1. Ntangu yandi ke na baká desizion ya kukwela, wapi bakestion mpangi ya kento zolá yufula?

BAKRISTO nyonso ke na yisi ya otorite ya Yesu, mfumu ya kulunga. Kasi, ntangu mukristo ya kento ke kwelá, yandi ke kumá na yisi ya otorite ya muntu ya masumu. Ya lenda vanda mpasi samu na yandi. Na yawu, si mpangi mosi ya bakala ke na sosá kukwela yandi, mpangi ya kento zolá yufula bakestion yayi: ‘Yinki ke na lakisá ti mpangi yayi ke vanda chef ya famiye ya mbote? Bima ya kimpeve ke baká kwandi plase ya ntete na luzingu ya yandi? Si ya ke ve faso yina, yinki ke na nata munu na kukanisa ti yandi ke vanda chef ya famiye yina ke na kimpeve ya ngolo na manima ya makwela ya beto?’ Ya vrai, mpangi ya kento yandi mosi mpe zolá yufula bakestion yayi: ‘Wapi bifu ya mbote mu ke vanda na yawu nsatu na makwela ya munu? Mu ke kwandi na ntima ya yinda mpe na kifu ya kukabulá? Mu ke kwandi na kikamarade ya ngolo na Yehova?’ (Lon. 4:9, 12) Si mpangi ya kento kanisa na bakestion yayi mpe baka badesizion ya mbote avant na kukwela, ya ke sala ti dikwela ya yandi vanda na kilengi.

2. Yinki beto ke zonzila na artikle yayi?

² Bamilion ya bampangi ya beto ya kento ke ba-ekzample ya mbote, samu ba ke wá babakala ya bawu mpe ba ke pesá buzitu na otorite yina ke na bawu. Na yawu, beto ke na felisiteke bawu! Ya ke kilengi mingi ya kusadila Yehova na bampangi ya kento yayi, ya kukangama na yandi! Na artikle yayi, beto ke kuzwa bareponse na bakestion tatu: 1) Yinki lenda vanda mpasi samu na kento ya kukwela? 2) Samu na yinki kento me lunga kuwa bakala ya yandi mpe kupesa buzitu na otorite ya yandi? 3) Yinki bakento na babakala ya kukwela lenda longoka na ekzample ya Yesu, Abigail, mpe Marie, kento ya Joseph yina vandá mama ya Yesu na faso ya kupesa buzitu na otorite?

3. Samu na yinki ya ke ve na makwela yina mambu nyonso ke kaka bien?

³ Dikwela ke kado ya kulunga yina me katuka na Nzambi, kasi ba yina ke kwelaná ke bantu ya masumu. (1 Yoa. 1:8) Ni na yawu Biblia ke kebisá bantu ya kukwela ti ba ke kutana na “bankwamusu na luzingu ya bawu.” (1 Ko. 7:28) Beto zonzila bima yina lenda vanda mpasi samu na kento.

4. Samu na yinki ya lenda vanda mpasi na kento na kundima otorite ya bakala ya yandi?

⁴ Ntangu ya nkaka, samu na faso yina yandi kulá, ya lenda vanda mpasi na kento na kuwa bakala ya yandi mpe na kupesa buzitu na otorite ya yandi. Marisol yina ke vandá na États-Unis me zonza: “Na kote yina mu kulá, ba ke zonzá ntangu nyonso na bakento ti ba zolá vanda faso babakala na nyonso. Mu zaba ti Yehova pesá otorite na bakala mpe yandi zola ti kento pesa yandi buzitu. Kasi kento mpe me lunga kuzwa buzitu. Na yawu, ya ke mpasi na kupesa buzitu na otorite ya bakala ya munu ntangu nyonso, samu yinza ke puseke na kusala ve yawu.”

