1. Yinki zola monisa kutanina makanisi na beto? (2 Timoteo 4:5)

 NTANGU beto mekutana na diambu yina melembisa beto nzutu, kukuikama na beto na Yehova mpe na nkubukulu na yandi lenda mekama. Yinki mutindu beto lenda nunga banzomono yango? Beto fueti tanina makanisi na beto mpe kubikana ya kukenga, beto telema ngolo na kiminu. (Tanga 2 Timoteo 4:5.) Beto ketaninaka makanisi na beto na kuvuandaka niee, na kukanisaka mbotembote, mpe na kusalaka ngolo samu na kutadila mambu mutindu Yehova ketadilaka yau. Kana beto kena kusala mutindu yina, banguilu na beto ketuadisa ve makanisi na beto.

2. Yinki beto ketadila na disolo yayi?

² Na disolo lutaka, beto longukaka banzomono tatu yina beto lenda kutana na yau na bantu yina kesambilaka Yehova ve. Na disolo yayi, beto ketadila banzomono tatu yina beto lenda kutana na yau na bampangi na beto Baklisto yina lendaka tula kukuikama na beto na Yehova na kumekama. Yakele (1) ntangu mpangi mosi Muklisto mepesa beto mpasi na ntima, (2) ntangu beto mebaka disiplini, mpe (3) ntangu beto kena kusala ngolo samu na kumesana na bansobolo ya nkubukulu. Yinki mutindu beto lenda tanina makanisi na beto mpe kubikana ya kukuikama na Yehova mpe na nkubukulu na yandi ntangu beto kena kukutana na mambu ya mutindu yango?

3. Yinki beto lenda sala kana mpangi na beto Muklisto mepesa beto mpasi na ntima?

³ Yamekuminaka nge mpangi mosi Muklisto pesa nge mpasi na ntima, mbala yankaka mpangi yina kele na biyekua, lokola nkulutu? Kondua ntembe, mpangi yango ya bakala vuandaka ve na makanisi ya kusala nge mpasi na ntima. (Bar. 3:23; Yak. 3:2) Kasi, mambu yandi  salaka lendaka sala nge mpasi. Yalenda zangisa nge pongi samu na kukanisaka kaka mambu yango. Nge lendaka ata mpe kukiyuvusa, ‘Kana mpangi yango ya bakala lendaka sala mutindu yina, yakele mpenza nkubukulu ya Nzambi?’ Yakele mpenza mutindu yina nde Satana zola beto kanisa. (2 Bk. 2:11) Kuvuanda na makanisi ya mutindu yina lenda sala ti beto lemba kusadila Yehova mpe beto bika nkubukulu na yandi. Na yau, kana mpangi mosi ya bakala to ya nketo mepesa beto mpasi na ntima, yinki mutindu beto lenda tanina makanisi na beto mpe kukatula makanisi yango ya yimbi?

4. Yinki mutindu Yozefi taninaka makanisi na yandi ntangu basalaka yandi mambu yina salaka yandi mpasi na ntima, mpe yinki malongi beto lenda baka na kifuani na yandi? (Kuyantika 50:19-21)

⁴ Kulunda ve nganzi na ntima. Ntangu Yozefi vuandaka ntuenia, bampangi na yandi ya bambuta pesaka yandi mpasi na ntima. Bayinaka yandi, mpe bampangi na yandi yankaka sosaka kufua yandi. (Kuy. 37:4, 18-22) Nsukansuka, batekaka yandi mpe banataka yandi na kinanga. Yau salaka ti, Yozefi kutana na bampasi ya ngolo yina zingilaka bamvula 13. Yozefi lendaka kukiyuvusa kana Yehova vuandaka zola yandi mpenza. Mpe yandi lendaka kukiyuvusa kana Yehova sundolaka yandi na ntangu yina yandi vuandaka na nsatu ya lusadusu. Kasi Yozefi lundaka ve nganzi na ntima. Na kisika ya kusala mutindu yina, yandi taninaka makanisi na yandi na kubikanaka niee. Ntangu yandi bakaka diluaku ya kusala bampangi na yandi yimbi, yandi salaka mutindu yina ve mpe yandi monisinaka bau nzola mpe yandi nlemvukilaka bau. (Kuy. 45:4, 5) Yozefi nungaka kusala mutindu yina samu yandi vuandaka na makanisi ya mbote. Na kisika ya kutula makanisi na mambu ya mpasi yina yandi vuandaka kutana na yau, yandi tatamanaka kukanisa na lukanu ya Yehova. (Tanga Kuyantika 50:19-21.) Yinki dilongi beto mebaka? Kana bamesadila nge diambu yina mepesa nge mpasi na ntima, bika kangila Yehova nganzi to kukanisa ti yandi mesundola nge. Na kisika ya kusala mutindu yina, kanisa na mpinda na mutindu yandi kena kusadisa nge samu nge kanga ntima na bampasi. Katula yau, ntangu bampangi yankaka mesala nge diambu yina mepesa nge mpasi na ntima, sosa kufuka banzimbala na bau na nzola nionso.—1 Pi. 4:8.

