“Yakele ve ti beto zabaka ve kivonza ya pornografi​—samu beto zabaka yau mpenza​—kasi beto kanisaka ve ti muana na beto ya nketo lendaka tala yau na pete nionso.”​—Nicole.

Na disolo yayi

•  Mambu yina beto fueti zaba

•  Mutindu ya kutanina muana na nge na pornografi

•  Kana muana na nge kumaka kutala pornografi

 Mambu yina beto fueti zaba

 Bana lenda banda kutala pornografi ntangu bakele ntete bantuenia mpenza. Balapolo memonisa ti bubu yayi, bana mingi kebandaka kutala pornografi samu na mbala ya ntete kana bamekokisa bamvula 11.

 Bana lenda banda kutala pornografi ata kana bakena kusosa yau ve. Na kifuani, balenda kubua na kutala pornografi ntangu bakena kusosasosa mambu yankaka na Internet to ntangu bakena kukota na basite ya kusolola na bantu. Bapiblisite ya pornografi lenda bima na kintulumukina ntangu bakena kubula bansaka ya video na Internet. Pornografi kevuandaka na mitindu mingi, kasi mingimingi na bafoto mpe bavideo. Nzokande, yalenda vuanda pete kukuta masolo ya pornografi na Internet yina muntu lenda tanga to kuwa na audio.

 Diambu yankaka ya kutadila kele ti bantu lenda tindila bana bamesaje ya pornografi na batelefone na bau. Na manima ya kuyuvusa bantuenia kuluta 900, bana ya banketo pene na 90% mpe bana ya babakala pene na 50% tubaka ti bakebakaka mbala na mbala bafoto mpe bavideo ya bantu yina kele bimpene na bankundi na bau ya kalasi.

 Pornografi yina kemonanaka mingi kevuandaka na mambu ya kinkesi mpenza. Pornografi yina mepanzana mingi mpe yina kevuandaka pete na kumona kevuandaka mbala mingi na mambu ya kinkesi, yina bakesadilaka mingimingi banketo.

 Pornografi kebebisaka bana. Kusosasosa memonisa ti bana yina kekukipesaka na kutala pornografi kekubuaka mingi na mambu yayi melanda:

•   kubaka bapoin ya yimbi na kalasi

•   kukitungisa, kutungisama na makanisi, mpe kukimona ti bakele na mfunu ve

•   kumona ti yakele yimbi ve kutula muntu mbamba samu na kusangisa na yandi nzutu na kingolo

 Diambu ya kusimba: Kana bana kena kutala pornografi, yakevuanda na bupusi ya yimbi na zulu na bau, mpe bibuti nde kele bantu yina mebonga samu na kutanina bau.

 Nsikudukusu ya Biblia: ‘Bampova yayi munu kena kupesa nge ntumu bubu yayi fueti vuanda na ntima na nge, mpe nge fueti kotisa yau na bana na nge mpe kutubila yau ntangu nge kevuanda na yinzo na nge mpe ntangu nge ketambula na nzila, ntangu nge keleka mpe ntangu nge kelamuna.’​—Kolimbola Mibeko 6:6, 7.

 Mutindu ya kutanina muana na nge na pornografi

 Sosa kuzaba mambu. Sosa kuzaba ntangu mpe bisika yina yalenda vuanda pete samu na muana na nge na kutala pornografi. Na kifuani, yandi kekotaka na Internet yina kendimaka basite nionso na ntangu ya kupema na ekole?

 Longuka mambu yina kele na telefone na yandi a yina nge lenda sadila samu na kutula bandilu na mambu yina lenda kota na telefone yango, mpe sosa kuzaba baaplikasion yina yandi kesadilaka mpe bansaka yina yandi kebulaka. Na kifuani, baaplikasion yankaka ya bamesaje kevuandaka na opsion yina bakebokidilaka “messages éphémères”, opsion yango kezimbisaka mesaje, foto, to video yina kele na mambu ya kusangisa nzutu na manima ya mua ntangu. Mpe bansaka mingi ya video na Internet kepesaka nzila na bantu yina kebulaka yau na kutala pornografi mpe ata mpe na kusangisa nzutu na nzila ya nsaka yango.

