1, 2. Yinki mutindu Yehova kekukimonaka ntangu beto kesalaka nionso samu beto vuanda ya kukuikama?

KILUMBU mosi muana mosi ya fioti ya bakala katukaka na kalasi, na nzila yandi memona saki mosi ya fioti na ntoto mefuluka na mbongo. Yinki yandi kesala? Yandi lendaka lunda yau. Kasi na kisika ya kusala mutindu yina, yandi vutulaka yau na mfumu na yau. Ntangu mama ya muana yango kuwaka diambu yina muana na yandi salaka, yandi sepelaka mingi.

² Bibuti mingi kesepelaka ntangu bana na bau kemonisaka ti bakele ya kukuikama. Tata na beto ya dizulu, Yehova, kele “Nzambi ya kieleka,” mpe yandi kesepelaka ntangu beto memonisa ti beto kele ya kukuikama. (Nkunga 31:5) Beto kezolaka kusepedisa yandi mpe ‘kuditwadisa na kukuikama na mambu yonso.’ (Baebreo 13:18) Beto tubila mambu yiya (4) ya luzingu yina lenda sala ti yavuanda mpasi samu beto vuanda ya kukuikama. Na manima beto kemona ndambu ya mambote beto lenda baka kana beto menunga mambu yango.

3-5. (a) Yinki mutindu beto lenda kukivuna? (b) Yinki kesadisa beto beto vuanda ya kukuikama na beto mosi?

³ Samu beto vuanda ya kukuikama na bantu yankaka,  beto fueti vuanda ntete ya kukuikama na beto mosi. Yakevuandaka ntangu nionso pete ve. Na siekle ya ntete, bampangi ya kimvuka ya Laodise vuandaka kukivuna na kubanza ti bakesepedisaka Nzambi, nzokande yavuandaka mutindu yina ve. (Kusonga 3:17) Beto diaka, beto lenda kukivuna na yina metadila kimuntu na beto ya kedika.

⁴ Nlonguki Yakobo tubaka: ‘Kana muntu keyindula ti yandi kesambilaka Nzambi kasi yandi kekangaka ve ludimi na yandi, yandi kena kuvuna ntima na yandi mosi, mpe lusambu na yandi kele ya mpamba.’ (Yakobo 1:26) Beto kekukivuna kana beto kemonaka ti lokola beto kesalaka mambu ya mbote, Nzambi kekipe ve kana beto kebimisaka bampova ya yimbi, beto kevuezaka bayankaka, to beto kevunaka. Yinki lenda sadisa beto samu beto bika kukivuna?

⁵ Ntangu beto ketalaka kitalatala, beto lenda mona mutindu beto kele na nganda. Ntangu beto kena kutanga Biblia, beto lenda mona mutindu beto kele na kati. Biblia lenda sadisa beto, beto zaba mambu ya mbote yina beto kesalaka mpe kulebakana na beto. Beto kemona mutindu beto lenda bongisa mabanza na beto, mavanga na beto mpe bampova na beto. (Tanga Yakobo 1:23-25.) Kasi, kana beto metuba ti beto kele na banzimbakana ve, beto kebongisa ve yina beto fueti bongisa. Yau yina beto fueti sadila Biblia samu na kukitadila na kukuikama. (Bidilu 3:40; Agai 1:5) Kisambu kesadisa beto diaka samu beto kukimona mutindu beto kele mpenza. Beto lenda lomba Yehova yandi tala beto mbote mpe yandi sadisa beto, beto mona banzimbakana ya beto samu beto bongisa yau. (Nkunga 139:23, 24) Beto zimbakana ve ti ‘Yehova kemangaka muntu ya luvunu, kasi yandi kesalaka kinkundi ya ngolo na bantu ya mbote.’—Bingana 3:32.

6. Samu na yinki nketo to bakala fueti vuanda ya kukuikama na nkuelani na yandi?

⁶ Kuvuanda ya kukuikama kele na mfunu mingi na kati ya dibuta. Ntangu nketo na bakala kele ya kukuikama, mosi mosi na bau kevuanda diaka na wonga ve mpe baketulana ntima. Kukondua kukuikama na nkuelani na nge lenda monana na mambu mingi. Na kifuani, muntu yina mekuelaka lenda banda kulula muntu yina kele ve nkuelani na yandi, kutala pornografi to kuzolana na muntu yankaka na mutindu ya kusuama. Kuwa mambu yina nsoniki ya nkunga tubaka: ‘Munu kesalaka ve kinkundi na bantu ya luvunu, mpe munu kemangaka bantu yina kesuekaka kimuntu na bau.’ (Nkunga 26:4) Kana nge mekondua  kukuikama na nkuelani na nge ata na mabanza na nge, yakebebisa dikuela na nge.

