1. Yinki lukindusu Yehova kena kupesa beto?

NZOLA ya kukuikama kele na mfunu samu na Yehova. (Hos. 6:6) Yandi zola ti beto diaka beto baka yau mpenza na mfunu. Na nzila ya mbikudi Mika, Nzambi na beto kena kukindisa beto beto ‘zola nzola ya kukuikama.’ (Mika 6:8, nyp.) Kasi, tekila beto sala yau, beto fueti zaba yinki kele nzola ya kukuikama.

2. Yinki kele nzola ya kukuikama?

² Yinki kele nzola ya kukuikama? Bampova “nzola ya kukuikama” kele mbala 230 na Biblia Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa. Yinki yazola monisa? Na kutadila “Bantendula ya Bangogo ya Biblia” yina kele na mbangudulu yango, yakemonisaka “kusala nsilulu, kukuikama, mpe kukangama ngolo. Mbala mingi bakesadilaka yau samu na kutubila nzola ya Nzambi samu na bantu, kasi yakele diaka nzola yina bantu kemonasanaka.” Yehova kele kifuani yina meluta mbote na diambu metadila kumonisa nzola ya kukuikama. Na disolo yayi beto ketubila mutindu Yehova kemonisaka nzola ya kukuikama na ntadisi ya bantu. Na disolo melanda, beto ketubila mutindu beto bisadi ya Nzambi beto lenda landa kifuani ya Yehova na kumonasanaka nzola ya kukuikama.

3. Yinki Yehova tubilaka Mose samu na yandi mosi?

³ Ntangu fioti na manima ya kubimisa bana Yisaele na Ezipito, Yehova tubilaka Mose mambu na yina metadila nkumbu mpe bikadulu na yandi. Yandi tubaka: ‘Yehova, Yehova, Nzambi yina kewilaka bantu kiadi mpe mefuluka na nkenda, yandi kefuemaka malu ve mpe yandi kele ya kufuluka na nzola ya kukuikama mpe na kedika, yandi kemonisinaka mafunda ya bantu nzola ya kukuikama, yandi kenlemvukilaka nzimbala, mambu ya yimbi mpe disumu.’  (Kub. 34:6, 7) Na nzila ya bampova yayi ya kitoko, Yehova zabisaka Mose diambu mosi ya mfunu mpenza na yina metadila nzola na yandi ya kukuikama. Yakele yinki?

4-5. (a) Yinki mutindu Yehova kukimonisaka? (b) Yinki biuvu beto ketadila?

⁴ Yehova kukimonisaka kaka ve lokola muntu yina kele na nzola ya kukuikama, kasi lokola muntu yina ‘mefuluka na nzola ya kukuikama.’ Ntubulu yango kele kuluta mbala 6 na Biblia. (Kut. 14:18; Neh. 9:17; Nk. 86:15; 103:8; Yoe. 2:13; Yon. 4:2) Na mambu nionso, ntubulu yango kesaduluaka kaka samu na kutubila Yehova, kasi samu na bantu ve. Yakena kubenda dikebi kumona ti Yehova kekukimonisaka mutindu yina na Biblia, mutindu yina ve? Kondua ntembe, nzola ya kukuikama kele mfunu samu na yandi. * Yau yina ntinu Davidi tubaka: ‘O Yehova, nzola na nge ya kukuikama kekumaka tii na dizulu . . . O Nzambi, nzola na nge ya kukuikama kele na mfunu mpenza! Na yinsi ya kinsisikila ya mapapu na nge, bana ya bantu kekuizaka kutina.’ (Nk. 36:5, 7) Mutindu mosi na Davidi, beto kesepelaka mpenza na nzola ya kukuikama ya Nzambi?

⁵ Samu beto bakusa na mpinda yinki zola monisa nzola ya kukuikama, beto tadila biuvu zole: Na banani Yehova kemonisaka nzola ya kukuikama? Mpe yinki mutindu beto lenda baka mambote na nzola ya kukuikama ya Yehova?

