Na manima ya 1920, baparent ya munu longoká kuzaba Yehova. Ya vandá avant ba kwelana. Mu butamá na 1939. Ntangu mu vandá mwana ya fioti, beto vandá vanda na Angleterre. Mpe na baparent ya munu, beto vandá kwendá na balukutakanu. Na manima, mu tulá nkumbu ya munu na École du Ministère Théocratique. Mu lendá zimbana ve devoir ya ntete yina mu salá. Mu monteke na zulu ya kima samu mu talana mwa yinda, samu mu vandá kaka na 6 ans. Mpe ntangu mu vandá tala bantu nyonso ya kukula yina vandá kilumbu yina, mu kumá na vrai boma.

Na predikasion, papa ya munu soniká na papiye mwa mambu yina mu ke zonza. Mu vandá na 8 ans ntangu mu kwendá preche mbala ya ntete munu mosi. Mu vandá na vrai kilengi ntangu chef ya famiye mosi, tangá papiye yina mu pesak’ yandi mpe ndimá buku “Que Dieu soit reconnue pour vrai”! Na mbangu mu kwendá zonza yawu na papa. Predikasion na balukutakanu pesá munu kilengi mpe ya sadisá munu na kukulisa nsatu ya munu ya kusadila Yehova na kati ya servise ya ntangu nyonso.

Mambu ya Biblia bandá kusimba ntima ya munu ntangu papa ya munu kuzwá munu abonnement, samu mu banda kutangá Yinzo ya Kengidi ntangu nyonso yina ya ke banda kubasiká. Mu vandá tangá yawu ntangu nyonso yina ya vandá kwizá. Kiminu ya munu na Yehova vandá kula, mpe ya natá munu na kubaka desizion ya kupesa luzingu ya munu na yandi.

Na 1950, famiye ya beto kwendá na lukutakanu, “Assemblée pour l’accroissement de la théocratie” yina salamá na New York. Teme ya kilumbu ya jeudi 3 Août vandá, “Journée des missionnaires.” Kilumbu yina, mpangi Carey Barber, yina na manima kumá mosi ya bampangi ya Kimvuka ya bantwadisi salá diskur ya bateme. Na nsuka ya diskur, ntangu yandi yufulá bakestion zole na bakandida ya bateme,  mu telamá mpe mu zonzá: “Ee!” Mu vandá na 11 ans na ntangu yina, kasi mu zabá ti mu baká desizion mosi ya important. Mu vandá na boma ya kukwenda na maza samu mu zabá ntete ve kunaje. Papa ya munu ya leki natá munu tii na pisine mpe zonzá na munu ti, mambu nyonso ke luta ya yawu bien. Bateme lutá na vrai mbangu, makulu ya munu dyata ve yisi ya pisine. Bampangi yina vandá kuna nanguná munu, mosi pesá munu bateme, mpe ya nkaka basisá munu na maza. Mpe depuis kilumbu yina, Yehova kontinyeke kubongisa banzila ya munu.

Ntangu mu manisá lycée, mu vandá na nsatu ya kukuma pionier, kasi baprofesere ya munu vandá puse munu na kukwenda na université. Mu kubwá na presion ya bawu mpe mu kwendá na université. Kasi kaka mwa ntangu fioti lutá, mu kwizá tala ti mu lenda kontinye ve kusala lekole ya yinda mpe kubumba kiminu ya munu. Na yawu mu biká université. Mu zonzilá Yehova mambu yango na lusambu mpe mu soniká baprofesere ya munu letre, samu na kuzonza na bawu na buzitu nyonso ti, na nsuka ya mvula ya ntete mu ke kwenda. Na konfianse nyonso na Yehova mu bandá kisalu ya munu ya Pionier.

Na Juillet 1957 mu bandá servise ya ntangu nyonso na ville ya Wellingborough. Mu lombá na bampangi ya Béthel ya Londres, na kufilisa na teritware, mpangi mosi ya pionier yina zaba mingi na kimpeve samu mu kwenda sala na yandi. Mpangi Bert Vaisey lakisá munu bima mingi. Yandi vandá na tiya na kisalu ya predikasion mpe yandi sadisá munu na kuvanda na programe ya predikasion ya mbote. Kimvuka yina beto vandá, vandá kaka na bampangi ya kento 6 ya kukula, munu mpe mpangi Vaisey. Kuprepare mpe kupesa bakomentere na balukutakanu nyonso yayi pesá munu ba-okazion mingi ya kutunga kimunu ya munu na Yehova mpe ya kuzonzila yawu.