7, 8. Yinki mutindu nge lenda sadila Biblia samu na kulonga bana samu bazaba ti kuvuanda ya kukuikama kele na mfunu mingi?

⁷ Bana mpe fueti zaba ti kuvuanda ya kukuikama kele mfunu. Bibuti lenda sadila Biblia samu na kulonga bau yau. Yametubila bifuani ya yimbi ya bantu yina vuandaka ve ya kukuikama: Akana kumaka muyibi; Gehazi vunaka samu yandi baka mbongo; mpe Yudasi yibaka mbongo mpe na manima yandi tekaka Yesu na mbongo 30 ya bisengo.—Yozue 6:17-19; 7:11-25; 2 Bantotila 5:14-16, 20-27; Matayo 26:14, 15; Yoane 12:6.

⁸ Biblia metubila diaka bifuani mingi ya mbote ya bantu yina vuandaka ya kukuikama: Yakobi kindisaka bana na yandi bavutusa mbongo yina bamonaka na basaki na bau; Yefeta mpe muana na yandi ya nketo kokisaka nsilulu yina Yefeta pesaka na Nzambi; mpe Yesu bikanaka ya kukuikama ata na ntangu ya mpasi. (Kuyantika 43:12; Bazuzi 11:30-40; Yoane 18:3-11) Bifuani yango lenda sadisa bana babakusa ti kuvuanda ya kukuikama kele na mfunu mingi.

9. Yinki mambote bana kebaka kana bibuti na bau kevuandaka ya kukuikama?

⁹ Bibuti lenda baka dilongi ya mfunu na nsikudukusu ya Biblia yayi: “Nge muntu yina ke longaka muntu yankaka, keti nge kekukilongaka ve? Nge muntu yina kelongaka nde ‘Kuyiba ve,’ keti nge keyibaka?” (Baroma 2:21) Ntangu bibuti metuba diambu mosi kasi bamesala mutindu yankaka, bana kemonaka. Kana nge mezabisa bana na nge ti bafueti vuanda ya kukuikama kasi nge mosi kele ya kukuikama ve, bakezaba diaka ve yinki bafueti sala. Kana bana memona ti bibuti na bau kevunaka, ata na mambu ya fioti, bau diaka kebanda vuna. (Tanga Luka 16:10.) Na ndambu yankaka, ntangu bana memona ti bibuti na bau kevuandaka ya kukuikama, yakesadisa bau mpe bavuanda bibuti ya mbote  ntangu bakebuta bana na bau mosi.—Bingana 22:6; Baefezo 6:4.

10. Yinki mutindu beto lenda vuanda ya kukuikama ntangu beto kesololaka na bampangi na beto Baklisto?

¹⁰ Beto fueti vuanda diaka ya kukuikama na bampangi na beto Baklisto. Yakevuandaka mpasi ve ti na masolo na beto ya konso kilumbu beto tonga bantu yankaka to kuvunina bau mambu. Kana beto metuba diambu mosi kasi beto mezaba ve kana yakele mpenza kedika, beto lenda panza bansangu ya luvunu. Yakele mbote beto ‘yala yinua’ na beto. (Bingana 10:19) Kuvuanda ya kukuikama zola monisa ve ti beto fueti tuba konso diambu yina beto mebanza, beto mezaba, to beto mekuwa. Ata kana beto mezaba ti diambu beto zola tuba kele kedika, mbala yankaka yakele diambu ya bantu, to yakevuanda mfunu ve mpe mbote ve beto tuba yau. (1 Batesalonika 4:11) Bantu yankaka ketubaka mambu na mutindu mekondua luzitu na bayankaka mpe samu na kukinungisa, baketubaka: “Munu vuna ve, metuba nde kedika.” Kasi lokola beto kele bisadi ya Yehova, beto kezolaka ntangu nionso bampova na beto vuanda ya mbote mpe ya luzitu.—Tanga Bakolosai 4:6.

