1, 2. Samu na yinki beto fueti luenga ntangu beto kena kupona ndutusulu ya ntangu?

YINDULA ti nge zola kudia mbuma mosi kasi nge mebakusa ti kitini mosi kele ya kubola. Yinki nge kesala? Nge kekudia yau kaka? Nge keloza yau nionso? To nge kekatula kitini yina kele ya kubola mpe kudia kitini yina kele ya mbote?

² Na mambu yankaka, ndutusulu ya ntangu mefuanana na mbuma yina. Bansaka yankaka lenda monana ya mbote, kasi mambu mingi yina kele na kati na yau kevuandaka  ya kubeba samu yakele na mambu ya nsoni, ya kinkesi, to ya bademo. Yau yina, ntangu nge keponaka ndutusulu ya ntangu nge ketubaka: “Yametala kaka munu mosi. Mulenda pona konso nsaka yina munu mezola”? To nge ketubaka: “Bansaka nionso kele ya yimbi”? To nge keponaka na nduenga nionso bansaka ya mbote mpe kumanga bansaka ya yimbi?

3. Yinki beto fueti kanisa ntangu beto kena kupona ndutusulu ya ntangu?

³ Beto nionso beto kevuandaka na nsatu ya kulutisa ntangu, mpe beto kezolaka kupona bansaka yina kele ya mbote. Beto fueti kukiyuvusa mutindu yayi: Yinki mutindu ndutusulu ya ntangu na beto lenda bebisa nsambudulu yina beto kepesaka Yehova?

4. Tanga nsikudukusu mosi ya Biblia yina lenda sadisa beto samu beto zaba kupona bansaka samu na kulutisa ntangu.

⁴ Ntangu beto kekukipesaka na Yehova, beto kepesaka yandi nsilulu ti beto kesadila yandi na luzingu na beto ya mvimba. (Tanga Longi 5:4.) Beto kepesaka yandi nsilulu ti beto ‘kesala nionso samu na nkembo ya Nzambi.’ (1 Bakorinto 10:31) Yazola monisa ti beto kele bantu ya Yehova ata kana beto kena kulutisa ntangu to beto kena kubaka mupepe, kasi kaka ve ntangu beto kele na balukutakanu to na kisalu ya kusamuna.

5. Nsambudulu ya yinki mutindu beto fueti pesa na Yehova?

⁵ Mambu nionso yina beto kesalaka na luzingu kevuandaka na nguizani na nsambudulu yina beto kepesaka Yehova. Paulo monisaka yau ntangu yandi tubaka: ‘Beno pesa nitu na beno bonso nkayilu ya moyo, ya santu, mpi yina Nzambi ke ndimaka.’ (Baroma 12:1) Yesu tubaka: ‘Nge fueti zola Yehova Nzambi na nge na ntima na  nge ya mvimba, na moyo na nge ya mvimba, na mabanza na nge nionso, mpe na ngolo na nge nionso.’ (Marko 12:30) Beto kezolaka kupesa Yehova bima na beto yina meluta mbote. Na Yisaele ya ntama, ntangu bantu vuandaka pesa bankayilu na Yehova, yalombamaka bapesa kibulu yina kele na mavimpi ya mbote. Kana nkayilu yango kele na kieta, Nzambi vuandaka ndima yau ve. (Levi 22:18-20) Mutindu mosi mpe, mambu yankaka lendaka sala ti nsambudulu na beto ndimama ve na Yehova. Na yinki mutindu?

6, 7. Yinki mutindu bandutusulu ya ntangu lenda bebisa nguizani na beto na Yehova?