Na manima ya kulutisa mwa ntangu fioti na boloko samu mu mangá kusala servise militere, mu kutaná na Barbara, mpangi mosi ya kento yina vandá pionier spesial. Beto kwelaná na 1959, mpe beto yidamá na kukwenda kote ni kote yina ba zolá filisa beto. Kote ya ntete yina ba filisá beto, vandá Lancashire na Nord-ouest ya Angleterre. Na Janvier 1961, ba bokilá munu na kukwenda lutisa ngonda mosi na Béthel ya Londres samu na kwenda landa bakur ya École du Ministère du Royaume. Mu pamuká, ntangu na manima ya lekole ba nomeke munu ntwadisi ya sirkonskripsion. Na kati ya basemaine zole, ntwadisi ya sirkonskripsion mosi yina lutisá bamvula mingi na kisalu yango na ville ya Birmingham, pesá munu formasion, na manima ba ndimá ti Barbara landa munu. Beto kwendá na baville yina ba filisá beto na Lancashire mpe na Cheshire.

Ntangu beto vandá na vakanse na Août 1962, beto kuzwá letre mosi yina katuká na filiale. Letre yango vandá zonza ti ba inviteke beto na Galaad! Na manima ya kusambila samu na yawu, munu na Barbara fulusá formulere ya lekole. Bangonda 5 na manima, beto kwendá na Brooklyn, na New York, na kusala klase 38 ya lekole ya Galaad. Beto lutisá bangonda 10 na lekole.

 Na lekole ya Galaad beto longoká bamambu mingi ya Biblia, ya organizasion mpe beto ke sosá kuzaba dyaka ya kulutila bampangi ya yinza nyonso. Beto vandá ntete ve na 30 ans, kasi beto longoká mambu mingi na bampangi ya nkaka yina vandá sala lekole na beto. Bilumbu nyonso ba vandá pesá munu kima ya kusala na mpangi Fred Rusk, mosi ya baprofesere ya beto na Galaad. Kusala na yandi, vandá okazion ya nene samu na munu. Yandi vandá zonzá ntangu nyonso ti, ya ke bien na kutala si konseye yina nge ke na pesá me katuka na Biblia. Yayi ke mosi ya baleson ya kitoko yina mu longoká na yandi. Na lekole, bampangi yina zabá mingi na kimpeve vanda kwizá salá beto badiskur. Na kati ya bawu ya vandá na: Nathan Knorr, Frederick Franz, na Karl Klein. Mpe beto longoká mingi na ekzample ya mpangi A. H. Macmillan, yina vandá ya kukuluka. Yandi salá diskur mosi yina lakisá beto faso yina Yehova sadisá bisadi ya yandi na bantangu ya mpasi yina talaná na kati ya bamvula 1914 mpe kubanda ya 1919!

Na nsuka ya lekole, mpangi Knorr zonzá na munu na Barbara ti, ba filisá beto na Burundi, mosi ya babwala ya Afrique. Beto sosá na Annuaire, na bibliotek ya Béthel samu na kuzaba baproklamatere yikwa vandá na Burundi na ntangu yina. Beto pamuká na kutala ti ata mukanda mosi vandá zonzila nombre ya baproklamatere yina vandá na Burundi! Ya vrai, beto vandá kwenda na teritware yina ba vandá nabunu ntete bapreche, na Afrique, Continent yina beto zabá ve bien. Beto vandá na vrai boma! Kasi na manima ya kusambila, boma bandá kukatuka.

Na teritware ya beto ya malu-malu bima nyonso vandá ve faso mosi na yina beto zabá: klima, faso ya kusala bamambu mpe ndinga. Beto zolá longoka kuzonza Français. Mambu ya nkaka ya mpasi vandá ni ya kuzwa plase ya kuvanda. Bilumbu zole lutá, Harry Arnott mpangi mosi yina salá Galaad na beto, kwizá tala beto na nzila ya yandi ya kukwenda na Zambie. Yandi sadisá beto na kuzwa yinzo ya bamisionere ya ntete. Samu ba-otorite zabá ata kima na batemwe ya Yehova, ba bandá kukwamisa beto. Kaka na ntangu yina beto bandá kusepela na kisalu ya beto, ba-otorite kwizá zonza na beto ti, beto zolá katuka na bwala si beto ke ve na permi ya kusala kuna. Na mawa na ntima, beto kwendá na bwala ya nkaka, na Ouganda.

