1-2. (a) Yinki biuvu beto ketadila? (b) Yinki kena kumonisa ti Yehova kele na nsatu ya ngolo ya kusadisa beto?

 YEHOVA lenda sadisa beto samu beto nunga mambu ya mpasi ya luzingu na beto mpe kuvuanda na kiese na kisalu na beto ya nlongo. Na yinki mitindu yandi kesadisaka beto? Mpe yinki mutindu beto lenda baka mambote mingi na lusadusu yina Yehova kepesaka beto? Beto kebaka bamvutu na biuvu yango na disolo yayi. Kasi, tekila beto baka bamvutu na biuvu yango, beto tadila ntete kiuvu yayi: Yehova kevuandaka mpenza pene ya kusadisa beto?

² Mpova yina ntumua Paulo sadilaka na letre yina yandi sonikinaka Baklisto ya Ebreo lenda sadisa beto beto baka mvutu. Paulo sonikaka: ‘Yehova kele nsadisi na munu; munu lenda mona wonga ve. Muntu lenda sala munu yinki?’ (Ebr. 13:6) Mikanda yina ketubilaka mambu metadila Biblia metuba ti mpova “nsadisi,” kena kumonisa muntu yina kena kuzawula samu na kusadisa muntu yina kena kuboka samu na kulomba lusadusu. Meka kumona na makanisi mutindu Yehova kena kuzawula samu na kuvukisa muntu mosi yina kena kumona mpasi. Kondua ntembe nge kendima ti kifuani yango kena kumonisa ti Yehova kele mpenza pene—ee, yandi kele na nsatu ya ngolo—ya kuvuanda nsadisi na beto.[6] Na lusadusu ya Yehova, beto lenda kanga ntima na bampasi na beto na kiese.

3. Yinki kele mitindu tatu yina Yehova kesadilaka samu na kusadisa beto samu beto kanga ntima na mpasi na beto na kiese?

³ Yinki kele mitindu yina Yehova kesadilaka samu na kusadisa beto samu beto kanga ntima na bampasi na beto na kiese? Samu na kubaka mvutu, beto tanga kitini ya mukanda ya Yezaya. Samu na yinki? Samu bambikudulu mingi yina Yehova monisaka Yezaya, metadila bisadi ya Nzambi bubu yayi. Katula yau, mbala mingi Yezaya  kena kumonisa Yehova na bampova yina lenda vuanda pete samu na beto na kubakusa. Beto baka kifuani ya Yezaya kikapu 30. Na kikapu yango, Yezaya mesadila bifuani ya kitoko samu na kutubila mutindu Yehova kesadisaka bisadi na yandi (1) na kuwaka beto mbotembote, mpe na kupesaka bamvutu na bisambu na beto, (2) na kupesaka beto lutuadusu, mpe (3) na kupesaka beto balusakumunu bubu yayi mpe na bilumbu kena kuiza. Beto tubila mitindu tatu yina Yehova kesadilaka samu na kusadisa beto.

4. (a) Yinki mutindu Yehova vuandaka tadila Bayuda na ntangu ya Yezaya, mpe yinki mambu yandi bikilaka nzila? (b) Yinki kivuvu Yehova pesaka Bayuda yina vuandaka ya kukuikama? (Yezaya 30:18, 19)