⁶ Yehova metubila beto: ‘Beno fueti vuanda santu, samu munu kele santu.’ (1 Piere 1:14-16; 2 Piere 3:11) Yehova kendima nsambudulu na beto kaka kana yakele ya nlongo, to ya kuvedila. (Kulonga 15:21) Nsambudulu na beto lenda vuanda ya kuvedila ve kana beto kena kusala mambu yina Yehova keyinaka, na kifuani mambu ya nsoni, ya kinkesi, to ya bademo. (Baroma 6:12-14; 8:13) Kasi Yehova kesepela ve kana beto kena kupona bandutusulu ya ntangu yina kele na mambu yango. Mambu yango lenda sala ti nsambudulu na beto kuma ya mvindu mpe Yehova ndima yau diaka ve, mpe yalenda mpenza kubebisa kinkundi na beto na yandi.

⁷ Na yau, yinki mutindu beto lenda pona bandutusulu ya ntangu na nduenga? Yinki bansikudukusu yina lenda sadisa beto samu na kuzaba bansaka yina mebonga na yina mebonga ve?

8, 9. Yinki mutindu ya bandutusulu ya ntangu yina beto fueti manga mpe samu na yinki?

⁸ Bubu yayi, bandutusulu ya ntangu kele ya mutindu na mutindu. Yankaka kele mbote samu na Baklisto, kasi  mingi kati na yau kele mbote ve. Beto tubila ntete bandutusulu ya ntangu yina beto fueti manga.

⁹ Bafilme mingi, basite Internet, baemisio ya televizio, bansaka ya video, mpe miyimbu mefuluka na mambu ya nsoni, ya kinkesi, to ya bademo. Bakemonisaka mambu ya yimbi lokola nde yakele ya mbote, kutu yakesekisaka. Kasi Baklisto kesalaka ngolo bamanga bandutusulu ya ntangu nionso yina kele ve na nguizani na minsiku ya Yehova. (Bisalu 15:28, 29; 1 Bakorinto 6:9, 10) Kana beto memanga bandutusulu ya ntangu ya mutindu yina, beto kemonisa Yehova ti beto keyinaka yina kele yimbi.—Nkunga 34:14; Baroma 12:9.

10. Yinki lenda salama kana beto kena kupona bandutusulu ya ntangu ya yimbi?

¹⁰ Kasi bantu yankaka kemonaka ti bansaka ya kinkesi, ya nsoni, to ya bademo kele kuandi yimbi ve. Bakekanisaka mutindu yayi: ‘Yimbi kele wapi? Munu ketalaka kaka, munu kesadila yau ata kilumbu mosi ve.’ Kana beto mebanza mutindu yina, beto kena kukivuna. Biblia metuba: “Ntima kele luvunu kuluta konso kima ya nkaka mpi yo kele mbi kibeni.” (Yeremia 17:9) Kana nge kelutisaka ntangu na mambu yina Yehova kendimaka ve, yinki mutindu nge lenda tuba ti nge keyinaka yau? Kana mambu yango kena kusepedisa beto, beto kebanda kumona yau diaka yimbi ve. Na manima, kikansasa na beto kebeba mpe yakebanda kuluengisa beto diaka ve ntangu beto kezola kusala diambu ya yimbi.—Nkunga 119:70; 1 Timoteo 4:1, 2.

11. Yinki mutindu Bagalatia 6:7 lenda sadisa beto na ntangu beto kena kupona bandutusulu ya ntangu?

¹¹ Mpova ya Nzambi metuba: ‘Konso kima yina muntu ke kuna, yandi kebuka yau mpe.’ (Bagalatia 6:7) Yakele diambu ya kedika: Kana beto kelutisaka ntangu na mambu yina kele ya yimbi, nsuka-nsuka beto kesadila yau. Na kifuani, bantu yankaka vuandaka kutala mambu ya nsoni  mpe nsuka-nsuka basalaka kinsuza. Kasi Yehova kesadisaka beto samu beto pona bandutusulu ya ntangu na nduenga.

