1. Yinki ke na lakisá ti luzolo me kumá kaka ndambu na kati ya bafamiye mingi?

BIBLIA ke zonzá ti, na bilumbu ya nsuka, bantu mingi ke lakisa kaka luzolo ya ndambu samu na bantu ya famiye ya bawu. (2 Tim. 3:1, 3) Beto ke na talá faso profesi yayi ke na lunganá bubu yayi. Na kifwani, baparent mingi yina me divorseke, ke wisaná ve. Ya ke kumá mpasi na bawu na kulakisa vrai luzolo na bana ya bawu. Ya ke mpe na bafamiye yina ke vandá yinzo mosi, kasi ba ke ve na ntangu ya kukipe bampangi. Kento mosi yina ke pesá bakonseye na bafamiye zonzá: “Na bafamiye ya nkaka nge lenda tala, mama, papa, mpe bana kuvanda dyaka ve na ntangu ya kuzonzisa bampangi, samu ntangu ya bawu nyonso ba ke pesa yawu na ba-ordinatere, batablete, batelefone mpe ba-jeu video. Na yawu ata ba ke yinzo mosi, ba zaba ve bampangi.”

2-3. a) Faso me zonza Baroma 12:10, na banani beto zolá lakisa vrai luzolo? b) Yinki beto ke zonzila na artikle yayi?

² Beto ke ve na nsatu luzolo ya beto samu na bampangi manisa, faso luzolo ya bantu na yinza. (Rom. 12:2) Beto ke na nsatu ya kuvanda na luzolo ya mingi samu na bantu ya famiye ya beto mpe samu na bampangi ya beto batemwe ya Yehova. (Tanga Baroma 12:10.) Wapi kantite ya luzolo beto zolá lakisa na bampangi ya beto batemwe? Beto me lunga kuzola bampangi ya beto batemwe faso beto ke zolá bantu ya famiye ya beto. Ntangu beto ke lakisá luzolo na bampangi, beto ke tulá diboko samu bumosi mpe kilengi vanda na kati ya organizasion ya Yehova.—Mika 2:12.

 ³ Samu na kusadisa beto na kukulisa luzolo yayi, beto tala mwa ba-ekzample ya Biblia.

4. Wa’ faso Zaki 5:11 ke na sadisa beto na kuzaba kantite ya luzolo yina Yehova ke na yawu samu na beto?

⁴ Biblia ke zonzá na beto bifu ya mbote ya Yehova. Na kifwani, ya ke zonzá ti “Nzambi ke luzolo.” (1 Yoa. 4:8) Kuzaba mambu yayi ke puseke beto na kusala kikamarade na Nzambi. Biblia ke zonzá dyaka na beto ti, Yehova ke lakisá beto ‘luzolo ya ntima.’ (Tanga Zaki 5:11.) Mambu yina ke na zonzá verse yayi ke na lakisá beto na faso ya kitoko luzolo nyonso yina Yehova ke na yawu samu na beto!

5. Wa’ faso Yehova ke lakisá ntima ya yandi ya kyadi, mpe wa’ faso beto lenda landa ekzample ya yandi?

⁵ Zaki 5:11 ke zonzá ti, na zulu ya luzolo ya yandi ya ntima, Yehova ke mpe na kifu ya nkaka ya mbote yina ke salá ti beto vanda pene-pene na yandi: ntima ya yandi ya kutalá kyadi ya beto. (Bas. 34:6) Mosi ya bafaso yina Yehova ke lakisá beto ntima ya yandi ya kyadi, ni ntangu yandi ke lemvokilá masumu ya beto. (Nku. 51:1) Na Biblia, kuvanda na ntima yina ke talá kyadi ya bantu ya nkaka, zola zonza ve kaka kulemvokila bawu. Kifu yayi ke puseke muntu na kukwenda sadisa bampangi yina ke na lutisá bantangu ya mpasi. Yehova me zonza ti yandi ke na nsatu ya mingi ya kusadisa beto, faso nsatu yina mama ke vandá na yawu ya kusadisa bana ya yandi. (Iza. 49:15) Ntangu beto ke lutisá bantangu ya mpasi, ntima ya kyadi ya Yehova ke natak’ yandi na kusadisa beto. (Nku. 37:39; 1 Ko. 10:13) Beto lenda lakisa ntima ya kyadi na bampangi ntangu beto ke lemvokilá bawu mpe ke salá bangolo na kuzimbana yimbi yina ba me sala beto. (Ef. 4:32) Faso ya nkaka ya bien ya kulakisa ntima ya kyadi na bampangi, ni ya kuvanda na kote ya bawu ntangu ba ke na kati ya bampasi. Ntangu luzolo ke natá beto na kutala kyadi ya bampangi, beto ke landá ekzample ya Yehova.—Ef. 5:1.