 “Munu kena kutuba mambu yina munu mezaba: Kana muana na nge kele na telefone, lokola nge kele kibuti nge fueti zaba mutindu ya kusadila yau, kuzaba yinki basite ya Internet muana na nge lenda kota, mpe kusosa kuzaba mambu yina muana na nge kena kusala na apareyi na yandi.”​—David.

 Sala nionso yina nge lenda samu na kusala ti muana na nge bika kubua na pornografi. Baka bankubukulu samu muana na nge bika vuanda na maluaku ya kutala pornografi. Na kifuani: Bongisa baparametre ya telefone ya muana na nge, mpe ya baapareyi nionso ya yinzo samu yavuanda na dikoki ya kusala ti mambu ya kusangisa nzutu bika kota. Zibula opsion ya contrôle parental. Mpe zaba ba mot de passe nionso yina muana na nge kesadilaka.

 “Munu monaka mbote kuzibula opsion ya contrôle parental na baapareyi na beto nionso, kutula bandilu na mambu yina muana na munu lenda tala na televizion yina kesalaka na Internet, mpe kuzaba kode ya telefone na yandi.”​—Maurizio.

 “Munu kebikaka ve bana na munu tala bavideo na shambre na bau porte ya kukangama. Kana ntangu ya kuleka mekoka, munu kebikilaka bau ve nzila banata baapareyi na shambre na bau.”​—Gianluca.

 Bongisa muana na nge samu na mambu yina yandi kesala kana yandi mekutana na pornografi. Mama mosi na nkumbu ya Flavia metuba, “Bibuti yankaka kemangaka kutubila bana na bau mambu metadila pornografi, na kukanisaka ti bakesala kutana ata fioti ve na diambu yango.” Bibuti yankaka lenda tuba, ‘Kana munu metubila yandi yau, yandi kesosa kutala yau.’ Yakele yimbi kuvuanda na makanisi ya mutindu yina. Bibuti ya nduenga kesosaka kulonga muana na bau bivonza ya kutala pornografi tekila yandi tala yau. Yinki mutindu nge lenda sala yau?

 Longa bana na nge ya fioti mambu yina bafueti sala kana diambu mosi yina kena kumonisa kusangisa nzutu mebimina bau. Na kifuani, balenda kanga meso to kukanga apareyi na bau. Mpe kindisa bau batubilaka nge mambu yina bamonaka to bakuwaka. b

 “Beto bandaka kutubila bivonza ya pornografi ntangu muana na munu vuandaka ntete muana ya fioti. Ntangu yandi vuandaka na bamvula 11, bapiblisite ya pornografi bimaka na kintulumukina na nsaka mosi yina yandi telesharjeke na telefone na yandi. Na piblisite yango bavuandaka lomba yandi diaka yandi tinda bafoto na yandi. Lokola beto sololaka deja mambu ya kusala, yandi kuizaka mbala mosi kutubila munu mambu yina kuminaka yandi.”​—Maurizio.

 Sadisa bana na nge ya bambuta batelemina ntotolo ya kutala, ya kuwa, to ya kutanga pornografi. Na kifuani, sadisa yandi yandi sonika mambu yina beno mewizanaka na dibuta, yina yandi fueti sala kana yandi memona pornografi mpe samu na yinki yandi kesala mutindu yina. Sadisa yandi yandi sonika bivonza yina kekumina yandi kana yandi mekukipesa na kutala pornografi, na kifuani yandi kekukimona ti yandi mekondua mfunu, bibuti na yandi ketudila yandi diaka ntima ve, mpe yandi kebebisa nguizani na yandi na Nzambi. c

 “Ntangu bana na nge kena kukula, sadisa bau banunga ntotolo ya kutala pornografi na kukanisaka na bivonza yina yalenda natina bau na bilumbu kena kuiza.”​—Lauretta.

