1. Yinki zola zonza kubalula ntima?

 NTANGU beto ke salaka mambu ya yimbi, ya ke mfunu mingi na kubalula ntima. Biblia ke lakisaka ti muntu ke balulaka ntima ntangu yandi ke bandaka kuyiina mambu ya yimbi yina yandi salaka, yandi ke na salaka dyaka ve yawu mpe ke na salaka bangolo samu na kuvutukila dyaka ve yawu.​—Mat. 3:8; Bis. 3:19; 2Pi. 3:9.

2. Samu na yinki beto ke nsatu ya kubalula ntima? (Nehemi 8:9-11)

² Samu beto nyonso ke bantu ya masumu, beto ke na nsatu ya kuzaba yinki zola zonza kubalula ntima. Mpe samu beto ke mitekolo ya Adami na Eva, beto nyonso byadilaka disumu mpe lufwa. (Rom. 3:23; 5:12) Ata muntu lenda kima yawu. Ata ba yina vandaka na kiminu ya ngolo mutindu ntumwa Polo, nwanaka na nzutu ya bawu ya masumu. (Rom. 7:21-24) Ya zola zonza kwandi ti, beto zola vanda ntangu nyonso na mawa samu na masumu ya beto? Ve. Samu ti Yehova ke na ntima ya kyadi, yandi zola ti, beto vanda na kilengi. Beto tala yinki kuminaka Bazwife na ntangu ya Nehemi. Nehemi 8:9-11 (NWT) ke zonzaka: “ Mpe Nehemi yina vandaka mfumu ya mbanza na ntangu yina, Esdrasi yina vandaka nganga ya nzambi mpe kalaka ya mikanda, mpe Balevi yina vandaka kulonga bantu, zonzaka na bantu nyonso ti: ‘Bubu yayi kele kilumbu mosi ya santu samu na Yehova Nzambi ya beno. Beno vanda na mawa ve mpe beno dila ve.’ Samu bantu nyonso vandaka dila ntangu ba kuwaka bamambu ya Musiku. Yandi zonzaka na bawu ti: “Beno kwenda, beno kudya bima ya kulutila kitoko, beno kunwa bima ya sukadi, mpe beno kabula ndambu ya madya na bantu yina me lamba ve ata kima, samu yayi kele kilumbu ya santu samu na Mfumu ya beto, mpe beno vanda ve na mawa, samu kyese ya Yehova kele kisika ya beno ya ngolo ya kubumbana.” Balevi vanda bondila bantu nyonso mpe kuzonza ti: “Beno vanda swi! samu bubu yayi kele kilumbu ya santu, mpe beno vanda ve na mawa.” Yehova vandaka ve na nsatu ti, Bazwife vanda ntangu nyonso na mawa samu na masumu yina ba salaka. Yandi vanda zola ti ba sambila yandi na kilengi. Yehova ke na longaka beto na yina me tadila kubalula ntima samu yandi zaba ti ya ke natinaka  beto kilengi. Kana beto balula ntima, beto lenda vanda na kundima ti, na ntima ya yandi ya kyadi, Tata ya beto ke lemvokila beto.

3. Yinki beto ke zonzila na disolo yayi?

³ Na disolo yayi, beto ke tala byuvu tatu yina ke sadisa beto na kuzaba dyaka mingi na yina me tadila kubalula ntima. Ya ntete, yinki Yehova longaka na Izraele na yina me tadila kubalula ntima? Ya zole, yinki Yehova salaka samu na kusosa kunata bantu yina salaka masumu na kubalula ntima? Ya tatu, yinki Yesu longaka na bilandi ya yandi na yina me tadila kubalula ntima?

YINKI YEHOVA LONGAKA NA IZRAELE NA YINA ME TADILA KUBALULA NTIMA?

