1-2. a) Samu na yinki ya ke mpasi na bantu mingi na kutula ntima na ba yina ke na lutumu? b) Yinki beto ke zonzila na artikle yayi?

 BUBU yayi, ya ke mpasi na bantu mingi na kutula ntima na ba yina ke na lutumu. Samu ti ba ke na talá faso bamfumu ya politike mpe bazuzi ke na kotilá kaka ba yina ke na mbongo mingi. Biblia ke zonzaka: ‘Muntu me yalaka muntu samu na kutalisa yandi mpasi.’ (Lon. 8:9) Mpe ndyatulu ya yimbi ya bamfumu ya mabuundu me nata bantu mingi na kutula dyaka ve ntima na Nzambi. Na yawu, ntangu muntu me ndima kulongoka Biblia na beto, ya lenda vanda mpasi na kusadisa yandi na kutula ntima na Yehova, mpe na bantu yina yandi me soola samu na kutwadisa beto.

² Ya ke ve kaka ni ba yina ke longoká Biblia me lunga kutula ntima na Yehova mpe na kimvuka ya yandi. Ata ti beto me lutisa bamvula mingi na kati ya kimvuka ya Yehova, beto me lunga kuvanda na kiminu ti faso ya Yehova ya kusala bamambu me lutila mbote. Bantangu ya nkaka, ya ke na bamambu yina lenda meka kiminu ya beto na Yehova. Na artikle yayi, beto ke tala ti ya lenda vanda mpasi na beto na kutula ntima na Yehova: 1) ntangu beto ke tangá masolo ya nkaka ya Biblia, 2) ntangu ba yina Yehova tulá samu na kutwadisa beto ke lakisá beto nzila ya kulanda, mpe 3) ntangu bamambu ya mpasi ke kumina beto na bilumbu yina ke kwiza.

3. Wa’ faso masolo ya nkaka ya Biblia lenda meka kiminu ya beto na Yehova?

 ³ Ntangu beto ke tangá Biblia, ya lenda vanda mpasi na beto  na kusimba samu na yinki Yehova salá bamambu ya nkaka, mpe samu na yinki yandi baká mikanu ya nkaka. Na kifwani, buku ya Kutanga (Nombres) ke zonzilá disolo ya bakala mosi yina kwendá lokota bankuni kilumbu ya saba. Na manima, Yehova zonzá ba kufwa yandi. Mpe, na buku ya zole ya Samuele, beto ke tangá ti Yehova lemvokilá mfumu Davidi ntangu yandi basiká na kento ya ngana mpe kufwá bakala ya yandi. (Kut. 15:32, 35; 2 Sa. 12:9, 13) Ntangu beto ke na tangá masolo zole yayi, beto lenda kanisa: ‘Mambu yina salá bakala yina kwendá lokota bankuni kilumbu ya saba, ke kaka fioti na mantwala ya yina Davidi salá. Samu na yinki Yehova zonzá ba kufwa yandi, kasi yandi lemvokilá Davidi?’ Samu na kuzwa mvutu na kyuvu yayi, beto tala bima tatu yina beto zolá zimbana ve ntangu beto ke tangá Biblia.

4. Wa’ faso Kubanda 18:20, 21 mpe Kulonga Misiku 10:17 ke kindisá kiminu ya beto na mikanu yina Yehova baká?

⁴ Biblia ke zonzilá ve beto ntangu nyonso kubanda tii nsuka ya masolo ya nkaka. Na kifwani, beto zaba ti Davidi balulá ntima na manima ya disumu yina yandi salaka. (Nku. 51:2-4) Kasi, beto zaba kwandi faso vandá ntima ya bakala yina kwendá lokota bankuni kilumbu ya saba? Yandi nyongá kwandi bamambu yina yandi salaka? Ya vandá kwandi na misiku ya nkaka yina yandi landá ve na ntama? Ntangu ya nkaka ba kebisak’ yandi. Yandi salá kwandi yintu-ngolo? Beto zaba ve bamvutu na byuvu nyonso yayi samu Biblia ke zonzilá ve yawu. Kasi, beto lenda vanda na kiminu ti Yehova ‘ke kondwaka ata fioti ve lunungu.’ (Kul. 32:4) Beto bantu, beto ke sambisá mingi na kutalá mpusu, ndinga to kima ya nkaka na muntu, to na kuwa yina ba me zonzila beto. Kasi Yehova ke suká ve na bima yina. Samu na kubaka mukanu, yandi ke sosá kuzaba bamambu nyonso. (Tanga Kubanda 18:20, 21; Kulonga Misiku 10:17.) Kuzaba mbote-mbote Yehova mpe faso ya yandi ya kutadila bamambu ke sadisa beto na kutula ntima na mikanu yina yandi ke baká. Bubu yayi, beto lenda vanda na byuvu na masolo ya nkaka ya Biblia. Kasi, bamambu yina beto me zaba na Yehova me lunga samu beto ndima ti yandi ‘kele muntu ya lunungu na banzila ya yandi nyonso.’—Nku. 145:17.