6. Zonzila faso vandá kikamarade ya Jonathan na David.

⁶ Biblia ke pesá ekzample ya bantu ya masumu yina salá kikamarade ya ngolo. Beto zonzila kikamarade ya Jonathan na David. Biblia ke zonzá: ‘Jonathan na David kumá bakamarade ya ntima, mpe Jonathan bandá kuzola David faso nzutu ya yandi mosi.’ (1 Sa. 18:1) Yehova zonzá ti David zolá kuma mfumu na plase ya Saul. Na manima, Saul yiiná David mpe vandá sosa kufwa yandi. Kasi Jonathan mwana ya Saul, vukaná ve na papa ya yandi samu na kusosa kusala yimbi na David. Jonathan na David salá promese ya kuvanda kaka bakamarade, mpe ya kusadisa bampangi ntangu nyonso.—1 Sa. 20:42.

7. Wapi kima yina ntangu ya nkaka zolá sala ti Jonathan na David kuma ve bakamarade?

⁷ Luzolo yina vandá na kati ya Jonathan na David lenda kamwisa beto samu bima mingi vandá kabula bawu. Na kifwani, ntangu ya nkaka Jonathan vandá kuluntu ya David ya 30 ans. Muntu ya nkaka na plase ya Jonathan lenda kanisa ti, David vandá ntete mwana ya fioti mpe ya vandá ve na kima yina yandi lenda lakisa Jonathan. Kasi, Jonathan vandá ve na makanisi yayi, yandi vandá na buzitu ya mingi samu na David.

8. Samu na yinki beto lenda zonza ti, Jonathan vandá kamarade ya bien samu na David?

⁸ Ya vandá na bima mingi yina zolá sala ti Jonathan yiina David. Samu yandi vandá mwana ya mfumu Saul, ni yandi vandá me lunga kukuma mfumu na plase ya papa ya yandi. (1 Sa. 20:31) Kasi Jonathan vandá ya kukuluka, mpe yandi vandá pesá buzitu na Yehova. Na yawu, na ntima ya yandi nyonso, yandi landá desizion yina Yehova baká ya kukumisa David mfumu na plase ya papa ya yandi. Dyaka, yandi kontinyeke kuzola David mpe kusadisa yandi ata yandi zabá ti desizion ya yandi vandá pesa papa ya yandi nkele.—1 Sa. 20:32-34.

9. Wa’ faso beto me zaba ti Jonathan vandá sala ve kimbanda na David?

⁹ Samu Jonathan vandá zolá David, yandi vandá sekompareke ve na yandi. Jonathan vandá bakala mosi yina vandá na kuraje, mpe yandi nwaná ba-guerre mingi. Dyaka, yandi zabá bien faso ya kusadila bima ya kunwana. Yandi na papa ya yandi Saul, ba zabilá bawu faso bantu yina vandá na “mbangu kuluta [bandeke yina ba ke bokilá aigle]”, mpe ba vandá na ngolo “kuluta [ba-lion].” (2 Sa. 1:22, 23) Nyonso yayi zolá sala ti, Jonathan vanda na matalana mpe banda kukumisa nzutu ya yandi mosi. Kasi, yandi vandá sosa ve kulutila David to kusala David kimbanda samu na bima ya mbote yina yandi vandá sala. Jonathan vandá na kilengi ya kutala kuraje yina vandá na David, mpe faso yandi vandá tulá konfianse na Yehova. Beto zaba ti kikamarade ya bawu bandá ntangu David kufwá Goliath. Wa’ faso nge lenda lakisa luzolo yayi vandá na kati ya David na Jonathan na bampangi ya nge batemwe?

