1. Yinki lenda sadisa nge na kuvanda na kilengi ya kulongoka bambikudulu ya Biblia?

 NTWENYA mosi na nkumbu ya Ben zonzaka: “Mu ke zolá kulongoka bambikudulu ya Biblia.” Nge mpe ke zolá kwandi kusala yawu, to ya ke salá nge mwa boma? Nge lenda kanisa ti, kusala yawu ke kulutisa ntangu ya mpamba. Kasi kuzaba samu na yinki Yehova tulak’ yawu na Biblia lenda soba faso ya nge ya kutadila yawu.

2. Yinki beto ke tala na disolo yayi?

² Na disolo yayi, beto ke tala ve kaka samu na yinki kulongoka bambikudulu ya Biblia, kasi mpe wa’ faso beto me lunga kusala yawu. Beto ke zonzila bambikudulu zole ya buku ya Danyele mpe beto ke tala wa’ faso kuzaba yawu lenda sadisa beto bubu yayi.

3. Yinki beto me bonga kusala samu na kubakula bambikudulu ya Biblia?

³ Kana beto ke na nsatu ya kubakula bambikudulu ya Biblia, beto me bonga kulomba lubakusu. Kanisa ntete: Nge ke na kwendá kisika yina nge zaba ve. Kasi, nge ke na ndiku yina zaba kuna mbote-mbote. Yandi zaba mbote-mbote kisika yina beno kele, mpe kisika yina beno ke na kwendaka. Ya ke sala nge kilengi kana yandi ndima kukwenda nzila mosi na nge. Yehova, ke mutindu ndiku yina zola kusadisa beto. Yandi zaba mbote-mbote mantwala ya beto. Na yawu, na kuzaba mbote-mbote bambikudulu ya Biblia, beto me bonga kulomba yandi lubakusu.​—Dan. 2:28; 2 Pi. 1:19, 20.

4. Samu na yinki Yehova natá bantu na kusonika bambikudulu na Biblia? (Yeremia 29:11) (Tala mpe kizizi.)

⁴ Yehova ke mutindu bibuti ya mbote yina ke zolá ti bana ya  bawu vanda na luzingu ya mbote na mantwala. (Tanga Yeremia 29:11.) Kasi Yehova me lutila bibuti, samu ti yandi lenda zonza mbote-mbote mambu yina ke kwiza na mantwala tekila ya salama. Samu na kusadisa beto na kuzaba mambu ya mfunu tekila ya salama, yandi soolá bantu na kusonika bambikudulu na Biblia. (Iza. 46:10) Bambikudulu ke dikabu ya kitoko ya Tata ya beto ya mazulu. Kasi, wa’ faso nge lenda vanda na kundima ti mambu yina Biblia ke zonzá samu na mantwala ke ya tsyeleka?

5. Yinki bantwenya lenda longoka na mambu yina kuminá Max?

⁵ Na babwala mingi, bantwenya yina ke sadilá Yehova, ke kotá na bantu yina ke zitisá ata fioti ve Biblia, to yina ke zitisá kaka yawu ndambu. Bantangu ya nkaka, mambu yina ba ke salá to ke zonzá, lenda nata bantwenya yina ke sadilá Yehova na kuvanda na bantembe na mambu yina ba ke kwikilaka. Ni yawu kuminá Max mpangi mosi, ntangu yandi vandá ntwenya. Yandi me zonza: “Ntangu mu vandá ntwenya, mu bandá kusala ntembe na mambu yina bibuti ya munu longá munu na yina me tadila dibuundu ya tsyeleka, mpe ti Biblia katuká na Nzambi.” Yinki bibuti ya yandi salaka? Yandi me zonza: “Mu zaba ti ya salá bawu mpasi, kasi ba dasuká ve.” Bibuti ya Max sadilá Biblia samu na kupesa bamvutu na byuvu ya yandi. Max mpe kangá ve maboko. Yandi me zonza: “Mu baká ntangu ya kulongoka bambikudulu ya Biblia munu mosi. Mpe, mu sololá na mambu yina mu longoká na bantwenya ya nkaka na kimvuka.” Wapi yina vandá bambote? Max me zonza: “Na manima, mu vandá dyaka ve na ata ntembe ti Biblia ke dyambu ya Nzambi.”

6. Kana nge ke na bantembe, yinki nge me bonga kusala mpe samu na yinki?

⁶ Mutindu Max, kana nge ke na bantembe ti Biblia ke zonzá matsyeleka, kuvanda ve na nsoni. Kasi, kukanga mpe ve maboko. Bantembe ke mutindu mbungi to rouille. Kana beto katula ve “mbungi” yango, ya lenda kufwa kiminu ya beto. Nge me bonga kukanisa: ‘Mu ke ndimá kwandi mambu yina Biblia ke zonzá samu na mantwala?’ Kana nge ke na mwa bantembe, nge me bonga kulongoka bambikudulu ya Biblia yina lunganaka. Beto tala wa’ faso nge lenda sala yawu?

