1. Yinki kivuvu Yehova pesaka beto?

 YEHOVA pesaka beto kivuvu ya kitoko ya luzingu ya mvula na mvula. Bantu yankaka kevuandaka na kivuvu ya kukuenda zinga na dizulu lokola bisemua ya mpeve yina lenda kufua ve. (1 Bk. 15:50, 53) Kasi, bantu mingi kevuandaka na kivuvu ya kuzinga na ntoto na nzutu ya kukoka mpe na kiese. (Kus. 21:3, 4) Yavuanda beto kele na kivuvu ya kuzinga na dizulu to na ntoto, kivuvu na beto kevuandaka na valere mingi samu na beto.

2. Na yinki kivuvu na beto mesimbama, mpe samu na yinki beto lenda tuba mutindu yina?

² Mpova “kivuvu,” mutindu yamesadulua na Biblia, lenda monisa “kuvingila mambu ya mbote yina kesalama.” Beto lenda ndimisama ti kivuvu na beto samu na bilumbu kena kuiza kekokisama samu yamekatuka na Yehova. (Bar. 15:13) Beto mezaba mambu yina yandi pesilaka nsilulu mpe beto mezaba ti yandi kekokisaka ntangu nionso bansilulu na yandi. (Kut. 23:19) Beto mendimisama ti Yehova kele na nsatu mpe na kilendo ya kukokisa konso diambu yina yandi tubaka ti yandi kesala. Na yau, kivuvu na beto kekatukaka ve na makanisi na beto to na mambu yina beto kesosaka yasalama. Kivuvu na beto kekatukaka na mambu yina beto mezaba ti yakele kedika.

3. Yinki beto ketadila na disolo yayi? (Nkunga 27:14)

³ Tata na beto ya dizulu kezolaka beto, mpe yandi zola beto tudila yandi ntima. (Tanga Nkunga 27:14.) Ntangu kivuvu na beto na Yehova kele ngolo, beto kevuanda na dikoki ya kukanga ntima na bampasi mpe kununga mambu yina kesalama na bilumbu kena kuiza na kibakala mpe na kiese. Beto tadila mutindu kivuvu na beto ketaninaka beto. Samu na yau, beto ketadila ntete mutindu kivuvu na beto kevuandaka lokola longo mpe lokola yimpu. Na manima beto ketubila mutindu beto lenda kumisa kivuvu na beto ngolo.

4. Na yinki mutindu kivuvu kele lokola longo? (Baebreo 6:19)

⁴ Na mukanda yina yandi sonikinaka Baklisto ya Ebreo, ntumua Paulo fuanikisaka kivuvu na beto na longo. (Tanga Baebreo 6:19.) Paulo salaka bavuayaje mingi na nzila ya nzadi mungua, na yau yandi zabaka ti longo kesaduluaka samu na kutanina masuwa samu yabika kudinda. Na diluaku mosi, yandi salaka vuayaje na masuwa mosi yina kutanaka na mupepe mosi ya ngolo. Na ntangu ya mupepe yango ya ngolo, yandi monaka bantu yina vuandaka sala na masuwa yango vuandaka loza balongo na maza samu masuwa bika tutana na mabanga yina kebimisaka bivonza. (Bis. 27:29, 39-41) Mutindu kaka longo kesalaka ti masuwa bika ningana, kivuvu na beto kesadisaka beto beto tatamana kuvuanda penepene ya Yehova ata kana beto kena kulutisa bantangu ya mpasi yina kele lokola mipepe ya ngolo. Kivuvu na beto ya ngolo kesadisaka beto beto tanina kiyenge ntangu beto kena kulutisa bantangu ya mpasi samu beto mezaba ti mambu kevuanda mbote na bilumbu kena kuiza. Beto zimbakana ve ti Yesu luengisaka beto ti beto kekutana na banzomono. (Yoa. 15:20) Na yau, kuyindula na zulu ya mambu ya mbote yina Yehova melaka beto kesadisa beto beto tambula na nzila na beto ya Buklisto.

5. Yinki mutindu kivuvu sadisaka Yesu ntangu yandi zabaka ti ntama mingi ve yandi kezola kufua?

⁵ Beto tadila mutindu kivuvu sadisaka Yesu yandi bikana ya kukuikama ata kana yandi zabaka ti yandi kekufua lufua mosi ya mpasi. Na kilumbu ya Pantekote ya mvula 33 N.B., ntumua Petelo tubilaka mbikudulu yina kele na mukanda ya Nkunga yina ketubilaka kiyenge mpe kivuvu yina Yesu vuandaka na yau: ‘Munu kezinga na kivuvu; samu nge kebika munu ve na Maziamu, mpe nge kebika ve muntu na nge ya kukuikama bola. . . . Nge kefulusa munu na kiese mingi na ntuala na nge.’ (Bis. 2:25-28; Nk. 16:8-11) Atako Yesu zabaka ti yandi kekufua, yandi vuandaka na kivuvu ya ngolo ti Yehova kefutumuna yandi mpe yandi kevuanda na kiese ya kuvuanda kisika mosi na Tata na yandi na dizulu.​—Ebr. 12:2, 3.