5. Wa’ faso disumu ke bebisá faso ya beto ya kutadila bamambu?(Tala mpe enkadre “ Disumu ke salá ti beto tadila ve bamambu na faso ya mbote.”)

⁵ Samu beto ke bantu ya masumu, beto ke  tadilá ve ntangu nyonso bamambu na faso ya kulunga. Yehova salá beto na kifwani ya yandi. Ni na yawu, beto ke vandá na nsatu ti ba bakila bampangi na faso ya kulunga. (Kub. 1:26) Kasi, beto ke bantu ya masumu. Na yawu, ata na ntangu yina beto ke kanisá ti beto me zaba kubanda tii nsuka ya mambu, beto lenda vunama. Na kifwani, kanisa na faso Yona dasuká ntangu Yehova lemvokilá bantu ya bwala ya Ninive. (Yona 3:10–4:1) Faso ya Yona ya kutadila bamambu vandá kwandi mbote? Ve. Mulemvo ya Yehova salá ti bantu 120 000 yina balulá ntima, kufwa ve. Ya talaná pwelele ti ni faso ya Yehova ya kutadila bamambu vandá mbote.

6. Samu na yinki Yehova ke ve na nsatu ya kuzonzila beto kima yina me nata yandi na kubaka mukanu?

⁶ Samu ni yandi yidiká beto, Yehova ke ve na nsatu ya kuzonzila beto samu na yinki yandi me baka mukanu. Ya tsyeleka, Yehova biká bisadi ya yandi ya ntangu ya ntama na kuzonza yinki ba vandá kanisa na mikanu yina yandi baká. (Kub. 18:25; Yona 4:2, 3) Mpe bantangu ya nkaka, yandi zonzá na bawu samu na yinki yandi baká mikanu. (Yona 4:10, 11) Kasi, Yehova ke ve na nsatu ya kuzonzila beto samu na yinki yandi ke na salá bamambu. Ni yandi yidiká beto. Yandi ke ve na nsatu beto ndima ntete mukanu yina yandi me baka, tekila yandi lungisa yawu. Mpe, na manima ya kulungisa mukanu mosi, yandi ke ve na nsatu beto ndima yawu.—Iza. 40:13, 14; 55:9.

7. Wapi kima lenda vanda mpasi samu na beto, mpe samu na yinki?

⁷ Ntembe ve, beto ke ndimá na ntima mosi ti Yehova ke salá kaka bamambu ya mbote. Kasi, ya lenda vanda mpasi na kutula ntima na ba yina yandi me soola samu na kutwadisa beto. Ntangu ya nkaka beto lenda yufula kana mambu yina ba ke na zonzá na beto ke na kwelaná na luzolo ya Yehova, to ya ke kaka makanisi ya bawu mosi. Na ntangu ya Biblia, bantu ya nkaka mpe vandá na byuvu ya faso yayi. Beto vutukila bifwani yina beto zonzilá na  paragrafe 3. Kanisa na bantu ya dikanda ya bakala yina ba kufwá samu yandi lokotá bankuni kilumbu ya saba. Ntangu ya nkaka, ba vandá yufula kana Moyize sosá ya tsyeleka dikanisi ya Yehova tekila yandi zonza ti ba kufwa muntu ya bawu. Kanisa mpe na bandiku ya Uri, bakala ya Bat-sheba. Ntangu ya nkaka, ba vandá kanisa ti samu Davidi vandá mfumu, yandi salá nyonso samu ba kufwa ve yandi na disumu yina yandi salaka. Yehova ke tulá ntima na ba yina yandi me tula samu na kutwadisa bisadi ya yandi. Si beto ke tulá ve ntima na bawu, ya zola zonza ti beto ke na tulá ve ntima na Yehova.