5. Yinki mutindu Miqueas taninaka makanisi na yandi ntangu yandi kutanaka na mambu yina salaka yandi mpasi na ntima?

⁵ Beto tadila kifuani mosi ya bilumbu na beto ya nkulutu mosi yina kevuandaka na Amérique du Sud na nkumbu ya Miqueas. b Yandi kena kuzaba diaka ntangu bampangi yina vuandaka na biyekua na kimvuka sadilaka yandi mambu yina salaka yandi mpasi. Yandi tubaka: “Munu salaka kutana ntete ve na mambu ya mpasi ya mutindu yina. Munu lembaka mpenza nzutu. Munu vuandaka baka ve pongi na mpipa, mpe munu vuandaka dila samu muzabaka ve diambu ya kusala.” Atako mutindu yina, Miqueas tatamanaka kutanina makanisi na yandi mpe yandi salaka ngolo samu na kuyala makanisi na yandi. Yandi vuandaka sambila mbala na mbala, kulomba Yehova yandi pesa yandi mpeve ya nlongo mpe ngolo samu na kukanga ntima. Mpe yandi sosasosaka na mikanda na beto mambu yina lenda sadisa yandi. Yinki dilongi beto mebaka? Kana mpangi mosi ya bakala to ya nketo mepesa nge mpasi na ntima, nge fueti bikana niee mpe kusosa kuyala konso makanisi ya yimbi yina nge lenda vuanda na yau. Mbala yankaka nge lenda zaba ve samu na yinki muntu yango tubaka to sadilaka nge diambu na mutindu yina. Na yau sambila Yehova, mpe lomba yandi sadisa nge samu nge tadila mambu mutindu muntu yango kena kutadila yau. Kusala mutindu yina lenda sadisa nge samu na kuvuanda na makanisi ti mpangi yango vuandaka ve na makanisi ya kusala nge diambu ya yimbi mpe yaketinda nge nge nlemvukila yandi. (Bin. 19:11) Kuzimbakana ve ti Yehova mezaba mambu nionso yina kena kumina nge mpe yandi kepesa nge ngolo yina nge kele na yau nsatu samu na kukanga ntima.—2 Bs. 16:9; Lon. 5:8.

6. Samu na yinki yakele na mfunu kutadila disiplini ya Yehova lokola diambu yina kemonisaka ti Yehova kezolaka beto? (Baebreo 12:5, 6, 11)

⁶ Disiplini lenda sala beto mpasi. Kana beto metula kaka dikebi na bampasi yina disiplini kebimisaka, beto lenda banda kumona ti disiplini yango kele na valere ve mpe kumona ti disiplini yango bonga ve samu na beto to yakele mpasi kusadila yau. Yalenda sala ti beto bika bakusa diambu mosi ya mfunu mingi—kutadila disiplini lokola diambu yina kemonisaka ti Yehova kezolaka beto. (Tanga Baebreo 12:5, 6, 11.) Mpe kana beto mebika banguilu na beto vuanda na bupusi na zulu na beto, yakepesa Satana diluaku samu yandi nuanisa beto. Yandi zola beto manga disiplini mpe, diambu meluta yimbi, beto bika kusadila Yehova mpe beto bika kimvuka. Kana bapesaka nge disiplini, yinki mutindu nge lenda tanina makanisi na nge?

7. (a) Mutindu foto memonisa yau, yinki mutindu Yehova sadilaka Petelo na manima ya kundima disiplini? (b) Yinki dilongi nge mebaka na kifuani ya Petelo?

