1-3. (a) Yinki kele mosi ya makabu ya mbote yina Yehova mepesaka beto? Yinki mutindu beto lenda sadila yau na mutindu ya yimbi? (b) Yinki mutindu beto lenda sadila yau na mutindu ya mbote?

TATA mosi mepesa muana na yandi ya ntuenia velo. Yandi kele na kiese mutindu yandi mepesa muana na yandi dikabu ya mbote mpenza. Kasi yinki mutindu tata kekukimona kana muana yango menata velo yango na malembe ve mpe yandi meluadisa muntu?

² Yehova nde kepesaka ‘konso dikabu ya mbote mpe konso kado ya kuluta.’ (Yakobo 1:17) Mosi ya makabu ya mbote yina yandi pesaka beto kele dikoki ya kutuba. Dikoki yango kesadisaka beto na kubimisa mabanza mpe banguilu na beto. Beto lenda tuba mambu yina lenda sadisa bantu yankaka mpe yina kesala bau mbote. Kasi beto lenda tuba diaka mambu yina keluadisa bau mpe kesala bau mpasi na ntima.

³ Mambu yina beto ketubaka kevuandaka na kilendo mingi, mpe Yehova kelongaka beto mutindu ya mbote ya kusadila dikabu ya kutuba. Yandi metubila beto: ‘Ata mpova mosi ve ya kubola bima na yinua na beno, kasi beno bimisa kaka mambu ya mbote samu na kutunga bantu yina kele na mfunu na yau, samu yapesa bantu yina kena kuwa  mambu yina kele mfunu.’ (Baefezo 4:29) Beto tubila mutindu yina beto lenda sadila dikabu ya Nzambi na mutindu yina kesepedisa Nzambi mpe yina kekindisa bantu yankaka.

4, 5. Mukanda ya Bingana memonisa ti bampova na beto kele na kilendo, yau lenda longa beto yinki?

⁴ Bampova kele na kilendo, yau yina beto fueti keba na mambu yina beto ketubaka mpe mutindu beto ketubilaka yau. Bingana 15:4 metuba: ‘Ludimi ya kiyenge kele yinti ya luzingu, kasi bampova ya luvunu kekatulaka kivuvu.’ Kaka mutindu yinti ya kitoko kepesaka madidi mpe ketaninaka luzingu, bampova ya kimpombo kekitisaka ntima ya muntu yina mekuwa yau. Na ndambu yankaka, bampova ya ngolo lenda luadisa bantu yankaka mpe kusala bau mpasi.—Bingana 18:21.

⁵ Bingana 12:18 metuba: ‘Kutuba kukondua kuyindula kele bonso kuluadisa muntu na mbele ya bitumba.’ Bampova ya yimbi lenda pesa mpasi mpe kubebisa kinkundi. Mbala yankaka nge lenda zaba mutindu muntu mosi tubaka na nge bampova na mutindu yina mekondua kimpombo mpe mpasi yina yasalaka nge. Kasi verse yango metuba diaka: ‘Ludimi ya bantu ya mayele kebelusaka.’ Bampova ya mbote lenda belusa ntima yina kele na mpasi mpe kubongisa kinkundi yina bebaka. (Tanga Bingana 16:24.) Kana beto mezimbakana ve ti bampova na beto lenda pesa mpasi to kukindisa, beto kekeba na bampova na beto.

6. Samu na yinki kupona mambu yina beto ketuba kele mpasi mpenza?

⁶ Mfunu yankaka ya kuvuanda mayele na bampova na beto kele ti beto nionso kele bantu ya kukondua kulunga. Biblia metuba ti: ‘Mabanza ya ntima ya muntu kele yimbi,’ mpe mbala mingi mambu yina beto ketubaka kemonisaka  mambu yina kele na ntima na beto. (Kuyantika 8:21; Luka 6:45) Yau yina kupona mambu yina beto ketuba lenda vuanda mpasi mpenza. (Tanga Yakobo 3:2-4.) Kasi, beto fueti sala ngolo samu na kubongisa mutindu na beto ya kutuba na bantu yankaka.

7, 8. Yinki mutindu bampova na beto lenda vuanda na nsindusulu na kinkundi na beto na Yehova?

⁷ Beto fueti keba diaka na mambu yina beto ketubaka samu beto kevutula mvutu na Yehova samu na mambu yina beto ketubaka mpe mutindu beto ketubilaka yau. Yakobo 1:26 metuba: ‘Kana muntu keyindula nde yandi kesambilaka Nzambi kasi yandi kepekisaka ve ludimi na yandi, yandi kevunaka ntima na yandi mosi, mpe nsambudulu na yandi kele mpamba.’ Mpova yayi mebangulua na “mpamba” lenda monisa diaka “kukondua mfunu.” (1 Bakorinto 15:17) Yau yina kana beto keba ve na mambu yina beto ketubaka, beto lenda bebisa ata mpe kufua kinkundi na beto na Yehova.—Yakobo 3:8-10.