6. Na banani Yehova kemonisaka nzola ya kukuikama?

⁶ Na banani Yehova kemonisaka nzola ya kukuikama? Biblia metuba ti beto lenda zola bima mingi, na kifuani “bilanga,” “vinu mpe mafuta,” “disiplini,” “nzayilu,” “nduenga”—beto metanga kaka ndambu na yau. (2Bs. 26:10; Bin. 12:1; 21:17; 29:3) Kasi, nzola ya kukuikama kemonanaka ve na bima; yakemonanaka kaka na bantu. Kasi Yehova kemonisaka ve nzola ya kukuikama na konso muntu. Yandi kemonisaka yau na bantu yina kele na nguizani ya penepene na yandi. Nzambi na beto kevuandaka ya kukuikama na bankundi na yandi. Yandi kele na lukanu mosi ya kitoko samu na bau, mpe yandi kebika ve kuzola bau.

7. Yinki mutindu Yehova monisaka nzola na bantu nionso?

⁷ Yehova monisaka nzola na bantu nionso. Yesu zabisaka bakala mosi na nkumbu ya Nikodeme ti: ‘Nzambi zolaka yinza [bantu] mingi mpenza yau yina yandi pesaka Muana na yandi mosi kaka ya kubutuka, samu konso muntu yina kena kumonisa kiminu na Muana kufua ve kasi yandi baka luzingu ya mvula na mvula.’—Yoa. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

8-9. (a) Samu na yinki Yehova kemonisaka nzola ya kukuikama na bisadi na yandi? (b) Yinki beto ketadila?

 ⁸ Mutindu beto monaka yau na ebandeli, Yehova kemonisaka nzola ya kukuikama na yandi kaka na bantu yina yandi mendima bavuanda na nguizani na yandi—bisadi na yandi. Beto lenda mona yau na mambu yina ntinu Davidi mpe mbikudi Daniele tubaka. Na kifuani, Davidi tubaka ti: ‘Tatamana kumonisa nzola na nge ya kukuikama na bantu yina mezaba nge.’ ‘Nzola ya kukuikama ya Yehova kele samu na mvula na mvula na bantu yina kena kubanga yandi.’ Mpe Daniele tubaka ti: ‘O Yehova Nzambi ya kedika, [yina] kemonisaka nzola ya kukuikama na bantu yina kezolaka yandi mpe kezitisaka bansiku na yandi.’ (Nk. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Na kutadila bampova yayi ya kupemama, Yehova kemonisaka nzola na yandi ya kukuikama na bisadi na yandi samu bamezaba yandi, bakebangaka yandi, bakezolaka yandi mpe bakezitisaka bansiku na yandi. Yehova kemonisaka nzola na yandi ya kukuikama kaka na bisadi na yandi, bansambidi na yandi ya kedika.

⁹ Tekila beto banda kusadila Yehova, beto vuandaka baka nzola yina Nzambi kemonisaka na bantu nionso. (Nk. 104:14) Kasi lokola beto kele bansambidi na yandi, beto kebakaka diaka mambote ya nzola ya kukuikama na yandi. Na yau, Yehova melaka bisadi na yandi ti: ‘Nzola na munu ya kukuikama samu na nge kekatuka ve.’ (Yez. 54:10) Na yau, mutindu kaka Davidi tubaka yau, ‘Yehova kesadila muntu na yandi ya kukuikama mambu na mutindu ya kusuasana.’ (Nk. 4:3) Yau fueti tinda beto na kusala yinki? Nsoniki ya nkunga tubaka ti: ‘Konso muntu yina kele nduenga kemona mambu yango, mpe yandi ketadila mbotembote mambu ya Yehova yina kemonisaka nzola ya kukuikama.’ (Nk. 107:43) Malongi yayi ya mbote mekatuka na Yehova. Na yau beto ketadila mitindu tatu yina Yehova kemonisaka nzola na yandi ya kukuikama na bisadi na yandi mpe mambote yina yakenatinaka beto.