 “Kana bana na beto kena kuzaba bivonza ya pornografin mpe mutindu Yehova ketadilaka yau, bakevuanda na lutanunu yina meluta mbote.”​—David.

 Beno sololaka mbala na mbala. Yalenda vuanda mpasi na kundima, kasi diambu ya kedika kele ti bana kevuandaka na nsatu ya kusolola na bibuti na bau mambu metadila kusangisa nzutu, ata mpe mambu metadila pornografi. Rachel de Souza yina kele komisere ya mambu metadila bana na Angleterre metuba, “Yamemonana puelele ti bana kesepelaka kutubila mambu yango ntangu bakele ntete fioti mpe mbala na mbala. Bana kevuandaka na nsatu ya masolo yina kele na nguizani na bamvula na bau, masolo yina kekumaka ya mpinda ntangu bakena kukula.”

 “Ntangu munu vuandaka muana, yavuandaka na masolo yina bibuti na munu salaka solola yau ve na munu. Yazolaka vuanda mbote kana beto vuandaka solola na mutindu ya puelele mpe ya kedika. Bubu yayi munu kele mama, munu kesalaka nionso samu na kusolola na bana na munu mbala na mbala mambu metadila kusangisa nzutu mpe na mutindu mosi ya kiyenge.”​—Flavia.

 Kana muana na nge kumaka kutala pornografi

 Kufuema ve. Kana nge mekuiza zaba ti muana na nge talaka, kuwaka, to tangaka pornografi, sala nionso samu na kuyala banguilu na nge. Mbala yankaka mambu yina muana na nge memona to mekuwa mebebisa makanisi na yandi, yamesala yandi mpasi to yamesala yandi nsoni. Kana nge mefuema, yakesala yandi diaka mpasi mpe yakevuanda mpasi samu yandi kuiza solola na nge kana yandi mekutana diaka na diambu ya mutindu yina.

 Sosa kuzaba mambu mbote. Na kisika ya kukanisa ti nge mezaba diambu yina mesalama, yuvusa biuvu samu na kuzaba yinki mutindu muana na nge mekubua na pornografi. Na kifuani, muntu mosi tindilaka yandi foto, to yandi mosi nde sosaka yau? Yandi salaka yau kaka mbala mosi, to yandi metalaka deja pornografi? Apareyi yina yandi vuandaka sadila vuandaka na parametre yina kesalaka ti mambu ya kusangisa nzutu bika kota to yavuandaka na opsion ya contrôle parental? Kana yakele mutindu yina, yandi sosaka mutindu ya kutina yau samu na kutala pornografi ? Kuzimbakana ve ti, lukanu na nge kele ya kukindisa muana na nge yandi tuba, kasi ve ya kuyuvusa yandi biuvu mingimingi.

 Sala mua diambu. Na kifuani, kana muana na nge talaka pornografi kondua ti yandi kana yau, yalenda lomba kaka nge bongisa opsion ya contrôle parental mpe kubongisa parametre yina kesalaka ti mambu ya kusangisa nzutu bika kota na apareyi.

 Kana nge mekuiza zaba ti muana na nge yandi mosi sosaka kutala pornografi, pesa yandi disiplini yina mebonga kasi na nzola. Sadisa muana na nge yandi kudisa nzengolo ya kumanga pornografi na kukanisaka na yandi na nzila ya baverse ya Biblia lokola Yobo 31:1, Nzembo 97:10, mpe Nzembo 101:3. d Mpe zabisa yandi ti nge kebanda kusolola na yandi konso sabala samu na kuzaba kana yandi kena kukuenda na ntuala mpe kutala kana yakelomba kubaka bankubukulu yankaka yina lenda sadisa yandi.