4. Yinki Yehova longaka dikanda ya Izraele na yina me tadila kubalula ntima?

⁴ Ntangu Yehova pesaka misiku na dikanda ya Izraele, ba salaka nsilulu ti ba ke tumama na yawu. Yehova salaka nsilulu ti, kana ba tumama na misiku yango yandi ke bumba mpe ke sakumuna bawu. Yandi zonzaka na bawu ti: ‘Misiku yayi yina mu ke na pesaka nge bubu yayi ke ve mpasi samu na nge, ya ke mpe ve ntama samu nge.’ (Kul. 30:11, 16) Kana, ba tumama dyaka ve na yandi to ba sambila banzambi ya nkaka, ba zola tala mpasi samu ti Yehova zola bumba dyaka ve bawu. Kasi, ya zola zonza ve ti Yehova zolaka tula dyaka ve bawu dikebi. Ba vandaka na bweso ya ‘kuvutukila Yehova Nzambi ya bawu mpe kuwa ndinga ya yandi.’ (Kul. 30:1-3, 17-20) Yehova vanda longa bawu ti ba lenda balula ntima. Kana ba zola sala yawu, Yehova zola benda dyaka bawu pene-pene ya yandi mpe kusakumuna dyaka bawu.

5. Wa’ faso Yehova lakisaka ti yandi bikaka ve dikanda ya yandi? (2 Bamfumu 17:13, 14)

⁵ Ntangu nyonso, dikanda ya Izraele vanda tumamaka ve na Yehova. Ba vanda sambilaka biteki mpe vanda salaka bamambu mingi ya yimbi. Ya natinaka bawu bampasi mingi. Ata faso yina, Yehova bikaka ve bawu. Ntangu nyonso, yandi vanda filisa bambikudi samu na kusadisa dikanda ya yandi na kubalula ntima mpe kuvutukila kusambila yandi. 2 Bamfumu 17:13, 14 (NWT) ke zonzaka: “Yehova bikaka ve kukebisa Izraele na Yuda na nzila ya bambikudi ya yandi nyonso mpe ya konso muntu yina ke talaka bimona-meso ti: ‘Beno bika banzila ya beno ya yimbi! Beno zitisa mambu yina mu me zonza na beno na kusala mpe misiku ya munu nyonso yina mu pesaka  bankooko ya beno mpe yina mu filisaka beno na nzila ya bisadi ya munu bambikudi.’ Kasi ba kuwaka ve, mpe ba vandaka kaka na yintu ngolo mutindu bankooko ya bawu yina lakisaka ve lukwikulu na Yehova Nzambi ya bawu.”

6. Wapi mutindu Yehova sadila bambikudi samu na kulonga dikanda ya yandi mfunu ya kubalula ntima? (Tala mpe kizizi.)

⁶ Bambala mingi Yehova sadilaka bambikudi ya yandi samu na kukebisa dikanda ya yandi mpe kuvutula bawu na nzila. Na kifwani, Yehova zonzaka na nzila ya Yeremi: ‘Vutuka, O Izraele kiyala. Mu ke dasukila dyaka ve beno, samu ti mu ke ya kukwikama. Mu ke bumba ve nkele ntangu nyonso. Ndima kaka yimbi ya nge, samu nge me sala yintu ngolo na Yehova.’ (Yer. 3:12, 13) Na nzila ya Yoele yandi zonzaka: ‘Beno vutukila munu na ntima ya beno ya muvimba.’ (Yoe. 2:12, 13) Yandi lombaka na Izaya na kuzonzila bawu ti: ‘Beno kuma bunkete, beno katula bisalu ya beno ya yimbi na meso na munu. Beno bika kusala mambu ya yimbi.’ (Iza. 1:16-19) Yandi filisaka Ezekiele na kuyufula: ‘Mu ke sepelaka kwandi na lufwa ya muntu ya yimbi? Mu ke lutilaka ve kwandi kuzola ti yandi bika banzila ya yandi samu yandi bikana na luzingu? Mu ke sepelaka ve na lufwa ya konso muntu yina. Na yawu, beno vutuka mpe beno zinga.’ (Ezk. 18:23, 32) Samu ti Yehova ke na nsatu bantu zinga ntangu nyonso, yandi ke na sepelaka ntangu ba ke balulaka ntima. Na yawu, Yehova ke na vingilaka ve kaka ti muntu balula ntima samu na kusadisa yandi. Beto tala mwa bifwani.