8. Na Bisalu 16:4, 5 yinki ke na lakisá ti bamambu ke na salamá bubu yayi faso ya vandá salama na bakristo ya siècle ya ntete?

⁸ Bubu yayi, Yehova ke sadilá ‘muumbu ya kukwikama mpe ya mayela’ samu na kutwadisa bisadi ya yandi awa na ntoto. (Mat. 24:45) Faso Kimvuka ya Bantwadisi ya siècle ya ntete, muumbu ya kukwikama mpe ya mayela ke twadisá bisadi ya Yehova na yinza nyonso, mpe ke lakisá na bakuluntu ya bimvuka nzila ya kulanda. (Tanga Bisalu 16:4, 5.) Na manima, bakuluntu ke lakisá mpe nzila yango na bampangi ya kimvuka. Beto ke lakisá ti beto ke tulá ntima na Yehova ntangu beto ke tumamá na bamambu yina Kimvuka ya Bantwadisi mpe bakuluntu ke zonzá na beto.

9. Na wapi ntangu ya lenda vanda mpasi na kusala bamambu yina bakuluntu ke zonzá na beto, mpe samu na yinki?

⁹ Bantangu ya nkaka, ya ke vandá mpasi na kulanda nzila yina bakuluntu ke na lakisá beto. Na kifwani, bamvula yayi me luta, ba me yidika bimvuka mingi mpe basirkonskripsion ya  nkaka samu na kusadila na faso ya mbote ba-salle du Royaume. Dikanisi vandá ti ntangu bampangi ke vukaná, ya vanda ve na bakiti mingi yina bantu ke na vandilá ve. Na bisika yina ya me salama, bakuluntu lombá na bampangi ya nkaka na kubika kimvuka ya bawu samu na kukwenda vukana na bimvuka ya nkaka. Si ba me lomba na beto na kusala yawu, ya lenda vanda mpasi na kubika bandiku ya beto mpe bantu ya dikanda ya beto. Beto zaba ti ni Yehova ve ke zonzá na bakuluntu na wapi kimvuka kufilisa mosi na mosi ya bampangi. Na yawu, ya lenda vanda mpasi na beto na kundima yina ba ke na zonzá na beto. Kasi Yehova ke tulá ntima na bakuluntu samu yandi zaba ti ba ke baka mikanu ya mbote. Beto mpe zolá sala faso yandi. *

10. Samu na yinki beto me lunga kulanda nzila yina ke lakisá bakuluntu? (Baebre 13:17)

¹⁰ Samu na yinki beto me bonga kutumama na mikanu yina ke baká bakuluntu ata beto ke na sepelá ve na yawu? Samu ti kusala yawu ke bumbá bumosi na kati ya bisadi ya Yehova. (Ef. 4:2, 3) Kimvuka ke kwendá na mantwala ntangu bampangi nyonso, na ntima ya kukuluka, ke landá nzila yina ke lakisá kimvuka ya bakuluntu (collège des anciens). (Tanga Baebre 13:17.) Mpe yina me lutila mfunu, beto ke lakisá na Yehova ti beto ke tulá ntima na yandi ntangu beto ke tumamá na ba yina yandi me tula samu na kukipe beto.—Bis. 20:28.

11. Yinki lenda sadisa beto na kutula ntima na mikanu yina bakuluntu ke bakaka?

¹¹ Ntangu bakuluntu ke vukaná samu na kuzonzila bamambu ya kimvuka, ba ke sambilá ntete samu na kuzwa mpeve ya santu. Kuzaba yawu zolá sadisa beto na kutula ntima na mikanu yina ba ke bakaka. Ba ke talá mpe mbote-mbote misiku ya Biblia mpe yina Kimvuka ya Bantwadisi ke zonzá na mambu yina ba ke na yidikaka. Susi ya bawu ya ntete ke vandá ya kusepelisa Yehova, mpe ya kukipe na faso ya kulunga bisadi ya yandi. Ba zaba ti Yehova ke na talá si ba ke na kipe na faso ya mbote kimvuka ya yandi. (1 Pi. 5:2, 3) Kanisa na mambu yayi: Na yinza, bantu ke ya kukabuka samu na bampusu, mabuundu mpe politike. Kasi, bisadi ya Yehova ke sambilak’ yandi na bumosi. Nyonso yayi ke na salamá kaka samu Yehova ke na sakumuná kimvuka ya yandi!

