1-2. (a) Samu na yinki bankuelani ya yimpa fueti tudila Yehova ntima? (Nkunga 37:3, 4) (b) Yinki beto ketubila na disolo yayi?

NGE KENA kukana kukuela ntama mingi ve, to nge kele nkuelani ya yimpa? Kana yakele mutindu yina, kondua ntembe nge kele na nsatu ya ngolo ya kuvuanda na luzingu ya kiese kintuadi na muntu yina nge kezolaka mingi. Ya kedika, luzingu ya dikuela kevuandaka ntangu nionso pete ve, mpe bankuelani ya yimpa kevuandaka na banzengolo ya mfunu yina bafueti baka. Mambu yina beno kesalaka kana beno kena kukutana na mambu ya mpasi mpe banzengolo yina beno kebakaka kemonisa kiese yina beno kevuanda na yau samu na bamvula mingi. Kana beno kena kutudila Yehova ntima, beno kebaka banzengolo na nduenga, mpe dikuela na beno kekuma ngolo, mpe beno kevuanda na kiese. Kana beno kena kutula ve ntima na lutuadusu ya Nzambi, kondua ntembe beno kekutana na bampasi yina kesala ti beno bika vuanda na kiese na dikuela.—Tanga Nkunga 37:3, 4.

² Atako disolo yayi kena kutubila bankuelani ya yimpa, yaketubila bampasi yina bankuelani nionso lenda kutana na yau. Yaketubila malongi yina beto lenda baka na bifuani ya babakala mpe ya banketo ya kukuikama yina Biblia metubila. Bifuani yango kele na malongi yina beto lenda sadila na mambu mingi ya luzingu na beto, buela diaka dikuela. Beto kemona diaka dilongi yina beto lenda baka na mambu yina bankuelani ya ntangu na beto kutanaka na yau.

3-4. Yinki mambu ya mpasi bankuelani ya yimpa lenda kutana na yau?

³ Bantu yankaka lenda kindisa bankuelani ya yimpa bavuanda na luzingu mosi ya mbote. Na kifuani, bibuti mpe bantu yankaka ya dibuta lenda tula mbamba na bankuelani babanda kubuta bana kondua kuvingila. To bankundi yina kele na makanisi ya mbote mpe bampangi ya dibuta lenda kindisa bankuelani ya yimpa basumba yinzo mpe bafulusa yau na bima ya kitoko.

⁴ Kana bakeba ve, bankuelani kebaka banzengolo yina kekotisa bau na bamfuka mingi. Na manima, bakala mpe nketo kebanda kulutisa bawola mingi na kisalu samu na kufuta bamfuka yango. Lokola bakebanda kulutisa bawola mingi na kisalu, balenda banda kondua ntangu ya kusala ndongokolo ya Biblia, nsambudulu ya dibuta, mpe kisalu ya kusamuna. Bankuelani lenda banda kondua balukutakanu samu na kulutisa bawola mingi na kisalu samu na kubaka mbongo mingi to samu na kutanina kisalu na bau. Yau kesala ti, bakondua maluaku ya kusala mingi na kisalu ya Yehova.

5. Yinki dilongi beto mebaka na kifuani ya Klaus mpe Marisa?

⁵ Bifuani mingi kena kumonisa ti kana beto kena kutula bima ya kinsuni na kisika ya ntete na luzingu na beto beto kevuanda na kiese ve. Beto tadila dilongi yina bankuelani mosi na nkumbu ya Klaus mpe Marisa bakaka samu na diambu yango. * Na ebandeli ya luzingu ya dikuela na bau, bau nionso zole vuandaka lutisa bawola mingi na kisalu samu na kuvuanda na luzingu ya mbote. Kasi, bavuandaka na kiese ya kedika ve. Klaus metuba: “Beto kumaka na bima mingi ya kinsuni kuluta yina beto vuandaka sosa, kasi beto vuandaka ata na lukanu mosi ve samu na kusala mingi na kisalu ya Yehova. Samu na kutuba kedika, luzingu na beto kumaka na banzomono mpe na basusi.” Mbala yankaka beno diaka beno mebakusa ti kutula bima ya kinsuni na kisika ya ntete na luzingu natinaka beno ve kiese. Kana yakele mutindu yina, kulemba nzutu ve. Kutadila bifuani ya bantu yankaka lenda sadisa beno na diambu yango. Samu na kubanda, beto tadila dilongi yina babakala lenda baka na kifuani ya Ntinu Yehoshafati.