12. Yinki kesadisa beto samu beto baka banzengolo ya mbote na mambu yina metadila bandutusulu ya ntangu?

¹² Bandutusulu ya ntangu yankaka mezabana mbote ti yakele yimbi na meso ya Yehova, mpe beto mezaba ti beto fueti manga yau. Bosi kana yakena kuzabana ve kana yakele mbote to yimbi? Yehova mepesa beto ve liste ya minsiku ya mambu yina beto lenda tala to ve, kuwa to ve, kutanga to ve. Kasi, yandi zola ti beto sadila kikansasa na beto yina melongua na Biblia. (Tanga Bagalatia 6:5.) Yehova mepesa beto bansikudukusu yina kele malongi ya mfunu mingi yina kelongaka beto mutindu na yandi ya kutadila mambu. Bansikudukusu kesadisaka beto samu na kulonga kikansasa na beto. Yakesadisaka beto na kuzaba kana ‘luzolo ya Yehova kele yinki’ samu beto pona kusala mambu yina kesepedisa yandi.—Baefezo 5:17.

13. Samu na yinki diambu yina Muklisto mosi mepona samu na kulutisila ntangu lenda suasana na yina Muklisto yankaka mepona? Kasi Muklisto nionso fueti sala yinki?

¹³ Mbala mingi, diambu yina Muklisto mosi mepona samu na kulutisila ntangu lenda suasana na yina Muklisto yankaka mepona. Samu na yinki? Samu konso muntu kele na mambu yina yandi kezolaka. Katula yau, diambu yina muntu yankaka lenda ndima, muntu yankaka kendima yau ve. Yau yina, samu na kubaka banzengolo ya mbote, konso Muklisto fueti tuadusua na bansikudukusu ya Biblia. (Bafilipi 1:9) Yau nde kesadisa beto na kupona bandutusulu ya ntangu yina Nzambi kendimaka.—Nkunga 119:11, 129; 1 Piere 2:16.

14. (a) Yinki diambu ya mfunu beto fueti tadila samu na mutindu yina beto kesadilaka ntangu na beto? (b) Yinki nduengoso Paulo pesaka Baklisto?

 ¹⁴ Diambu yankaka beto fueti tadila kele ntangu yikua beto kelutisa na ndutusulu ya ntangu yango. Yau kemonisaka kana yinki mambu kevuandaka na kisika ya ntete samu na beto. Lokola beto kele Baklisto, kisalu na beto samu na Yehova kele diambu yina melutisa mfunu na luzingu na beto. (Tanga Matayo 6:33.) Kasi kana beto luenga ve, ndutusulu ya ntangu lenda baka ntangu na beto mingi. Paulo luengisaka Baklisto: ‘Beno keba ti mutindu beno ketambula vuanda ve bonso bazoba kasi bonso bantu ya mayele, beno sadila ntangu na beno mbote kibeni.’ (Baefezo 5:15, 16) Yau yina, beto fueti zenga kana ntangu yikua beto kelutisa na ndutusulu ya ntangu mpe kusala  nionso samu kisalu ya Nzambi vuanda na kisika ya ntete na luzingu na beto.—Bafilipi 1:10.

15. Yinki mutindu beto lenda kukitanina na bansaka yina lenda bebisa nguizani na beto na Yehova?

¹⁵ Yakele puelele, beto fueti manga bandutusulu ya ntangu yina beto mezaba ti Yehova kendimaka yau ve. Kasi yinki beto fueti sala kana nsaka mosi kena kuzabana ve kana yakele mbote to yimbi? Beto fueti luenga kaka? Yindula ntete ti nge kena kutambula na mongo, nge kekuenda mpenza pene-pene ya bandilu na yau? Ve. Kana nge kebakaka luzingu na mfunu, nge kesala nionso samu na kutina kivonza. Yakele mpe mutindu yina samu na bansaka yina beto keponaka. Mpova ya Nzambi metubila beto: ‘Katula makulu na nge na mambu ya yimbi.’ (Bingana 4:25-27) Yau yina, beto kemanga kaka ve bansaka yina beto mezaba ti yakele yimbi, kasi beto ketina mpe bansaka nionso yina beto memona ti yalenda vuanda yimbi mpe yalenda bebisa nguizani na beto na Yehova.