⁴ Na bampova ya ebandeli ya Yezaya kikapu 30, Yehova metubila Bayuda lokola ‘bana ya yintu ngolo,’ yina ‘kena kubuela disumu na zulu ya disumu.’ Yandi metatamana na kutubaka: ‘Bakele bantu ya butomboki, . . . yina kezolaka ve kuwa nsiku ya Yehova.’ (Yez. 30:1, 9) Lokola bantu mangaka kuwa, Yezaya samunaka ti Yehova kebika nzila bakutana na mambu ya mpasi. (Yez. 30:5, 17; Yer. 25:8-11) Mpe nsukansuka, bantu ya Babiloni nataka bau na kinanga na buala na bau. Kasi, yavuandaka na ndambu ya bantu yina vuandaka na kiminu na kati ya Bayuda, mpe Yezaya vuandaka na nsangu ya kivuvu samu na bau. Yandi tubilaka bau ti kilumbu kele Yehova kepesa nzila bavutuka samu bakuenda zinga diaka na Yisaele. (Tanga Yezaya 30:18, 19.) Mpe diambu yango salamaka mutindu yina. Yehova katulaka bau na kinanga na Babiloni. Kasi, yalutaka bamvula mingi tekila Yehova katula bau na kinanga. Mpova ‘Yehova kena kuvingila na ntima yinda nionso samu na kumonisina beno ntima ya mbote’ vuandaka monisa bantangu mingi fueti luta tekila Bayuda yina vuandaka na kiminu katuka na kinanga. Na yau, Bayisaele salaka bamvula 70 na kinanga na Babiloni tekila ndambu kati na bau baka yinsua ya kuvutuka na Yerusaleme. (Yez. 10:21; Yer. 29:10) Ntangu Bayisaele vuandaka bananga na Babiloni, bavuandaka bimisa maza ya meso samu bavuandaka mpenza na kiadi, kasi ntangu bavutukaka na Yisaele, babimisaka maza ya meso samu bavuandaka mpenza na kiese.

5. Yinki Yezaya 30:19 mendimisa beto?

⁵ Bubu yayi, beto lenda baka lukindusu na bampova: ‘Yandi kemonisina nge ntima mbote ntangu nge kedila samu na kulomba lusadusu.’ (Yez. 30:19) Yezaya kena kundimisa beto ti Yehova kekuwa beto na dikebi nionso ntangu beto kena kudidila Yandi mpe yandi kepesa bamvutu na bisambu na beto na nsualu. Yezaya mebuela: ‘Yandi kepesa nge mvutu kaka na ntangu yina yandi kekuwa yau.’ Bampova yango ya kundimisa kena kubambula beto ti Tata na beto kele pene—ee, yandi kele na nsatu ya ngolo—ya kusadisa bantu yina kena kulomba yandi lusadusu. Na kuzabaka yau yakesadisa beto beto kanga ntima na kiese.

6. Yinki mutindu bampova ya Yezaya memonisa ti Yehova kekuwaka kisambu ya mosimosi ya bisadi na yandi?

⁶ Yinki diambu yankaka verse yango kena kulonga beto na yina metadila bisambu na beto? Yehova kekuwaka bisambu ya konso muntu kati na beto. Samu na yinki beto lenda tuba plina? Na kitini ya ntete ya Yezaya kikapu 30, mpova “beno” mesadulua na pluriel samu Yehova kena kutuba na bisadi na yandi lokola kimvuka mosi. Kasi na verse 19 mpova “nge” mesadulua na singulier samu nsangu yango tadilaka muntu mosimosi kati na bau. Yezaya mesonika: ‘Nge kedila ve ata fioti’; ‘ya kedika yandi kemonisina nge ntima mbote’; ‘yandi kepesa nge mvutu.’ Lokola Tata ya nzola, Yehova ketubilaka ve muana na yandi ya bakala to ya nketo yina kele ya kulemba ti “Nge fueti vuanda ngolo lokola mpangi na nge ya bakala to ya nketo.”[12] Na kisika ya kutuba mutindu yina, yandi ketudilaka mosimosi kati na beto dikebi mpe yandi ketulaka dikebi na bisambu na beto.—Nk. 116:1; Yez. 57:15.

7. Yinki mutindu Yezaya mpe Yesu memonisa mfunu ya kutatamana kusambila?

 ⁷ Ntangu beto kena kutubila Nzambi na beto mambu yina kena kutungisa beto, Yehova lenda pesa beto ntete ngolo yina beto kele na yau nsatu samu na kukangila mambu yango ntima. Mpe ata kana mpasi na beto kena kumanisa ve na nsualu mutindu beto kanaka yau, beto kevuanda na nsatu ya kulomba Yehova mbala na mbala samu yandi pesa beto ngolo ya kukanga ntima na bampasi. Yandi melomba beto beto sala yau. Yamemonana na bampova ya Yezaya: ‘Beno pemisa [Yehova] ve.’ (Yez. 62:7) Yinki yazola monisa? Beto fueti tingama na kusambila Yehova, yakele lokola beto kena kupesa ve Yehova nzila yandi pema.[13] Bampova ya Yezaya kena bambula beto bifuani yina Yesu sadilaka na diambu metadila bisambu na mukanda ya Luka 11:8-10, 13. Kuna, Yesu mekindisa beto beto sambilaka na ‘kutingama’ mpe na ‘kutatamana kulomba’ mpeve ya nlongo. Beto lenda lomba diaka Yehova yandi pesa beto lutuadusu yina beto kele na yau nsatu samu na kubaka banzengolo ya mbote.

