1-2. Wapi bamambu lenda nata beto na kudila?

 BETO nyonso ke kudilaka. Bamambu ya nkaka ke dilisaka beto na kilengi. Na kifwani ya lenda vanda ti nge dilaka na kilengi ntangu mwana ya nge butukaka, ntangu nge ke kanisaka na mambu mosi ya kitoko yina salamaka na luzingu ya nge to ntangu nge yambaka ndiku ya ntima yina nge talaka ve na kati ya bamvula.

² Kasi, bambala mingi mansangasa ya beto ke lakisaka mpasi ya mingi yina beto ke na yawu na ntima. Ya lenda vanda ntangu muntu me nyongisa beto to maladi yina ke ve na manisaka to ntangu muntu yina beto vanda zolaka me kufwa. Na ntangu beto ke kutanaka na bamambu ya mutindu yayi, beto lenda vanda makanisi yina Yeremia vandaka na yawu ntangu Yeruzalemi kubwaka na maboko ya bantu ya Babiloni. Yandi zonzaka: ‘Bamaza ke kulumuka na meso ya munu . . . Meso ya munu ke dila kukondwa kumanisa, kukondwa kupema.’—Bid. 3:48, 49.

3. Yinki ya ke salaka Yehova na ntima ntangu yandi ke talaka mpasi ya bisadi ya yandi? (Izayi 63:9)

³ Samu na bamambu nyonso ya mpasi yina beto me kutana na yawu, Yehova me zaba mansangasa nyonso yina beto me basisa. Biblia ke lakisaka ti Yehova me zaba konso mambu ya mpasi yina bisadi ya yandi ke na kutanaka na yawu mpe ke kuwaka beto ntangu beto ke dilaka na kisika ya yandi samu na kuzwa lusalusu. (Nku. 34:15) Kasi, Yehova ke sukaka ve kaka na kutala to kuwa beto. Yandi ke Tata ya beto mpe yandi ke zolaka beto mingi. Izayi 63:9, (NWT) ke zonzaka: “Ntangu nyonso yina bawu vandaka tala mpasi, ya vandaka sala yandi mpasi. Mpe kinati-nsangu ya yandi vuukisaka bawu. Na luzolo ya yandi mpe na mawa ya yandi, yandi sumbaka dyaka bawu, mpe yandi telemisaka bawu mpe nataka bawu bilumbu nyonso ya ntangu ya ntama.”

4. Wapi bifwani ya Biblia beto ke zonzila mpe yinki beto ke longoka na yina me tadila Yehova?

 ⁴ Biblia ke lakisaka beto yinki ya salaka Yehova ntangu yandi talaka mansangasa ya bisadi ya yandi mpe mutindu yandi sadisaka bawu. Beto ke tala yawu na bifwani ya Ana, Davidi, mpe mfumu Ezekiasi. Wapi bamambu nataka bawu na kudila? Yinki Yehova salaka samu na kusadisa bawu? Mpe wa’ faso kifwani ya bawu lenda sadisa beto ntangu beto ke dilaka samu na mawa, ntangu ba ke lwalisaka beto, to ntangu kivuvu ke dyaka ve?

MANSANGASA YA MAWA

5. Bamambu nyonso yina Ana vandaka na yawu salaka yandi yinki?

⁵ Ana kutanaka na bamambu mingi yina pesaka yandi mawa mpe nataka yandi na kudila. Mosi ya bamambu ya mpasi yina yandi vanda kutana na yawu ke ti Penina yina vandaka banda ya yandi, vandaka yiinaka yandi. Mambu ya nkaka ke ti Ana vandaka kisita, kasi Penina vandaka na bana mingi. (1 Sa. 1:1, 2) Ntangu nyonso Penina vanda sombolaka yandi samu yandi vandaka kisita. Kana ya vandaka ni nge, yinki mambu ya faso yayi zola sala nge? Mawa ya mingi yina Ana vandaka na yawu sala ti ‘yandi vandaka dila mpe kudya ve,’ mpe yandi kumaka na ‘mawa ya kulutila’ na ntima.—1 Sa. 1:6, 7, 10.

6. Yinki Ana salaka samu na kuzwa lubakusu?

⁶ Yinki Ana salaka samu na kuzwa lubakusu? Mosi ya bamambu yina yandi salaka ni kukwenda na tabernacle kisika yina ba vandaka sambilaka Yehova. Ya lenda vanda ti yandi vandaka pene-pene ya kisika ya kukotila ya ngaanda ya tabernacle mpe yandi bandaka kusambila Yehova mpe kudila ngolo. Yandi bondilaka Yehova: ‘Tala mpasi ya kisadi ya nge, mpe nge bambukila munu.’ (1 Sa. 1:10b, 11) Na lusambu Ana fungulaka ntima yandi na Yehova. Ntembe ve ya salaka Yehova mpasi na kutala mansangasa Ana!