10. Yinki zola zonza “kuzola bampangi na ntima ya beto nyonso”?

¹⁰ Biblia ke zonzá na beto na “kuzola bampangi na ntima ya beto nyonso.” (1 Pi. 1:22) Yehova ke ekzample ya mbote samu na beto. Luzolo ya yandi samu na beto ke mingi, na yina, si beto kangama kaka na yandi, yandi ke bika ata fioti ve kuzola beto. (Rom. 8:38, 39) Kulakisa “luzolo ya mingi” na bampangi zola zonza kusala bangolo samu na kuzola bawu. Bantangu ya nkaka ya ke vandá mpasi na kulakisa  luzolo na bampangi ya beto batemwe. Si bampangi me sala kima yina me lwalisa beto, beto zola kontinye ‘kusuporte bampangi na kati ya luzolo, kusala bangolo ya kubumba bumosi ya mpeve na basinga ya kizunu yina ke vukisaka.’ (Ef. 4:1-3) Kusala bangolo samu na kubumba “kizunu” na bampangi ya beto, ke sadisa beto na kuluta na zulu ya badefo ya bawu. Beto zolá sala nyonso samu na kutala bampangi faso Yehova ke talá bawu.—1 Sa. 16:7; Nku. 130:3.

11. Samu na yinki ya ke vandá mpasi ntangu ya nkaka na kulakisa luzolo ya ntima?

¹¹ Ya lenda vanda mpasi na kulakisa luzolo ya ntima na bampangi ntangu beto ke zabá badefo ya bawu. Ni mambu yayi bakristo ya kaka ya siekle ya ntete kutaná na yawu. Na kifwani, Évodie na Syntyche salá mingi na Paul samu na kupreche nsangu ya mbote. Kasi, mambu mosi na kati ya bawu salá ti ba wisana dyaka ve. Na yawu, Paul zonzá na bawu ‘na kuvanda na makanisi mosi na kati ya Mfumu.’—Flp. 4:2, 3.

12. Wa’ faso nge lenda kulisa luzolo ya nge samu na bampangi ya nge batemwe?

¹² Wa’ faso beto lendá lakisa luzolo ya ntima na bampangi ya beto bubu yayi? Kuzaba bien bampangi ya beto batemwe zolá sadisa beto na kukomprendre bawu, mpe na kukulisa luzolo ya beto samu na bawu. Age ya bawu, ndinga ya bawu, mpe kote yina ba katuká, zolá kanga ve beto nzila ya kusala kikamarade na bawu. Kuzimbana ve, Jonathan vandá kuluntu ya David ya 30 ans. Kasi yandi kumá kamarade ya ntima ya David. Ya ke kwandi na muntu na kimvuka ya beno yina ke ya kukula to mwana ya fioti yina nge lenda sala kikamarade na yandi? Si nge sala yawu, nge ke lakisa ti nge “ke zolá kimvuka ya bampangi ya yinza nyonso.”—1 Pi. 2:17.

13. Samu na yinki bampangi nyonso ve ya kimvuka lenda kumá bakamarade ya beto ya ntima?

¹³ Kulakisa luzolo na bampangi ya nge ya kimvuka zola zonza ti bawu nyonso zolá vanda bakamarade ya nge ya ntima? Ve, ya lenda salama ve. Ya ke ya yawu normal na kusala kikamarade ya ngolo na bampangi ya kaka, samu  ba ke zolá bima mosi na beto. Yesu vandá bakilá ba-apotre nyonso faso bakamarade ya yandi. Kasi, yandi vandá na luzolo ya kulutila samu na Yoane. (Yoa. 13:23; 15:15; 20:2) Ata faso yina, Yesu vandá pesá ve na Yoane bima ya kulutila ba-apotre ya nkaka. Na kifwani, ntangu Yoane na mpangi ya yandi Zaki lombá na Yesu na kupesa bawu baplase ya mbote na Kimfumu ya Nzambi, Yesu zonzá na bawu: “Ni munu ve ke [baká desizion] ya kuvandisa muntu na diboko ya munu ya bakala to ya kento.” (Mrk. 10:35-40) Faso Yesu, na kati ya kimvuka beto zolá sosa ve kupesa bima ya mbote na ba yina ke bakamarade ya beto, kulutila na bampangi ya nkaka. (Zaki 2:3, 4) Si beto sala faso yina, beto ke nata badivision na kati ya kimvuka, mpe kizunu ke vanda ve na kati ya beto.—Yude 17-19.