16. (a) Tanga mua ndambu ya mambu yina Yehova keyinaka. (b) Yinki mutindu beto lenda monisa ti beto keyinaka yina Yehova keyinaka?

¹⁶ Nsoniki ya nkunga sonikaka: ‘O beno bantu yina kezolaka Yehova, beno manga mambu ya yimbi.’ (Nkunga 97:10) Biblia melonga beto mutindu yina Yehova kekanisaka mpe ketadilaka mambu. Nge kukiyuvusa mutindu mambu yina nge melonguka lenda sadisa nge, nge kuma na mabanza yina kele na nguizani na mabanza ya Yehova. Na kifuani, beto melonguka ti Yehova keyinaka ‘ludimi yina kevunaka, mpe maboko yina ke tiamunaka menga ya muntu yina mesala kima ve, ntima yina ke kanaka mambu ya yimbi, mpe makulu yina kezaulaka samu na kusala mambu ya yimbi.’ (Bingana 6:16-19) Beto melonguka ti beto fueti manga ‘kinsuza, lusambu ya biteki, bisalu ya  bampeve ya yimbi, kimpala, nganzi, kulula, kukolua malavu, bankinzi ya lokoso, mpe mambu yina mefuanana na yayi.’ (Bagalatia 5:19-21) Nge memona mutindu bansikudukusu yayi ya Biblia lenda sadisa nge samu na kupona bandutusulu ya ntangu? Beto zola kulanda minsiku ya Yehova na mambu nionso ya luzingu na beto. (2 Bakorinto 3:18) Kutu, mambu yina beto keponaka kusala ntangu beto kele beto mosi nde kemonisaka mpenza kana beto kele bantu ya yinki mutindu.—Nkunga 11:4; 16:8.

17. Tekila ya kupona bandutusulu ya ntangu, yinki biuvu beto fueti kukiyuvusa?

¹⁷ Yau yina, ntangu nge kena kupona bandutusulu ya ntangu, nge kukiyuvusa mutindu yayi: ‘Nsaka yina muzola kupona kesala yinki na nguizani na munu na Yehova? Yinki yakesala na kikansasa na munu?’ Beto tubila bansikudukusu yina lenda sadisa beto ntangu beto zola kupona bandutusulu ya ntangu.

18, 19. (a) Yinki nduengoso Paulo mepesa Baklisto? (b) Yinki bansikudukusu lenda sadisa beto beto pona bandutusulu ya ntangu na beto?

¹⁸ Ntangu beto kena kupona bandutusulu ya ntangu, beto keponaka nde mambu yina beto kekotisa na mabanza na beto. Paulo sonikaka: ‘Mambu nionso yina kele ya kieleka, mambu nionso yina balenda zitisa, mambu nionso yina kele ya lunungu, mambu nionso yina kele ya bunkete, mambu nionso yina kepusaka na kuzola, mambu nionso yina kele ya lukumu, mambu nionso yina kele ya mbote, mpe mambu nionso yina mefuana na kubaka lukumu, beno landa kuyindula mambu yango.’ (Bafilipi 4:8) Ntangu beto kena kukotisa na mabanza na beto mambu ya mbote, beto lenda tuba: ‘Bika bampova ya yinua na munu mpe kuyindula ya ntima na munu kupesa nge kiese, O Yehova.’—Nkunga 19:14.