6. Na nguizani na dilongi yina kele na Bingana 3:5, 6, yinki mutindu Ntinu Yehoshafati nungaka mpasi ya nene yina yandi kutanaka na yau?

⁶ Babakala, yakekuminaka beno na bantangu yankaka beno kuma na mukakatano ya kukokisa biyekua na beno? Kana yakele mutindu yina, beno lenda baka mambote na kifuani ya ntinu Yehoshafati. Lokola Yehoshafati vuandaka ntinu, yandi vuandaka na kiyekua ya kukokisa bansatu ya dibuta ya mvimba ya Yuda! Yinki mutindu yandi kokisaka kiyekua yango yina vuandaka pete ve? Yehoshafati salaka yina yandi lendaka samu na kutanina bantu na yandi. Yandi kindisaka bambanza ya Yuda mpe yandi pesaka formasion na basoda kuluta 1 160 000. (2Bs. 17:12-19) Na manima, Yehoshafati kutanaka na mpasi ya nene. Basoda ya Amone, ya  Moabe, mpe bantu ya bimvuka ya bamongo ya Seire, bakuizaka nuanisa yandi, dibuta na yandi mpe bantu na yandi. (2Bs. 20:1, 2) Yinki Yehoshafati salaka? Yandi lombaka Yehova sadisa yandi mpe yandi pesa yandi ngolo. Yakele na nguizani na dilongi ya nduenga yina kele na Bingana 3:5, 6. (Tanga.) Kisambu ya kumikitisa yina Yehoshafati salaka, kele na 2 Bansangu 20:5-12, kena kumonisa mutindu yandi tudilaka Tata na yandi ya nzola yina kele na dizulu ntima. Yinki mutindu Yehova pesaka mvutu na kisambu ya Yehoshafati?

7. Yinki mutindu Yehova pesaka mvutu na kisambu ya Yehoshafati?

⁷ Yehova sololaka na Yehoshafati na nzila ya Molevi mosi na nkumbu ya Yahaziele. Yehova tubaka: ‘Beno telema, beno ningana ve, mpe beno mona mutindu Yehova kevukisa beno.’ (2Bs. 20:13-17) Kondua ntembe yakele ve mutindu ya mbote ya kununga mvita! Malako yango katukaka ve na bantu; kasi na Yehova. Lokola yandi tudilaka mpenza Yehova ntima, Yehoshafati salaka kaka mutindu Yehova tubilaka yandi. Ntangu yandi mpe bantu na yandi kuendaka kutana na bambeni, yandi telemaka na ntuala ya bimvuka ya bantu na yandi, bavuandaka ve basoda yina vuandaka na makoki, kasi bavuandaka nde bayimbidi yina vuandaka na binuanunu ve. Yehova sundolaka Yehoshafati ve; Yandi nungaka bambeni yina vuandaka basoda.—2Bs. 20:18-23.

8. Yinki dilongi babakala lenda baka na kifuani ya Yehoshafati?

⁸ Babakala, beno lenda baka dilongi na kifuani ya Yehoshafati. Beno kele na kiyekua ya kukokisa bansatu ya mabuta na beno, na yau beno kesalaka kisalu ya ngolo samu na kutanina mpe kusadisa mabuta na beno. Kana beno mekutana na bampasi, beno lenda mona ti beno kele na dikoki ya kumanisa bampasi yango beno mosi. Beno bika tula ntima na bangolo na beno mosi. Kasi, beno sosa lusadusu ya Yehova na nzila ya kisambu na kisika yina beno kele kaka beno mosi. Katula yau beno sambilaka na ntima ya mvimba kintuadi na banketo na beno. Beno sosa lutuadusu ya Yehova na kulongukaka Biblia, mpe kutangaka mikanda yina kesasilaka Biblia yina nkubukulu ya Nzambi kepesaka, mpe beno sadilaka malongi yina beno kemona. Bantu yankaka lenda ndima ve banzengolo na beno yina kekatukaka na Biblia, mpe balenda banda kutuba ti beno kena kukanisa diaka mbote ve. Balenda tuba ti mbongo mpe bima ya kinsuni lenda pesa beno lutanunu yina meluta mbote samu na dibuta na beno. Kasi beno kanisa na kifuani ya Yehoshafati. Yandi tudilaka Yehova ntima mpe yandi monisaka yau na bisalu na yandi. Yehova sundolaka ve bakala yango ya kukuikama, mpe yandi kesundola beno ve. (Nk. 37:28; Ebr 13:5) Yinki diambu yankaka bankuelani lenda sala samu na kukindimisa ti bakele na kiese?