6. Yinki mambu mpangi mosi ya bakala tubaka na diambu metadila kivuvu?

⁶ Kivuvu na beto ya Buklisto sadisaka bampangi na beto mingi samu bakanga ntima na bampasi. Beto tadila kifuani ya Leonard Chinn, mpangi mosi ya kukuikama yina vuandaka zinga na Angleterre. Na ntangu ya Mvita ya ntete ya yinza ya mvimba, yandi kotaka buloko samu yandi mangaka kusala kisalu ya kisoda. Batulaka yandi na kisika na yandi mosi samu na bangonda zole. Na manima, batindaka yandi na kingolo yandi sala bisalu ya mpasi mingi. Na manima yandi sonikaka: “Mambu yina munu kutanaka na yau sadisaka munu munu bakusa ti kivuvu kevuandaka na mfunu mingi samu na kukanga ntima na bampasi. Beto kele na kifuani ya Yesu, ya bantumua, ya bambikudi, mpe beto kele na bansilulu ya mfunu yina kele na Biblia. Mambu yango nionso kepesaka beto kivuvu ya ngolo samu na bilumbu kena kuiza mpe yakepesaka beto kibakala samu na kukanga ntima na bampasi.” Kivuvu vuandaka longo samu na Leonard, mpe yalenda vuanda diaka longo samu na beto.

7. Yinki mutindu mambu ya mpasi kekumisaka kivuvu na beto ngolo? (Baroma 5:3-5; Yakobo 1:12)

⁷ Ntangu beto kena kukutana na mambu ya mpasi mpe kumona mutindu Yehova kena kusadisa beto, beto kebakusaka ti beto mendimama na yandi. Yau kekumisaka kivuvu na beto ngolo. (Tanga Baroma 5:3-5; Yakobo 1:12.) Na yau, beto kele na kivuvu mosi ya ngolo kuluta yina beto vuandaka na yau ntangu beto ndimaka nsangu ya mbote samu na mbala ya ntete. Satana kesosaka ti bampasi na beto lembisa beto nzutu, kasi na lusadusu ya Yehova beto lenda nunga konso diambu ya mpasi.

8. Na yinki mutindu kivuvu kele lokola yimpu? (1 Batesalonika 5:8)

⁸ Biblia kefuanikisaka diaka kivuvu na beto na  yimpu. (Tanga 1 Batesalonika 5:8.) Soda kevuataka yimpu samu na kutanina yintu na yandi ntangu bambeni na yandi kena kunuanisa yandi. Na mvita na beto ya kimpeve, beto fueti tanina makanisi na beto ntangu Satana kena kunuanisa beto. Yandi kesadilaka mitindu mingi samu na kuntota beto mpe mabanza ya yimbi samu na kubebisa makanisi na beto. Mutindu kaka yimpu ketaninaka yintu ya soda, kivuvu na beto ketaninaka makanisi na beto samu beto tanina kukuikama na beto na Yehova.

9. Yinki kekuminaka bantu kana bakele ve na kivuvu?

⁹ Kivuvu na beto samu na luzingu ya mvula na mvula kesadisa beto beto sala mambu na nduenga mpe na mayele. Na ndambu yankaka, kana kivuvu na beto melemba mpe beto mebika ti makanisi ya kinsuni tuadisa mabanza na beto, beto lenda zimbakana kivuvu na beto ya luzingu ya mvula na mvula. Beto tadila bifuani ya Baklisto ya ntangu ya ntama yina zingaka na buala ya Korinto. Bazimbisaka kiminu na bau na nsilulu mosi ya mfunu ya Nzambi​—kivuvu ya mfutumukunu. (1 Bk. 15:12) Paulo sonikaka ti bantu yina kendiminaka ve mfutumukunu kezingaka kaka samu na kukokisa bansatu na bau mosi. (1 Bk. 15:32) Bubu yayi, bantu mingi yina kevuandaka ve na kivuvu na bansilulu ya Nzambi bakesalaka nionso yina balenda samu na kuvuanda na luzingu ya mbote bubu yayi. Kasi, beto kele ya kusuasana samu beto ketulaka ntima na bansilulu yina Nzambi pesaka samu na bilumbu kena kuiza. Kivuvu na beto kesalaka lokola yimpu ya kifuani yina ketaninaka makanisi na beto mpe yakesadisaka beto beto bika tula makanisi kaka na beto mosi, yina lenda bebisa nguizani na beto na Yehova.​—1 Bk. 15:33, 34.