5. Wapi makanisi ya yimbi babakala ya nkaka ke na yawu samu bakento?

⁵ Kasi, kento lenda kwelana na bakala yina ke kanisá ti bakento ke kaka bantu ya pamba na mantwala ya babakala. Ivon mpangi ya kento mosi yina ke vandá na Amerik ya Sud me zonza: “Na bwala ya beto, babakala ke dyá ntete avant bakento. Bana ya kento zolá sala bisalu ya yinzo mpe kulamba. Kasi bana ya bakala, ni bamama na bampangi ya bawu ya kento zolá sadila bawu. Ba ke zonzá ti, bana ya bakala ke ‘bamfumu ya yinzo.’” Yingling, mpangi ya kento yina ke vandá na Asie me zonza: “Na ndinga ya beto, ba ke zonzá ti kento ke ve na nsatu ya kuvanda na mayela to ya kuzaba mambu mingi. Yandi me lunga kaka kusala bisalu ya yinzo. Dyaka, yandi lenda zonzila ata fioti ve makanisi ya yandi na bakala ya yandi.” Bakala yina me kula kote bantu ke tadilá bamambu faso yayi, ke talisa kento ya yandi mpasi. Luzolo ke ve na kati ya makanisi ya faso yayi. Dyaka, ya ke na kwelana ve na mambu yina Biblia ke zonzá mpe na ekzample yina Yehova na Yesu bikilá beto.—Ef. 5:28, 29; 1 Pi. 3:7.

6. Yinki bakento zolá sala samu na kubumba kikamarade ya ngolo na Yehova?

⁶ Faso beto talak’ yawu na artikle yina me luta, Yehova ke na lombá na babakala ya kukwela yina ke bakristo, na kukipe bansatu ya bafamiye ya bawu, mpe na kusadisa bawu na kusambila Yandi. (1 Tim. 5:8) Kasi bakento ya kukwela zolá vanda na ntangu ya kutanga Biblia, ya kukanisa na mambu yina ba me tanga, mpe ya kusambila Yehova. Ya lenda talana mpasi na kusala yawu. Bakento ke na bisalu mingi ya kusala, na yawu, ba lenda tala ti ba ke dyaka ve na ntangu mpe ngolo ya kusala bima ya kimpeve. Kasi ya ke mbote samu na bawu na kusala bima ya kimpeve. Samu na yinki? Samu Yehova zola ti mosi na mosi na kati ya beto tunga mpe bumba kikamarade ya ngolo na yandi.—Bis. 17:27.

7. Yinki lenda sala ti ya vanda ve mpasi na kento na kundima otorite ya bakala ya yandi?

⁷ Ya vrai, kento zolá sala bangolo na kupesa buzitu na otorite ya bakala ya yandi, muntu ya masumu. Kasi ya ke vanda ve mpasi na yandi na kundima otorite yina Yehova me pesa na bakala ya yandi si, yandi zaba samu na yinki Biblia ke na zonzá na yandi na kuwa bakala ya yandi mpe na kuvanda na yisi ya otorite ya yandi.

8. Faso me zonza Baefeze 5:22-24, samu na yinki kento ya mukristo me lunga kuwa bakala ya yandi mpe kupesa buzitu na otorite yina ke na yandi?

⁸ Kento ya mukristo ke ndimá otorite ya bakala ya yandi samu ni Yehova me lomba na yandi na kusala yawu. (Tanga Baefeze 5:22-24.)  Yandi zaba ti Papa ya yandi Yehova zola yandi, mpe lenda lomba ve na yandi na kusala kima yina ke yimbi samu na yandi.—Kul. 6:24; 1 Yoa. 5:3.

9. Yinki ke salama si mpangi ya kento pesa buzitu na otorite ya bakala ya yandi?

⁹ Yinza ke puseke bakento na kumanga kulanda misiku ya Yehova mpe na kutala ti otorite ya bakala ke kilo. Ya vrai, ba yina ke na makanisi ya yinza yayi, zaba ve Nzambi ya beto ya luzolo. Yehova lenda pesa ata fioti ve na bana ya yandi ya kento yina yandi ke zolá mingi, musiku mosi yina ke vanda kilo samu na bawu. Mpangi ya kento yina ke sala bangolo na kulanda musiku ya Yehova ya kupesa buzitu na otorite ya bakala ya yandi, ke sala ti kizunu vanda na kati ya dikwela ya yandi. (Nku. 119:165) Ya ke natina bambote na bakala ya yandi, na yandi mosi mpe na bana ya bawu.