7. Wapi mutindu Yehova sadilaka Oze na kento yandi samu na kulonga dikanda ya yandi?

⁷ Samu na kulonga bawu, Yehova sadila kifwani ya mbikudi Oze na kento ya yandi Gomere. Na manima ya kusala kinsuza, Gomere bikaka Oze mpe kuzwaka babakala ya nkaka. Yehova zonzaka kwandi ti yimeni samu na yandi? Ve. Samu ti Yehova zaba bantima, yandi zonzaka na Oze: ‘Kwenda dyaka, mpe zola kento yina bakala ya nkaka ke zolaka mpe yina ke salaka kinsuza, kaka mutindu Yehova ke zolaka bantu ya Izraele, ata ba ke kwendaka na banzambi ya nkaka.’ (Oze 3:1; Bin. 16:2) Ntangu Yehova lombaka na Oze na kulemvokila Gomere mpe na kuvutuka na yandi, Gomere vandaka ntete na kati ya kinsuza. a Mutindu mosi mpe, yandi vanda longa bawu ti Yehova bikaka ve dikanda ya yandi ata yintu ngolo ya bawu. Ba vanda salaka kaka masumu ya ngolo, kasi Yehova bikaka ve kuzola bawu. Yandi vanda filisa bambikudi ya yandi samu na kusadisa bawu na kubalula ntima mpe kusoba ndyatulu ya bawu. Kifwani yayi ke na longaka beto ti, Yehova ke “talaka bantima,” ke sosaka kunata muntu na kubalula ntima ata ti muntu yango ke kaka na salaka disumu ya ngolo. (Bin. 17:3) Beto tala mutindu yandi salaka yawu.

YINKI YEHOVA SALAKA SAMU NA KUSOSA KUNATA BANTU YINA SALAKA MASUMU NA KUBALULA NTIMA?

8. Yinki Yehova salaka samu na kunata Kayini ya kubalula ntima? (Kubanda 4:3-7) (Tala mpe kizizi.)

⁸ Kayini yina vandaka mwana ya ntete ya Adami na Eva byadilaka nzutu ya masumu ya bibuti ya yandi. Biblia ke zonzaka ti: “Mavanga ya yandi vandaka yimbi.” (1 Yoa. 3:12) Ya lenda vanda ti ni yawu salaka ti Yehova “ndima ata fioti Kayini na dikabu ya yandi.” Na kisika ya kusoba ndyatulu ya yandi, “Kayini kumaka na nkele ya mingi mpe yandi lembaka.” Yinki Yehova salaka? Yandi sololaka na Kayini. Kubanda 4:3-7 (NWT) ke zonzaka: “Na manima ya ntangu mwa ntangu, Kayini nataka ndambu ya bambuma ya bilanga samu na kupesa Yehova makabu. Kasi Abele nataka bana ya ntete ya bibulu ya yandi na mafuta ya yawu. Yehova ndimaka Abele na dikabu na yandi, kasi yandi ndimaka ve ata fioti Kayini na dikabu na yandi. Ni yawu yina, Kayini kumaka na nkele ya ngolo mpe yandi lembaka nzutu. Na manima Yehova zonzaka na Kayini ti: “Samu na yinki nge me kuma nkele ya ngolo  mpe me lemba nzutu mutindu yayi? Kana nge bandaka kusala mambu ya mbote, mu ke ndima kwandi ve nge? Kasi kana nge sala ve mambu ya mbote, disumu me bumbana na mwelo mpe nsatu ya yawu ya ngolo ke ya kuyala nge, nge ke lenda kwandi na kuyala yawu?” Na malembe nyonso, Yehova sololaka na Kayini. Yandi zonzilaka yandi balusakumunu yina yandi ke kuzwa kana yandi sala bamambu ya mbote. Yandi zonzaka mpe na yandi ti nkele ya yandi zola nata yandi na kusala mambu ya kulutila yimbi. Mambu ya kyadi ke ti, yandi mangaka kuwa Yehova mpe kubalula ntima. Yandi mangaka lubakusu ya Yehova. Mambu yayi salaka kwandi ti Yehova sosa dyaka ve kusadisa bantu ya nkaka yina salaka masumu na kubalula ntima? Ata fioti ve!