8. Na ntangu ya ntama, yinki mutindu bampova ya Yezaya 30:20, 21 kokisamaka?

⁸ Tanga Yezaya 30:20, 21. Ntangu basoda ya Babiloni kuizaka zinga Yerusaleme samu na mvula mosi na ndambu, Bayuda kutanaka na mambu ya mpasi mpe bamesanaka na yau lokola dimpa mpe maza. Kasi na kutadila verse 20 mpe 21, Yehova pesaka Bayuda nsilulu ti kana bamebalula ntima na bau mpe bamesoba bikadulu na bau, yandi kevukisa bau. Yezaya bokidilaka Yehova ‘Nlongisi ya Nene,’ mpe yandi pesaka bantu nsilulu ti Yehova kelonga bau mutindu ya nsambudulu yina Yandi kendimaka. Bampova yango kokisamaka ntangu Bayuda katukaka na kinanga. Yehova monisaka ti yandi vuandaka Nlongisi ya Nene samu na bau, mpe na yinsi ya lutuadusu na yandi, bisadi na yandi nungaka kuvutula nsambudulu ya kuvedila. Beto kele mpenza na kiese samu Yehova kele Nlongisi ya Nene samu na beto bubu yayi.

9. Yinki kele mosi ya mutindu yina beto kebakaka lutuadusu ya Yehova bubu yayi?

⁹ Na baverse yango Yezaya metuba ti beto kele lokola banlonguki yina kena kulongua na Yehova na mitindu zole. Mutindu ya ntete, Yezaya metuba: ‘Nge kemona Nlongisi na nge ya Nene na meso na nge mosi.’ Na kifuani yayi Yezaya metuba Nlongisi metelema na ntuala ya banlonguki na yandi. Yakele diluaku ya nene samu na beto ti Nzambi longa beto bubu yayi. Yinki mutindu Yehova kelongaka beto? Yandi kesalaka yau na nzila ya nkubukulu na yandi. Beto kele mpenza na butondi samu na malako ya puelele yina beto kebakaka na nzila ya nkubukulu ya Yehova! Malako yina beto kebakaka na balukutakanu ya kimvuka, na balukutakanu ya nene, na nzila ya mikanda na beto, na baemision ya TV JW, mpe  na mitindu mingi yankaka, yakesadisaka beto na ntangu yayi ya mpasi samu beto kanga ntima na kiese.

10. Na yinki mutindu beto kekuwaka ‘mpova na manima na [beto]’?

¹⁰ Yezaya metubila mutindu ya zole yina Yehova kelongaka beto, na kutubaka: ‘Makutu na nge kekuwa ndinga mosi na manima na nge.’ Awa mbikudi kena kutubila Yehova lokola nlongisi yina ketulaka dikebi mpe yandi kena kutambula na manima ya banlonguki na yandi, na kumonisaka bau nzila samu na kutuadisa bau. Bubu yayi beto kekuwaka ndinga ya Nzambi na manima na beto. Na yinki mutindu? Bampova ya Nzambi yina mepemama sonamaka na Biblia yameluta bamvula mingi tekila beto. Na yau, ntangu beto ketangaka Biblia, yakele kaka lokola beto kena kuwa ndinga ya Nzambi na manima na beto.—Yez. 51:4.

11. Samu na kukanga ntima na kiese, yinki kele mambu zole yina beto fueti sala, mpe samu na yinki?

¹¹ Yinki mutindu beto lenda baka mpenza mambote na lutuadusu yina Yehova kepesaka beto na nzila ya nkubukulu na yandi mpe Mpova na yandi? Simba ti Yezaya tubilaka mambu zole. Ya ntete, ‘nzila yau yayi.’ Ya zole, ‘tambula na yau.’ (Yez. 30:21) Yafueti suka kaka ve kuzaba ‘nzila.’ Diaka, beto fueti ‘tambula na yau.’ Mpova ya Yehova mpe bansasulu yina nkubukulu na yandi kepesaka, yakelongaka beto mambu yina Yehova kelombaka beto. Beto kelongukaka diaka mutindu ya kusadila mambu yina beto kelongukaka. Samu na kukanga ntima na kiese na kisalu na beto na Yehova, beto fueti sadila mambu yango zole. Kaka na mutindu yina nde beto lenda vuanda na kivuvu ti Yehova kesakumuna beto.

