1, 2. (a) Lutuadusu ya nani beto fueti landa? (b) Yinki biuvu beto ketadila na kikapu yayi?

NTANGU nge vuandaka muana fioti, kukondua ntembe bibuti na nge vuandaka lomba nge, nge sala mambu yina nge vuandaka sepela kusala ve. Nge vuandaka zola bibuti na nge mpe nge zabaka ti nge fueti zitisa bau. Kasi, nge vuandaka zola kuzitisa bau ntangu nionso ve.

² Beto mezaba ti Yehova, Tata na beto kezolaka beto. Yandi kekukibanzaka samu na beto mpe yandi kepesaka beto nionso yina beto kele na yau nsatu samu beto sepela na luzingu. Yandi kepesaka beto lutuadusu yina beto kele na yau mfunu samu beto vuanda mbote na luzingu. Na bantangu yankaka, yandi kesadilaka bantu yankaka samu na kutuadisa beto. Beto fueti zitisa kimfumu ya Yehova. (Bingana 24:21) Kasi samu na yinki na bantangu yankaka yakevuandaka mpasi kuzitisa kimfumu? Samu na yinki Yehova kelombaka beto, beto zitisa kimfumu? Mpe yinki mutindu beto lenda monisa ti beto kezitisaka kimfumu na yandi?—Tala Noti ya 9.

3, 4. Yinki mutindu bantu kumaka ya kukondua kulunga? Samu na yinki yalenda vuanda mpasi samu beto ndima kimfumu ya bantu yankaka?

³ Kimuntu na beto ketindaka beto na kifu ya butombuki. Yamekumaka mutindu yina banda bakala na nketo ya ntete, Adamu na Eva salaka disumu. Atako basalamaka ya kulunga, batombukilaka kimfumu ya Nzambi. Banda vana, bantu nionso kebutukaka bantu ya kukondua kulunga. Kimuntu na beto ya kukondua kulunga kele mosi na mambu yina kesalaka ti yavuanda mpasi samu beto landa lutuadusu ya Yehova to ya bantu yankaka. Diambu yankaka kele ti bantu yina Yehova kesadilaka samu na kutuadisa beto kele diaka bantu ya kukondua kulunga.—Kuyantika 2:15-17; 3:1-7; Nkunga 51:5; Baroma 5:12.

⁴ Lokola beto kele bantu ya kukondua kulunga, beto kevuandaka na mabanza ya lulendo. Lulendo kesalaka ti yavuanda mpasi samu beto ndima lutuadusu. Na kifuani, na Yisaele ya ntangu ya ntama, Yehova ponaka Mose samu yandi tuadisa dikanda ya Yisaele. Kasi muntu mosi na nkumbu ya Kora, yina vuandaka sadila Yehova banda bamvula mingi, kumaka na lulendo mpe yandi vuandaka zitisa diaka Mose ve. Atako Mose vuandaka ntuadisi ya dikanda ya Nzambi, yandi vuandaka ve muntu ya lulendo. Kutu, Biblia metuba ti yandi vuandaka muntu yina meluta kumikitisa na bantu nionso ya ntangu na yandi. Kasi Kora mangaka kundima lutuadusu ya Mose. Yandi ndimisaka bantu mingi samu balanda yandi na kutombukila Mose. Yinki diambu kuminaka Kora mpe batombuki yina yankaka? Bakufuaka bau. (Kutanga 12:3; 16:1-3, 31-35) Na Biblia beto kemona masolo mingi yina kena kulonga beto ti kuvuanda na lulendo kele kivonza.—2 Bansangu 26:16-21; tala Noti ya 10.

