntangu Yesu bandaka kisalu na yandi?

³ Ntangu Yesu bandaka kisalu na yandi awa na ntoto, Yakobo salaka kuma ve mosi ya banlonguki na yandi. (Yoa. 7:3-5) Ya kedika, mbala yankaka Yakobo vuandaka mosi ya bantu ya dibuta ya  Yesu yina vuandaka kanisa ti Yesu ‘mebela kilawu.’ (Mar. 3:21) Mpe yakele na diambu mosi ve yina memonisa ti Yakobo vuandaka kintuadi na mama na bau Maria, ntangu bakufuaka Yesu na yinti ya mpasi.—Yoa. 19:25-27.

4. Yinki malongi beto ketadila?

⁴ Na manima, Yakobo kumaka na kiminu na Yesu mpe yandi kumaka nkulutu yina bavuandaka zitisa na kimvuka ya Buklisto. Na disolo yayi, beto ketadila malongi zole yina beto lenda baka na kifuani ya Yakobo: (1) samu na yinki beto fueti tatamana kuvuanda bantu ya kumikitisa mpe (2) yinki mutindu beto lenda vuanda banlongisi ya mbote.

5. Yinki Yakobo salaka ntangu Yesu biminaka yandi na manima ya kufutumuka ya Yesu?

⁵ Yinki ntangu Yakobo kumaka nlonguki ya kukuikama ya Yesu? Na manima ya kufutumuka ya Yesu na lufua, ‘yandi biminaka Yakobo, mpe na manima bantumua nionso.’ (1Bk. 15:7) Na manima ya kukutana na Yesu, Yakobo kumaka mosi ya banlonguki na yandi. Yandi vuandaka vana ntangu bantumua vuandaka vingila kubaka mpeve ya nlongo na shambre mosi ya zulu na Yerusaleme. (Bis. 1:13, 14) Na manima, Yakobo vuandaka na kiese ya kusala lokola mpangi ya kimvuka ya ntuadisi ya siekle ya ntete. (Bis. 15:6, 13-22; Bag. 2:9) Mpe na kilokola mosi tekila mvula 62 N.B., yandi pemamaka samu na kusonika mukanda na Baklisto yina metulua mafuta na kimpeve. Mukanda yango kele na mfunu samu na beto bubu yayi, yavuanda kana kivuvu na beto kele ya kuzinga na dizulu to na ntoto. (Yak. 1:1) Josephus, muntu mosi ya istuare na siekle ya ntete tubaka ti: Ananiasi Nganga-nzambi ya Nene ya ntuenia ya Bayuda pesaka yinsua bakufua Yakobo. Yakobo bikanaka ya kukuikama na Yehova tii yandi manisaka luzingu na yandi awa na ntoto.

6. Yinki suasikisaka Yakobo na bamfumu ya mabundu ya ntangu na yandi?

⁶Yakobo vuandaka na kumikitisa. Samu na yinki beto lenda tuba mutindu yina? Beto tadila lusuasanu yina kele kati na diambu yina nsuka nsuka Yakobo salaka samu na Yesu mpe yina bamfumu mingi ya mabundu salaka. Ntangu Yakobo monaka kidimbu ya puelele yina monisaka ti Yesu kele Muana ya Nzambi, yandi ndimaka yau na kumikitisa nionso. Kasi banganga-nzambi bamfumu ya Yerusaleme, salaka mutindu yina ve. Na kifuani, balendaka wangana ve ti Yesu futumunaka Lazare na lufua. Na kisika ya kundima ti Yesu vuandaka monisi ya Yehova, basalaka nionso samu na kusosa kufua Yesu mpe Lazare. (Yoa. 11:53; 12:9-11) Na manima, ntangu yandi mosi Yesu futumukaka na lufua,  bawizanaka samu na kusuekila bantu diambu yango. (Mat. 28:11-15) Lulendo ya bamfumu yango ya mabundu salaka ti bamanga kundima Masiya.