7. Wapi lusalusu Ana kuzwaka na ntangu yandi fungulaka ntima yandi na Yehova?

⁷ Na manima ya kufungula ntima yandi na Yehova, nganga-nzambi ya nene Eli zonzaka na Ana ti, Yehova zola kuwa lusambu ya yandi. Yinki ya salaka na Ana? Biblia ke zonzaka: ‘Ana kwendaka mpe dyaka, mpe kizizi ya yandi vandaka dyaka ve na mawa-mawa.’ (1 Sa. 1:17, 18) Ata ti bamambu ya Ana manisaka ve, kasi yandi kuzwaka kizunu samu yandi losaka bamambu nyonso yina yandi vandaka na yawu na ntima na Yehova. Yehova talaka mpasi yandi, kuwaka bidilu ya yandi mpe na manima yandi sakumunaka yandi. Mpe yandi kuzwaka mabuta.—1 Sa. 1:19, 20; 2:21.

8-9. Faso Baebre 10:24, 25 ke zonzaka, samu na yinki ya ke mfunu na beto na kukwenda na balukutakanu? (Tala mpe kizizi.)

⁸ Bileso samu na beto. Ya ke kwandi na mambu ya mpasi yina nge ke na kutanaka na yawu yina ke na nataka nge na kubasisa mansangasa? Ntangu ya nkaka muntu ya dikanda ya nge to ndiku ya nge me kufwa. Na ntangu ya ke kuminaka beto, ya lenda nata beto na kuvanda na nsatu ya kuvanda kaka beto mosi. Kasi, kanisa na kifwani ya Ana, yandi kuzwaka lubakusu mpe bukindi ntangu yandi kwendaka na tabernacle. Nge mpe Yehova ke sadisa nge mpe kukindisa nge kana nge kwenda na balukutakanu ata ti bamambu yina ke ntete na lembisaka nge mpe ti nge ke ntete na mawa ya kulutila. Baebre 10:24, 25 ke zonzaka: “Beto  salasana samu na kutwadisa beto na kuzola bampangi mpe na kusala bisalu ya mbote. Beto manga ve na kwenda kuvukana kintwadi na bampangi ya dibuundu mutindu bantu ya nkaka me kuma na kifu ya kusala yawu. Kasi konso muntu na kati ya beto fwana kukindisa bampangi. Ya me lunga mutindu yina samu ti beno zaba ti Kilumbu ya Mfumu me kuma pene-pene.” Kuwa baverse ya Biblia na balukutakanu ke kindisa beto. Yayi ke mosi ya bafaso yina Yehova ke kindisaka beto na kukatula makanisi ya yimbi yina beto ke na yawu samu na kutula makanisi ya mbote. Na yawu, ya lenda zunisa ntima ya beto ata ti bamambu ya yimbi me manisa ve.

⁹ Na balukutakanu, bampangi ke zonzila beto bamambu yina ke pesa beto ngolo, ya ke kindisa beto mpe luzolo yina ba ke lakisa beto ke zunisa ntima ya beto. (1 Tes. 5:11, 14) Beto zonzila kifwani ya mpangi mosi ya pionnier spéciale yina fwadilaka kento. Yandi zonzaka: “Tii bubu yayi mu ke dilaka. Mpe bantangu ya nkaka mu ke vandaka na nsatu ya kuvanda kaka munu mosi mpe kudila. Kasi, kukwenda na balukutakanu me sadisa munu mingi. Kuna mu ke kuzwaka bukindi. Bamambu ya mbote yina bampangi ke zonzaka na munu mpe bamvutu yina ba ke pesaka na balukutakanu ke sadisaka munu mingi. Bantangu ya nkaka ntangu mu ke kwizaka na balukutakanu, mu ke vandaka na mawa ya kulutila mpe ya kulemba. Kasi, bantangu nyonso na manima mu ke kuzwaka kizunu.” Na ntangu beto ke vandaka na balukutakanu ya beto, Yehova lenda sadila bampangi samu na kusadisa beto.