5. Yinki mutindu bantu yankaka kesadilaka kimfumu na bau?

 ⁵ Nanga nge mekuwaka bampova yayi, “Pesa muntu kimfumu samu nge zaba yandi.” Banda ntama, bantu mingi sadilaka kimfumu na bau na mutindu mosi ya yimbi. (Tanga Longi 8:9.) Na kifuani, Saulo vuandaka muntu mosi ya mbote mpe ya kumikitisa ntangu Yehova ponaka yandi samu yandi kuma ntinu na Yisaele. Kasi yandi bikaka nzila na lulendo mpe kinkesi yayunduka na ntima na yandi, mpe yatindaka yandi na kusala Davidi yimbi, muntu yina salaka ve ata diambu mosi ya yimbi. (1 Samuele 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Na manima, Davidi kumaka ntinu mpe yandi vuandaka mosi ya bantinu yina meluta mbote na Yisaele. Na manima, Davidi sadilaka kimfumu na yandi na mutindu mosi ya yimbi. Yandi sangisaka nzutu na Bate-seba, yina vuandaka nketo ya bakala mosi na nkumbu ya Uriya, mpe yandi sosaka kusueka disumu na yandi ntangu yandi tindaka Uriya samu bakufua yandi na mvita.—2 Samuele 11:1-17.

6, 7. (a) Nzola na beto samu na Yehova ketindaka beto, beto sala yinki? (b) Yinki kesadisa beto, beto zitisa ata ntangu yakele pete ve kusala yau?

⁶ Beto kendimaka lutuadusu ya Yehova samu beto kezolaka yandi. Lokola beto kezolaka Yehova kuluta kima nionso mpe muntu nionso, yau yina beto kesosaka kusepedisa yandi. (Tanga Bingana 27:11; Marko 12:29, 30.) Banda ntangu bakala mpe nketo ya ntete vuandaka na bilanga ya Edeni, Satana zola ti bantu tombukila kimfumu ya Yehova. Diabulu zola ti beto banza ti Yehova kele na yinsua ve ya kuzabisa beto yina beto fueti sala. Kasi beto mezaba ti yakele luvunu. Beto mendima bampova yayi: ‘Yehova Nzambi na beto, nge mefuana na kubaka nkembo, lukumu, mpe  ngolo, samu nge muntu salaka bima nionso.’—Kusonga 4:11.

⁷ Ntangu muntu kele ntete muana fioti, bakelongaka yandi ti yandi fueti zitisa bibuti na yandi ata kana yandi kele na nsatu ya kusala yau ve. Mutindu mosi mpe, lokola beto kele bisadi ya Yehova, yalenda vuanda mpasi kuzitisa. Kasi lokola beto kezolaka Yehova mpe beto kezitisaka yandi, yau yina beto kesalaka nionso yina beto lenda koka samu na kuzitisa yandi. Yesu monisaka kifuani samu na diambu yango. Yandi vuandaka zitisa Yehova ata ntangu yavuandaka mpasi na kusala yau. Yau yina yandi zabisaka Tata na yandi: ‘Bika luzolo na nge kusalama, kasi luzolo na munu ve.’—Luka 22:42; tala Noti ya 11.

8. Tanga banzila yina Yehova kesadilaka samu na kutuadisa beto. (Tala ankadre ‘ Kuwa Malongi.’)

⁸ Bubu yayi, Yehova kena kutuadisa beto na banzila mingi. Na kifuani, yandi pesaka beto Biblia. Yandi pesaka beto diaka bankulutu na kimvuka. Beto kemonisa ti beto kezitisaka kimfumu ya Yehova ntangu beto kena kuzitisa bayina yandi kesadilaka samu na kutuadisa beto. Kana beto memanga lusadusu na bau, yakele lokola beto memanga Yehova. Ntangu Bayisaele mangaka Mose, Yehova monaka yau ti yakele diambu ya yimbi mpenza. Yandi monaka ti lokola bamemanga yandi.—Kutanga 14:26, 27; tala Noti ya 12.