7. Samu na yinki beto fueti manga lulendo?

⁷Yinki dilongi beto mebaka: Manga lulendo, mpe vuanda pene ya kundima ti Yehova longa nge. Mutindu kaka maladi lenda yumisa misisa yina kenataka menga na ntima mpe kukitisa dikoki ya ntima ya kusala mbote, lulendo diaka lenda yumisa ntima na beto ya kifuani mpe yalenda pekisa beto beto landa lutuadusu ya Yehova. Bafalisai vuandaka mpenza na lulendo, yau yina bamangaka kundima kidimbu ya puelele yina monisaka ti Yesu kele na mpeve ya Nzambi mpe yandi vuandaka Muana ya Nzambi. (Yoa. 12:37-40) Lulendo na bau vuandaka mpenza kivonza samu yapekisaka bau kubaka luzingu ya mvula na mvula. (Mat. 23:13, 33) Yakele mpenza mfunu samu na beto beto tatamana kubika nzila na Mpova ya Nzambi mpe mpeve na yandi yasoba kimuntu na beto mpe yatuadisa makanisi mpe banzengolo na beto! (Yak. 3:17) Lokola Yakobo vuandaka na kumikitisa, yandi bikaka nzila Yehova longa yandi. Mpe, mutindu kaka beto kemona yau, na nzila ya kumikitisa na yandi yandi kumaka nlongisi ya makoki.

8. Yinki lenda sadisa beto samu beto kuma banlongisi ya mbote?

⁸ Yakobo tangaka ve bakalasi mingi ya yinza yayi. Kondua ntembe bamfumu ya mabundu ya ntangu na yandi vuandaka tadila yandi mutindu kaka bavuandaka tadila ntumua Petelo mpe Yoane—lokola ‘bantu yina mekotaka ve kalasi.’ (Bis. 4:13) Kasi Yakobo longukaka kuvuanda nlongisi ya mbote, beto kemonaka yau ntangu beto ketangaka mukanda ya Biblia yina kele na nkumbu na yandi. Mutindu mosi na Yakobo, mingi kati na beto tangaka Bakalasi mingi ve. Atako plina, na lusadusu ya mpeve ya nlongo ya Yehova mpe na lusadusu ya formasion yina beto kena kubaka na nkubukulu na yandi, beto diaka beto lenda kuma banlongisi ya mbote. Beto tadila kifuani yina Yakobo bikaka na diambu metadila kuvuanda nlongisi mpe beto tala malongi yina beto lenda baka.

9. Yinki nge lenda tuba samu na mutindu ya kulonga ya Yakobo?

⁹Yakobo vuandaka sadila ve bampova ya mpasi to bansasulu ya mindondo. Yau salaka ti bantu yina vuandaka kuwa yandi bazaba mambu yina bafueti sala mpe mutindu bafueti sadila yau.  Beto tadila na kifuani, mutindu ya pete yina Yakobo longaka ti Baklisto fueti vuanda pene ya kukutana na mambu ya kukondua lunungu kondua ti batomboka. Yandi sonikaka: ‘Bantu yina kekangaka ntima na bampasi, beto kebokidilaka bau bantu ya kiese. Beno kuwaka nsangu ya kukanga ntima ya Yobi mpe beno monaka mutindu Yehova sukisaka mambu, Yehova kele na nzola mingi mpe yandi kewilaka bantu kiadi.’ (Yak. 5:11) Simba ti Yakobo vuandaka sadila Masonukua samu na kulonga bampangi na yandi. Yandi vuandaka sadila Mpova ya Nzambi samu na kusadisa bantu yina vuandaka kuwa yandi bamona ti Yehova kepesaka ntangu nionso n’sendo na bantu yina kevuandaka ya kukuikama na Yandi lokola Yobi. Yakobo longaka diambu yango na kusadilaka bampova ya pete mpe yina mebonga. Na mutindu yango, yandi bendaka dikebi ya bantu na Yehova kasi na yandi mosi ve.

10. Yinki kele mosi ya mitindu yina beto lenda landa kifuani ya Yakobo ntangu beto kena kulonga?

¹⁰Yinki dilongi beto mebaka: Sala ti nsangu na nge vuanda pete, mpe longa na kusadilaka Mpova ya Nzambi. Ntangu beto kena kulonga bantu, lukanu na beto fueti vuanda ve ya kubenda dikebi na bau na mambu yina beto mezaba, kasi nde ya kubenda dikebi na bau na yina Yehova mezaba samu na bau mpe na mutindu yandi ketudilaka bau dikebi. (Bar. 11:33) Beto lenda kokisa lukanu yango na kusalaka ti mambu yina beto ketuba yakatuka ntangu nionso na Masonukua. Na kifuani na kisika ya kutubila banlonguki na beto ya Biblia mambu yina beto zolaka sala na kisika na bau, beto fueti sadisa bau nde bakanisa na zulu ya bifuani ya Biblia mpe babakusa makanisi mpe banguilu ya Yehova. Na manima, balenda sadila mambu yina bakena kulonguka samu bakele na nsatu ya kusepedisa Yehova, kasi ya kusepedisa beto ve.