10. Yinki mutindu kivuvu lenda tanina beto na makanisi ya yimbi?

¹⁰ Yimpu na beto ya kivuvu lenda sadisa beto diaka beto tanina makanisi na beto na kubikaka kukanisa ti beto lenda sepedisa ata fioti ve Yehova. Na kifuani, bantu yankaka lenda tuba ti: ‘Munu kesala vuanda ata fioti ve kati na bantu yina kezinga mvula na mvula. Munu kele ata na mfunu mosi ve. Munu kesala vuanda ata fioti ve na dikoki ya kusala mambu yina Yehova kelombaka beto sala.’ Kuzimbakana ve ti Elifaze yina vuandaka nkundi ya yimbi ya Yobi sadilaka makanisi ya mutindu yina samu na yandi. Elifaze tubaka: ‘Muntu kele yinki samu yandi vuanda bunkete?’ Na manima, yandi tubaka samu na Nzambi: ‘Tala! Yandi kendiminaka ve bantu na yandi ya nlongo, mpe kutu dizulu kele ve bunkete na meso na yandi.’ (Yobi 15:14, 15) Yakele mpenza mambu ya luvunu! Kuzimbakana ve ti Satana nde zola nge kanisa mutindu yina. Yandi mezaba ti kana nge mebanda kukanisa mutindu yina, nge kezimbisa kivuvu na nge. Na yau, loza makanisi yango ya luvunu mpe tula makanisi na nge na bansilulu ya Yehova. Kutula ntembe ata fioti ve ti yandi zola nge zinga mvula na mvula mpe yandi kesadisa nge nge kokisa lukanu yango.​—1 Tm. 2:3, 4.

11. Samu na yinki beto fueti vuanda na ntima yinda ntangu beto kena kuvingila kivuvu na beto kokisama?

¹¹ Yakevuandaka ntangu nionso pete ve kutanina kivuvu na beto ngolo. Beto lenda lemba kuvingila Nzambi kokisa bansilulu na yandi. Kasi, lokola Yehova kevuandaka na ebandeli ve mpe na nsuka ve, mutindu na yandi ya kutadila ntangu mesuasana na yina ya beto. (2 Pi. 3:8, 9) Yandi kekokisa mambu yina yandi lakaka na mutindu mosi ya mbote, kasi yandi lenda sala ve diambu na ntangu yina beto kena kuvingila ti yandi sala yau. Yinki lenda sadisa beto beto tanina kivuvu na beto ngolo ntangu beto kena kuvingila na ntima yinda nionso Yehova kokisa bansilulu na yandi?​—Yak. 5:7, 8.

12. Na kutadila Baebreo 11:1, 6, na yinki mutindu kivuvu kele na nguizani na kiminu?

¹² Beto ketanina kivuvu na beto ngolo kana beto kena kubikana penepene ya Yehova, samu yandi nde kele muntu yina kesala ti kivuvu na beto kokisama. Samu na kuvuanda na kivuvu, beto fueti vuanda na kiminu ti Yehova kele mpe  yandi kele ‘muntu yina kepesaka n’sendo na bantu yina kesosaka yandi na ntima na bau ya mvimba.’ (Tanga Baebreo 11:1, 6.) Kana beto kena kundima mpenza ti Yehova kele, beto kendimisama diaka mingi ti yandi kekokisa bansilulu na yandi. Beto tadila mitindu ya mfunu yina kekumisa nguizani na beto na Yehova ngolo mpe yina kesala ti beto tanina kivuvu na beto ngolo.

13. Yinki mutindu beto lenda pusana penepene na Nzambi?

¹³ Sambilaka Yehova, mpe tangaka Mpova na yandi. Ata kana beto kemonaka ve Yehova, beto lenda pusana penepene na yandi. Beto lenda solola na yandi na nzila ya kisambu, na kutulaka kivuvu ti yandi kekuwa beto. (Yer. 29:11, 12) Beto lenda kuwa Nzambi na kutangaka Mpova na yandi mpe na kuyindulaka na mpinda na zulu ya mambu yina beto kena kutanga. Ntangu beto kena kutanga mutindu Yehova taninaka bantu yina vuandaka ya kukuikama na yandi na ntangu ya ntama, kivuvu na beto ketatamana kukuma ngolo. Konso mambu yina kele na Mpova ya Nzambi ‘yasonamaka samu na kulonga beto, samu na nzila ya kukanga ntima mpe ya kubomba yina kekatukaka na Masonukua beto vuanda na kivuvu.’​—Bar. 15:4.