9. Na yinki mutindu nzola ketindaka beto, beto landa lutuadusu?

⁹ Ntangu beto kena kuzitisa kimfumu, yakemonisaka ti beto kezolaka bampangi ya beto. Beto baka kifuani yayi. Ntangu kisumbula mosi ya nene mesalama, ekipi ya kupesa lusadusu kesalaka kintuadi samu na kuvukisa bantu mingi. Samu mambu tambula mbote, yakelombaka muntu mosi tuadisa ekipi yango mpe muntu mosi mosi ya ekipi yango fueti landa lutuadusu yina. Kasi yinki kesalama kana mosi na bau memanga lutuadusu mpe yandi  zola sala yina yandi mezola? Ata kana mabanza na yandi kele ya mbote, kumanga kuwa na yandi lenda bimisa kivonza na ekipi ya mvimba, mbala yankaka ata bisumbula ya nene. Mutindu mosi mpe, kana beto memanga kulanda lutuadusu ya Yehova mpe bantu yina yandi pesaka kimfumu, bantu yankaka lenda mona mpasi. Kasi ntangu beto kena kuzitisa Yehova, beto kemonisaka ti beto kezolaka bampangi na beto mpe beto kezitisaka nkubukulu ya Yehova.—1 Bakorinto 12:14, 25, 26.

10, 11. Yinki mambu beto ketadila?

¹⁰ Konso diambu yina Yehova kelombaka beto beto sala, yakele samu na mambote ya beto mosi. Ntangu beto kezitisaka kimfumu na dibuta, na kimvuka, mpe bamfumu ya leta, beto kebakaka mambote.—Kulonga 5:16; Baroma 13:4; Baefezo 6:2, 3; Baebreo 13:17.

¹¹ Kuzaba mfunu yina Yehova zola ti beto zitisa kimfumu  lenda sadisa beto na kusala yau. Beto tadila mbote-mbote mutindu yina beto lenda monisa luzitu na mambu tatu na luzingu na beto.

12. Yinki mutindu bakala lenda monisa ti yandi kezitisaka kimfumu?

¹² Yehova salaka dibuta mpe yandi pesaka konso muntu ya dibuta kiyekua na yandi. Kana konso muntu kena kubakusa yina Yehova kena kulomba yandi, dibuta ketambula mbote mpe konso muntu kebaka mambote. (1 Bakorinto 14:33) Yehova pesaka bakala kiyekua ya kuvuanda mfumu ya dibuta. Yazola monisa ti Yehova zola bakala tanina dibuta na yandi mpe yandi tuadisa yau na nzola. Yau yina bakala kepesa mvutu na Yehova samu na mutindu yandi ketuadisilaka dibuta na yandi. Bakala yina kele Muklisto fueti vuanda na kimpombo, nzola mpe kusadila dibuta na yandi mambu mutindu Yesu sadilaka kimvuka. Ntangu bakala  kena kusala mutindu yina, yandi kemonisaka ti yandi kezitisaka Yehova.—Baefezo 5:23; tala Noti ya 13.

13. Yinki mutindu nketo lenda monisa ti yandi kezitisaka kimfumu?

¹³ Nketo yina kele Muklisto kele diaka na kiyekua mosi ya lukumu mpe ya mfunu mingi. Yandi kesadisaka bakala na yandi, yandi kokisa mbote kiyekua na yandi ya mfumu na dibuta. Bafueti sala kintuadi na yandi samu na kulonga bana. Mosi ya mitindu yina yandi lenda longa bana bavuanda na luzitu, kele ya kupesa yandi mosi kifuani. (Bingana 1:8) Yandi kezitisaka bakala na yandi mpe yandi kesalaka nionso samu na kunungisa banzengolo na yandi. Ata kana yandi sepela ve na dibanza mosi ya bakala na yandi, yandi kebimisaka dibanza na yandi na mutindu mosi ya kimpombo mpe luzitu. Kana nketo mosi yina kele Muklisto kele na bakala yina kele Mbangi ya Yehova ve, yandi kekutanaka na bampasi yankaka. Kasi kana yandi kena kutatamana kusadila bakala na yandi mambu na nzola mpe luzitu, mbala yankaka bakala na yandi diaka kezola kuzaba Yehova mpe kusambila yandi.—Tanga 1 Piere 3:1.