12. Yinki bakuluntu ke talá mbote-mbote ntangu ba ke sosá kuzaba si mpangi mosi me balula ntima?

¹² Yehova pesá bakuluntu kisalu mosi ya nene: kusala ti ata kima kumisa kimvuka saleté na meso ya Yehova. Kana mpangi mosi ya kimvuka me sala disumu ya ngolo, Yehova ke na vingilá bakuluntu tala si mpangi yina lenda vanda kaka na kati ya kimvuka. Samu na kusala yawu, ba ke sosá kuzaba kana muntu yina me sala disumu me balula ntima. Yandi lenda zonza ti yandi me nyonga disumu yina yandi me sala. Kasi, yandi ke na yiná kwandi yawu? Na ntima ya yandi nyonso, yandi ke kwandi na nsatu ya kuvutukila dyaka ve disumu yango? Kana ni bandiku ya yimbi natak’ yandi na kubwa na kati ya disumu yina, yandi me ndima kwandi kubika bawu? Bakuluntu ke sambilá Yehova. Ba ke talá faso mambu kele, mpe yina Biblia ke na zonzaka. Mpe ba ke sosá kuzaba faso mpangi yina ke na tadilá disumu yina yandi salaka. Na manima, ba ke tala si ya me lunga ba bika yandi na kati ya kimvuka to ba basisa yandi.—1 Ko. 5:11-13.

13. Wapi makinisi lenda vanda na beto ntangu ba ke basisá na kimvuka ndiku ya beto to muntu ya dikanda ya beto?

¹³ Yinki lenda sala ti ya vanda mpasi na kutula ntima na bakuluntu? Si ba me basisa na kimvuka mpangi yina ke ndiku ya beto to muntu  ya dikanda ya beto. Beto lenda banda kukanisa ti bakuluntu talá ve bamambu nyonso mbote-mbote. To kukanisa ti si ni Yehova zengá mambu yango, yandi zolá basisa ve ndiku ya beto na kimvuka. Yinki lenda sadisa beto na kundima mukanu ya bakuluntu?

14. Yinki lenda sadisa beto na kundima mukanu ya bakuluntu na kubasisa ndiku ya beto to muntu ya dikanda ya beto na kimvuka?

¹⁴ Beto me bonga kuzimbana ve ti musiku ya kubasisa muntu na kimvuka ke katuká na Yehova. Mpe yandi tulá musiku yango samu na kubumba kimvuka mpe kusadisa muntu yina me sala disumu. Kana ba basisa ve na kimvuka muntu yina me sala disumu mpe me balula ve ntima, yandi lenda bebisa bampangi ya nkaka. (Gal. 5:9) Dyaka, yandi lenda tala ti disumu yina yandi salá vandá kaka fioti. Ya ke sadisa ve yandi na kuyidika makanisi mpe ndyatulu ya yandi samu Yehova ndima dyaka yandi. (Lon. 8:11) Beto lenda ndima ti mukanu ya kubasisa muntu na kimvuka, bakuluntu ke baká ve yawu kidi-kidi. Ba zaba ti, faso bazuzi ya Izraele na ntama, ba ‘ke sambisá ve samu na muntu kasi samu na Yehova.’—2 Ns. 19:6, 7.

15. Samu na yinki bubu yayi beto ke na nsatu ya kulutila na kutula ntima na misiku yina ke katuká na Yehova?

¹⁵ Nsuka ya yinza yayi me kuma pene-pene. Na yawu, beto ke na nsatu ya kulutila na kutula ntima na Yehova. Samu na yinki? Na kati ya bampasi ya nene, beto lenda kuzwa misiku yina ke talana mpasi na kulanda. Misiku yango ke katuka na ba yina Yehova me soola samu na kutwadisa beto. Yehova ke solola ve na mosi na mosi na beto. Ya ke vanda ve ntangu na kusala ntembe na yina ba ke zonza na beto, mpe kubanda kuyufula: ‘Musiku yayi ke na katuká kwandi na Yehova, to ya ke na katuká kaka na mayela ya bampangi yina ke na twadisá beto?’ Na ntangu yina, nge ke ndima kwandi kutula ntima na Yehova mpe na kimvuka ya yandi? Faso ya nge ya kutadila misiku yina nge ke zwá bubu yayi lenda sadisa nge na kuzaba yinki nge ke sala na ntangu yina. Si bubu yayi, nge ke ndimá mpe ke landá na mbangu misiku yina beto ke kuzwá, nge ke sala mpe yawu na ntangu ya bampasi ya nene.—Luke 16:10.

