1. Yinki mukanda ya Kusonga kena kutuba samu na bisadi ya Nzambi?

 MUKANDA ya Kusonga memonisa ti Kimfumu ya Nzambi na dizulu mebandaka kuyala mpe bakukaka Satana na dizulu. (Kus. 12:1-9) Banda bamekukaka Satana na dizulu, kiyenge mekotaka kuna, kasi yanatinaka beto bampasi. Samu na yinki? Samu nganzi ya Satana kele na bantu ya kukuikama yina kesadilaka Yehova awa na ntoto.​—Kus. 12:12, 15, 17.

2. Yinki kesadisa beto beto bikana ya kukuikama na Yehova?

² Yinki mutindu beto lenda bikana ya kukuikama na Yehova atako Satana kena kunuanisa beto? (Kus. 13:10) Diambu mosi kesadisa beto kele ya kuzaba yina kesalama na bilumbu kena kuiza. Na kifuani, na mukanda ya Kusonga ntumua Yoane kena kutubila ndambu ya balusakumunu yina beto kebaka ntama mingi ve. Mosi ya balusakumunu yango kele kufua ya bambeni ya Nzambi. Beto tubila ntangu yayi mutindu mukanda ya Kusonga kena kutubila bambeni yango mpe yina kekumina bau.

3. Yinki kele ndambu ya bidimbu yina mukanda ya Kusonga mesadila?

³ Na verse ya ntete, mukanda ya Kusonga kena kutubila beto ti mambu yina beto kezola tanga kemonusua “na bidimbu,” yazola monisa, na ntubulu ya kifuani. (Kus. 1:1) Bambeni ya Nzambi memonusua na mutindu ya kifuani. Beto kena kumona bibulu mingi ya nganzi. Na kifuani, yakele ‘na kibulu ya nganzi kena kubima na nzadi mungua.’ Yakele ‘na bampoka 10 mpe na bayintu 7.’ (Kus. 13:1) Na manima, ‘kibulu yankaka ya nganzi yina mebima na ntoto’ melanda. Kibulu yango kena kutuba lokola dragoni mpe yamesala ti ‘tiya katuka na dizulu mpe yakita na ntoto.’ (Kus. 13:11-13) Na manima beto memona kibulu mosi  ya kusuasana, ‘kibulu ya nganzi ya mbuaki ya ngolo,’ mpe nketo ya ndumba mevuanda na zulu na yau. Bibulu yango tatu ya nganzi kena kumonisa bambeni yina kenuanisaka Yehova Nzambi mpe Kimfumu na yandi banda ntama. Na yau, yakele na mfunu beto zaba bau.​—Kus. 17:1, 3.

4-5. Yinki mutindu mambu yina Daniele 7:15-17 metubila kena kusadisa beto beto bakusa yina zola monisa bidimbu yango?

⁴ Tekila kuzaba banani kele bambeni yango, beto fueti zaba ntete yinki zola monisa bibulu ya nganzi mpe nketo ya ndumba. Mutindu ya mbote ya kubakusa yau kele, kubika Biblia yau mosi pesa bansasulu na yau. Mukanda yankaka ya Biblia mesasila bidimbu mingi yina kele na mukanda ya Kusonga. Na kifuani mbikudi Daniele lotaka ndozi ya ‘bibulu yiya ya nene kena kubima na nzadi mungua.’ (Dan. 7:1-3) Daniele kena kutubila beto yina bibulu yango zola monisa. Bibulu yango ya nene kena kumonisa ‘bantinu’ yiya to baguvernema. (Tanga Daniele 7:15-17.) Nsasulu yango ya puelele kena kusadisa beto beto bakusa ti bibulu yina mukanda ya Kusonga kena kutubila fueti monisa diaka bilendo ya politiki.