14. Yinki mutindu bana lenda monisa ti bakezitisaka kimfumu?

¹⁴ Bana kele na mfunu mingi na meso ya Yehova, mpe bakele na nsatu batanina bau mpe batuadisa bau. Ntangu bana kena kuzitisa bibuti na bau, bakesepedisaka bau. Diambu meluta mfunu kele ti, ntangu bakezitisaka bibuti bakemonisaka luzitu na Yehova mpe yau nde kepesaka yandi kiese. (Bingana 10:1) Na mabuta mingi, kibuti mosi kaka keyundulaka bana. Yalenda sala mpasi mingi na kibuti mpe bana. Kasi ntangu bana kele na luzitu mpe bakena kusadisa kibuti na bau, dibuta kevuanda na kiese. Yavuanda yinki mutindu, ata dibuta mosi ve kele ya kulunga. Kasi mabuta mingi lenda vuanda na kiese kana konso muntu na dibuta kena kulanda lutuadusu ya Yehova. Yau nde kepesaka nkembo na Yehova, Mvangi ya mabuta nionso.—Baefezo 3:14, 15.

15. Yinki mutindu beto kemonisaka ti beto kezitisaka kimfumu na kimvuka?

¹⁵ Yehova ketuadisaka beto na nzila ya kimvuka ya Buklisto, mpe yandi pesaka Yesu kimfumu nionso na zulu na yau. (Bakolosai 1:18) Yesu mpe mepesaka na ‘nanga ya kukwikama mpe ya mayele’ kiyekua ya kutanina bisadi ya Nzambi awa na ntoto. (Matayo 24:45-47) Bubu yayi, ‘nanga ya kukwikama mpe ya mayele’ kele Kimvuka ya Ntuadisi. Kimvuka ya Ntuadisi kepesaka beto yina beto kele na yau nsatu na ntangu yina mefuana samu na kutanina kiminu na beto ngolo. Bankulutu, bisadi na kisalu, mpe bankengi ya kizungidila kesadisaka bimvuka na yinza ya mvimba mpe bakebakaka lutuadusu na Kimvuka ya Ntuadisi. Bau nionso kele na kiyekua ya kutanina beto. Bakepesa mvutu na mutindu bakekokisaka kiyekua yango. Yau yina ntangu beto kena kuzitisa babakala yango, beto kezitisaka Yehova.—Tanga 1 Batesalonika 5:12; Baebreo 13:17; tala Noti ya 14.

16. Samu na yinki beto lenda tuba ti bankulutu mpe bisadi na kisalu keponamaka na mpeve ya nlongo?

¹⁶ Bankulutu mpe bisadi na kisalu kesadisaka samu kimvuka vuanda ntangu nionso ya kukuikama mpe bumosi. Kuzimbakana ve ti bakele bantu ya kukondua kulunga lokola beto. Kasi yinki mutindu bakeponaka bau? Bampangi yango kekokisaka mambu yina Biblia melomba samu na kukuma nkulutu to kisadi na kisalu. (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Yehova sadilaka mpeve ya nlongo na yandi samu na kusadisa bansoniki ya Biblia samu bamonisa mambu yango. Bankulutu kesalaka kisambu samu na kulomba mpeve ya nlongo ya Yehova ntangu bakena kusolola samu na kuzaba nani mefuana kuponama samu yandi vuanda nkulutu to kisadi na kisalu. Yau memonana puelele ti kimvuka kele na lutuadusu ya Yehova mpe  Yesu. (Bisalu 20:28) Babakala yina meponama samu na kutanina beto bakele makabu yina mekatuka na Nzambi.—Baefezo 4:8.