11. Yinki mambu ya mpasi Baklisto yankaka vuandaka nunga na bilumbu ya Yakobo, mpe yinki malongi yandi pesaka bau? (Yakobo 5:13-15)

¹¹Yakobo vuandaka tadila mambu na mutindu yina mebonga. Na mukanda na yandi, yamemonana puelele ti Yakobo zabaka mambu ya mpasi yina bampangi na yandi Baklisto vuandaka kutana na yau, mpe yandi pesaka bau lutuadusu ya puelele samu na mutindu yina balenda nunga yau. Na kifuani, yabakaka ntangu samu na Baklisto yankaka na kusadila malongi yango. (Yak. 1:22) Bayankaka vuandaka monisa kikadulu ya kuponapona samu na bantu yina vuandaka bamvuama. (Yak. 2:1-3) Yavuandaka mpasi samu na bayankaka na kutula dikebi na mambu bavuandaka bimisa na bayinua na bau. (Yak. 3:8-10) Yavuandaka mpasi samu na Baklisto yango, kasi Yakobo vuandaka ndimisama ti balenda sala bansobolo. Yandi pesaka malongi na yandi na kimpombo kasi na mutindu ya puelele mpe yandi kindisaka bayina vuandaka na nsatu ya lusadusu, balomba yau na bankulutu.—Tanga Yakobo 5:13-15.

12. Yinki mutindu beto lenda tatamana kuvuanda na makanisi ya mbote ntangu beto kena kusadisa banlonguki na beto ya Biblia?

¹²Yinki dilongi beto mebaka: Vuanda muntu yina ketadilaka mambu na mutindu mebonga, kasi vuanda na makanisi ya mbote samu na bantu yankaka. Yalenda vuanda mpasi samu na bantu yina beto kelongukaka na bau Biblia na kusadila malongi na yau. (Yak. 4:1-4) Yalenda baka bau ntangu samu na kubika bikadulu ya yimbi mpe kukuna bikadulu ya Buklisto. Na kulandaka kifuani ya Yakobo, beto fueti monisa kibakala samu na kutubila banlonguki na beto mambu yina bafueti bongisa. Beto fueti vuanda diaka na makanisi ya mbote, mpe kutula kivuvu ti Yehova kebenda bantu ya kumikitisa na ntadisi na yandi mpe yandi kepesa bau ngolo samu na kusala bansobolo na luzingu na bau.—Yak. 4:10.

13. Mutindu Yakobo 3:2 memonisa yau, yinki diambu Yakobo zabaka?

¹³Yakobo vuandaka kukitadila na mutindu ya mbote. Yakobo vuandaka kukimona ve ti yandi vuandaka na mfunu kuluta Baklisto yankaka  samu yandi vuandaka mpangi ya Yesu to samu na biyekua ya mfunu yina yandi vuandaka na yau. Yandi vuandaka bokidila Baklisto yankaka ‘bampangi na munu yina munu kezolaka mingi.’ (Yak. 1:16, 19; 2:5) Yandi vuandaka meka ve kusala ti bantu yankaka kanisa ti yandi vuandaka muntu ya kukoka. Kutu yandi kukitulaka na kati ya bampova yayi: ‘Samu beto nionso beto kebulaka dibaku mbala mingi.’—Tanga Yakobo 3:2.

14. Samu na yinki beto fueti vuanda pene samu na kutubila banzimbala na beto?

¹⁴Yinki dilongi beto mebaka: Beto fueti zimbakana ve ti beto nionso beto kele bantu ya masumu. Beto fueti kanisa ve ti beto meluta bantu yina beto kelongaka. Samu na yinki? Kana beto kena kutinda nlonguki na beto kanisa ti beto kesalaka banzimbala ve, yandi lenda lemba samu yandi lenda kanisa ti yandi kele na dikoki ve ya kuzitisa Nzambi na mutindu ya kukoka. Kasi kana beto kena kutuba na kedika nionso ti yavuandaka pete ve samu na beto beto sadila bansikudukusu ya Masonukua mpe beto kena kusasila yandi mutindu Yehova sadisaka beto samu beto nunga kusala bansobolo na luzingu na beto, beto kesadisa nlonguki na beto yandi mona ti yandi diaka yandi lenda sadila Yehova.

15. Yinki nge lenda tuba samu na bifuani yina Yakobo sadilaka? (Yakobo 3:2-6, 10-12)

¹⁵Yakobo vuandaka sadila bifuani yina vuandaka simba ntima. Kondua ntembe mpeve ya nlongo vuandaka sadisa yandi, kasi yandi bakaka diaka malongi mingi samu na mutindu ya kulonga na kulongukaka bifuani yina yaya na yandi Yesu sadilaka. Bifuani yina Yakobo sadilaka na mukanda na yandi, yakele pete mpe dilongi na yau kele puelele.—Tanga Yakobo 3:2-6, 10-12.