16. Na Armagedoni, yinki lenda meka kiminu ya beto na Yehova?

¹⁶ Wa’ faso beto ke tadila bamambu ntangu Yehova ke kwiza kufwa bantu ya yinza yayi? Bubu yayi, beto ke ntete na kivuvu ti bantu mingi, ata bantu ya dikanda ya beto, ke ndima kusadila Yehova. Kasi, na Armagedoni, Yesu, Mfumu yina Yehova tulá ke zonza banani ke vuuka mpe banani ke kufwa. (Mat. 25:31-33; 2 Tes. 1:7-9) Ni beto ve ke baka mukanu yina. (Mat. 25:34, 41, 46) Beto ke ndima kwandi  faso Yehova ke zenga bamambu na ntangu yina, to beto ke bika kusadila Yehova samu na yawu? Si beto tula ntima na Yehova bubu yayi, ya ke sala ti kiminu ya beto vanda ngolo na mantwala.

17. Wapi bambote mikanu yina Yehova ke baka na nsuka ya yinza yayi ke natina beto?

¹⁷ Kanisa na faso bantima ya beto ke ningana ntangu, na yinza ya malu-malu, beto ke tala bambote nyonso yina mikanu ya Yehova ke nata. Banda ntama, mabuundu ya luvunu, bakompani ya nene yina ke sosá kaka kuzwa ya kulutila, mpe baguvernema ya yinza yayi me nyokola mpe me talisa bantu mpasi. Na yinza ya malu-malu nyonso yayi ke vanda dyaka ve. Bantu ke bela dyaka ve, ke nuna dyaka ve, mpe ke fwidila dyaka ve bantu yina ba ke zolaka. Na kati ya bamvula 1000 ba ke kanga Satana na ba-démon. Bamambu nyonso ya yimbi yina yintu-ngolo ya bawu natá ke vanda dyaka ve. (Luz. 20:2, 3) Na ntangu yina, beto ke sepela na yina beto tulá ntima na Yehova!

18. Yinki disolo ya bana ya Izraele yina ke na Kutanga 11:4-6 mpe 21:5 ke na longá beto?

¹⁸ Na yinza ya malu-malu, ya ke vanda kwandi na bima yina ke sala ti ya vanda mpasi na kutula ntima na Yehova? Kanisa na yina salamá ntangu fioti na manima ya kubasika ya bana ya Izraele na Ezipte. Bantu ya nkaka bandá kunyonga madya ya kitoko yina ba vandá kudyá na Ezipte. Mani, madya yina Yehova vandá pesa bawu kumá nganzi na meso ya bawu. (Tanga Kutanga 11:4-6; 21:5.) Beto mpe lenda kuma na makanisi ya faso yayi na manima ya Armagedoni? Beto zaba ve kisalu yina ya ke lomba na beto na kukatula bima nyonso yina Armagedoni mwangisá, mpe fioti-fioti kukumisa ntoto paradis. Ntangu ya nkaka kisalu ke vanda mingi. Mpe ya lenda vanda na mwa bima yina beto lenda sepela ve na yawu. Beto ke sepela kwandi na yina Yehova ke pesa beto na ntangu yina? Beto simba mambu yayi: kana beto ke sepelá na yina Yehova ke pesá beto bubu yayi, beto ke sepela mpe na yina yandi ke pesa beto na ntangu yina.

19. Yinki nge me longoka na artikle yayi?

¹⁹ Nyonso yina Yehova ke salá ke vandá kaka mbote. Beto me bonga kundima yawu. Mpe beto me bonga kutula ntima na ba yina Yehova me soola samu na kutwadisa beto. Beto zimbana ve mambu yayi Yehova zonzá na nzila ya mbikudi Izaya: ‘Beno ke vanda ngolo kana beno vanda swi mpe beno tula ntima.’—Iza. 30:15.