⁵ Beto tubila ntangu yayi bidimbu yina mukanda ya Kusonga kena kutubila. Ntangu beto kena kutadila yau, beto kemona mutindu Biblia kena kusadisa beto beto bakusa yina bidimbu yango zola monisa. Beto kebanda na bibulu ya nganzi yina melandana. Ya ntete, beto kemona yina bibulu yango kena kumonisa. Na manima, beto kemona mambu yina kekumina bibulu yango. Mpe na nsuka, beto kemona yina mambu yango kena kumonisa samu na beto.

6. Kibulu ya nganzi ya bayintu 7 yina Kusonga 13:1-4 kena kutubila memonisa yinki?

⁶ Yinki zola monisa kibulu ya nganzi ya bayintu 7? (Tanga Kusonga 13:1-4.) Beto simba ti kitini ya nene ya nzutu ya kibulu yango mefuanana na yina ya leopare, kasi yandi kele na makulu ya urse, yinua na yandi kele ya nkosi, mpe yandi kele na bampoka 10. Bibulu yiya yina mukanda ya Daniele kikapu 7 metubila kele diaka mutindu yina. Kasi na mukanda ya Kusonga, bidimbu yango kele kaka na kibulu mosi, kasi na bibulu yiya ve. Kibulu yango ya nganzi kena kumonisa ve kaka guvernema mosi to ampire ya yinza. Yoane tubaka diaka ti yavuandaka yadila ‘na zulu ya mabuta nionso, bayinsi nionso, bandinga nionso mpe makanda nionso.’ Na yau, yafueti vuanda nene kuluta konso guvernema. (Kus. 13:7) Na yau, kibulu yango ya nganzi fueti monisa bagurnema nionso yina kena kuyadila bantu tii bubu yayi. *​—Lon. 8:9.

7. Konso yintu na kati ya bayintu 7 ya kibulu ya nganzi kena kumonisa yinki?

⁷ Konso yintu na kati ya bayintu 7 kena kumonisa yinki? Mukanda ya Kusonga kikapu 17 kena kusadisa beto beto baka mvutu, samu yakena kumonisa kifuani ya kibulu yina kele na Kusonga kikapu 13. Kusonga 17:10 metubila beto: ‘Yakele na bantinu 7: Tanu mekubuaka, mosi kele, yankaka kuiza ntete ve; kasi ntangu yandi kekuiza, yandi fueti vuanda ntangu fioti.’ Na baguvernema nionso yina Satana mesadilaka, 7 kati na yau mekokana na ‘bayintu’ samu yakele na kilendo. Yakele bimfumu ya yinza yina vuandaka na bupusi na zulu ya bisadi ya Nzambi. Kasi na bilumbu ya ntumua Yoane, 5 na kati ya bimfumu yango yadilaka deja yinza: Ezipito, Asiri, Babiloni, Medo-Persi, mpe Gresi. Rome, kilendo ya yinza ya mvimba ya 6, vuandaka yadila ntangu Yoane bakaka mbona meso yango. Yinki guvernema kevuanda ya 7, to kilendo ya nsuka ya yinza ya mvimba, to yintu?

8. Yintu ya 7 ya kibulu ya nganzi kena kumonisa yinki?

 ⁸ Mutindu beto kemona yau, bambikudulu yina kele na mukanda ya Daniele kesadisa beto beto zaba yintu ya 7 mpe ya nsuka ya kibulu ya nganzi. Yinki kele kilendo ya yinza ya mvimba yina kena kuyala na ntangu yayi ya nsuka, na ntangu ya “kilumbu ya mfumu”? (Kus. 1:10) Yamesangisa baguvernema zole yina kena kusala kintuadi, baguvernema yango kele Royaume-Uni mpe États-Unis d’Amérique, na bampova yankaka, kilendo ya yinza ya mvimba ya Anglo-Américaine. Na yau, beto lenda tuba ti yakele yintu ya 7 ya kibulu ya nganzi yina kele na mukanda ya Kusonga 13:1-4.