Beto vandá na boma ya kukwenda na Ouganda sans visa, kasi beto tulá konfianse ya beto na Yehova. Mpangi mosi ya bakala yina katuká na Canada mpe vandá sadilá Yehova na Ouganda, zonzilá  mambu ya beto na otorite mosi yina ke salá samu na kubumba frontiere. Mpe, ba pesá beto mwa bangonda samu beto yidika bapapier yina ke sadisa beto na kuvanda na bwala yina. Ya lakisá ti Yehova sadisá beto.

Situasion na bwala ya Ouganda vandá ve faso mosi na yina vandá na Burundi. Kisalu ya predikasion vandá salama deja na Ouganda, ata ya vandá kaka na batemwe ya Yehova 28 na bwala nyonso. Na teritware beto vandá kuzwá bantu mingi yina vandá zonzá Anglais. Kasi beto kwizá zaba ti, samu na kusadisa dyaka bantu mingi na kuzaba laverite, beto zolá longoka mwa ndinga mosi ya bwala. Beto bandá kupreche na ville ya Kampala kote yina ba vandá zonzá mingi ndinga ya Luganda. Na yawu, beto sosá ntete kulongoka ndinga yango. Bamvula mingi lutá samu beto lenda kuzonza yawu. Kasi kuzaba Luganda sadisá beto na kupreche mingi mpe na faso ya mbote! Beto zabá dyaka ya kulutila faso ya bien ya kulonga ba yina vandá longoká na beto. Ntangu ba yina vandá longoká Biblia na beto, vandá talá faso beto vandá kipeke bawu, ya vandá nata bawu na kufungula bantima ya bawu mpe kuzonzila beto faso ba vandá tala malongi yina beto vandá pesa bawu.

Beto vandá na kilengi ya mingi ntangu beto vandá sadisa bantu na kuzaba laverite. Mpe kilengi ya beto lutilá dyaka, ntangu ba zonzá na beto na kusala kisalu ya sirkonskripsion na bwala nyonso. Filiale ya Kenya, vandá zonzá na beto na kusala bavoyaje na bwala nyonso samu na kutala bateritware yina ba lendá filisa bapionier spesial. Bambala mingi, bantu vandá yambá beto na kilengi nyonso ata ba vandá nabunu ntete ba tala batemwe ya Yehova. Ba vandá salá nyonso samu na kukipe bansantu ya beto mpe ba vandá lambilá beto madya.

Bavoyaje ya nkaka ya bien vandá kwiza na mantwala. Mu katuká na Kampala, mpe mu salá voyaje ya bilumbu zole na train tii na ville ya Mombasa na Kenya. Na manima, mu baká bato samu na kukwenda na Seychelles, grupe ya ba-Île mingi na Océan Indien. Na manima, na kati ya bamvula 1965 tii 1972, Barbara landá munu na kisalu ya kuvizite bimvuka na Seychelles. Na kubanda, bwala nyonso vandá kaka na baproklamatere zole. Kasi na manima, grupe mosi butamá mpe ya kumá kimvuka. Voyaje ya nkaka natá munu na kuvizite bampangi ya Érythrée, Éthiopie, mpe Soudan.

Sekurite vandá dyaka ve na Ouganda na manima ya coup d’état yina salá bamilitere. Bamvula yina landá vandá mpasi mingi, mpe mu kwizá tala ti ya ke mbote na kulanda musiku ya Biblia yina ke zonzá na beto na kuwa ba-otorite. (Mrk. 12:17) Ba zonzá na banzenza nyonso, na kutula bankumbu ya bawu na bakomisaria ya polise yina vandá ntama mingi ve na bayinzo ya bawu. Na mbangu nyonso, beto salá mambu yina ba-otorite zonzá. Mwa bilumbu na manima, ntangu beto vandá tambula na kaminion na misionere ya nkaka na kati ya Kampala, bapolisier telemisá beto. Beto kumá na vrai boma! Ba zonzá ti beto vandá ba-infiltre mpe ba natá beto na komisaria central. Kuna, beto zonzá na bawu ti, beto vandá kaka bamisionere mpe beto ke na ata mambu na muntu. Beto zonzá dyaka ti, beto soniká deja bankumbu ya beto na lapolise, kasi ba ndimá ve mambu yina beto zonzá. Ba kangá beto mpe ba natá beto na komisaria ya lapolise yina vandá ve ntama na yinzo ya bamisionere. Ya salá beto vrai kilengi, ntangu polisier mosi yina talá faso beto kwizá tula bankumbu, kwizá zaba ba-figure ya beto mpe lombá na bapolisier yina natá beto na kubika beto!