14. Wa’ faso Bafilipi 2:3 lenda sadisa beto na kusosa ve kulutila bampangi?

¹⁴ Si beto zola bampangi ya beto na ntima ya beto nyonso, beto ke sosa ve kulutila bawu to kusala bawu kimbanda. Kuzimbana ve ti Jonathan salá ve kimbanda na David, mpe yandi vandá vingila ve kukuma mfumu na plase ya David. Beto nyonso zolá landa ekzample ya Jonathan. Kusala ve kimbanda na bampangi samu ba zaba mambu mingi to ba ke na mayela kulutila nge, “kasi na kukuluka nyonso, beno tula na makanisi ya beno ti bampangi me luta beno.” (Tanga Bafilipi 2:3.) Beto simba mambu yayi: mosi na mosi na kati ya beto ke important na kati ya kimvuka. Si beto ke na ntima ya kukuluka, beto ke lenda kutala bifu ya mbote ya bampangi, mpe beto ke sosa kulanda ekzample ya bawu.—1 Ko. 12:21-25.

15. Yinki mambu yina kuminá Tanya na famiye ya yandi ke na longá beto?

 ¹⁵ Ntangu beto ke lutisá bantangu ya mpasi, Yehova lenda sadila bampangi ya beto samu na kulakisa beto luzolo ya yandi, mpe kupesa beto bima yina beto ke na yawu nsatu. Beto zonzila mambu yina kuminá famiye mosi kilumbu ya Samedi ya Assemblée Internationale ya 2019 “Luzolo ke manisá ata fioti ve!” yina salamá na États-Unis. Tanya, mama me zonza: “Na nzila ya kuvutuka na hôtel na bana ya beto tatu, chofere mosi yina vandá dyaka ve na control ya kamion ya yandi, kwizá tuta beto. Ata muntu lwalá, kasi mambu yina salamá, pesá beto boma. Beto basiká na kamion mpe beto telamá na nzila. Na manima, muntu mosi vandá bokila beto samu beto monte na kamion ya yandi. Ya vandá mosi ya bampangi ya beto yina vandá katuka mpe na Assemblée yina beto vandá. Mpe ya vandá ve kaka ni yandi mosi telama samu na beto. Ya vandá mpe na bampangi 5 ya bwala ya Suede yina telamá samu na kusosa kusadisa beto. Bampangi ya kento kwizá yamba munu na mwana ya munu ya kento. Ya pesá beto kilengi na ntima! Beto zonzá na bawu ti, beto vandá bien, ba lenda kontinye nzila ya bawu, kasi ba mangá kubika beto. Ba vandá na beto tii ntangu Ambulance kwizá, mpe ba vingilá na kutala faso ba zolá kipe beto. Bantangu nyonso yina ba lutisá na beto, pesá beto okazion ya kutala dyaka luzolo ya Yehova. Mambu yina kuminá beto, kulisá dyaka luzolo ya beto samu na bampangi ya beto, mpe samu na Yehova.” Nge na zabá dyaka faso bampangi lakisá nge luzolo ya ntima na ntangu ya mpasi?

16. Wapi barezon ke na beto ya kulakisa luzolo ya ntima na bampangi?

¹⁶ Kanisa na bamambu ya mbote yina lenda salama si beto lakisa luzolo ya ntima na bampangi. Beto ke sosa kusadisa bampangi ntangu ba ke na kati ya mpasi. Beto ke sadisa bampangi na kusadila Yehova na kilengi. Beto ke lakisa ti beto ke badisiple ya Yesu, mpe faso ya beto ya kusala lenda benda bantu ya ntima ya mbote na Yehova. Yina me lutila important, beto ke pesa nkembo na ‘Papa ya beto yina ke zolá beto na ntima nyonso mpe yina ke talá kyadi ya beto, Nzambi ya consolation,’ Yehova. (2 Ko. 1:3) Beto nyonso zolá baka desizion ya kukontinye na kulakisa luzolo, mpe ya kukulisa luzolo ya beto samu na bampangi!