¹⁹ Nge kukiyuvusa: ‘Yinki mambu munu kekotisaka na  mabanza na munu? Na manima ya kutala filme to teyatre mosi, munu kevuandaka na mabanza ya mbote? Munu kevuandaka na kiyenge mpe mabanza ya mbote, kikansasa na munu ketungisaka munu ve? (Baefezo 5:5; 1 Timoteo 1:5, 19) Munu kekukimonaka mbote na kusambila Yehova? To munu kekukimonaka yimbi? Bandutusulu ya ntangu yango ketindaka munu munu banda kubanza kinkesi to mambu ya nsoni? (Matayo 12:33; Marko 7:20-23) Bandutusulu ya ntangu yina munu mepona, ketinda munu munu landa ‘mambu ya ntangu yayi’? (Baroma 12:2) Kana beto mepesa bamvutu ya kukuikama na biuvu yango, yalenda sadisa beto beto mona yina beto fueti sala samu na kutanina nguizani na beto na Yehova. Beto zola kusambila mutindu nsoniki ya nkunga tubaka: ‘Katula meso na mono sambu yo tala ve mambu ya kukondua mfunu.’ *—Nkunga 119:37.

20, 21. Samu na yinki yakele na mfunu beto kanisa mutindu bantu yankaka kemona ntangu beto kena kupona bandutusulu ya ntangu?

²⁰ Nsikudukusu yankaka ya mfunu yina lenda sadisa beto, beto tanina mabanza ya beto kele yayi: ‘Bamepesaka nzila na mambu nionso, kasi mambu nionso ve ketungaka. Konso muntu kulanda na kusosa, mambote na yandi mosi ve, kasi ya muntu yankaka.’ (1 Bakorinto 10:23, 24) Yakele ve ti lokola beto kele na kimpuanza ya kusala diambu mosi, ti beto fueti sala yau kaka. Beto fueti kanisa mbote-mbote mutindu bampangi na beto ketadila mambu yina beto mepona.

²¹ Kikansasa ya bantu nionso kesalaka mutindu mosi ve. Na kifuani, kikansasa na nge lenda pesa nge nzila nge  tala filme mosi na televizio. Kasi, na manima nge mekuwa ti filme yango mekuamisa kikansasa ya mpangi mosi na kimvuka. Yinki nge kesala? Atako nge kele na yinsua ya kutala yau nge lenda baka nzengolo ya kutala yau diaka ve. Samu na yinki? Samu nge kezola ve ‘kusala disumu na bampangi na nge’—to kutu ‘kusadila Kristu disumu.’ (1 Bakorinto 8:12) Beto kezola ve kusala ata diambu mosi yina kebudisa mpangi na beto Muklisto dibaku.—Baroma 14:1; 15:1; 1 Bakorinto 10:32.

22. Yinki mutindu beto kemonisa ti beto kele na bukatikati ntangu Baklisto yankaka mepona bandutusulu ya ntangu yina bamemona ti yakele mbote samu na bau?

²² Na ndambu yankaka, yinki nge kesala kana kikansasa na nge mepekisa nge nge tala, nge tanga, to nge sala diambu mosi yina mpangi mosi mendima kusala? Lokola nge kezolaka mpe nge kezitisaka mpangi na nge, nge kekuika yandi ve yandi sala kaka lokola nge. Muntu yina kena kunata ntomabilu kezabaka ti bantu yankaka kenataka mala-malu kuluta yandi to malembe malembe kasi atako mutindu yina bakele kaka binati ya mbote ya ntomabilu. Mutindu mosi mpe, nge na mpangi yankaka beno kelandaka bansikudukusu ya Biblia, kasi mabanza na beno lenda suasana fioti na diambu metadila bandutusulu ya ntangu yina Muklisto lenda ndima.—Longi 7:16; Bafilipi 4:5.

23. Yinki kesadisa beto beto pona bandutusulu ya ntangu ya mbote?

²³ Na bunkufi, yinki kesadisa beto beto pona bandutusulu ya ntangu ya mbote? Ntangu beto kena kusadila kikansasa na beto yina melongua na bansikudukusu ya Biblia mpe beto kena kubanza mpenza samu na bampangi na beto, beto kepona bandutusulu ya ntangu ya mbote. Mpe beto kevuanda na kiese samu beto kena kusala “mambu yonso sambu na nkembo ya Nzambi.”