10. Wa’ faso beto lenda landa kifwani ya Ana ntangu beto ke na mawa na ntima?

¹⁰ Kufungula ntima na lusambu na Yehova ke kima ya nkaka yina sadisaka Ana na kuzwa ngolo. Nge mpe “pesa manyongo nyonso ya nge na sika ya [Yehova],” samu ti yandi ke sadisaka nge. (1 Pi. 5:7) Mpangi mosi ya kento yina muyibi kufwaka bakala yandi zonzaka: “Mambu yayi lwalisaka munu mingi ntima mpe mu talaka ti mu lenda beluka dyaka ve. Kasi ntangu nyonso yina mu vanda sambila Yehova Tata ya munu yina ke zolaka munu mingi ya vanda zunisa ntima ya munu. Bantangu ya nkaka mu vanda zaba ve mutindu ya kuzonzila na Yehova nyonso yina mu ke na yawu na ntima. Kasi, mu talaka ti yandi zabaka mbote-mbote bamambu yina mu vandaka na yawu. Ntangu mu vandaka na mawa ya kulutila mu vanda sambilaka Yehova samu na kuzwa kizunu ya ntima mpe ya makanisi. Ya vanda pesaka mu ngolo ya kulenda kusala yina mu vandaka na nsatu ya kusala.” Ntangu nge ke dilaka na Yehova na lusambu, yandi ke talaka mansangasa ya nge mpe yandi me zaba yina nge ke na yawu na ntima. Ata ti mpasi ya nge ke kaka, Yehova lenda pesa nge ngolo mpe yandi lenda sadisa nge na kuzwa kizunu. (Nku. 94:19; Filp. 4:6, 7) Mpe yandi ke talaka kukangama ya nge na yandi mpe yandi ke pesa nge difuta.—Ebr. 11:6.

MANSANGASA SAMU BA ME TULA NGE MBELE NA MUKONGO

11. Yinki bamambu ya mpasi yina Davidi kutanaka na yawu salaka yandi?

¹¹ Davidi kutanaka na bamambu mingi ya mpasi na luzingu ya yandi, yina salaka ti yandi basisa mansangasa. Bantu mingi vanda yiinaka yandi. Bandiku mpe bantu ya nkaka ya dikanda yandi balulaka yandi mukongo mpe sosaka kufwa yandi. (1 Sa. 19:10, 11; 2 Sa. 15:10-14, 30) Ni mosi ya bamambu ya mpasi ya mutindu yayi nataka yandi na kusonika: ‘Munu me lemba samu na kudila ya munu mpimpa ya muvimba. Mu ke bolisaka fulu ya munu na mansangasa. Mu ke bolisaka kisika ya munu ya kulala na kudila.’ Samu na yinki Davidi sonikaka mambu yayi? Yandi zonzaka: ‘Samu na bantu nyonso yina ke nyokolaka munu.’ (Nku. 6:6, 7) Bamambu yina bampangi salaka na Davidi lwalisaka yandi ntima. Ni yawu nataka yandi na kudila mingi.

12. Faso ke na lakisaka yawu Nkunga 56:8, na yinki Davidi vandaka na kundima?

¹² Ata bamambu ya mpasi yina yandi kutanaka na yawu, Davidi vanda kaka na kundima ti Yehova ke zolaka yandi. Yandi sonikaka: ‘Yehova ke waka makelele ya kudila ya munu.’ (Nku. 6:8)  Mosi ya bamambu yina yandi kutanaka na yawu nataka yandi na kusonika mambu ya kitoko yina beto ke tangaka na Nkunga 56:8 (NWT) yina ke zonzaka: “Nge me zaba mutindu munu ke na yenga-yengaka. Baka mansangasa ya munu na diyuki ya nge ya mpusu ya kibulu. Ba me sonikaka kwandi ve yawu na mukanda ya nge? Bamambu yayi ke lakisaka mutindu Yehova ke talaka mansangasa ya beto mpe ke lakisaka ti yandi ke zolaka beto mingi. Davidi vanda tala ti ya vandaka mutindu Yehova vanda vukisa mansangasa yandi na kati ya bouteille to yandi vanda sonika yawu na kati ya buku. Yandi zabaka mpe ti Yehova vanda tala mpe vanda zimbana ve mpasi yina yandi vandaka na yawu na ntima. Davidi vandaka na kundima ti Tata ya yandi mazulu, yina ke zolaka yandi mingi, zabaka mbote-mbote bamambu ya yimbi yina bantu vanda salaka yandi mpe mpasi yina bamambu yango vanda salaka yandi na ntima.