10. Wapi baleson beto lenda benda na mambu yina me zonza Carol?

¹⁰ Kento yina ke wá bakala ya yandi mpe ke ndimá otorite ya yandi ata bakala ke muntu ya masumu, ke lakisá ti yandi ke zolá mpe ke pesá buzitu na Yehova, muntu yina pesá bakala ya yandi otorite. Carol yina ke vandá na Amerik ya Sud me zonza: “Mu zaba ti bakala ya munu lenda sala mambu yina ke ve ya kulunga, mpe faso ya munu ya kubakila yawu ke lakisa faso ke kikamarade ya munu na Yehova. Na yawu, mu ke salá nyonso samu na kupesa buzitu na bakala ya munu samu mu zola kusepelisa Papa ya munu Yehova.”

11. Yinki ke sadisá Aneese na kulemvokila bakala ya yandi, mpe yinki beto lenda longoka na mambu yina yandi me zonza?

¹¹ Ya lenda vanda mpasi na kento na kupesa buzitu mpe kundima otorite ya bakala ya yandi si yandi ke na kanisá ti, bakala ke kipeke ve mambu yina yandi ke na yawu na ntima mpe basusi ya yandi. Kasi tala mambu yina ke salá mpangi ya kento na nkumbu ya Aneese ntangu mambu ya faso yayi ke kuminak’ yandi. Yandi me zonza: “Mu ke salá nyonso samu na kubumba ve kolere. Mu zaba ti beto nyonso ke bantu ya masumu. Mu ke zolá kulemvokila na ntima nyonso faso Yehova ke salak’ yawu. Ntangu mu ke lemvokilá, mu ke vutulá dyaka kizunu na ntima ya munu.” (Nku. 86:5) Ya ke ve mpasi na kento yina ke lemvokilá na ntima mosi, na kukontinye kundima otorite ya bakala ya yandi.

12. Wapi ba-ekzample beto lenda kuzwa na Biblia?

¹² Bantu ya nkaka ke kanisá ti muntu yina ke ndimá kuvanda na yisi ya otorite ya muntu ya nkaka ke ve na mayela mpe ke ve na ngolo. Kasi mambu yayi ke ve vrai. Biblia ke na ba-ekzample ya bantu mingi yina vandá na ngolo, mayela mpe kuraje kasi ba vandá ndimá otorite ya bantu ya nkaka. Beto tala yinki beto lenda longoka na ekzample ya Yesu, Abigail, mpe Marie.

13. Samu na yinki Yesu ndimá otorite ya Yehova? Zonzila yawu.

¹³ Yesu vandá pesá buzitu na otorite ya Yehova, kasi yandi vandá salá ve yawu samu yandi vandá ve na mayela to vandá ve na ngolo. Faso yina Yesu vandá longa bantu, vandá lakisa ti yandi vandá na vrai mayela. Samu malongi ya yandi vandá ve mpasi na kukomprendre to na kusimba. (Yoa. 7:45, 46) Yehova zabá ti Yesu vandá na vrai mayela, ni na yawu Yehova lombá na Yesu na kusala na yandi ntangu yandi vandá yidika zulu na ntoto. (Bin. 8:30; Ebr. 1:2-4) Mpe na manima ya kuvumbula Yesu na lufwa, Yehova pesak’ yandi ‘otorite nyonso na zulu mpe na ntoto.’ (Mat. 28:18) Ata yandi vandá na ngolo mpe mayela ya mingi, Yesu biká Yehova kontinye na kudirije yandi. Samu na yinki? Samu yandi ke zolá Papa ya yandi.—Yoa. 14:31.

14. Yinki babakala lenda longoka: a) Na faso Yehova ke tadilá bakento? b) Na makanisi yina ke na kati ya Bingana 31?

¹⁴ Yina babakala lenda longoka. Yehova tulá ve kento na yisi ya otorite ya bakala ya yandi samu yandi ke talá ti bakala lutila kento. Yehova me lakisa ti bakento na babakala ke kaka faso mosi na meso ya yandi, samu yandi me bokila bakento na babakala na kukwenda dirije Kimfumu ya Nzambi na Yesu. (Gal. 3:26-29) Yehova lakisá ti yandi ke na konfianse na Mwana ya yandi ntangu yandi pesak’ yandi otorite. Faso mosi mpe, bakala yina ke na mayela ke sala konfianse na kento ya yandi mpe ke pesa yandi ndambu ya otorite. Biblia ke zonzilá bima ya mbote yina kento yina ke na bisalu lendá sala. Na kifwani, Biblia ke zonzá ti bakala lenda bika yandi twadisa mpe baka badesizion na bima ya yinzo, yandi sumba mpe tekisa balupangu mpe yandi sala Commerce. (Tanga Bingana 31:15, 16, 18.) Bakala zolá tala ve kento ya yandi faso esklave yina ke ve na droit ya kuzonza dikanisi yina ke na yandi na ntima. Kasi, yandi zolá sala kento konfianse mpe kuwa ba-idée ya yandi. (Tanga Bingana 31:11, 26, 27.) Ntangu bakala ke pesá kento buzitu ya faso yayi, ya ke vandá ve mpasi na kento na kundima otorite ya yandi.