11, 12. (a) Yinki mutindu muntu yina mesala disumu lenda bebisa diaka mambu kana yandi kele ya kukuikama ve? (b) Yinki biuvu beto lenda kukiyuvusa? (c) Yinki mutindu beto lenda vuanda ya kukuikama na nkubukulu ya Yehova?

¹¹ Yehova pesaka bankulutu kiyekua ya kusadisa kimvuka. Bankulutu kesadisaka beto mbote kana beto kele ya kukuikama na bau. Samu na yinki? Kana beto kele na kimbevo mpe beto mekuenda na munganga samu beto baka lusadusu, beto kesuekila yandi mambu yankaka yina metadila kimbevo na beto? Kana beto mesala mutindu yina, yinki mutindu yandi kesadisa beto? Mutindu mosi kaka mpe kana beto salaka disumu mosi ya nene, beto fueti sueka yau  ve. Kasi beto fueti kuenda na bankulutu mpe kusolola na bau na kukuikama nionso. (Nkunga 12:2; Bisalu 5:1-11) Beto baka kifuani yankaka: Yinki nge kesala kana nge mezaba ti nkundi na nge salaka disumu mosi ya nene? (Levi 5:1) Nge ketuba: “Lokola yandi kele mpenza nkundi na munu, munu kesueka diambu yango”? To nge kebambuka ti bankulutu nde kepesa yandi lusadusu yina mefuana na yandi samu yandi bongisa mpe kukumisa nguizani na yandi na Yehova ngolo?—Baebreo 13:17; Yakobo 5:14, 15.

¹² Beto fueti vuanda diaka ya kukuikama na nkubukulu ya Yehova ntangu beto kena kusonika balapolo, na kifuani balapolo na beto ya kisalu ya kusamuna. Mpe beto kevuanda diaka ya kukuikama ntangu beto kena kufulusa formilere ya kukuma mpasudi nzila to formilere yankaka.—Tanga Bingana 6:16-19.

13. Yinki mutindu beto lenda vuanda ya kukuikama na mambu ya mumbongo na bampangi na beto Baklisto?

¹³ Baklisto fueti sangisa ve mumbongo na nsambudulu. Na kifuani, beto kesalaka ve mumbongo ntangu beto kele na Yinzo ya Kimfumu to na kisalu ya kusamuna. Mpe beto kesosaka ve kudila bampangi na beto na mambu ya mumbongo. Kana beto mebaka bampangi na kisalu, beto fueti futa bau na kilumbu yina mefuana, kupesa mbongo yina beto wizanaka, mpe kubuedila bau matabisi yina bansiku melomba. Yalenda vuanda mbongo samu na assurance médicale to mbongo ya konje. (1 Timoteo 5:18; Yakobo 5:1-4) Mpe kana nge kesalaka na mpangi mosi yina kele Mbangi ya Yehova, kusosaka ve ti yandi lengelaka nge samu nge kele mpangi na yandi. (Baefezo 6:5-8) Kokisaka bantangu ya kisalu yina beno wizanaka mpe sala kisalu na mutindu yina mefuana.—2 Batesalonika 3:10.

14. Yinki Baklisto fueti sala tekila basangisa mumbongo na bau?

¹⁴ Bosi kana nge mesangisa mumbongo na mpangi  mosi? Yalenda vuanda kulundisa to kudevisa mbongo. Na mambu ya mutindu yina, nsikudukusu mosi ya mfunu mingi kele na Biblia: Beno sonika mambu nionso puelele! Ntangu mbikudi Yirimia sumbaka kitini ya ntoto, yandi sonikaka mikanda zole samu na nguizani yango, yandi lombaka bambangi tula siniatire na mukanda mosi, mpe balundaka mikanda yango samu basadila yau na bilumbu kelanda. (Yeremia 32:9-12; tala diaka Kuyantika 23:16-20.) Bantu yankaka kemonaka ti kusonika mutindu yina kele kukondua kutudila bampangi na bau ntima. Kasi samu na kutuba kedika kusonika mutindu yina lenda sala ti mavuanga mpe mantata bika vuanda. Ata na mambu ya mumbongo, kuzimbakana ve ti kiyenge ya kimvuka kele mfunu mingi kuluta mumbongo na beto.—1 Bakorinto 6:1-8; tala Noti ya 30.