9. Yinki Yehova salaka samu na kunata Davidi na kubalula ntima?

⁹ Yehova vanda zolaka mingi mfumu Davidi. Yandi zonzaka ti Davidi vandaka “muntu yina ke na sepelisaka ntima ya [yandi].” (Bis. 13:22, NWT) Kasi, Davidi salaka kinsuza mpe kufwaka muntu. Mutindu ke zonzilaka yawu Musiku ya Moyize, ba zolaka kufwa Davidi samu na masumu ya ngolo yayi. (Lev. 20:10; Lut. 35:31) Kasi, Yehova sosaka kunata Davidi na kubalula ntima, ata ti Davidi salaka ata kima samu na kulakisa ti yandi vandaka na nsatu ya balula ntima. b Yehova filisaka mbikudi Natani samu na kusadisa yandi. Natani sadilaka kifwani samu na kusadisa Davidi. Kifwani yango simbaka mingi ntima ya Davidi mpe ya nataka yandi na kubalula ntima. (2 Sa. 12:1-14) Bamambu yina yandi sonikaka na Nkunga 51 ke lakisaka ti ya tsyeleka yandi balulaka ntima. (Nku. 51, suscription) Nkunga yango me pesa ngolo na bantu mingi ya nkaka yina me sala masumu mpe me nata bawu na kubalula ntima. Beto ke na kilengi mingi na yina Yehova sadisaka Davidi na kubalula ntima.

10. Yinki ya ke na salaka nge na kutala nyonso yina Yehova ke na salaka samu na kunata beto na kubalula ntima?

¹⁰ Yehova ke yiinaka masumu mpe ke sepelaka ve na bamambu nyonso ya yimbi. (Nku. 5:4, 5) Kasi, yandi ke zolaka beto mpe ntangu beto ke salaka masumu, yandi ke sosaka kusadisa beto. Ata ti muntu me sala mambu ya kulutila ya yimbi, yandi ke sosaka kaka kunata yandi na kubalula ntima, mpe kubenda muntu yango pene-pene ya yandi. Ya ke ve na zunisaka ntima ya nge na kuzaba ti Yehova ke na nsatu ya kulemvokila beto?  Kukanisa na nyonso yina Yehova ke salaka samu na kulemvokila beto, ke nataka beto na kubikana ya kukwikama na yandi mpe kubalula ntima na mbangu kana beto me sala disumu. Beto tala yinki Yesu longaka na bilandi ya yandi na yina me tadila kubalula ntima.

YINKI YESU LONGAKA NA BILANDI YA YANDI NA YINA ME TADILA KUBALULA NTIMA?

11-12. Yinki Yesu longaka na ba yina vanda kuwa yandi na yina me tadila nsatu yina Tata ya yandi ke na yawu ya kulemvokila beto? (Tala kizizi.)

¹¹ Siècle ya ntete vandaka ntangu yina Masiya zola kuma. Mutindu beto me tala yawu na disolo yina me luta, Yehova sadilaka Yoane Mubotiki na Yesu Kristo samu na kulonga mfunu ya kubalula ntima.​—Mat. 3:1, 2; 4:17.

¹² Ntangu nyonso yina Yesu vandaka awa na ntoto, yandi longaka bantu ti, Tata yandi ke zolaka kulemvokila bawu ntangu bawu ke salaka masumu. Yandi sadilaka kifwani ya mwana yina zimbanaka samu na kulonga bawu yawu. Mwana yango bikaka yinzo mpe salaka bamambu mingi ya yimbi. Kasi na manima, “ntangu bilunzi ya yandi vutukaka,” yandi vutukaka na yinzo. Yinki tata ya yandi salaka? Yesu zonzaka ti: “Ntangu yandi vandaka ntete mwa ntama na yinzo, tata ya yandi talaka yandi mpe kumaka na kyadi mingi. Yandi kimaka mbangu, yambaka yandi mpe pesaka yandi babizu na luzolo nyonso.” Mwana vanda sosa kaka kuvanda mosi ya bisadi ya tata yandi, kasi tata ya yandi bokilaka yandi “mwana ya munu” mpe vutulaka yandi na yinzo. Tata zonzaka: “Yandi kuzimbanaka, kasi awa yandi me talana.” (Luke 15:11-32, NWT) Tekila Yesu kwiza na ntoto, yandi talaka mutindu Tata vanda lakisa ntima ya kyadi mpe kulemvokila ba yina vanda balula ntima. Disolo yayi ke kitoko mingi mpe ke longaka faso Yehova Tata ya beto ke lakisaka ntima ya kyadi.

13-14. Yinki ntumwa Piere longokaka na yina me tadila kubalula ntima, mpe yinki ntumwa Piere longaka na bantu ya nkaka na yina me tadila yawu? (Tala mpe kizizi.)