⁷ Ndima disiplini, mpe sala bansobolo yina mebonga. Mbala mingi, Yesu vuandaka semba Petelo na ntuala ya bantumua yankaka. (Mar. 8:33; Luka 22:31-34) Mbala yankaka yavuandaka sala ti Petelo mona nsoni! Atako plina, Petelo bikanaka ya kukuikama na Yesu. Yandi ndimaka disiplini mpe yandi bakaka malongi na banzimbala na yandi. Yau salaka ti Yehova sakumuna kukuikama ya Petelo mpe yandi pesaka yandi biyekua ya mfunu na kati ya kimvuka. (Yoa. 21:15-17; Bis. 10:24-33; 1 Pi. 1:1) Yinki dilongi beto lenda baka na kifuani ya Petelo? Beto mpe bantu yankaka kebakaka mambote kana beto kena kutadila kaka ve mambu ya mpasi yina disiplini kebimisaka, kasi nde kana beto kena kundima disiplini, mpe beto kena kusala bansobolo yina mebonga. Kana beto mesala plina, beto kekumaka diaka na mfunu mingi na meso ya Yehova mpe ya bampangi na beto.

8-9. Na ebandeli, yinki mutindu Bernardo kukimonaka na manima ya kubaka disiplini, kasi yinki sadisaka yandi samu yandi bongisa makanisi na yandi?

⁸ Beto tadila diambu kuminaka mpangi mosi ya bakala na buala ya Mozambique na nkumbu ya Bernardo. Bakatulaka yandi kiyekua ya kuvuanda nkulutu. Na ebandeli, yinki mutindu Bernardo kukimonaka? Yandi metuba, “Munu vuandaka na nganzi samu munu sepelaka ve na disiplini yina munu bakaka.” Yandi vuandaka kukitungisa mutindu bampangi yankaka na kimvuka ketadila yandi na mutindu ya yimbi. Yandi mebuela, “Yabakaka mua bangonda samu munu tadila diambu yango na mutindu ya mbote mpe samu munu tudila diaka Yehova mpe nkubukulu na yandi ntima.” Yinki sadisaka Bernardo yandi soba makanisi na yandi?

 ⁹ Bernardo bongisaka makanisi na yandi. Yandi mesasila: “Ntangu munu vuandaka nkulutu, munu vuandaka sadila Baebreo 12:7 samu na kusadisa bantu yankaka batadila disiplini ya Yehova na mutindu ya mbote. Na yau, munu kukiyuvusaka, ‘Nani mebonga kusadila verse yayi?’ Bisadi nionso ya Yehova—buela diaka munu.” Na manima Bernardo salaka bansobolo yankaka yina mebonga samu na kutudila diaka Yehova ntima mpe nkubukulu na Yandi. Yandi kumaka kulutisa ntangu mingi na kutanga Biblia mbala na mbala mpe kuyindula na mpinda na zulu ya mambu yina yandi vuandaka tanga. Atako yandi vuandaka kukitungisa samu na mutindu bampangi ya banketo mpe ya babakala vuandaka tadila yandi, yandi vuandaka samuna kintuadi na bau mpe kupesa bakomantere na balukutakanu ya kimvuka. Na manima, Bernardo kumaka diaka nkulutu. Lokola Bernardo, kana nge bakaka disiplini, kutula ve dikebi na nge na mambu ya mpasi yina disiplini yango mebimisa, ndima malongi, mpe sala bansobolo yina mebonga. c (Bin. 8:33; 22:4) Kana nge mesala plina, nge lenda ndimisama ti Yehova kepesa nge n’sendo samu na kukuikama yina nge monisaka samu na yandi mpe nkubukulu na yandi.

10. Na ntangu ya Yisaele, yinki tulaka kukuikama ya bantu yankaka na kumekama?

¹⁰ Bansobolo ya nkubukulu lenda tula kukuikama na beto na kumekama. Kana beto keba ve, beto lenda bika bansobolo yango kabula beto na Yehova. Na kifuani, tadila mutindu mambu sobaka samu na Bayisaele. Tekila Yehova pesa bau Bansiku, bamfumu ya mabuta vuandaka sala mambu yina banganga-nzambi fueti sala. Batungaka bisika ya kupesa bankayilu mpe bapesaka bankayilu na Yehova na nkumbu ya mabuta na bau. (Kuy. 8:20, 21; 12:7; 26:25; 35:1, 6, 7; Yobi 1:5) Kasi, ntangu Yehova pesaka bau Bansiku, bamfumu ya mabuta vuandaka diaka ve na yinsua ya kukokisa kiyekua yango. Yehova ponaka banganga-nzambi na dibuta ya Arona samu na kupesa bankayilu. Kubanda ntangu bansobolo salamaka, kana mfumu mosi ya dibuta kele ve nkuna ya Arona mesala mambu yina banganga-nzambi fueti sala, yandi fueti kufua. d (Lev. 17:3-6, 8, 9) Mbala yankaka nsobolo yango vuandaka mosi ya bamfunu yina Kora, Datani, Abirami, mpe bamfumu ya baekipi 250 teleminaka kimfumu ya Mose mpe ya Arona? (Kut. 16:1-3) Beto lenda tuba ve kana yavuandaka nde samu na bamfunu yango. Ata kana yavuandaka samu na bamfunu yankaka, Kora mpe bankundi na yandi mangaka kubikana ya kukuikama na Yehova. Kana nkubukulu mesala bansobolo yina metula kukuikama na nge na kumekama, yinki nge lenda sala?