9. Kibulu ya nganzi ya ‘bampoka zole lokola muana dimeme’ kena kumonisa yinki?

⁹ Mukanda ya Kusonga kikapu 13 kena kutubila beto ti yintu yango ya 7, kilendo ya yinza ya mvimba ya Anglo-Américaine, kesalaka mambu lokola kibulu ya nganzi ya ‘bampoka zole lokola muana dimeme, kasi yabandaka kutuba lokola dragoni.’ Kibulu yango ‘kena kusala bidimbu ya nene, kutu yakena kusala ti tiya katuka na zulu mpe yakita na ntoto na meso ya bantu.’ (Kus. 13:11-15) Mukanda ya Kusonga kikapu 16 mpe 19 kena kumonisa kibulu yango ya nganzi lokola “mbikudi ya luvunu.”(Kus. 16:13; 19:20) Daniele kena kutubila diambu ya mutindu yina, kilendo ya yinza ya mvimba ya Anglo-Américaine ‘kekufua bantu mingi mpenza.’ (Dan. 8:19, 23, 24, nyp.) Yau nde diambu salamaka mpenza na ntangu ya Mvita ya zole ya yinza ya mvimba. Ba bombes atomiques zole yina nataka na nsuka ya mvita yango, yasalamaka na bantu ya sianse ya Angleterre mpe ya Amerique. Na kusalaka babombi yango, yavuandaka lokola kilendo ya yinza ya mvimba ya Anglo-Americaine salaka ti ‘tiya katuka na zulu mpe yakita na ntoto.’

10. ‘Kifuani ya kibulu ya nganzi’ kena kumonisa yinki? (Kusonga 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Na manima, beto kena kumona diaka kibulu yankaka ya nganzi. Kibulu yango mekokana na kibulu ya nganzi ya bayintu 7, kasi yakele na kulere ya mbuaki ya ngolo. Bakebokidilaka yau ‘kifuani ya kibulu ya nganzi’ mpe bamemonisa yau lokola ‘ntinu ya 8.’ * (Tanga Kusonga 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Ntumua Yoane longukaka ti ‘ntinu’ yango monanaka, na manima yandi zimbanaka, mpe na manima yandi monanaka diaka. Mambu nionso yayi kena kumonisa mpenza ONU, yina kepesaka maboko na bankubukulu nionso ya politiki ya yinza ya mvimba! Na ebandeli bavuandaka bokidila yau Société des Nations. Na manima yazimbanaka na ntangu ya Mvita ya zole ya yinza ya mvimba. Mpe na manima ya monanaka na nkumbu ya ONU.

11. Yinki mambu bibulu ya nganzi kena kusala, mpe samu na yinki beto fueti banga bau ve?

¹¹ Bibulu ya nganzi kekindisaka bantu batelemina Nzambi mpe bisadi na yandi. Ntumua Yoane tubaka, yakele kaka lokola bamesangisa ‘bantinu ya ntoto ya mvimba’ kisika mosi samu na mvita ya Armagedoni, yina kele ‘kilumbu ya nene ya Nzambi Nkua-Ngolo-Nionso.’ (Kus. 16:13, 14, 16) Kasi beto kevuanda na diambu ya kubanga ve. Nzambi na beto ya nene, Yehova, kesala na nsualu samu na kuvukisa bantu nionso yina kena kupesa maboko na luyalu na yandi.​—Eze. 38:21-23.

12. Yinki diambu kekumina bibulu nionso ya nganzi?

¹² Yinki diambu kekumina bibulu nionso ya nganzi? Kusonga 19:20 mepesa mvutu: ‘Bakangaka kibulu ya nganzi, kintuadi na mbikudi ya  luvunu yina salaka bidimbu na ntuala na yau; na nzila ya bidimbu yina yandi vunaka bantu yina bakaka kidimbu ya kibulu ya nganzi mpe bantu yina kena kusambila kifuani na yau. Balozaka bau ya moyo na laki ya tiya yina kena kupela na sufre.’ Na manima ya kuyala, baguvernema yango yina kele bambeni ya Nzambi kebebisama samu na mvimbamvimba.