15. Yinki mutindu Yehova kekukimonaka kana beto mekondua kukuikama na mambu ya mumbongo?

¹⁵ Beto fueti vuanda ya kukuikama na bantu nionso, ata na bayina kele ve Bambangi ya Yehova. Yehova kezolaka mpenza beto vuanda ya kukuikama. ‘Bakilo ya luvunu kele kima yina meyinama na meso ya Yehova, kasi kilo ya sikisiki kepesaka yandi kiese.’ (Bingana 11:1; 20:10, 23) Na ntangu ya ntama bavuandaka sadila mingi bakilo samu na kusumba mpe kuteka bima. Kasi bantu yankaka ya mumbongo vuandaka kuvuna bantu yina vuandaka bakiliya na bau na mutindu bavuandaka pesa bau bima ya fioti kuluta mutindu bawizanaka mpe bavuandaka kufutisa bau mbongo mingi kuluta. Lokola na ntangu ya ntama, bubu yayi mpe bantu mingi mekondua kukuikama na mambu ya mumbongo. Mpe mutindu kaka Yehova yinaka yau na ntangu ya ntama, yandi keyinaka yau mpe bubu yayi.

16, 17. Yinki mambu yina ya kukondua kukuikama beto fueti manga bubu yayi?

 ¹⁶ Beto nionso beto lenda kutana na mambu yina lenda tula kukuikama na beto na kumekama—na kifuani, ntangu beto kena kufulusa papie samu na kulomba kisalu, ntangu beto kena kufulusa mikanda ya Leta to ntangu beto kena kusala ekzame ya kalasi. Bantu mingi kebanzaka ti kuvuna, kulutisa ndilu to kupesa bamvutu ya luvunu kele yimbi ve. Diambu yango kekamuisaka beto ve. Biblia samunaka ti na bilumbu ya nsuka, bantu kevuanda ‘bantu yina kekukizolaka, bantu yina kezolaka mbongo, bantu yina kezolaka ve mambu ya mbote.’—2 Timoteo 3:1-5.

¹⁷ Ntangu yankaka beto lenda mona ti bantu yina kele ve ya kukuikama bau nde kele na luzingu ya mbote na yinza yayi. (Nkunga 73:1-8) Balenda katula Muklisto mosi na kisalu, balenda vuna yandi, to kusala yandi mambu ya yimbi na kisalu kaka samu yandi kele ya kukuikama. Kasi kuvuanda ya kukuikama kele mfunu mingi kuluta. Samu na yinki?

18. Samu na yinki yakele mbote kuzabana lokola muntu ya kukuikama?

¹⁸ Bubu yayi, kuzabana ti beto kele bantu ya kukuikama yina bantu fueti tudila ntima kele lukumu mosi ya nene mpe bantu mingi ve kevuandaka mutindu yina. Mosi mosi na beto kele na diluaku ya kuvuanda muntu yina bafueti tudila ntima. (Mika 7:2) Ya kedika, bantu yankaka lenda vueza nge samu nge kele ya kukuikama mpe balenda bokila nge zoba. Kasi bantu yankaka kesepela samu nge kele muntu ya kukuikama mpe baketudila nge ntima. Na yinza ya mvimba, Bambangi ya Yehova mezabana samu na kukuikama na bau. Bapatron yankaka kezolaka kubaka Bambangi ya Yehova na kisalu samu bamezaba ti bakele bantu ya kukuikama. Mpe kana bamekatula bantu na kisalu samu na kikadulu  ya kukondua kukuikama, mbala mingi Bambangi ya Yehova ketaninaka bisalu na bau.

19. Yinki mutindu kuvuanda ya kukuikama kebongisa nguizani na nge na Yehova?

¹⁹ Kuvuanda ya kukuikama na mambu nionso kesadisa nge nge vuanda na kikansasa ya mbote mpe nge vuanda na kiyenge na ntima. Beto lenda vuanda lokola Paulo, yina sonikaka: ‘Beto mendima nde beto kele na kikansasa ya mbote.’ (Baebreo 13:18) Diambu meluta mfunu Yehova Tata na beto ya nzola yandi kemona nionso yina beto kesala samu beto vuanda ya kukuikama na mambu nionso mpe yandi kesepela na yau.—Tanga Nkunga 15:1, 2; Bingana 22:1.