12. Na kutadila Yezaya 30:23-26, yinki mutindu Yehova sakumunaka bisadi na yandi?

¹² Tanga Yezaya 30:23-26. Yinki mutindu mbikudulu yango kokisamaka samu na Bayuda yina vutukaka na buala na bau na Yisaele, na manima ya kukatuka na kinanga na Babiloni? Babakaka balusakumunu mingi—na kinsuni mpe na kimpeve. Yehova sakumunaka bau na kupesaka bau madia mingi ya kinsuni. Yina meluta mfunu, yandi pesaka bau madia mingi ya kimpeve ntangu nsambudulu ya kuvedila vuandaka vutuka malembemalembe. Balusakumunu ya kimpeve yina bisadi ya Nzambi bakaka na ntangu yango, yavuandaka mingi kuluta konso kima yina bavuandaka baka na ntuala. Verse 26 memonisa ti Yehova pesaka bau kukia mingi, yazola monisa yandi sadisaka bau samu babakusa Mpova na yandi. (Yez. 60:2) Balusakumunu ya Yehova sadisaka bisadi na yandi samu batatamana kusadila yandi na kiese mpe na ngolo ya kati ‘samu ntima na bau vuanda mbote.’—Yez. 65:14.

13. Yinki mutindu mbikudulu ya kuvutuka ya nsambudulu ya kuvedila kokisamaka?

 ¹³ Mbikudulu yina metadila kuvutuka ya nsambudulu ya kuvedila metadila diaka beto bubu yayi? Ee! Na yinki mutindu? Banda mvula 1919 N.B., bamilion ya bantu katukaka na kinanga ya Babiloni ya Nene, kimvuka ya mabundu ya luvunu ya yinza ya mvimba. Batuadusuaka na kisika mosi ya kitoko kuluta Yinsi ya nsilulu ya Yisaele. Batuadusuaka na paradiso ya kimpeve. (Yez. 51:3; 66:8) Yinki kele paradiso ya kimpeve?

14. Yinki kele paradiso ya kimpeve, mpe banani kena kuzinga kuna bubu yayi? (Tala mpova yina bamesasila.)

¹⁴ Banda mvula 1919 N.B., Baklisto yina tuluaka mafuta na kimpeve vuandaka na kiese ya kuzinga na paradiso ya kimpeve. b Na manima ya mua bamvula, bayina vuandaka na kivuvu ya kuzinga na ntoto, ‘mameme yankaka,’ kotaka diaka na yinsi yango ya kimpeve mpe babakaka balusakumunu mingi na Yehova.—Yoa. 10:16; Yez. 25:6; 65:13.

15. Wapi kisika kele paradiso ya kimpeve?

¹⁵ Wapi kisika kele yinsi ya kimpeve, to paradiso ya kimpeve, bubu yayi? Bisadi ya Yehova kele na bisika mingi na ntoto. Na yau, paradiso ya kimpeve, kisika yina bakevuandaka, kele na yinza ya mvimba. Na yau, bubu yayi, yavuanda yinki kisika beto kevuandaka na ntoto, beto lenda vuanda na kati ya paradiso ya kimpeve kana beto kena kutatamana kupesa maboko na nsambudulu ya kedika.