13. Yinki bampasi Baklisto kena kukutana na yau na baguvernema ya yinza?

¹³ Yinki yazola monisa samu na beto? Lokola beto kele Baklisto, beto fueti vuanda ya kukuikama na Nzambi mpe na Kimfumu na yandi. (Yoa. 18:36) Samu na kusala mutindu yina, beto fueti kota ve na mambu ya politiki ya yinza yayi. Kasi yalenda vuanda mpasi samu na beto na kukota ve na mambu ya yinza, samu baguvernema ya yinza kelombaka beto beto pesa bau maboko, na bampova mpe na bisalu na beto. Bantu yina kendimaka kupesa bau maboko samu na mbamba yina baketulaka bau, bakebakaka kidimbu ya kibulu ya nganzi. (Kus. 13:16, 17) Kasi konso muntu yina kebaka kidimbu yango, yandi kendimama ve na Yehova mpe yandi kebaka ve luzingu ya mvula na mvula. (Kus. 14:9, 10; 20:4) Na yau, yakele mpenza na mfunu samu na konso muntu kati na beto na kubika kukota na mambu ya yinza, ata kana bakena kutula beto mbamba beto pesa bau maboko!

14. Na kutadila Kusonga 17:3-5, yinki diambu ya kukamua ntumua Yoane monaka na manima?

¹⁴ Ntumua Yoane tubaka ti yandi ‘kamuaka mingi’ samu na diambu yankaka yina yandi monaka. Yinki yandi monaka? Nketo mosi vuandaka tambula na zulu ya mosi ya bibulu yango ya nganzi. (Kus. 17:1, 2, 6) Yandi memonusua lokola ‘nketo ya ndumba ya nene’ mpe bakebokidilaka yandi ‘Babiloni ya nene.’ Yandi kena kusala ‘pite’ na ‘bantinu ya ntoto.’​—Tanga Kusonga 17:3-5.

15-16. Nani kele ‘Babiloni ya nene,’ mpe yinki mutindu beto mezabila yau?

¹⁵ Nani kele ‘Babiloni ya nene’? Nketo yango lenda monisa ve nkubukulu mosi ya politiki, samu mukanda ya Kusonga metuba ti yandi kena kusala pite kintuadi na bamfumu ya politiki ya yinza. (Kus. 18:9) Mpe, lokola yandi kena kutambula na zulu ya kibulu ya nganzi, yazola monisa yandi kena kumeka kutuadisa bamfumu yango ya politiki. Katula yau, yandi kena kumonisa mpe ve bankubukulu ya mumbongo ya lokoso ya yinza ya Satana. Mukanda ya Kusonga memonisa bankubukulu ya mumbongo lokola ‘bantu ya mumbongo ya ntoto.’​—Kus. 18:11, 15, 16.

¹⁶ Na Biblia, mpova “ndumba” lenda monisa bantu yina ketubaka ti bakesambilaka Nzambi kasi bakekukipesaka na nsambudulu ya biteke to na mutindu yankaka bakekumaka bankundi ya yinza. (1 Bs. 5:25; Yak. 4:4) Nzokande, bantu yina kena kusambila Nzambi na kukuikama nionso, memonusua lokola ‘bangondo ya bunkete.’ (2 Bk. 11:2; Kus. 14:4) Babiloni ya ntama vuandaka kisika ya ntete ya nsambudulu ya luvunu. Na yau, Babiloni ya nene fueti monisa mitindu nionso ya nsambudulu ya luvunu. Yakele ampire ya yinza ya mvimba ya mabundu ya luvunu.​—Kus. 17:5, 18; tala disolo na jw.org “Babilone Monene ezali nini?”