15. Yinki bakento lenda longoka na ekzample ya Yesu?

¹⁵ Yina bakento lenda longoka. Ata Yesu salá bima mingi ya nene, yandi kanisá ve ti ya vandá yimbi na yandi na kuvanda na yisi ya otorite ya Yehova. (1 Ko. 15:28; Flp. 2:5, 6) Faso mosi mpe, kento yina ke na mayela mpe zaba mambu mingi zolá landa ekzample ya Yesu. Yandi zolá kanisa ve ti, yandi ke kuma muntu ya pamba si yandi vanda na yisi ya otorite ya bakala. Kento zolá kuwa ve bakala ya yandi kaka samu yandi ke zolá yandi, kasi samu yandi ke zolá ntete Yehova mpe ke pesak’ yandi buzitu.

16. Faso 1 Samuele 25:3, 23-28 ke na zonzilak’ yawu, wapi mambu ya mpasi kumina Abigail? (Tala foto ya kuverture.)

¹⁶ Abigail kwelaná na bakala mosi na nkumbu ya Nabal. Ya vandá bakala mosi ya munimi, lulendo mpe yandi zabá ve kuvutula matondo. Si yandi vandá na nsatu dikwela ya bawu kufwa, yandi zolá bika David na babakala yina vandá na yandi, kufwa Nabal. Kasi yandi salá ve yawu. Yandi salá nyonso yina yandi lenda sala samu mambu ya yimbi kumina ve Nabal mpe ba yina vandá na yinzo ya bawu. Kanisa na kuraje yina ya lombá na yandi na kutelama na mantwala ya babakala 400 yina vandá na ba-épée, mpe na buzitu nyonso, kusolola na David. Yandi kwenda tii na kundima ti ba tula fote ya bakala ya yandi na  zulu ya yandi. (Tanga 1 Samuele 25:3, 23-28.) David kwiza ndima ti Yehova sadilá kento yayi samu na kupesa yandi na kuraje nyonso konseye yina sadisak’ yandi na kusala ve disumu ya nene.

17. Yinki babakala lenda longoka na disolo ya David na Abigail?

¹⁷ Yina babakala lenda longoka. Abigail vandá kento mosi ya mayela. David eziteke ve na kuwa konseye ya yandi. Ya salá ti yandi kufwa ve bantu yina salá ata kima ya yimbi. Faso mosi mpe, bakala ya mayela ke baká ntangu ya kukanisa mbote-mbote na idée yina kento ya yandi me pesa yandi ntangu yandi ke na baká desizion ya important. Samu ti idée ya kento lenda sadisa yandi na kubaka ve desizion ya yimbi.

18. Yinki bakento lenda longoka na ekzample ya Abigail?

¹⁸ Yina bakento lenda longoka. Kento yina ke zolá Yehova mpe ke pesá yandi buzitu lenda natina bambote na dikwela ya yandi, ata si bakala ya yandi ke sadilá ve Yehova to ke landá ve misiku ya yandi. Yandi ke sosa ve rezon ya kufwa dikwela ya yandi. Kasi, si yandi pesa bakala ya yandi buzitu mpe yandi ndima otorite ya yandi, ntangu ya nkaka yandi lenda nata bakala ya yandi na kulongoka kuzaba Yehova. (1 Pi. 3:1, 2) Ata bakala ya yandi ndima ve kusadila Yehova, Yehova ke vanda na kilengi samu yandi me kontinye kupesa buzitu na otorite ya bakala ya yandi.