16. Samu na yinki beto fueti sadila bifuani ya mbote?

¹⁶Yinki dilongi beto mebaka: Sadilaka bifuani yina kele ya mbote. Kana nge kena kusadila bifuani ya mbote, bantu kesuka kaka ve na kuwa malongi yina nge kele na nsatu bazaba, kasi balenda mona diaka malongi yango. Bifuani yango lenda sadisa diaka bantu yina kena kuwa nge samu babambukila bakedika ya mfunu ya Biblia. Yesu vuandaka muntu yina zabaka kusadila bifuani ya mbote, mpe mpangi na yandi Yakobo landaka kifuani na yandi. Beto tadila kifuani mosi yina Yakobo sadilaka mpe beto mona samu na yinki yavuandaka kifuani mosi ya mbote.

17. Samu na yinki kifuani yina kele na Yakobo 1:22-25 kele mpenza mbote?

¹⁷ Tanga Yakobo 1:22-25. Kifuani yina Yakobo sadilaka ya ditalatala kele mbote samu na  bamfunu mingi. Yandi vuandaka longa dilongi mosi ya mfunu, yina monisaka ti samu na kubakila Mpova ya Nzambi mambote, beto fueti suka kaka ve na kutanga yau; beto fueti sadila mambu yina beto kena kutanga. Yakobo ponaka kifuani yina bantu yina vuandaka kuwa yandi lendaka bakusa na pete nionso—yina ya muntu mosi kena kutala na ditalatala. Yinki dilongi yandi vuandaka longa? Yakevuanda buzoba kana muntu kena kutala na ditalatala, mpe yandi memona salite mosi yina yandi lenda bongisa, kasi yandi sala ata diambu mosi ve samu na yau. Mutindu mosi, yakevuanda buzoba kana beto kena kutanga Mpova ya Nzambi, beto memona diambu mosi yina beto lenda soba na yina metadila kimuntu na beto, kasi beto sala diambu mosi ve samu na yau.

18. Yinki kele mambu tatu yina beto fueti sala kana beto kena kusadila kifuani mosi?

¹⁸ Kana nge kena kusadila kifuani mosi, nge lenda landa kifuani ya Yakobo na kusadilaka mambu tatu: (1) Kukindimisa ti kifuani yango kesadisa nge nge longa diambu yina nge kena kutubila. (2) Sadila kifuani yina kesala ti bantu yina kena kuwa nge babakusa yau na pete nionso. (3) Monisa puelele mutindu ya kusadila kifuani yango. Kana yakele mpasi samu na nge na kumona bifuani yina mebonga, tala Index des publications. Na yintu ya diambu “Exemples,” nge kemona bifuani mingi yina nge lenda sadila. Zaba ti bifuani kele lokola mikro yina lenda bimisa puelele malongi yina nge kena kulonga. Na yau kukindimisa ti nge kena kusadila kifuani yina kena kutubila diambu ya mfunu yina nge kele na nsatu ya kulonga. Ya kedika, mfunu ya ntete yina beto kele na nsatu ya kubongisa makoki na beto samu na kulonga, kele samu na kubika kubenda dikebi ya bantu na zulu na beto mosi, kasi samu na kusadisa bantu mingi bakota na dibuta ya kiese ya Yehova.

19. Yinki mutindu beto kemonisaka ti beto kesepelaka na dibuta na beto ya kimpeve?

¹⁹ Beto bakaka ve diluaku ya kuyunduka kintuadi na yaya mosi yina kele muntu ya kukoka, kasi beto kele na lokumu ya kusadila Yehova kintuadi na dibuta ya nene ya bampangi ya babakala mpe ya banketo yina kele Baklisto. Beto kemonisaka ti beto kezolaka bau, na kuvuandaka kintuadi na bau, na kulongukaka kintuadi na bau, mpe na kusalaka na kukuikama nionso pembeni na bau na kisalu ya kusamuna mpe ya kulonga. Ntangu beto kena kusala ngolo samu na kulanda kifuani ya Yakobo na bikadulu na beto, na ntambudulu na beto, mpe na mutindu na beto ya kulonga, beto kepesa Yehova lokumu mpe beto kesadisa bantu ya ntima ya mbote bapusana penepene ya Tata na beto ya nzola yina kele na dizulu.