Na ntangu yina, beto vandá bwabaná mingi na basituasion ya mpasi na babaraje ya bamilitere. Ya  vandá dyaka vrai mpasi ntangu bamilitere vandá ya kunwa malafu. Kasi ntangu nyonso, beto vandá sambilá mpe ba vandá biká beto nzila ya kukwenda. Na 1973, ya salá beto mpasi ntangu ba zonzá ti bamisionere nyonso yina vandá banzenza zolá katuka na Ouganda.

Ba filisá beto na Côte d’Ivoire, na Ouest ya Afrique. Ya vandá dyaka chanjement ya nkaka ya nene samu na beto. Beto zolá vanda na bantu yina vandá na faso ya nkaka ya kusala bamambu, kulongoka dyaka kuzonza Français ntangu nyonso mpe kuvanda na bamisionere yina katuká na babwala ya nkaka! Kasi, mbala mosi dyaka beto talá diboko ya Yehova ntangu bantu ya kukuluka ya teritware ya beto vandá ndima laverite na mbangu. Beto zole kwizá tala ti, konfianse na Yehova bongisá banzila ya beto.

Na manima ba kwizá tala Barbara na cancer. Beto vandá vutuká bambala mingi na bwala ya beto na Europe samu yandi kuzwa batretement. Mpe na 1983 beto kwizá tala ti beto zola kontinye dyaka ve kusala kisalu ya beto na Afrique. Ya salá beto zole mpasi mingi!

Sante ya Barbara vandá beba kaka ntangu beto vandá sala na Béthel ya Londres, mpe na manima yandi kufwá. Bampangi ya Béthel sadisá munu mingi. Kuple mosi sadisá munu na kunata luzingu faso ya nkaka mpe na kukontinye kutula konfianse na Yehova. Na manima, mu talá mpangi mosi ya kento yina vandá volontere na Béthel. Na ntama, yandi vandá pionier spesial mpe luzolo ya yandi samu na Yehova lakisá ti yandi vandá na kimpeve ya ngolo. Nkumbu ya yandi ke Ann. Beto kwelaná na 1989, mpe beto ke salá na yandi na Béthel tii bubu yayi.

Na kati ya bamvula 1995 tii 2018, Mu kuzwá okazion ya nene ya kusala faso représentant ya siège mondial (yina ba vandá bokilá na ntama ntwadisi ya zone). Ba filisá munu na babwala pene-pene na 60. Na mosi na mosi ya bavizite yina mu vandá salá, mu vandá taIa faso Yehova vandá kipeke bisadi ya yandi samu mambu ya yimbi kumina ve bawu.

Na 2017 Ba filisá munu na Afrique. Mu vandá na kilengi ya kunata Ann mbala ya ntete na Burundi mpe beto zole, beto sepelá na kutala faso baproklamatere me kumá mingi kuna! Na mosi ya banzila yina mu vandá salá predikasion ya yinzo na yinzo na 1964, Béthel mosi ya kitoko me kumá kuna. Burundi me kumá na baproklamatere 15500.

Na 2018 mu vandá na vrai kilengi na kutala ti na kati ya babwala yina bafilisá munu, Côte d’Ivoire mpe vandá na kati. Ntangu beto kumá na Abidjan, na capital, mu talá nete mu vutuká na yinzo ya munu. Ntangu mu vandá tala banumero ya telefone ya ba yina bachambre vandá pene-pene na chambre ya beto ya Béthel, mu kwizá tala nkumbu ya Sossou, mpangi mosi yina mu zabá. Yandi vandá ntwadisi ya ville na ntama ntangu mu vandá na Abidjan. Kasi, ya vandá ve yandi, ya vandá Sossou ya nkaka: mwana ya yandi.

Yehova ke lungisá kaka mambu yina yandi ke zonzá. Bamambu nyonso ya mpasi yina mu kutaná na yawu, sadisá munu na kuzaba ti, ntangu beto ke tulá konfianse ya beto na Yehova, ya vrai, yandi ke bongisá banzila ya beto. Mu ke lemba ve na kulanda nzila ya luzingu yina ke ve na nsuka mpe yina ke nata tii na yinza ya malu-malu yina ke kwiza.—Bin. 4:18.