10. Yinki mutindu beto kebakaka lusadusu na nzola ya kukuikama ya Nzambi yina kezingilaka? (Nkunga 31:7)

¹⁰ Nzola ya kukuikama ya Nzambi kezingilaka mvula na mvula. Nkunga 136 metubila mbala 26 mfunu ya nzola ya kukuikama. Na verse na yau ya ebandeli, beto metanga: ‘Beno pesa Yehova matondo, samu yandi kele mbote; nzola na yandi ya  kukuikama kezingilaka mvula na mvula.’ (Nk. 136:1) Na verse 2 tii na 26, beto kekuta bampova yayi ‘samu nzola na yandi ya kukuikama kezingilaka mvula na mvula.’ Kana beto metanga baverse ya nsuka ya nkunga yango, beto kekamuaka kumona ti Yehova kemonisaka nzola na yandi ya kukuikama na mitindu mingi kondua kubika. Bampova ‘samu nzola na yandi ya kukuikama kezingilaka mvula na mvula’ kena kundimisa beto ti nzola ya Nzambi samu na bisadi na yandi kesobaka ve. Yakele diambu ya kukindisa kuzaba ti Yehova kebikaka ve mbala mosi kuzola bisadi na yandi! Kutu, kana yandi mebanda kumonisa nzola na bantu yina kesadilaka yandi yandi kebikaka bau ve, mingi mingi ntangu bakena kukutana na mambu ya mpasi. Mutindu beto kebakilaka yau mambote: Kuzaba ti Yehova kevuandaka kintuadi na beto, yakepesaka beto kiese mpe ngolo yina beto kevuandaka na yau nsatu samu na kununga mambu ya mpasi mpe kutatamana kutambula na nzila ya luzingu.—Tanga Nkunga 31:7.

11. Na kutadila Nkunga 86:5, yinki ketindaka Yehova yandi nlemvukila?

¹¹ Nzola ya kukuikama ya Nzambi ketindaka yandi yandi nlemvukila. Kana Yehova memona nsumuki mosi mebalula ntima mpe yandi mebika nzila na yandi ya masumu, nzola ya kukuikama ketindaka yandi yandi nlemvukila. Davidi tubaka samu na Yehova ti: ‘Yandi mesadila beto ve mambu na kutadila masumu na beto, yandi mevutudila beto mpe ve mambu yina mefuana na banzimbala na beto.’ (Nk. 103:8-11) Davidi zabaka mbote mpasi mpe kiadi yina muntu lenda mona kana kikansasa na yandi kena kutungisama. Kasi yandi zabaka diaka ti Yehova kevuandaka ‘pene na kunlemvukila.’ Yinki ketindaka Yehova na kunlemvukila? Mvutu kele na Nkunga 86:5. (Tanga.) Ee, mutindu kaka Davidi tubaka yau na kisambu, Yehova kenlemvukilaka samu nzola na yandi ya kukuikama kele mingi samu na bantu yina kelombaka yandi nlemvukila bau.

12-13. Kana beto kena kukimona kiadi mpe mpasi samu na banzimbala yina beto mesalaka ntama, yinki lenda sadisa beto?

¹² Kana beto mesala disumu, yakele yimbi ve beto kukimona mpasi na ntima. Yalenda tinda beto beto balula ntima mpe beto sala bansobolo. Kasi bisadi yankaka ya Nzambi lenda tatamana kukitungisa samu na banzimbala yina bamesalaka ntama. Bakekanisaka ntangu nionso ti Yehova lenda nlemvukila bau ve—ata kana  bamelombaka nlemvo mpe bamebikaka kusala mambu ya yimbi. Kuzaba ti Yehova zola mpenza kumonisa nge nzola na yandi ya kukuikama, yakesadisa nge nge lemba kukimona mutindu yina.