14. Samu na yinki beto fueti kanisaka na mambu yina Yehova salaka samu na bantu yankaka?

¹⁴ Yindulaka na mutindu Yehova kokisaka bansilulu na yandi. Tadila mambu yina Nzambi salaka samu na Abrahami mpe Sara. Bakumaka na bamvula yina balendaka vuanda ve na dikoki ya kubuta bana. Kasi, Nzambi pesaka bau nsilulu ti bakebuta muana. (Kuy. 18:10) Yinki Abrahami salaka? Biblia metuba: ‘Yandi vuandaka na kivuvu ti yandi kekuma tata ya makanda mingi.’ (Bar. 4:18) Atako na meso ya bantu mambu vuandaka monana ti yamekondua kivuvu, Abrahami tulaka ntima ti Yehova kekokisa nsilulu na Yandi. Bakala yango ya kukuikama sepelaka. (Bar. 4:19-21) Masolo ya mutindu yayi kelongaka beto ti beto lenda tudila ntangu nionso Yehova ntima ti yandi kekokisa bansilulu na yandi, ata kana yakena kumonana ti yakele mpasi samu yakokisama.

15. Samu na yinki beto fueti kanisa na mambu yina Yehova salaka samu na beto?

 ¹⁵ Tadilaka mambu yina Yehova salaka samu na nge. Kanisa na mutindu nge bakaka deja mambote na kukokisama ya bansilulu yina kele na Mpova ya Nzambi. Na kifuani, Yesu pesaka nsilulu ti Tata na yandi kepesa beto bima yina beto kele na yau mfunu samu na luzingu. (Mat. 6:32, 33) Yesu ndimisaka nge diaka ti Yehova kepesa nge mpeve ya nlongo na yandi ntangu nge kelomba yandi yau. (Luka 11:13) Yehova kokisaka bansilulu yango. Kondua ntembe, nge lenda kanisa na bansilulu yankaka yina yandi mekokisaka samu na nge. Na kifuani, yandi pesaka nge nsilulu ti yandi kenlemvukila nge, yandi kebomba nge, mpe yandi kedikila nge na kimpeve. (Mat. 6:14; 24:45; 2 Bk. 1:3) Ntangu nge kena kuyindula na mpinda na mambu yina Nzambi salaka deja samu na nge, nge kekumisa kivuvu na nge ngolo samu na mambu yina yandi kesala samu na nge na bilumbu kena kuiza.

16. Samu na yinki kivuvu kele kado ya mfunu mingi?

¹⁶ Kivuvu na beto samu na luzingu ya mvula na mvula kele kado ya kitoko yina mekatuka na Nzambi. Beto kena kuvingila na nsatu nionso luzingu ya kitoko yina kevuanda na bilumbu kena kuiza​—yina beto lenda tula kivuvu ti yakekokisama. Yakele lokola longo na beto, yina kepesaka beto ngolo samu beto kanga ntima na bampasi, beto telemina banzomono, ata mpe kana beto mekuma na ntuala ya lufua. Yakele lokola yimpu na beto, yina ketaninaka makansi na beto samu beto vuanda na dikoki ya kuloza mambu yina kele yimbi mpe kusala mambu yina kele mbote. Kivuvu na beto yina mesimbama na Biblia kesalaka ti beto pusana penepene na Nzambi mpe yakemonisaka nzola yina Nzambi kele na yau samu na beto. Beto kebakaka mambote mingi ntangu beto kena kutanina kivuvu na beto ngolo.

17. Samu na yinki kivuvu na beto kenataka na kiese?

¹⁷ Ntumua Paulo kindisaka na mukanda yina yandi sonikinaka Baklisto ya Roma ti ‘bavuanda na kiese samu na kivuvu.’ (Bar. 12:12) Paulo vuandaka na kiese samu yandi ndimisamaka ti kana yandi mebikana ya kukuikama, yandi kebaka luzingu ya mvula na mvula na dizulu. Beto diaka beto lenda vuanda na kiese samu na kivuvu na beto samu beto mendimisama ti Yehova kekokisa bansilulu na yandi. Mutindu nsoniki ya nkunga sonikaka, ‘kiese na muntu yina . . . kivuvu na yandi kele na Yehova Nzambi na yandi, . . . muntu yina kevuandaka ntangu nionso ya kukuikama.’​—Nk. 146:5, 6.