9. Yinki beto lenda tuba samu na mbikudi Yezaya mpe nketo na yandi?

⁹ Mbikudi Yezaya mpe nketo na yandi pesaka luzingu na bau na kisalu ya Yehova. Yezaya vuandaka mbikudi, mpe mbala yankaka nketo na yandi diaka vuandaka mbikudi, na yau bavuandaka bokidila yandi “mbikudi ya nketo.” (Yez. 8:1-4) Kondua ntembe, Yezaya mpe nketo na yandi tulaka nsambudulu ya Yehova na kisika ya ntete na luzingu na bau. Babikaka mpenza kifuani ya mbote samu na bankuelani ya bubu yayi!

10. Yinki mutindu ndongokolo ya bambikudulu ya Biblia lenda sadisa bankuelani babaka nzengolo ya kusala nionso yina balenda samu na Yehova?

¹⁰ Bubu yayi, bankuelani lenda landa kifuani ya Yezaya mpe nketo na yandi, na kusalaka yina balenda samu na kisalu ya Yehova. Balenda kumisa kiminu na bau ngolo, na kulongukaka bambikudulu ya Biblia kintuadi mpe kumona mutindu  yakena kukokisama. * (Tito 1:2) Balenda kanisa na diambu yina balenda sala samu na kupesa maboko na kukokisama ya bambikudulu ya Biblia. Na kifuani, balenda pesa maboko na kukokisama ya mbikudulu ya Yesu ya kusamuna nsangu ya mbote na ntoto ya mvimba tekila nsuka kuiza. (Mat. 24:14) Kana bankuelani kena kumona ti bambikudulu ya Biblia kena kukokisama, bakebaka nzengolo ya kusala nionso yina balenda samu na Yehova.

11. Yinki diambu Prisile mpe Akila vuandaka na dikoki ya kusala, mpe samu na yinki?

¹¹ Bankuelani yina kele bantuenia lenda baka malongi na kifuani ya Prisile mpe Akila, bankuelani ya Yuda yina vuandaka zinga na mbanza ya Roma. Bakuwaka nsangu ya mbote yina metadila Yesu mpe bakumaka Baklisto. Kondua ntembe, bavuandaka sepela na luzingu yina bavuandaka na yau. Kasi luzingu na bau sobaka na mbala mosi, ntangu Amperere Claudius pesaka malako ti Bayuda nionso katuka na Roma. Kanisa mutindu nzengolo yango salaka Akila mpe Prisile mpasi. Yalombaka babika kisika yina bavuandaka zinga, kusosa yinzo ya yimpa, mpe kubandila kusala kisalu na bau ya kusala batenta na kisika yankaka. Nsobolo yina salamaka na luzingu na bau, yasalaka ti bakatula mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete na luzingu na bau? Mbala yankaka nge mezaba mvutu na kiuvu yango. Na buala na bau ya yimpa na Korinto, Akila mpe Prisile bandaka kupesa maboko na kimvuka, mpe basalaka kintuadi na ntumua Paulo samu na kukindisa bampangi ya buala yango. Na manima, bakuendaka na babuala yankaka yina vuandaka na nsatu ya ngolo ya bansamuni. (Bis. 18:18-21; Bar. 16:3-5) Bakumaka na bisalu mingi ya kusala mpe bavuandaka na luzingu ya kiese!