¹³ Mutindu beto kebakilaka yau mambote: Atako beto kele bantu ya kuzanga kukoka, beto lenda sadila Yehova na kiese mpe na kikansasa ya kuvedila. Yalenda salama samu ‘menga ya Muana na yandi Yesu kena kukatula masumu na beto nionso.’ (1 Yoane 1:7) Kana nge kele ya kulemba nzutu samu na nzimbala mosi, zaba ti Yehova kevuandaka pene, ee yandi kevuandaka na nsatu mpenza ya kunlemvukila nsumuki yina mebalula ntima. Tala nguizani yina Davidi mesala kati na nzola ya kukuikama mpe nlemvo. Yandi sonikaka ti: ‘Mutindu kaka dizulu kele ya kunanguka kuluta ntoto, mutindu mosi nzola na yandi ya kukuikama kele nene samu na bantu yina kena kubanga yandi. Mutindu kaka kisika yina ntangu kebimaka kele ntama na kisika yina ntangu kelekaka, mutindu mosi mpe yandi ketulaka mambu na beto ya yimbi ntama na beto.’ (Nk. 103:11, 12) Na yau, Yehova kele pene ya ‘kunlemvukila na luzolo nionso.’—Yez. 55:7.

14. Yinki mutindu Davidi monisaka mutindu nzola ya kukuikama ya Nzambi ketaninaka beto?

¹⁴ Nzola ya kukuikama ya Nzambi kepesaka lutanunu ya kimpeve. Na kisambu mosi yina Davidi salaka na Yehova, yandi tubaka ti: ‘Nge kele kisika ya lutanunu samu na munu; nge ketanina munu na bampasi. Nge kezinga munu na kuganga ya kiese ya luvuluzu. . . . Kasi muntu yina kena kutula ntima na Yehova, nzola na yandi ya kukuikama kezingaka yandi.’ (Nk. 32:7, 10) Na ntangu ya ntama, bibaka vuandaka zinga mbanza samu na kutanina bantu yina kele na kati na ntadisi ya bambeni, nzola ya kukuikama ya Yehova kele lokola kibaka yina kena kutanina beto na konso diambu yina lenda lembisa nguizani na beto na yandi. Diaka, Nzola ya kukuikama ya Yehova ketindaka yandi yandi benda beto na ntadisi na yandi.—Yer. 31:3.

15. Yinki nguizani kele kati na nzola ya kukuikama ya Yehova mpe kitininu mpe kisika ya ngolo ya lutanunu?

¹⁵ Davidi sadilaka kifuani yankaka samu na kumonisa mutindu Nzambi ketaninaka bisadi na yandi. Yandi sonikaka: ‘Nzambi kele kitininu na munu ya mbote, Nzambi yina kemonisinaka munu nzola ya kukuikama.’ Davidi tubaka diaka samu na Yehova ti: ‘Yandi kele nzola na munu ya kukuikama mpe kisika na munu ya ngolo ya lutanunu, kitininu na munu ya mbote mpe mvuluzi na munu, kitanunu ntulu na munu mpe muntu yina munu kebakilaka lutanunu.’ (Nk. 59:17; 144:2) Samu na yinki Davidi fuanikisaka nzola ya kukuikama na kitininu ya mbote mpe kisika ya ngolo ya lutanunu? Yavuanda beto kena kuzinga yinki kisika awa na ntoto, lokola beto kele bisadi na yandi, Yehova kepesa beto lutanunu nionso yina beto kele na yau nsatu samu beto tanina nguizani ya mbote na yandi. Beto kekuta diaka bampova ya mutindu yina na Nkunga 91. Nsoniki ya nkunga yango tubaka: “Munu ketuba na Yehova ti: ‘Nge kele kitininu na munu mpe kisika na munu ya ngolo ya lutanunu.’”(Nk. 91:1-3, 9, 14) Mose sadilaka bampova ya kifuani ya mutindu yina samu na kutubila kitininu. (Nk. 90:1) Ntangu fioti tekila Mose kufua, yandi sadilaka bampova yankaka ya mbote ya kufuanikisa. Yandi sonikaka: ‘Nzambi kele kitininu kubanda bantangu ya ntama, maboko na yandi ya mvula na mvula kele na yinsi na nge.’ (Kul. 33:27) Bampova “maboko na yandi ya mvula na mvula kele na yinsi na nge” zola monisa beto yinki samu na Yehova?

