LUSADUSU SAMU NA DIBUTA
Yinki munu kesala kana bakena kusokosa muana na munu?
Muana na nge metubila nge ti bakena kusokosa yandi na kalasi. Yinki nge lenda sala? Nge kelomba nlongisi pesa muntu yina mesokosa muana na nge kitumbu? Nge kelonga muana na nge mutindu ya kusala mpe plina? Tekila nge zaba kana yinki nge kesala, tadila mua mambu yina metadila misokosi. a
Yinki mambu munu fueti zaba na diambu metadila misokosi?
Misokosi kele yinki? Misokosi kele kuvuanda na lukanu ya kutatamana kuniokola muntu na nzutu mpe na makanisi. Na yau, kufinga nionso ve to yimbi nionso ve yina bamesadila muntu kele misokosi.
Samu na yinki yakele na mfunu kuzaba kana misokosi kele mpenza yinki: Bantu yankaka kesadilaka mpova “misokosi” samu na kutubila diambu nionso yina kena kufuemisa muntu, ata kana yakele diambu ya fioti. Kasi kana nge kena kukotila muana ata na mambu ya fiotifioti, kondua kuzaba, nge lenda tinda muana bika zaba mutindu ya kumanisa matata—dikoki yina yandi fueti vuanda na yau bubu yayi mpe ntangu yandi kekuma mbuta.
Nsikudukusu ya Biblia: “Kufuemaka ve nsualunsualu.”—Mosakoli 7:9.
Na nkufi: Atako na mambu yankaka yalenda lomba nge sala mua diambu, kasi mambu yankaka lenda pesa muana na nge diluaku ya kukudisa kikadulu ya kukanga ntima mpe kulonguka mutindu ya kumanisa matata.—Bakolose 3:13.
Kasi, yinki nge kesala kana muana na nge metubila nge ti bakesokosaka yandi na nko nionso mpe kondua kubika?
Yinki mutindu munu lenda sadisa muana na munu?
Na ntima yinda nionso kuwa muana na nge. Sosa kuzaba (1) yinki diambu kena kusalama mpe (2) samu na yinki bakena kusokosa yandi. Kubaka ve nzengolo tekila nge zaba mambu nionso. Kukiyuvusa, ‘Mambu kena kusalama mpenza mutindu yina to mutindu yankaka?’ Samu na kuzaba mambu nionso, yalenda lomba nge solola na nlongisi ya muana na nge to bibuti ya muana yina yankaka.
Nsikudukusu ya Biblia: “Muntu yina kepesaka mvutu tekila ya kuwa diambu yandi kele zoba, mpe yandi kekukisambuisaka.”—Masese 18:13.
Kana bakena kusokosa muana na nge, sadisa yandi samu yandi zaba ti mutindu yandi kesala lenda bebisa to kubongisa mambu. Na kifuani, Biblia metuba: “Mvutu ya kimpombo kemanisaka nganzi, kasi mpova yina kepesaka mpasi kenataka kufuema.” (Masese 15:1) Ya kedika, kuvutula yimbi na yimbi lenda bebisa diaka mambu, yalenda sala ti misokosi buelama diaka na kisika yamanisa.
Nsikudukusu ya Biblia: “Beno vutula ve yimbi na yimbi to kufinga na kufinga.”—1 Petro 3:9.
Sasila muana na nge ti kumanga kuvutula yimbi zola monisa ve ti yandi kele yuma. Kutu, yakena kumonisa ti yandi kele ngolo samu yandi kena kumanga ti nganzi tuadisa luzingu na yandi. Na bampova yankaka, yandi kena kununga misokosi kondua ti yandi kuma muntu ya misokosi.
Yakele na mfunu muana na nge zaba diambu yango mingimingi kana bakena kusokosa yandi na nzila ya Internet. Kukikotisa ve na “nganzi”—kuvutudila muntu yango bampova ya nganzi na Internet kesala ti misokosi tatamana, mpe yakesala ti muana na nge diaka kuma misokosi! Samu na yau, na bantangu yankaka kuvuanda niee kevuandaka mbote kuluta—kusala plina kesala ti muntu yango vuanda diaka ve na ngolo ya kusokosa mpe yandi kelemba kusokosa muana na nge.
Nsikudukusu ya Biblia: “Kisika nkuni kele ve, tiya kekufuaka.”—Masese 26:20.
Na bantangu yankaka, muana na nge lenda manga bantu mpe bisika yina kebimisaka misokosi. Na kifuani, kana yandi mezaba kisika muntu to grupe ya bantu yango lenda vuanda, yandi lenda tina matata kana yandi mekuenda na nzila yankaka.
Nsikudukusu ya Biblia: “Muntu ya kukenga kemonaka kivonza mpe yandi kesuamaka, kasi muntu yina mekondua mayele ketatamanaka kukuenda mpe yandi kekutanaka na bampasi.”—Masese 22:3.
Yalenda lomba nge solola na nlongisi ya muana na nge to na bibuti ya muana yina yankaka
MEKA KUSALA PLAYI: Sadisa muana na nge yandi kanisa na mambote mpe na yimbi ya mambu yina yandi lenda pona kusala kana yandi mekutana na diambu mosi. Na kifuani:
Yinki lenda salama kana yandi memanga kukipe muntu yina kena kusokosa yandi?
Yinki kesalama kana yandi metubila muntu yina kena kusokosa yandi yandi bika misokosi?
Yinki kesalama kana yandi mefunda muntu yina kena kusokosa yandi na ekole?
Yandi lenda “manisa” misokosi yango kana yandi memonisina muntu yango kimpombo to yandi mebaka misokosi yango na diseki?
Yavuanda misokosi yango kena kusalama mbunzu na mbunzu to na nzila ya Internet, konso diambu kevuandaka na mutindu na yau. Na yau nge mpe muana na nge beno sala kintuadi samu na kubaka solision yina kele mbote. Ndimisa muana na nge ti nge kepesa yandi maboko samu na diambu yango.
Nsikudukusu ya Biblia: “Nkundi ya kedika kezolaka konso ntangu mpe yandi kele mpangi yina mebutuka samu na bantangu ya mpasi.”—Masese 17:17.
a Atako disolo yayi ketubila bana bakala, bansikudukusu yina beto ketubila metadila diaka bana banketo.