⁸ Yau memonana puelele ti beto kele na bamfunu ya  mbote ya kuvuanda mayele samu na yina metadila mambu yina beto ketubaka mpe mutindu beto ketubilaka yau. Samu na kusadila dikabu ya kutuba na mutindu yina Yehova zola beto sadila yau, beto fueti zaba mambu yina beto fueti tuba ve.

9, 10. (a) Bantu ketubaka mambu ya yinki mutindu bubu yayi? (b) Samu na yinki beto fueti loza bampova ya nsoni?

⁹ Bubu yayi bantu mingi ketubaka mambu ya nsoni, to ya mvindu. Bantu mingi kebanzaka ti bafueti tuba na nganzi to kubimisa mambu ya mpamba-mpamba samu bantu yankaka babakusa bau. Mbala mingi, bantu yina kesalaka teatre kesalaka mambu ya kusekisa ya nsoni mpe baketubaka mambu ya mvindu samu na kusekisa bantu. Kasi, ntumua Paulo tubaka: ‘Beno fwete losa mambu yina yonso ntama ti beno: nganzi, nganzi ya ngolo, mambu ya yimbi, bifingu, mpe mambu ya nsoni yina kebimaka na yinua na beno.’ (Bakolosai 3:8) Yandi tubaka diaka ti Baklisto ya kedika fueti “tubila nkutu ve . . . mambu ya nsoni sambu na kusekisa”.—Baefezo 5:3, 4.

¹⁰ Mambu ya nsoni kesepedisaka ve Yehova mpe bayina kezolaka yandi. Samu ya kele mvindu. Biblia metanga “mvindu” na kati ya ‘bisalu ya nzutu.’ (Bagalatia 5:19-21) “Mvindu” lenda monisa diaka masumu ya mutindu na mutindu, mpe kikadulu mosi ya mvindu lenda nata na kikadulu yankaka ya mvindu. Kana muntu mosi mekuma na kikadulu mosi ya kutuba mambu ya mvindu, mpe ya nsoni mpe yandi memanga kubika yau, yalenda vuanda kidimbu mosi yina memonisa ti yandi fueti bikana diaka ve na kimvuka.—2 Bakorinto 12:21; Baefezo 4:19; tala Noti ya 23.

11, 12. (a) Kutonga kele yinki? (b) Samu na yinki beto fueti loza kifu ya kutonga muntu?

¹¹ Beto fueti keba diaka na kifu ya kutonga bantu yankaka.  Yakele yimbi ve na kutudila bantu yankaka dikebi mpe kutubila mambu yina metadila bankundi mpe bantu ya dibuta na beto. Ata na siekle ya ntete, Baklisto ya ntete vuandaka zola kuzaba mutindu bampangi na bau vuandaka mpe mambu yina balendaka sala samu na kusadisa bau. (Baefezo 6:21, 22; Bakolosai 4:8, 9) Kasi, yakele mpasi ve ti ntangu beto kena kutuba mambu yina metadila bantu yankaka, beto kuma kutonga bau. Kana beto metubila mingi mambu na bau, beto lenda tuba mambu yina kele kedika ve mpe kutuba mambu yina beto fuanaka ve kutuba. Kana beto keba ve, bampova ya beto lenda kuma mambu ya luvunu to kuvunina muntu mambu. Bafarizai vuninaka Yesu mambu ntangu bafundaka yandi samu na mambu yina yandi salaka ve. (Matayo 9:32-34; 12:22-24) Kuvunina muntu mambu kebebisaka lukumu na yandi, yakebimisaka kuzonza, mpe yakebebisaka kinkundi.—Bingana 26:20.

¹² Yehova zola ti beto sadila bampova yina kesadisaka mpe kekindisaka bantu yankaka, kasi ve yina kekabulaka bankundi. Yehova keyinaka bantu yina ‘kebimisaka kuswana na kati ya bampangi.’ (Bingana 6:16-19) Satana Diabulu kele muntu ya ntete yina vuninaka bantu mambu, samu yandi vuninaka Nzambi mambu. (Kusonga 12:9, 10) Na yinza ya bubu yayi, bantu mingi ketubaka mambu ya luvunu samu na bantu yankaka. Kasi mambu ya mutindu yayi fueti salama ve na kimvuka ya Baklisto. (Bagalatia 5:19-21) Yau yina, beto fueti vuanda mayele na mambu yina beto ketubaka mpe beto fueti yindula tekila beto tuba yau. Tekila nge tuba diambu samu na muntu yankaka, nge fueti kukiyuvusa: ‘Diambu yayi munu zola tubila, yakele ya kedika? Yakele ya kimpombo? Yau kesadisa? Munu kezola ti muntu yina munu kena kutubila kuwa diambu yango? Yinki mutindu munu kekukimona kana muntu yankaka kena kutuba mambu yayi samu na munu?’—Tanga 1 Batesalonika 4:11.