12. Samu na yinki bantu yina mekuelana fueti kukitudila balukanu ya kimpeve?

¹² Bubu yayi, bankuelani lenda landa kifuani ya Prisile mpe Akila na kutulaka mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete na luzingu na bau. Ntangu ya mbote yina bankuelani lenda solola diambu metadila balukanu yina bakekokisa na luzingu na bau, kele tekila bakuelana. Kana bankuelani kena kubaka banzengolo kintuadi  mpe bakena kusala nionso samu na kukokisa balukanu na bau, bakevuanda na maluaku mingi ya kumona mpeve ya Yehova sala na luzingu na bau. (Lon. 4:9, 12) Beto tadila kifuani ya Russell mpe Elizabeth. Russell metuba: “Tekila beto kuelana, beto tubilaka mbotembote balukanu na beto ya kimpeve.” Elizabeth metuba: “Beto tubilaka diambu yango, samu, kana yalombaka beto baka nzengolo, beto kukindimisa ti bansodolo na beto bika pekisa beto beto kokisa balukanu yango.” Luzingu yina Russell mpe Elizabeth vuandaka na yau, pesaka bau diluaku ya kukuenda na Micronésie, kisika yina kele na nsatu ya ngolo ya bansamuni.

13. Na kutadila Nkunga 28:7, yinki beto kebaka kana beto kena kutudila Yehova ntima?

¹³ Lokola Russell mpe Elizabeth, bankuelani mingi kumisaka luzingu na bau pepele samu na kusala mingi na kisalu ya kulonga mpe kusamuna nsangu ya mbote. Kana bankuelani kena kukitudila balukanu samu na kusala yina balenda na kisalu ya Yehova, mpe kana bakena kusala kintuadi samu na kukokisa balukanu yango, bakebaka balusakumunu mingi. Bakemona mutindu Yehova ketanina bau, kiminu na bau kekula, mpe bakekuma mpenza na kiese.—Tanga Nkunga 28:7.

14. Yinki mutindu ntumua Petelo mpe nketo na yandi monisaka ti bavuandaka tula ntima na bansilulu yina kele na Matayo 6:25, 31-34?

¹⁴ Bankuelani lenda baka diaka dilongi na kifuani ya ntumua Petelo mpe nketo na yandi. Na manima ya bangonda 6 na mvula yina yandi kutanaka na Yesu samu na mbala ya ntete, yalombaka ntumua Petelo baka nzengolo mosi ya mfunu. Petelo vuandaka kokisa bansatu ya dibuta na yandi na kisalu ya kuloba bambizi. Na yau, ntangu Yesu lombaka yandi landa yandi na kisalu ya ntangu nionso, yalombaka Petelo baka nzengolo samu na dibuta na yandi. (Luka 5:1-11) Petelo ponaka kulanda Yesu na kisalu ya kusamuna. Yandi bakaka nzengolo ya nduenga! Mpe beto mendimisama ti nketo ya Petelo pesaka maboko na nzengolo ya bakala na yandi. Biblia kena kumonisa ti na manima ya mfutumukunu ya Yesu, nketo ya Petelo salaka vuayaje kintuadi na bakala na yandi samu na mua ntangu. (1Bk. 9:5) Kondua ntembe, lokola yandi vuandaka Muklisto mosi ya nketo ya mbote, Petelo lendaka tuba na puelele ntangu yandi vuandaka pesa malongi yina pemamaka na babakala mpe banketo yina kele Baklisto. (1 Pi. 3:1-7) Ya kedika, Petelo mpe nketo na yandi, tudilaka bansilulu ya Yehova ntima ti yandi kekokisa bansatu na bau ya kinsuni kana bametula mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete na luzingu na bau.—Tanga Matayo 6:25, 31-34.