17. Yinki kekumina Babiloni ya nene?

¹⁷ Yinki kekumina Babiloni ya nene? Mukanda ya Kusonga 17:16, 17 mepesa mvutu na kiuvu yango mutindu yayi: ‘Bampoka 10 yina nge monaka, mpe kibulu ya nganzi, bakemanga nketo ya ndumba mpe bakebotola bima na yandi nionso mpe bakebika yandi kimpeni; bakekudia nsuni na yandi mpe bakeyoka yandi mvimbamvimba na tiya. Samu Nzambi metula na bantima na bau ngindu ya kukokisa dibanza na  yandi.’ Ee, Yehova ketinda makanda basadila kibulu ya nganzi ya ngolo, yazola monisa ONU, samu na kubalukila ampire ya yinza ya mvimba ya mabundu ya luvunu mpe kubebisa yau mbotembote.​—Kus. 18:21-24.

18. Yinki mutindu beto lenda ndimisama ti beto kena kupesa ve maboko na Babiloni ya nene na mutindu mosi to yankaka?

¹⁸ Yinki yakena kumonisa samu na beto? Beto fueti tanina ‘nsambudulu ya bunkete mpe yina mekondua mvindu na meso ya Nzambi.’ (Yak. 1:27) Beto fueti bika ve nzila na malongi ya luvunu, bafeti ya bapayen, bikadulu ya yinza, mpe bikelakela ya Babiloni ya nene vuanda na bupusi na zulu na beto! Mpe beto ketatamana kubokila bantu ‘babima na kati na yandi,’ samu Nzambi bika tanga masumu ya Babiloni ya nene na zulu na bau.​—Kus. 18:4.

19. Nani kele ‘dragoni mosi ya nene mpe ya mbuaki ya ngolo’?

¹⁹ Mukanda ya Kusonga metubila diaka ‘dragoni mosi ya nene mpe ya mbuaki ya ngolo.’ (Kus. 12:3) Dragoni yango kena kunuanisa Yesu mpe bambasi na yandi. (Kus. 12:7-9) Yakena kunuanisa bisadi ya Nzambi mpe yakena kupesa kilendo na baguvernema ya bantu. (Kus. 12:17; 13:4) Nani kele dragoni yango? Yakele ‘nioka ya ebandeli, yina bakebokidilaka Diabulu mpe Satana.’ (Kus. 12:9; 20:2) Yandi nde kena kupesa maboko na bambeni nionso yankaka ya Yehova.

20. Yinki kekumina dragoni?

²⁰ Yinki kekumina dragoni? Kusonga 20:1-3 mesasila ti mbasi mosi keloza Satana na dibulu mosi ya mudindu, yina kevuanda lokola buloko samu na yandi. Ntangu nionso yina Satana kevuanda na dibulu yango ya mudindu, yandi ‘kevuna diaka ve makanda tii bamvula 1 000 kesuka.’ Nsukansuka, bakeloza Satana mpe bademo na yandi na ‘laki ya tiya ya sufre,’ yazola monisa bakekufua bau samu na mvimbamvimba. (Kus. 20:10) Kanisa ntete yinza yina Satana mpe bademo na yandi kele ve. Yakevuanda ntangu mosi ya kitoko mpenza!

21. Samu na yinki beto lenda vuanda na kiese na kutadila mambu yina beto ketangaka na mukanda ya Kusonga?

²¹ Yakele mpenza lukindusu kuzaba nsasulu ya bidimbu yina kele na mukanda ya Kusonga! Beto vuandaka kaka ve na dikoki ya kuzaba bambeni ya Yehova kasi beto vuandaka diaka na dikoki ya kumona yina kekumina bau. Ee, ‘kiese na muntu yina ketanga na ndinga ya ngolo mpe na bantu yina kekuwa mambu yina kele na mbikudulu yayi’! (Kus. 1:3) Kasi ntangu bambeni ya Nzambi kekufua, yinki balusakumunu bantu ya kukuikama kebaka? Beto ketubila yau na disolo ya nsuka na kati ya masolo yina kena kutubila mukanda ya Kusonga.