16. Yinki mutindu beto lenda tatamana kumona kitoko ya paradiso ya kimpeve?

¹⁶ Katula kusala mambu yankaka, samu na kubikana na paradiso ya kimpeve beto fueti tatamana kumonisa butondi samu na kimvuka ya Buklisto ya yinza ya mvimba. Yinki mutindu beto lenda sala yau? Na kutulaka dikebi na beto na kitoko kasi ve na banzimbala ya bampangi na beto ya babakala mpe ya banketo. (Yoa. 17:20, 21) Samu na yinki yakele mpenza mfunu? Kanisa na kifuani yayi. Beto kesepelaka kumona bayinti ya kusuasana na parke mosi ya kitoko, to na bilanga mosi. Mutindu mosi mpe, paradiso ya kimpeve yina kele na bimvuka bubu yayi, kele na bantu ya kusuasana yina mefuanana na bayinti. (Yez.  44:4; 61:3) Beto fueti ndimisama ti beto kena kutatamana kutula makanisi na beto na kitoko ya “mfinda” kasi ve na “yinti” mosimosi yina kele penepene na beto. Beto fueti bika ve nzila na banzimbala na beto to na banzimbala ya bantu yankaka katula dikebi na beto na kitoko nionso ya kimvuka ya Buklisto ya yinza ya mvimba yina kele na bumosi.

17. Yinki mosimosi na beto lenda sala samu na kutula bumosi na kati ya kimvuka?

¹⁷ Yinki mosimosi kati na beto lenda tatamana kusala samu na kutanina bumosi ya kimvuka? Na kuvuandaka bantu yina ketulaka kiyenge. (Mat. 5:9; Bar. 12:18) Konso ntangu yina beto kevuandaka na diluaku ya kuvuanda na kinkundi ya kiyenge na bayankaka na kimvuka, beto kepesaka maboko samu na kubuela kitoko ya paradiso ya kimpeve. Beto kezimbakanaka ve ti Yehova nde bendaka konso muntu yina kele na kati ya paradiso ya kimpeve na nsambudulu ya kuvedila. (Yoa. 6:44) Kanisa na mutindu Yehova kevuandaka na kiese na ntangu yandi kemonaka bangolo yina beto kesalaka samu na kukumisa ngolo kiyenge mpe bumosi kati na bantu yina yandi kebakaka na valere—bisadi na yandi!—Yez. 26:3; Aga. 2:7.

18. Na yinki mambu beto fueti yindulaka na mpinda konso ntangu, mpe samu na yinki?

¹⁸ Yinki mutindu beto lenda baka mambote na balusakumunu yina beto kebakaka lokola beto kele bisadi ya Nzambi? Beto lenda kanisa na mpinda mambu yina beto ketangaka na Mpova ya Nzambi mpe na mikanda na beto. Ndongokolo mpe kuyindula na mpinda ya mutindu yina kesadisa beto beto kudisa bikadulu ya Buklisto yina ketindaka beto beto monisa ‘nzola ya kimpangi’ mpe ‘beto zolana ngolo’ na kimvuka. (Bar. 12:10) Ntangu beto kena kuyindula na mpinda na balusakumunu yina beto kena kubaka bubu yayi, beto kekumisa nguizani na beto na Yehova ngolo. Mpe ntangu beto kena kuyindula na mpinda na balusakumunu yina Yehova lakaka kupesa beto na bilumbu kena kuiza, beto kevuanda na kivuvu ti kusadila yandi mvimbamvimba kele diambu ya kedika samu na beto. Mambu nionso yayi kesadisa beto beto sadila Yehova na kiese nionso banda bubu yayi.

19. (a) Na kutadila Yezaya 30:18, na yinki diambu beto fueti ndimisama? (b) Yinki kesadisa beto beto kanga ntima na kiese?

¹⁹ Yehova ‘ketelema’ samu na beto ntangu yandi ketula nsuka na yinza yayi ya yimbi. (Yez. 30:18) Beto mendimisama ti Yehova, —‘Nzambi ya lunungu’—yandi kebika ve nzila na yinza ya Satana yatatamana kuzingila samu na ntangu ya yinda. (Yez. 25:9) Beto kena kuvingila na ntima yinda nionso kintuadi na Yehova ti kilumbu yango yina yandi kevukisa beto kuiza. Kasi, tekila kilumbu yango kuiza beto kena kutatamana kutanina diluaku yina beto kele na yau ya kusambila, ya kulonguka Mpova ya Nzambi mpe kusadila mambu yina beto kena kutanga, mpe kuyindula na mpinda na balusakumunu yina beto kebakaka. Ntangu beto kena kutatamana kusala mutindu yina Yehova kesadisa beto beto kanga ntima na kiese na nsambudulu yina beto kepesaka yandi.