13, 14. (a) Bampova ya bifingu lenda sala bantu yinki? (b) Bifingu kele yinki? Samu na yinki Baklisto fueti loza kikadulu ya kufinga bantu yankaka?

 ¹³ Na bantangu yankaka, mambu nionso yina beto tubaka lenda sala beto mpasi na manima. Kasi beto fueti kudisa ve kifu ya kutuba mambu ya yimbi samu na bantu yankaka to kutuba mambu yina kele ve na kimpombo to mambu ya nganzi. Bampova ya bifingu kele na kisika ve na luzingu na beto. Paulo tubaka: ‘Beno katula na kati na beno kimbeni ya ngolo ya mitindu nionso, nganzi, nganzi ya ngolo, makelele, mpe bifingu.’ (Baefezo 4:31) Babiblia yankaka mebangula “bampova ya bifingu” na “bampova ya yimbi.” Bampova ya bifingu kekatulaka bantu lukumu mpe yakesalaka ti bakukimona mfunu ve. Mbala mingi bana kemonaka mbala mosi mpasi na ntima kana bamefinga bau, yau yina beto fueti keba na bampova na beto.—Bakolosai 3:21.

¹⁴ Biblia meluengisa beto samu na yina metadila bifingu. Bifingu, yakele kutuba mambu yina kele na lukanu ya kusala muntu mpasi. Yakevuanda kiadi mingi kana muntu kena kusala nkuelani to bana na yandi mutindu yina! Kutu, muntu yina memanga kubika kikadulu ya kufinga bantu yankaka yandi lenda katulua na kimvuka. (1 Bakorinto 5:11-13; 6:9, 10) Mutindu beto melonguka yau, kana beto ketubaka mambu ya nsoni, ya luvunu, to yina mekondua kimpombo beto kebebisa nguizani na beto na Yehova mpe na bantu yankaka.

15. Bampova ya yinki mutindu kekumisaka kinkundi na beto na bantu yankaka ngolo?

¹⁵ Yinki mutindu beto lenda sadila dikabu ya kutuba na mutindu yina Yehova zola beto sadila yau? Atako Biblia metubila beto ve yinki beto fueti tuba to ve, kasi yakena kutubila beto, beto tuba “kaka mambu ya mbote samu na kutunga.” (Baefezo 4:29) Bampova yina ketungaka kevuandaka  ya kuvedila, ya kimpombo, mpe ya kedika. Yehova zola beto sadila bampova na beto samu na kukindisa bantu yankaka. Yakevuandaka ntangu nionso pete ve. Yakelombaka bangolo mingi samu na kutuba mambu ya mbote kasi yakevuandaka pete samu na kutuba mambu ya yimbi. (Tito 2:8) Beto tubila mua ndambu ya bampova yina lenda tunga bantu yankaka.

16, 17. (a) Samu na yinki beto fueti pesa bantu yankaka felisitasio? (b) Nani beto lenda pesa felisitasio?

¹⁶ Yehova na Yesu kele bifuani ya mbote na yina metadila kupesa bantu yankaka felisitasio. Beto zola landa kifuani ya bau. (Matayo 3:17; 25:19-23; Yoane 1:47) Samu na kupesa muntu felisitasio na mutindu yina kekindisa yandi mpenza, beto fueti yindula mbote mpe kutudila yandi dikebi. Bingana 15:23 metuba: ‘Mpova yina bametuba na ntangu ya mbote—yakevuandaka mbote mpenza!’ Beto kesepelaka ntangu muntu mepesa beto felisitasio yina mekatuka na ntima to yandi metuba ti yandi mesepela samu na kisalu na beto ya ngolo yina beto mesala.—Tanga Matayo 7:12; tala Noti ya 27.

¹⁷ Kana beto mebaka kifu ya kusosa kumona mambu ya mbote ya bantu yankaka, yakevuanda mpasi ve ya kupesa bau felisitasio yina mekatuka na ntima. Na kifuani, nanga nge mezaba mpangi mosi na kimvuka yina kebongisaka mbote mbote badevuare na yandi, mpe yankaka kesalaka ngolo samu na kupesa bamvutu na lukutakanu, ntuenia mosi ketubilaka kiminu na yandi na kalasi, to mpangi mosi ya kiboba yina kesamunaka mbala na mbala. Kutubila bau ti nge kesepelaka samu na mambu yina bakesalaka lenda kindisa bau mingi. Yakele diaka na mfunu mingi ti bakala tubilaka nketo na yandi ti yandi kezolaka yandi mpe yandi kesepelaka na mambu nionso yina yandi kesadilaka yandi. (Bingana 31:10, 28) Mutindu kaka bayinti kevuandaka na nsatu ya kukia mpe ya maza, bantu kezolaka kumona ti bayankaka kesepelaka na bau. Yakele diaka mfunu mingi  samu na bana. Sosaka maluaku ya kupesa bau felisitasio samu na bikadulu na bau ya mbote mpe bangolo yina bakesalaka. Kupesa bau felisitasio lenda pesa bau kibakala, lukumu mpe ngolo ya kusala yina kele mbote.