13. Ata ti bantu ya nkaka me lwalisa nge, yinki nge zola zimbana ve? (Tala mpe kizizi.)

¹³ Bileso samu na beto. Nge ke kwandi na ntima ya kulwala samu ti muntu yina nge ke tulaka ntima me nyongisa nge to me tula nge mbele na mukongo? Ya lenda vanda ti muntu yina nge zabaka ti beno ke kwelana me bika nge, to kento to bakala ya nge me manga nge. Ya lenda vanda mpe ti muntu yina nge ke zolaka me bika kusadila Yehova. Mpangi mosi ya bakala yina kento ya yandi salaka kinsuza mpe bikaka yandi me zonza: “Mu vanda ndima ve ti mambu ya mutindu yayi vandaka kumina munu. Mu vandaka na mawa, nkele mpe mu vanda tala ti mu ke dyaka ve mfunu.” Kana nge ke na kutanaka na bamambu ya faso yayi, kuzaba ti Yehova lenda bika nge ata fioti ve ke pesa nge ngolo. Yandi zonzaka: “Mu kwizaka tala ti bantu ya nkaka lenda bika beto na kati ya mambu ni mambu yina beto lenda kutana na yawu, kasi Yehova ke vandaka kaka kuna samu na kusadisa beto. Kasi, Yehova lenda bika ata fioti ve bantu ya yandi ya kukwikama.” (Nku. 37:28) Beto zimbana mpe ve ti luzolo yina Yehova ke na yawu samu na beto me lutila luzolo yina bantu ya nkaka lenda vanda na yawu samu na beto. (Rom. 8:38, 39) Kasi, dikanisi yina Yehova ke na yawu samu nge me soba ve. Nge ke kaka mfunu na meso ya yandi. Kuzimbana ve mambu yayi: mambu ni mambu yina muntu ya nkaka lenda sala nge, Yehova Tata ya nge ya mazulu ke zolaka kaka nge.

14. Wa’ faso mambu yina ke na Nkunga 34:18 lenda sadisa beto?

¹⁴ Nkunga 34:18 (NWT) ke zonzaka: “Yehova kele pene-pene ya bantu yina kele na mawa, yandi ke belusaka bantu yina ke nyokwamaka na mabanza.’’ Bamambu yayi, lenda pesa nge ngolo kana bantu me lwalisa nge. Buku mosi ke zonzaka “bantu yina ke nyokwamaka na mabanza” kele “bantu yina ke dyaka ve na kima yina ba ke na vingilaka na luzingu ya bawu.” Yinki Yehova ke salaka samu na bantu yina ke nwanaka na makanisi ya mutindu yayi? Kaka mutindu kibuti yina ke bondilaka mwana yina ke na dilaka, “Yehova ke pene-pene” ya beto. Kana, ba me bika beto to ba me lwalisa beto na ntima, ya ke  salaka mpasi na Yehova mpe yandi ke ya kubongama na kusadisa beto. Yehova ke na nsatu ya kusadisa beto mpe ya kubelusa ntima ya beto yina ke ya kulwala. Mpe bansilulu yina yandi ke pesaka beto lenda sadisa beto na kukanga ntima na mantwala ya mpasi yina beto ke na kutanaka na yawu bubu yayi.—Iza. 65:17.

MANSANGASA SAMU KIVUVU KE DYAKA VE

15. Wapi mambu nataka mfumu Ezekiasi na kudila?

¹⁵ Mfumu Ezekiasi vandaka na bamvula 39, ntangu Yehova filisaka mbikudi ya yandi Izayi na kuzonza na yandi ti maladi yina yandi vandaka na yawu zola nata yandi na lufwa. (2 Mf. 20:1) Samu yandi vanda tala ti yandi vandaka dyaka ve na kivuvu, Ezekiasi dila mingi. Yandi sambilaka Yehova na ntima ya yandi nyonso.—2 Mf. 20:2, 3.

16. Yinki Yehova salaka na manima ya kuwa bidilu ya Ezekiasi?

¹⁶ Ntangu Yehova kuwaka lusambu ya Ezekiasi mpe talaka mansangasa ya yandi, ya simbaka ntima yandi. Mpe yandi zonzaka na yandi: “Munu me kuwa lusambu ya nge. Mu me tala mansangasa ya nge. Tala mu ke belusa nge.” Na nzila ya Izayi, Yehova zonzaka ti yandi ke lakisa yandi ntima ya kyadi na kuvuukisa yandi mpe bwala ya Yeruzalemi na maboko ya bantu ya Asiria.—2 Mf. 20:4-6.