7. Wapi kifwani ya mbote Danyele me bikila beto na yina me tadila faso ya kulongoka bambikudulu? (Danyele 12:10) (Tala mpe kizizi.)

⁷ Danyele bikilá beto kifwani ya mbote na yina me tadila faso ya kulongoka bambikudulu ya Biblia. Danyele longoká bambikudulu samu yandi vandá na nsatu ya kuzaba matsyeleka. Yandi vandá mpe ya kukuluka. Yandi zabá ti Yehova zolá sadisa yandi na kuzaba bambikudulu, kana yandi bikana pene-pene na yandi mpe yandi tumama kaka na yandi. (Dan. 2:27, 28; Tanga Danyele 12:10.) Danyele lakisá ti yandi vandá ya kukuluka ntangu yandi lombá lubakusu ya Yehova. (Dan. 2:18) Danyele baká mpe ntangu ya kufyongonina bambikudulu. Yandi vandá sosa bamvutu na bisoni ya Biblia yina vandá na ntangu ya yandi. (Yer. 25:11, 12; Dan. 9:2) Wa’ faso nge lenda landa kifwani ya Danyele?

8. Yinki bantu ya nkaka ke sosá ntangu ba ke longoká bambikudulu ya Biblia, kasi yinki beto zolá sala?

 ⁸ Ya ke kwandi nsatu ya kuzaba matsyeleka ke na natá nge na kulongoka bambikudulu ya Biblia? Kana ni yawu, Yehova ke sadisa nge. (Yoa. 4:23, 24; 14:16, 17) Bantu ya nkaka ke longoká ve bambikudulu samu na kuzaba matsyeleka. Ba ke salak’ yawu samu ba ke na sosá kima yina ke lakisa bawu ti Biblia ke ve buku ya Nzambi. Ba ke kanisá ti kana ba lenda kulakisa ti Biblia ke ve buku ya Nzambi, ba lenda soola na bawu mosi yina ke mbote to yimbi mpe kusala mambu ni mambu ba zola. Na yawu, beto ke na nsatu ya kuzaba samu na yinki beto ke na longoká bambikudulu ya Biblia. Dyaka, beto ke na nsatu ya kifu mosi ya mfunu samu na kubakula bambikudulu ya Biblia.

9. Wapi kifu ke mfunu samu na kuzaba bambikudulu ya Biblia? Zonzila yawu.

⁹ Vanda ya kukuluka. Yehova pesá nsilulu ti yandi ke sadisa ba yina ke ya kukuluka. (Zaki 4:6) Na yawu beto me bonga kusambila yandi, samu yandi sadisa beto na kuzaba bambikudulu ya Biblia. Kana beto vanda ya kukuluka, beto ke ndima lubakusu yina ke katuká na muumbu ya mayela mpe ya kukwikama yina Yehova ke na sadilá samu na kupesa beto madya ya kimpeve na ntangu yayi. (Luke 12:42) Yehova ke ve Nzambi ya muvusu. Na yawu, yandi ke sadilá kaka muumbu ya mayela mpe ya kukwikama, samu na kusadisa beto na kuzaba matsyeleka yina ke na kati ya Biblia.​—1 Ko. 14:33; Ef. 4:4-6.

10. Yinki beto lenda longoka na disolo ya Esther?

¹⁰ Kufyongonina bambikudulu. Banda kulongoka mbikudulu mosi yina nge ke zolaka. Ni yawu salá mpangi mosi ya kento na nkumbu ya Esther. Yandi vandá sosa kuzaba dyaka mingi na yina me tadila bambikudulu yina ke zonzá ntangu Masiya zolá kwiza. Yandi me zonza: “Ntangu mu vandá ntete na bamvula 15, mu bandá kutimuna samu na kuzwa mambu yina ke lakisá ti ya tsyeleka ba soniká bambikudulu yayi tekila Yesu kwiza.” Kima yina sadisak’ yandi na kundima yawu, ni kutanga babuku yina ke zonzilá mikanda ya ntama ya Biblia yina bantu kuzwá na Nzadi ya Mungwa ya Kufwa. Esther me zonza: “Na kati ya mikanda yango, ya ke na ba yina ba soniká tekila ntangu ya Yesu. Na yawu, bambikudulu yina ke na kati lenda katuka kaka na Nzambi.” Esther me zonza ti yandi vandá na nsatu ya kutanga mambu yango bambala mingi samu yandi bakula yawu. Kasi yandi ke na kilengi na bangolo yina yandi salaka. Na manima ya kulongoka mbote-mbote bambikudulu mingi ya Biblia, yandi me zonza: “Ya me kuma pwelele na munu ti Biblia ke zonzá matsyeleka.”