15. Yinki dilongi beto mebaka na kifuani ya Tiago mpe Esther?

¹⁵ Kana yameluta mua bamvula banda beno mekuelanaka, yinki mutindu beno lenda tatamana kukudisa nsatu ya kusala mingi na kisalu ya kusamuna? Mosi ya mutindu ya kusala yau kele na kulongukaka bifuani ya masolo ya bankuelani yankaka. Na kifuani, beno lenda tanga masolo “Bamipesaki na bolingo na bango moko.” Masolo yango sadisaka Tiago mpe Esther, bankuelani mosi yina kezingaka na Brésil, samu na kukudisa nsatu na bau ya kupesa maboko na kisika yina kele na nsatu ya ngolo ya bansamuni. Tiago metuba: “Lokola beto vuandaka tanga masolo yina vuandaka monisa mutindu Yehova kesadisaka bisadi na yandi na ntangu na beto, beto diaka beto kumaka na nsatu ya kulanda malongi ya Yehova mpe kumona mutindu yandi kesadisa beto.” Yatindaka bau babaka nzengolo ya kukuenda na Paraguay, kuna bakuendaka kupesa maboko na terituare mosi ya ndinga ya Portugais banda mvula 2014. Esther metuba: “Verse  yina beto zole kezolaka mingi kele Baefezo 3:20. Bambala mingi beto monaka kukokisama ya bampova ya verse yango na kisalu na beto samu na Yehova.” Na mukanda yina yandi sonikinaka Baklisto ya Efezo, Paulo pesaka nsilulu ti Yehova kepesa beto mingi kuluta yina beto kelomba. Nsilulu yango kele mpenza kedika!

16. Na banani bankuelani yina kele bantuenia fueti sosa malongi samu na balukanu na bau?

¹⁶ Bubu yayi, bankuelani yina kele bantuenia lenda baka mambote na masolo ya bantu yina longukaka kutudila Yehova ntima. Bankuelani yankaka salaka bamvula mingi na kisalu ya ntangu nionso. Beno lomba bau malongi kana beno kena kukanisa samu na balukanu na beno. Yakele diaka mosi ya mutindu yina kemonisa ti beno kena kutudila Yehova ntima. (Bin. 22:17, 19) Bankulutu diaka lenda sadisa bankuelani yina kele bantuenia samu bakukitudila balukanu ya kimpeve mpe bakokisa yau.

17. Yinki kuminaka Klaus mpe Marisa, mpe yinki dilongi beto mebaka na disolo na bau?

¹⁷ Mbala yankaka lukanu na beto ya kusala mingi na kisalu ya Yehova lenda kokisama ve mutindu beto kanaka yau. Yau nde kuminaka Klaus mpe Marisa, bankuelani yina beto tubilaka na ebandeli. Na manima ya bamvula tatu ya dikuela na bau, babikaka yinzo na bau mpe bakuendaka kupesa maboko lokola bavolontere na kisalu ya kutunga na filiale ya Finlande. Kasi, babakusaka ti bavuandaka na yinsua ya kusala kaka bangonda 6 kuna. Na ebandeli, balembaka nzutu. Kasi mambu sobaka. Ntangu fioti na manima, babakaka mbokodoso ya kukuenda longuka ndinga ya Arabe, mpe bubu yayi bakele na kiese ya kusala na terituare yina ketubaka ndinga ya Arabe na buala yankaka. Na nkufi, Marisa metuba: “Munu vuandaka banga kusala kisalu yina munu sala ntete ve, mpe munu tudilaka mpenza Yehova ntima. Kasi, munu monaka mutindu Yehova vuandaka sadisa beto ntangu nionso na mitindu yina beto vuandaka kanisa ve. Na manima ya kukokisa kiyekua yango, kiminu na munu samu na Yehova kumaka ngolo.” Mutindu kifuani yayi kena kumonisa yau, beno lenda kukindimisa ti Yehova kebanda kusakumuna beno ntangu nionso kana beno kena kutudila yandi mpenza ntima.

18. Yinki bankuelani lenda sala samu batatamana kutudila Yehova ntima?

¹⁸ Dikuela kele dikabu yina mekatuka na Yehova. (Mat. 19:5, 6) Yandi zola bankuelani sepela na dikabu yango. (Bin. 5:18) Beno bankuelani yina kele bantuenia, samu na yinki ve kutadila mbote mambu yina beno kena kusala na luzingu na beno? Beno kena kusala nionso yina beno lenda samu na kumonisa Yehova ti beno kevuandaka na butondi samu na dikabu yina yandi pesaka beno? Beno sololaka na Yehova na nzila ya kisambu. Beno sosaka bansikudukusu yina kele na Mpova na yandi, mpe beno sadila yau na luzingu na beno. Mpe beno landaka malongi yina Yehova kena kupesa beno. Beno lenda ndimisama ti beno kevuanda na kiese mpe beno kebaka balusakumunu, kana beno kena kutunga luzingu na beno na kusadila Yehova!