17. Wa’ faso Yehova ke sadisaka beto ntangu beto ke kutanaka na bimbevo ya ngolo? (Nkunga 41:3) (Tala mpe kizizi.)

¹⁷ Bileso samu na beto. Yinki nge lenda sala kana nge ke na kutanaka na mambu ya mavimpi yina nge ke na talaka ti ya lenda manisa ve? Sambila Yehova mpe kuvanda ve na nsoni ya kudila. Biblia ke zonzaka na beto ti Yehova ke “Tata ya ntima ya kyadi mingi mpe Nzambi yina ke katulaka kyadi ya bantu nyonso.” (2 Ko. 1:3, 4, NWT) Bubu yayi, beto lenda vingila ve ti Yehova katula bamambu ya mpasi nyonso yina beto ke na kutanaka na yawu. Kasi, beto lenda tula ntima ya beto nyonso na yandi, yandi ke sadisa beto. Nkunga 41:3 (NWT) ke zonzaka: “Yehova ke sadisa yandi na fulu ya yandi ya maladi. Na ntangu ya maladi ya yandi nge ke soba fulu ya yandi.” Yehova ke pesaka beto mpeve ya yandi ya santu samu beto kuzwa ngolo, ndwenga mpe kizunu ya ntima yina ke sadisa beto na kukanga ntima. (Bin. 18:14; Filp. 4:13) Mambu ya nkaka yina ke pesaka beto ngolo ni kivuvu yina Yehova ke pesaka beto na nzila ya Biblia yina ke lakisaka ti yandi ke katula bimbevo nyonso yina beto ke na kutanaka na yawu bubu yayi.—Iza. 33:24.

18. Nge kwandi na verse ya Biblia yina ke pesaka nge ngolo ntangu nge ke kutanaka na bamambu ya kulutila mpasi? (Tala encadré “ Malongi ya Biblia yina lenda zunisa bantima ya beto ntangu beto ke dilaka.”)

¹⁸ Mambu yina Yehova zonzaka na Ezekiasi sadisaka yandi, beto mpe mambu ya Nzambi lenda sadisa beto. Ntangu beto ke kutanaka na bamambu ya mpasi mambu ya Yehova yina ke na Biblia lenda sadisa beto na kuzwa bukindi mpe kulenda kukanga ntima. (Rom. 15:4) Ntangu mpangi mosi ya kento yina ke vandaka na Afrique ya Westi kwizaka zaba ti yandi vandaka na cancer, yandi vanda dila mingi. Yandi me zonza: “Mu ke kuzwaka ngolo na mambu yina mu tangaka na Izayi 26:3. Bantangu ya nkaka beto ke vandaka ve na ngolo ya kumanisa bampasi ya beto. Kasi verse  yayi sadisa munu na kutala ti, Yehova lenda pesa munu kizunu ya ntima mpe kusadisa munu na kukanga ntima na mantwala ya bampasi.” Nge ke kwandi na verse ya Biblia yina ke pesaka nge ngolo ntangu nge ke kutanaka na bamambu ya kulutila mpasi mpe yina nge ke na talaka ti nge lenda kuzwa ve lusalusu?

19. Yinki ke na vingilaka beto na bilumbu yina ke kwiza?

¹⁹ Samu beto ke na kwenda na nsuka ya yinza yayi, bamambu yina ke salaka beto mpasi mpe yina ke salaka ti beto basisa mansangasa ke kuma kaka mingi ya kulutila. Kasi, faso beto me longoka yawu na kifwani ya Ana, Davidi mpe mfumu Ezekiasi, Yehova ke talaka mansangasa yina beto ke basisaka mpe ya ke salaka yandi mawa mingi ntangu yandi ke talaka yawu. Yehova ke zolaka beto samu beto ke bikanaka ya kukangama na yandi mpe yandi ke zimbana ata fioti ve mansangasa ya beto. Na yawu, na ntangu beto ke kutanaka na bamambu ya mpasi, beto ke na nsatu ya kufungula ntima ya beto na Yehova na lusambu. Beto me fwana kuvanda pene-pene na bampangi ya beto ya kimvuka, mpe kusosa lubakusu na kuwa mambu yina ke na Biblia. Beto lenda vanda na kundima ti kana beto bikana ya kukangama na Yehova mpe beto kanga ntima, Yehova ke pesa beto difuta. Ya ke na ntangu yina Yehova ke kusuna mansangasa nyonso ya mawa, mansangasa yina beto ke basisaka samu ba me tula beto mbele na mukongo mpe yina beto ke basisa ntangu kivuvu ke dyaka ve. (Luz. 21:4) Na ntangu yina, beto ke basisa kaka mansangasa ya kilengi.