11. Samu na yinki ya ke mbote na kuvanda na kundima ti Biblia ke zonzá matsyeleka?

¹¹ Ntangu beto ke talá faso bambikudulu ya Biblia lunganá, kiminu ya beto na Yehova ke lutilá kukuma ngolo. Bambikudulu ya Biblia ke zonzilá luzingu ya beto samu na mantwala. Ntangu beto ke longokak’ yawu, ya ke sadisá beto na kutala bamambu na faso ya mbote ata na ntangu ya mpasi. Beto tala na bunkufi bambikudulu zole ya Danyele yina ke na lunganá na ntangu ya beto. Kuzaba yawu ke sadisa beto na kubaka mikanu ya mbote.

12. Bitambi ya ‘kisengo mpe ya ntoto’ ke kifwani ya yinki? (Danyele 2:41-43)

¹² Tanga Danyele 2:41-43. Na ndosi yina Danyele bangulá samu na mfumu Nebukadenezare, bitambi ya kiteki vandá ya ‘kisengo mpe ya ntoto.’ Ntangu beto ke fwanisá mbikudulu yayi na bambikudulu ya nkaka yina ke na babuku ya Danyele mpe Luzabusu, beto lenda zonza ti bitambi ke kifwani ya Angleterre na États-Unis. Bimfumu zole yayi ke salá kintwadi mpe me lutila ngolo na yinza bubu yayi. Na yina me tadila kimfumu ya ngolo yayi, Danyele zonzaka: ‘Kimfumu ke vanda ndambu ngolo mpe ndambu pete-pete.’ Samu na yinki yandi zonzá ti kimfumu ke vanda ndambu pete-pete? Samu ti na kati ya babwala zole yayi, bantu mingi yina mbikudulu ke fwanisá na ntoto, ke na salá ti bimfumu yango vanda ve na ngolo ya kisengo. b

13. Wapi mambu ya mfunu beto me zaba na mbikudulu ya makulu ya kiteki?

¹³ Beto lenda longoka mambu mingi ya mfunu na kiteki yina mfumu Nebukadenezare talá mpe yina Danyele bangulá, mingi-mingi na yina me tadila makulu ya kizizi. Angleterre na États-Unis lakisá ngolo ya bawu na mambu yina ba salá na kati ya Mvita ya nene ya ntete (to guerre mondiale ya ntete) mpe na Mvita ya nene ya zole (to guerre mondiale ya zole). Ba vandá na kati ya babwala yina nungaka. Kasi, ba kumá pete-pete mpe ba ke vanda kaka pete-pete samu ti bantu ya babwala ya bawu ke nwaná bawu na bawu mpe na bamfumu ya bawu. Beto me zaba yawu samu ti Angleterre na États-Unis ke makulu ya kiteki mpe ti ditadi ke kifwani ya Kimfumu ya Nzambi yina ke kwiza mwangisa makulu ya kiteki.​—Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Wa’ faso kuzaba mbikudulu ya bitambi ya kisengo mpe ya ntoto ke sadisa beto na kubaka mikanu ya mbote?

¹⁴ Nge ke kwandi na kundima ti mbikudulu ya bitambi ya kisengo mpe ya ntoto ke ya tsyeleka? Kana ni yawu, ya ke sadisa nge na faso ya kunata luzingu ya nge. Nge ke sosa ve kuvanda na bimvwama, samu nge me zaba ti yinza yayi ke na kwendá na nsuka ya yawu. (Luke 12:16-21; 1 Yoa. 2:15-17) Kuzaba mbikudulu yayi ke sadisa mpe nge na kutala mfunu ya kisalu ya kusamuna mpe ya kulonga bantu. (Mat. 6:33; 28:18-20) Na manima ya kuzonzila na bunkufi mbikudulu yayi, nge lenda yufula kyuvu yayi: ‘Mikanu ya munu ke lakisá kwandi ti mu ke na ndimá ti ntangu fioti kaka me bikana samu Kimfumu ya Nzambi mwangisa bimfumu ya bantu?’

15. Bubu yayi, nani ke ‘mfumu ya Node’ mpe ‘mfumu ya Sude’? (Danyele 11:40)

¹⁵ Tanga Danyele 11:40. Danyele kikapu 11 ke zonzilá bamfumu zole yina ke nwanisa bampangi. Mbikudulu yayi na bambikudulu ya nkaka ya Biblia ke sadisá beto na kuzaba ti Russie na babwala ya nkaka yina ke kintwadi na yandi ke ‘mfumu ya Node,’ mpe kimfumu ya ngolo Angleterre na États-Unis ke ‘mfumu ya Sude.’ c

16. Yinki ‘mfumu ya Node’ ke na salá na bisadi ya Yehova?

¹⁶ ‘Mfumu ya Node’ ke na kwamisá mingi bisadi ya Yehova yina ke na babwala ya yandi. Ba ya nkaka, ba ke na bulá bawu mpe kulosa bawu na boloko samu na kiminu ya bawu. Mambu nyonso yina ‘mfumu ya Node’ ke na salá na bampangi ya beto ke na kulisá dyaka kiminu ya bawu. Samu na yinki? Samu ba me zaba ti bankwamusu ya ‘mfumu ya Node’ ke na lungisá  mbikudulu ya Danyele. d (Dan. 11:41) Kuzaba yawu lenda sadisa beto na kukulisa kivuvu ya beto mpe na kukangama dyaka ngolo na Yehova.