¹³ Na nzila ya Yesu ntumwa Piere longokaka mingi na yina me tadila mulemvo mpe kubalula ntima. Piere salaka bafoti mingi. Kasi bambala  nyonso yina yandi vanda sala yawu, Yesu vanda lemvokilaka yandi. Na kifwani, ntangu Piere mangaka Yesu bambala tatu, ya salaka yandi mpasi mingi mpe yandi kufwaka na kudila. (Mat. 26:34, 35, 69-75) Na manima ya kuvumbuka na lufwa, Yesu talanaka na ntumwa Piere. Ya lenda vanda ti ba vandaka kaka bawu zole. (Luke 24:33, 34; 1 Ko. 15:3-5) Yesu zabaka ti Piere balulaka ntima mpe yandi vandaka na nsatu ya kulakisa yandi ti yandi lemvokilaka yandi.​—Mrk. 16:7

¹⁴ Bamambu yayi sadisaka Piere na kubongama samu na kulonga bantu ya nkaka na yina me tadila kulemvokila mpe kubalula ntima. Na diskure yina Piere salaka na Bazwife na manima ya Pantekote, yandi zonzaka na bawu ti ni bawu kufwaka Masiya. Kasi, na luzolo nyonso yandi zonzaka na bawu: “Beno balula bantima mpe beno baluka, samu ba kusuna masumu ya beno, samu bantangu ya kuvutuka ngolo katuka na sika ya Yehova yandi mosi.” (Bis. 3:14, 15, 17, 19, NWT) Piere lakisaka ti kubalula ntima ke nataka muntu yina salaka disumu na kubaluka. Ya zola zonza, yandi ke soba faso ya yandi ya kutala bamambu mpe ndyatulu ya yandi ya yimbi mpe ke banda kusala bamambu yina ke sepelisaka Nzambi. Yandi lakisaka mpe ti ntangu Yehova ke lemvokilaka masumu ya bawu, yandi ke kusunaka yawu. Ya zola zonza ti yandi ke zimbisaka masumu ya bawu. Bamvula mingi na manima, Piere zonzaka na bakristo: “Yehova . . . zola ve ti ata muntu mosi kufwa. Kasi yandi zola ti bantu nyonso kubalula ntima.” (2 Pi. 3:9) Ya ke zunisaka bantima ya beto na kuzaba ti ata masumu ya ngolo yina beto ke salaka, Yehova ke lemvokila beto mbala mosi.

15-16. a) Yinki ntumwa Polo longokaka na yina me tadila kulemvokila? (1 Timote 1:12-15) b) Yinki beto ke tala na disolo yina ke landa?

¹⁵ Na kutalaka bamambu mingi ya yimbi yina Polo salaka, yandi vandaka na nsatu kulutila bantu ya nkaka na kubalula ntima mpe kuzwa mulemvo. Yandi nyokolaka mingi bilandi ya Yesu. Ya lenda vanda ti bakristo mingi vanda tala ti yandi lenda soba ve. Kasi, Yesu zaba ti Polo lenda soba mpe kubalula ntima. Yesu na Tata ya yandi talaka bifu ya mbote yina vandaka na Polo. Yesu zonzaka: “Muntu yayi ke kisalulu yina mu me soola.” (Bis. 9:15, NWT) Yesu sadilaka kimangu samu na kunata Polo na kubalula ntima. (Bis. 7:58–8:3; 9:1-9, 17-20) Na manima ya kukuma mukristo, ntumwa Polo vutulaka matondo samu na ntima ya kyadi mpe ya kulutila mbote yina ba lakisaka yandi. (Tanga 1 Timote 1:12-15.) Ntumwa Polo zonzaka: “Na ntima ya yandi ya mbote, Nzambi ke na sosaka kunata nge na kubalula ntima.”​—Rom. 2:4, NWT.

¹⁶ Ntangu ntumwa Polo kuwaka ti na kimvuka ya Korinto ba bikaka bakala yina ke salaka kinsuza na kati ya kimvuka, yinki yandi salaka? Bamambu yina yandi salaka lenda longa beto mutindu Yehova ke lakisaka luzolo na bisadi ya yandi ntangu yandi ke sembaka bawu mpe ntima ya kyadi ntangu ba ke balulaka ntima. Beto ke tala bamambu yango na disolo yina ke landa.