11. Yinki dilongi beto mebaka na kifuani ya bantu ya Kohati na dibuta ya Levi?

¹¹ Pesaka maboko na bansobolo nionso ya nkubukulu. Ntangu bavuandaka sala vuayaje na dezere, bantu ya Kohati vuandaka mpenza na kiyekua ya spesiale. Konso ntangu yina Bayisaele vuandaka soba kisika, bantu yankaka ya Kohati vuandaka nata nkela ya luwawanu na ntuala ya bantu nionso. (Kut. 3:29, 31; 10:33; Yoz. 3:2-4) Yavuandaka diluaku mosi ya mbote! Na yau, mambu sobaka samu na bau ntangu Bayisaele bakaka Yinsi ya nsilulu. Yalombaka diaka ve ti nkela ya luwawanu soba bisika mbala na mbala. Na yau, na ntangu ya luyalu ya Salomo, bantu yankaka ya Kohati vuandaka kokisa kiyekua ya banyimbidi, bayankaka vuandaka sunga na baporte, mpe bantu yankaka vuandaka na kisalu ya kutanina bayinzo yina bakelundaka bima ya kudia. (1 Bs. 6:31-33; 26:1, 24) Kisika mosi ve bametuba na Biblia ti bantu ya Kohati vuandaka diladila to bavuandaka lomba babuedila bau diaka biyekua yankaka na kutadila kiyekua ya spesiale yina bavuandaka na yau na ntuala. Yinki dilongi  beto lenda baka? Na ntima na beto ya mvimba, beto pesa maboko na bansobolo yina nkubukulu ya Yehova kena kusala, yavuanda kana yakele na bupusi na zulu ya kiyekua yina beto kele na yau. Sepela na konso kiyekua yina bamepesa nge. Kukanisa ve ti kiyekua yina nge kele na yau kesala ti nge vuanda na mfunu na meso ya Yehova. Yehova kebakaka na valere luzitu na nge kuluta konso kiyekua yina nge lenda vuanda na yau.—1 Sa. 15:22.

12. Yinki mutindu Zaina kukimonaka ntangu bakatulaka yandi na Betele?

¹² Beto tadila kifuani ya mpangi mosi ya nketo na nkumbu ya Zaina, yina kutanaka na nsobolo na kiyekua yina yandi vuandaka na yau mpe yandi zimbisaka kiyekua yina yandi vuandaka zola mingi. Batindaka yandi na kisalu ya kusamuna na terituare na manima ya kusala bamvula kuluta 23 na Betele. Yandi metuba: “Nsobolo yango salaka munu mpasi mingi. Munu kukimonaka lokola munu mekondua mfunu mpe muvuandaka tatamana kukiyuvusa, ‘Yinki diambu ya yimbi munu mesala?’” Diambu ya kiadi, bampangi yankaka ya babakala mpe ya banketo na kimvuka buelaka yandi diaka mpasi na kutubilaka yandi: “Kana nge vuandaka muntu ya mbote kuluta, nkubukulu zolaka sala ti nge vuanda kaka na Betele.” Na bantangu yankaka, Zaina vuandaka lemba mpenza nzutu mpe yandi vuandaka dila konso mpipa. Kasi yandi metuba: “Munu salaka bika nzila ata fioti ve munu tula ntembe na nkubukulu to na nzola ya Yehova samu na munu.” Yinki sadisaka Zaina yandi vuanda na dikoki ya kutanina makanisi na yandi?