18, 19. Samu na yinki beto fueti sala nionso samu na kukindisa mpe kubomba bantu yankaka? Yinki mutindu beto lenda sala yau?

¹⁸ Ntangu beto kena kukindisa mpe kubomba bantu yankaka, beto kelandaka kifuani ya mbote ya Yehova. Yandi ketudilaka ‘bantu ya kukondua mfunu’ mpe ‘bantu yina keniokuamaka’ dikebi. (Yezaya 57:15) Yehova zola beto ‘landa kupesana lukindusu’ mpe beto tubila ‘bantu yina kele na kiadi na mutindu yina kena kubomba.’ (1 Batesalonika 5:11, 14) Kana beto mesala mutindu yina, yandi kemona mpe yandi kesepela na bangolo na beto.

 ¹⁹ Beto lenda mona mpangi mosi na kimvuka yina kele ya kulemba to yina kena kuniokuama na mabanza. Yinki nge lenda tuba samu na kusadisa yandi? Mbala yankaka nge kekoka ve kumanisa banzomono na yandi, kasi nge lenda sala diambu mosi yina kemonisa yandi ti nge ketudilaka yandi dikebi. Na kifuani, nge lenda baka nkubukulu samu na kulutisa ntangu kintuadi na yandi. Nge lenda tangila yandi verse mosi yina kekindisa yandi mpe nge lenda lomba yandi beno sala kisambu. (Nkunga 34:18; Matayo 10:29-31) Zabisaka bantu ya mutindu yina ti bampangi ya kimvuka kezolaka bau mingi. (1 Bakorinto 12:12-26; Yakobo 5:14, 15) Mpe tuba na mutindu yina kemonisa ti mambu yina nge kena kutuba mekatuka mpenza na ntima mpe nge kendiminaka mambu yango.—Tanga Bingana 12:25.

20, 21. Yinki kesalaka ti bantu ndima malongi kukondua mpasi?

 ²⁰ Beto kekindisaka diaka bantu yankaka ntangu beto kepesaka bau malongi ya mbote. Lokola beto kele bantu ya kukondua kulunga, beto nionso beto kevuandaka na nsantu ya malongi ya bantu yankaka. Bingana 19:20 metuba: ‘Kuwa malongi mpe ndima disiplini, samu nge kuma mayele na bilumbu kekuiza.’ Yakele kaka bankulutu ve nde fueti pesa bantu yankaka malongi. Bibuti fueti pesa bana na bau lutuadusu. (Baefezo 6:4) Mpe bampangi ya banketo lenda pesana malongi bau na bau. (Tito 2:3-5) Lokola beto kezolaka bampangi na beto, beto fueti sala ngolo beto pesa bau malongi na mutindu mosi ya mbote. Yinki lenda sadisa beto?

²¹ Mbala yankaka nge mezaba ntangu muntu mosi pesaka nge malongi ya mbote na mutindu yina nge sepelaka. Samu na yinki dilongi yango vuandaka ya mbote? Ntangu yankaka nge monaka ti muntu yango vuandaka tudila nge dikebi. To mbala yankaka yandi tubilaka nge na mutindu mosi ya kimpombo to na nzola. (Bakolosai 4:6) Yalenda vuanda ti dilongi yango katukaka na Biblia. (2 Timoteo 3:16) Ntangu beto kena kupesa dilongi, yafueti katuka kaka na Biblia, yavuanda beto metanga yau mbala mosi to ve. Muntu mosi ve fueti kuika bantu bandima kaka mabanza na yandi to kubalula baverse yankaka samu na kunungisa mabanza na yandi. Kubambuka mutindu bapesaka nge dilongi lenda sadisa ntangu nge zola kupesa bantu yankaka dilongi.

22. Yinki mutindu nge kezola kusadila dikabu na nge ya kutuba?

²² Dikoki ya kutuba kele dikabu ya Nzambi. Nzola na beto samu na yandi kepesaka beto nsatu ya kusadila yau na mutindu ya mbote. Kuzimbakana ve ti bampova kele na kilendo ya kulembisa to kukindisa. Yau yina, beto sala nionso yina beto lenda samu bampova na beto pesa bantu yankaka ngolo mpe yakindisa bau.