17. Wapi mambu ya mpasi bisadi ya Yehova yina vandá na yinsi ya ‘mfumu ya Sude’ kutaná na yawu?

¹⁷ Na ntama, ‘mfumu ya Sude’ tadisá mpe bisadi ya Yehova mpasi. Na kifwani, na Mvita ya nene ya ntete mpe ya zole, bampangi ya beto mingi salá boloko samu ba mangá kunwana mvita, mpe ba bingisá bana mingi yina ke sadilá Yehova na lukolo samu ba mangá kupesa nkembo na drapeau. Ntama mingi ve, bisadi ya Yehova yina ke vandá na babwala ya mfumu yayi kutaná na mambu yina meka kukangama ya bawu na Kimfumu ya Nzambi. Na kifwani, ata ti mukristo lenda kwenda ve samu na kusoola bantu yina ke yala, kasi na kati ya ntima ya yandi, yandi lenda kanisa ti ya ke na kimvuka ya politiki yina me lutila bimvuka ya nkaka. Na yawu, samu beto kota ve na mambu ya politiki, beto zolá sala ve kaka keba na bansalulu ya  beto, kasi mpe makanisi na mambu yina ke na ntima ya beto.​—Yoa. 15:18, 19; 18:36.

18. Mambu yina ke na lutá na kati-kati ya ‘mfumu ya Node’ na ‘mfumu ya Sude’ ke na salá beto yinki? (Tala mpe kizizi.)

¹⁸ Bantu yina ke ve na kiminu na bambikudulu ya Biblia lenda kuma na ntima na zulu na kutala faso ‘mfumu ya Sude’ ke na ‘bulanaka mampoka’ na ‘mfumu ya Node.’ (Dan. 11:40, nyp.) Bamfumu zole yayi me yidika binwanunu mosi ya ngolo, yina lenda sala ti luzingu vanda dyaka ve na ntoto. Kasi, beto zaba ti Yehova lenda bika ve ya salama. (Iza. 45:18) Na yawu, beto ke ve na ntima na zulu na kutala bamambu yina ke na kati-kati ya ‘mfumu ya Node’ na ‘mfumu ya Sude.’ Kasi, mambu yango ke na kulisá dyaka kiminu ya beto. Ya ke na lakisá beto pwelele ti nsuka ya yinza yayi ke dyaka ve ntama.

19. Na yina me tadila bambikudulu ya Biblia, yinki beto me lunga kuzimbana ve?

¹⁹ Beto zaba ve faso bambikudulu ya nkaka ya Biblia ke lungana. Mbikudi Danyele mpe zabá ve yinki zola zonza bamambu nyonso yina yandi vandá sonika. (Dan. 12:8, 9) Kasi, ya ke ve samu beto zaba ve mbote-mbote faso bambikudulu nyonso ya Biblia ke lungana, ti ya ke lungana ve. Beto lenda vanda na kundima ti Yehova ke sadisa beto na kuzaba mambu yina beto me lunga kuzaba na ntangu yina me lunga, kaka mutindu yandi salak’ yawu na ntama.​—Amo. 3:7.

20. Wa’ faso na mwa ntangu fioti beto ke tala kulungana ya bambikudulu ya Biblia mpe yinki beto zolá bika ve kusala?

²⁰ Makanda ke zonza: “Kizunu mpe lukengolo.” (1 Tes. 5:3) Na manima, bamfumu ya yinza ke mwangisa mabuundu ya luvunu. (Luz. 17:16, 17) Ntangu ba ke manisa na mabuundu ya luvunu, ba ke nwanisa dikanda ya Yehova. (Ezk. 38:18, 19) Ni kuna mvita ya Armagedoni ke banda. (Luz. 16:14, 16) Bamambu nyonso yayi ke dyaka ve ntama na kulungana. Kasi tekila ya lungana, beto bika ve kutula dikebi na bambikudulu ya Biblia mpe na kusadisa bampangi ya nkaka na kusala mpe mutindu yina. Kusala yawu ke lakisa ti beto ke na vutulá matondo na Tata ya beto ya luzolo na yina yandi pesá beto bambikudulu.