LUSADUSU SAMU NA DIBUTA | KULONGA BANA
Mutindu ya kuvuanda tata ya mbote
Yinki kele kiyekua ya tata?
Tekila muana na nge butuka. Mutindu ya nkuelani nge kele bubu yayi kena kumonisa mutindu ya tata nge kevuanda na bilumbu kena kuiza. Mukanda Do Fathers Matter? metuba:
“Bakala yina kesadisaka nkuelani na yandi yina kele na buemba na bisalu ya yinzo, yina kekuendaka bika nketo na yandi na doktere, mpe yina ketalaka muana yango yina kele ntete na kivumu ya mama na yandi na ekografi to yina kekuwaka mutindu ntima na yandi kena kubula ketulaka dikebi mbala mingi na mambote ya mama mpe ya muana na manima ya kubutuka na yandi.”
“Lokola munu zolaka ve ti nketo na munu kukimona yandi mosi ntangu yandi vuandaka na buemba, munu vuandaka sadisa yandi mbala nionso yina munu vuandaka na dikoki ya kusala yau. Beto bongisaka ata shambre ya bebe yango kintuadi. Kubongisa kubutuka ya muana na beto vuandaka ntangu mosi ya spesiale samu na beto zole.”—James.
Nsikudukusu ya Biblia: “Beno sosa kaka ve mambote na beno mosi, kasi mpe mambote ya bantu yankaka.”—Bafilipi 2:4.
Na manima ya kubutuka ya muana na nge. Ntangu nge kena kusekana na muana na nge mpe nge kena kunanguna yandi na maboko na nge, nge kena kusala na yandi nguizani ya penepene. Pesaka maboko na bisalu ya mfunu yina metadila mambote ya bebe yango. Mutindu nge kena kukokisa kiyekua na nge lokola tata kevuanda na bupusi ya ngolo na kuyunduka ya muana na nge. Nguizani yina nge kena kusala na muana na nge kena kumonisa yandi mutindu yandi kele na mfunu na meso na nge.
“Sosa kusala mambu na kutadila mvula ya muana na nge. Beno sekanaka kintuadi. Beno salaka bansaka. Kukibakaka mingi na mfunu ve ntangu nge kena kusekana. Kuzimbakana ve ti muana kebakaka malongi ya ntete ya nzola na bibuti na yandi.”—Richard.
Nsikudukusu ya Biblia: “Bana kele dikabu yina mekatuka na Yehova; mbuma ya kivumu kele n’sendo.”—Nzembo 127:3, noti na yinsi ya paje.
Ntangu muana na nge kena kuyunduka. Kusosasosa memonisa ti bana yina kevuandaka penepene ya batata na bau kevuandaka mayele na ekole, bakekukitungisaka mingi ve na makanisi mpe yakevuandaka mpasi samu bakukipesa na drogi to bakuma na bikadulu ya kinkesi. Bakaka ntangu yina mebonga samu na kusala nguizani ya ngolo na muana na nge.
“Muana na munu ya bakala tubilaka munu ti diambu yina vuandaka kondua yandi mingi ntangu yandi bikaka yinzo, vuandaka masolo yina beto vuandaka bula ntangu beto vuandaka kudia kintuadi na kati ya dibuta to ntangu beto vuandaka sala bavuayaje ya yinda na ntomabilu. Beto sololaka masolo na beto yankaka yina lutaka mfunu na bantangu yina munu vuandaka kukivingila na yau ve. Yavuandaka samu beto vuandaka lutisa ntangu mingi kintuadi.”—Dennis.
Nsikudukusu ya Biblia: “Beno keba mpenza ti mutindu na beno ya kutambula vuanda ve lokola bazoba kasi lokola bantu ya nduenga, beno sadila ntangu na beno mbote mpenza.”—Baefese 5:15, 16.
Samu na yinki kiyekua ya tata kele kiyekua mosi ya mfunu mingi?
Mbala mingi, baketadilaka batata lokola bantu yina ketaninaka mpe kekokisaka bansatu ya dibuta, mpe bamama, lokola bantu yina kekokisaka bansatu ya makanisi ya dibuta. (Kolimbola Mibeko 1:31; Yisaya 49:15) Na mabuta yankaka kibuti mosi kekokisaka biyekua yango nionso zole. Atako mutindu yina, bantu ya mayele metuba ti tata mpe mama, mosimosi kati na bau kenataka kima mosi ya mfunu na dibuta. a
Judith Wallerstein, muntu ya mayele na mambu ya mabuta, metubila diambu mosi yina yandi kutanaka na yau yina kena kundimisa dibanza yango. Yandi mesonika: “Ntangu batutaka muana na munu ya nketo ya bamvula 12 na ntomabilu, yandi vuandaka na nsatu ti tata na yandi vuanda kintuadi na yandi na ambilansi samu yandi vuandaka tula ntima na dikoki yina tata na yandi vuandaka na yau ya kutanina yandi. Na manima ntangu bakumaka na opitale, yandi vuandaka na nsatu munu vuanda pembeni ya mfulu na yandi kilumbu ya mvimba samu munu bomba yandi.” b
“Tata kenataka kiyenge mpe luvuvamu na dibuta, diambu yina lenda vuanda mpasi samu mama sala yau yandi mosi. Na ndambu yankaka, mama yina kekuwaka na dikebi nionso kesalaka bana na yandi kukimona ti bakezolaka bau mpe bakebakusaka bau. Na yau bau nionso zole kesalaka kintuadi lokola ekipe.”—Daniel.
Nsikudukusu ya Biblia: “Muana na munu, kuwa disiplini ya tata na nge, mpe kubika ve malongi ya mama na nge.”—Masese 1:8.
Batata mpe bana ya banketo
Lokola nge kele tata, nge kelongaka muana na nge ya nketo mutindu yandi fueti kukivingila ti babakala sadila yandi mambu. Yandi kebakaka malongi yango na nzila ya mambu zole yayi melanda:
Na kutalaka mutindu nge kena kusadila mama na yandi mambu. Kana nge kezolaka mpe nge kezitisaka nketo na nge, muana na nge ya nketo kemona ti yau nde bikadulu ya mfunu yina yandi fueti sosa na nkuelani ntangu yandi keyunduka.—1 Petro 3:7.
Na kutalaka mutindu nge kena kusadila yandi mambu. Kana nge kezitisaka muana na nge ya nketo, nge kena kulonga yandi mutindu ya kukizitisa yandi mosi. Katula yau, yandi kena kulonguka diaka ti mutindu yina nde babakala yankaka fueti sadila yandi mambu.
Nzokande, kana tata kena kuvueza mbala na mbala muana na yandi ya nketo, yalenda sala ti yandi kukimona yimbi mpe yandi sosa kundimama na babakala yankaka, mpe babakala yango lenda vuanda na makanisi ya yimbi.
“Yakevuandaka mpasi samu muana ya nketo yina tata na yandi kezolaka mpe kepesaka yandi maboko zola bakala yina kele ve na bikadulu yina kesala ti yandi vuanda nkuelani ya mbote.”—Wayne.