16. Yinki kele mitindu zole yina Yehova kesakumunaka beto? (Nkunga 136:23)

¹⁶ Kana beto mendima ti Yehova ketanina beto, beto lenda kukimona ti beto kele na lutanunu. Kasi na bantangu yankaka, beto lenda kukimona ti beto kele ya kulemba mpe beto kekoka ve kutelama diaka. Na bantangu ya mutindu yina, yinki Yehova kesala samu na beto? (Tanga Nkunga 136:23.) Yandi ketula maboko na yandi na  yinsi na beto, yandi ketelemisa beto na malembe, mpe yandi kesadisa beto samu beto vutukila ngolo na beto. (Nk. 28:9; 94:18) Mutindu beto kebakilaka yau mambote: Beto mezaba ti beto lenda tudila ntangu nionso lusadusu ya Nzambi ntima. Yakesadisa beto beto bika zimbakana ti yandi kesakumuna beto na mitindu zole. Ya ntete, yavuanda yinki kisika beto kena kuzingila, beto mezaba ti Yehova ketatamana kutanina beto. Ya zole, Tata na beto ya nzola yina kele na dizulu ketudilaka beto mpenza dikebi.

17. Yinki kivuvu beto lenda vuanda na yau samu na nzola ya kukuikama ya Nzambi? (Nkunga 33:18-22)

¹⁷ Mutindu beto melonguka yau, kana beto kena kukutana na mambu ya mpasi, beto lenda ndimisama ti Yehova kesadisa beto samu beto tanina nguizani ya mbote na yandi. (2Bk 4:7-9) Mbikudi Yeremia tubaka ti: ‘Kana beto manisa ve, yakele samu na nzola ya kukuikama ya Yehova, samu kiadi na yandi kesukaka ve.’ (Bid. 3:22) Beto lenda ndimisama ti Yehova ketatamana kumonisa beto nzola na yandi ya kukuikama samu Biblia metubila beto ti: ‘Meso ya Yehova ketalaka bantu yina kebangaka yandi, bantu yina kevingilaka nzola na yandi ya kukuikama.’—Tanga Nkunga 33:18-22.

18-19. (a) Yinki beto fueti lunda na makanisi? (b) Yinki beto ketubila na disolo yayi melanda?

¹⁸ Yinki beto fueti lunda na makanisi? Tekila beto banda kusadila Yehova, beto vuandaka baka nzola ya Nzambi yina yandi kemonisaka na bantu nionso. Kasi bisadi na yandi kebakaka diaka nzola na yandi ya kukuikama. Nzola yango ketindaka Yehova yandi yamba beto na maboko na yandi ya lutanunu. Yandi ketanina beto ntangu nionso penepene na yandi mpe yandi kekokisa bansilulu na yandi ya kitoko samu na beto. Yandi zola beto vuanda bankundi na yandi samu na mvimbamvimba! (Nk. 46:1, 2, 7) Na yau, konso diambu ya mpasi yina beto kekutana na yau, Yehova kepesa beto ngolo yina beto kele na yau nsatu samu beto bikana ya kukuikama na yandi.

¹⁹ Beto memona mutindu Yehova kemonisaka nzola ya kukuikama na bisadi na yandi. Na ndambu yankaka, yandi zola beto monasana nzola ya kukuikama. Yinki mutindu beto lenda sala yau? Disolo yayi melanda ketubila diambu yango ya mfunu.