17. Yinki diambu mpangi mosi ya nketo fueti sala na bantangu yankaka samu na kumonisa luzitu?

¹⁷ Na bantangu yankaka yalenda salama ti kimvuka ya mvimba vuanda ve na nkulutu ata mosi to bisadi na kisalu yina kele na makoki samu na kukokisa biyekua na kimvuka. Bampangi yankaka ya babakala yina mebakaka mbotama lenda sadisa, kasi kana ata mosi kele ve, mpangi ya nketo lenda sala kiyekua mosi yina kesalamaka mingi na bampangi ya babakala yina mebakaka mbotama. Kana diambu ya mutindu yina mesalama, yandi kevuata kima mosi samu na kufuka yintu na yandi, yalenda vuanda kitambala to shapo. (1 Bakorinto 11:3-10) Na mutindu yina, yandi kena kumonisa ti yandi kezitisaka nkubukulu ya Yehova ya kimfumu, yavuanda na dibuta mpe na kimvuka.—Tanga Noti ya 15.

18, 19. (a) Yinki Baroma 13:1-7 melonga beto? (b) Yinki mutindu beto kemonisa ti beto kezitisaka bamfumu ya Leta?

¹⁸ Bubu yayi, Yehova mebika bamfumu ya Leta bavuanda na mua kimfumu, mpe beto fueti zitisa bau. Bakebongisaka mambu na buala samu mambu tambula mbote mpe bakesadisaka bantu na mambu ya mutindu na mutindu. Baklisto kezitisaka dilongi yina kele na Baroma 13:1-7. (Tanga.) Beto kezitisaka ‘bamfumu yina kele na ntuala’ mpe minsiku ya buala to ya kisika beto kevuandaka. Minsiku yango lenda tadila dibuta na beto, kinkita, to bima na beto. Na kifuani, beto kefutaka mpaku mpe beto kepesaka bansangu yina guvernema melomba beto. Kasi yinki beto kesala kana guvernema melomba beto diambu yina kele na nguizani ve na minsiku ya Nzambi? Ntumua Petelo tubaka:  ‘Beto fueti lemfukila Nzambi bonso mfumu na kisika ya kulemfukila bantu.’—Bisalu 5:28, 29.

¹⁹ Ntangu beto kena kusolola na mfumu mosi, na kifuani zuzi to polisi, beto fueti sala yau na luzitu nionso. Baklisto yina kele bantuenia bafueti monisa luzitu na banlongi na bau mpe bamfumu yankaka ya kalasi. Na kisika na beto ya kisalu, beto fueti monisa luzitu na patro na beto, ata kana bayankaka kesalaka yau ve. Kana beto mesala mutindu yina, beto kelanda kifuani ya ntumua Paulo yina vuandaka na luzitu mingi na bamfumu ya leta atako yavuandaka ntangu nionso pete ve na bantangu yankaka. (Bisalu 26:2, 25) Ata kana bantu yankaka kesadila beto mambu na luzitu ve, beto kevuanda kaka na luzitu.—Tanga Baroma 12:17, 18; 1 Piere 3:15.

20, 21. Yinki mambu ya mbote lenda monana ntangu beto kena kuzitisa bantu yankaka?

²⁰ Na yinza ya mvimba, bantu kezitisaka diaka bantu yankaka mingi ve. Kasi bisadi ya Yehova mesuasana. Beto kele na lukanu ya kuzitisa muntu nionso. Beto kelandaka dilongi yayi ya ntumua Petelo: ‘Beno pesa bantu ya mitindu nionso lukumu.’ (1 Piere 2:17) Ntangu beto kezitisaka bantu yankaka, bau kemonaka yau. Yesu tubilaka beto: ‘Bika nde nsemo (kukia) na beno kusema na meso ya bantu, samu bau mona bisalu na beno ya mbote mpe bau pesa nkembo na Tata na beno yina kele na dizulu.’—Matayo 5:16.

²¹ Ntangu beto kena kumonisa luzitu na dibuta na beto, na kimvuka na beto, mpe na mambu yankaka ya luzingu, kifuani na beto ya mbote lenda tinda bantu yankaka basosa kuzaba Yehova. Mpe ntangu beto kezitisaka bantu yankaka, beto kezitisaka Yehova yandi mosi. Yakepesaka Yehova kiese mpe yakemonisaka yandi ti beto kezolaka yandi.