19. Na wapi ntangu kento zolá sala ve mambu yina bakala ya yandi me zonza na yandi na kusala?

¹⁹ Ata yandi ke pesá buzitu na otorite ya bakala ya yandi, kasi kento zolá ndima ve kusala kima yina Biblia ke niminá ata bakala ya yandi zonza na yandi na kusala yawu. Na kifwani, bakala lenda zonza na yandi na kuvuna, na kuyimba to na kusala kima ya nkaka yina Biblia ke niminá. Bakristo nyonso, na bakento ya kukwela mpe, zolá kuwa ntete Yehova avant bantu ya nkaka. Si ba me zonza na mpangi ya kento na kusala mambu yina lenda nata yandi na kulanda ve misiku ya Biblia, yandi zolá manga mpe kulakisa na buzitu nyonso samu na yinki yandi ke sala ve yawu.—Bis. [Actes] 5:29.

20. Wa’ faso beto me zaba ti Marie vandá na kikamarade ya ngolo na Yehova ?

²⁰ Marie vandá na kikamarade ya ngolo na Yehova. Yandi zabá mpe mambu mingi ya Biblia. Ntangu yandi vandá solola na Elizabeth, mama ya Jean baptiste, Marie zonzilá bambala kuluta 20 bamambu yina ba soniká na kitini ya Biblia  yina ke na ndinga ya Ebre. (Luke 1:46-55) Mpe kanisa na mambu yayi: Ata ntangu bikaná kaka fioti samu Joseph kwela Marie, kasi ange ya Yehova talaná ntete ve na Joseph. Yandi kwendá tala mbala mosi Marie mpe zonzá na yandi ti yandi ke buta mwana ya Nzambi. (Luke 1:26-33) Yehova zabá bien Marie mpe vandá na konfianse ti yandi ke zola mpe ke kipe Mwana ya yandi. Mpe Marie kontinyeke na kuvanda na kikamarade ya ngolo na Yehova, ata na manima ya lufwa ya Yesu mpe ntangu Yesu vutuká na zulu.—Bis. 1:14.

21. Yinki babakala lenda longoka na mambu yina Biblia ke zonzá samu na Marie?

²¹ Yina babakala lenda longoka. Bakala ya mayela ke vandá na kilengi ntangu kento ya yandi ke zabá bien mambu ya Biblia. Yandi zolá kuma ve na boma mpe kukanisa ti kento ke lutila yandi mpe ke kuma chef ya famiye. Yandi zolá zaba ti, si kento zaba bien mambu ya Biblia, yandi lenda sadisa famiye ya bawu. Ya vrai, ata si kento ya yandi salá lekole ya yinda kulutila yandi, kasi ya ke responsabilite ya yandi faso chef ya famiye, ya kusala ti famiye ya yandi vanda na kimpeve ya ngolo mpe ya kusala culte familial.—Ef. 6:4.

22. Yinki bakento lenda longoka na ekzample ya Marie?

²² Yina bakento lenda longoka. Kento ke na yisi ya otorite ya bakala ya yandi, kasi ni yandi mosi zolá sala ti kimpeve ya yandi vanda ngolo. (Gal. 6:5) Na yawu, yandi zolá baka ntangu ya kulongoka Biblia yandi mosi mpe ya kukanisa mbote-mbote na mambu yina yandi me longoka. Ya ke sadisa yandi na kubumba luzolo mpe buzitu ya yandi na Yehova, mpe ya kuzwa kilengi ya kuvanda na yisi ya otorite ya bakala ya yandi.

23. Wa’ faso bakento yina ke ndimá otorite ya babakala ya bawu ke salá mambu ya mbote na bawu mosi, bafamiye ya bawu mpe na kimvuka?

²³ Bakento yina ke ndimá mpe ke pesá buzitu na otorite ya babakala ya bawu samu ba ke zolá Yehova, ke vandá na kilengi mpe kizunu na ntima kulutila ba yina ke mangá kulanda misiku ya Yehova. Ba ke mpe ba-ekzample ya mbote samu na babakala mpe bakento yina ke ntete jeune. Ba ke salá ti luzolo mpe kizunu vanda na kati ya bafamiye ya bawu mpe kimvuka. (Tite 2:3-5) Bubu yayi, na kati ya bisadi ya Yehova nyonso yina ke ya kukangama na yandi, bakento me lutila. (Nku. 68:11) Beto nyonso, ya vanda bakento na babakala, lenda sala ti kilengi vanda na kati ya kimvuka. Artikle yina ke landa ke zonzila faso mosi na mosi na kati ya beto lenda sala ti ya salama.