13. Yinki Zaina salaka samu na kununga banguilu na yandi ya yimbi?

¹³ Zaina vuandaka na dikoki ya kununga banguilu na yandi ya yimbi. Yinki mutindu? Yandi vuandaka tanga masolo ya mikanda na beto yina vuandaka tubila mambu yina yandi kutanaka na yau mpe yasadisaka yandi yandi kanga ntima. Disolo “Okoki kolonga ezaleli ya kolɛmba nzoto!” na Linɔ́ngi ya mosɛnzɛli ya 1 Février 2001, sadisaka yandi mingi. Disolo yango kena kusasila mutindu nsoniki ya Biblia mosi na nkumbu ya Marko nungaka banguilu ya mutindu yina ntangu yandi bakaka kiyekua yankaka. Zaina metuba, “Kifuani ya Marko vuandaka bilongo yina sadisaka munu munu nunga kulemba nzutu.” Zaina bikanaka diaka penepene ya bankundi na yandi. Yandi sosaka ve kuvuanda kisika na yandi mosi; yandi vuandaka kukimonina ve kiadi. Yandi bakusaka ti mpeve ya nlongo nde ketuadisaka banzengolo ya nkubukulu ya Yehova mpe bantu yina ketuadisaka yau, baketudilaka yandi mpenza dikebi. Kasi yandi bakusaka diaka ti nkubukulu ya Yehova fueti sala nionso  yina yalenda samu kisalu ya Yehova kuenda na ntuala.

14. Yinki bansobolo yina metadila nkubukulu Vlado vuandaka na mukakatano ya kumesana na yau, mpe yinki sadisaka yandi?

¹⁴ Mpangi Vlado nkulutu mosi yina kele na bamvula 73 na buala ya Slovénie, kutanaka na mambu ya mpasi ntangu kimvuka na yandi sanganaka na kimvuka yankaka mpe Yinzo ya Kimfumu yina yandi vuandaka kuenda kangamaka. Yandi metuba: “Munu vuandaka bakusa ve mfunu yina bakangaka Yinzo ya Kimfumu ya kitoko mutindu yina. Yasalaka munu mpasi samu ntama mingi ve beto bongisaka diaka Yinzo ya Kimfumu yango. Munu kesalaka kisalu ya mabaya, mpe munu salaka ndambu ya bakiti mpe bima yankaka ya yimpa. Katula yau, nkubukulu salaka diaka bansobolo mingi yina vuandaka ve pete samu na beto bansamuni yina mepusana na bamvula.” Yinki sadisaka mpangi Vlado samu yandi pesa maboko na balutuadusu? Yandi metuba: “Kumesana na bansobolo yina nkubukulu ya Yehova kesalaka kenataka ntangu nionso balusakumunu. Bansobolo yango kena kubongisa beto samu na bansobolo ya nene yina kena kuvingila beto na bilumbu kena kuiza.” Nge kena kukitungisa samu na bansobolo yina kesalamaka na diambu metadila kusangisa bimvuka to samu bamesoba nge kiyekua? Ndimisama ti Yehova kena kubakusa banguilu na nge. Ntangu nge kena kupesa maboko na bansobolo ya mutindu yina mpe nge kena kubikana ya kukuikama na Yehova mpe na nkubukulu na yandi yina yandi kena kusadila, kondua ntembe nge kebaka balusakumunu.—Nk. 18:25.

15. Yinki mutindu beto lenda tanina makanisi na beto ntangu beto kena kukutana na mambu ya mpasi yina kena kubima na kimvuka?

¹⁵ Lokola beto kena kupusana na nsuka ya mambu ya yinza yayi, beto lenda kutana na mambu ya mpasi yina kebima na kimvuka. Mambu yango ya mpasi lenda tula kukuikama na beto na Yehova na kumekama. Na yau beto fueti tanina makanisi na beto. Kana mpangi mosi Muklisto mesala nge diambu mosi yina mepesa nge mpasi na ntima, kubika ve ti kulemba nzutu nunga nge. Kana nge mebaka disiplini, tula dikebi na nge na mambote yina yalenda bimisa, ndima malongi, mpe sala bansobolo yina mebonga. Mpe kana nkubukulu ya Yehova mesala bansobolo yina kele na bupusi na luzingu na nge, ndima yau na ntima na nge ya mvimba mpe zitisa balutuadusu yango.

16. Yinki mutindu nge lenda tatamana kutudila Yehova mpe nkubukulu na yandi ntima?

¹⁶ Nge lenda tatamana kutudila Yehova mpe nkubukulu na yandi ntima ntangu kukuikama na nge memekama. Kasi samu na kusala mutindu yina, nge fueti tanina makanisi na nge, yazola monisa, kubikana niee, kukanisa mbotembote, mpe kutadila mambu mutindu Yehova ketadilaka yau. Baka nzengolo ya kulonguka masolo ya bantu yina Biblia ketubilaka yina nungaka mambu ya mpasi ya mutindu yina mpe yindula na zulu ya bifuani na bau. Sambila Yehova samu na kulomba lusadusu. Mpe kuvuanda ata fioti ve ntama na kimvuka. Na manima, yavuanda yinki diambu mesalama, Satana kevuanda ve na dikoki ya kukabula beto na Yehova mpe nkubukulu na Yandi.—Yak. 4:7.