1. Bantangu ya nkaka samu na yinki beto lenda vanda na boma?

 BETO nyonso bantangu ya nkaka ke vandaka na boma. Kulongoka Biblia katulaka beto boma ya bantu ya kufwa, ya bima ya ngitukulu, mpe ya bamambu yina lenda kwiza na mantwala. Kasi, beto ke ntete na talaka “mambu yina ke pesaka bantu boma mingi.” Na kati ya mambu yango ke na bamvita, bimbevo, bamambu ya ngolo. (Luke 21:11) Beto lenda vanda mpe na boma ya bantu mutindu bantu ya luyalu to bantu ya dikanda ya beto yina ke na niminaka beto kusadila Yehova. Ba ya nkaka lenda vanda na boma ya kulenda ve kukanga ntima na mantwala ya bazuzi.

2. Zonzila yinki kuminaka Davidi ntangu yandi vandaka na Gati.

² Bantangu ya nkaka, Davidi mpe vandaka na boma. Na kifwani, ntangu mfumu Saule vanda sosa kufwa yandi, Davidi kimaka na Filistia na mbanza ya Gati. Mfumu Akishi, kwizaka zaba ti Davidi vandaka muntu yina ba yimbilaka nzimbu: ‘Yandi kufwaka makumi ya mafunda ya bantu’ na bwala ya Filistia. Ya salaka Davidi “boma ya mingi.” (1 Sa. 21:10-12) Yandi vandaka na boma ya bamambu yina Akishi zola sala yandi. Yinki sadisaka Davidi na kununga boma ya yandi?

3. Faso ke lakisaka yawu Nkunga 56:1-3, 11, yinki sadisaka Davidi na kununga boma ya yandi?

³ Na Nkunga 56, Davidi ke na fungulaka ntima na bamambu yina kuminaka yandi na Gati. Na Nkunga yayi, Davidi ke na zonzilaka yinki salaka ti yandi vanda na boma, mpe yinki sadisaka yandi na kununga yawu. Ntangu yandi vandaka na boma, Davidi tulaka ntima na Yehova. Nkunga 56:1-3, 11 ke zonzaka: ‘Kuwa munu mawa, O Nzambi, samu muntu ke na nwanisa munu. Kilumbu ya muvimba, ba ke na bikaka ve kunwanisa mpe kunyokola munu. Bambeni ya munu ke na sosaka kutatika munu kilumbu ya muvimba. Bantu mingi ke nwanisa munu na lulendo nyonso. Ntangu mu ke na boma, mu ke tulaka ntima na nge. . . . Mu ke tulaka ntima na Nzambi, mu ke wa boma ve. Muntu lenda sala  munu yinki?’ Ya ke ve ya mpamba Davidi vanda tulaka ntima ya yandi na Yehova. Yehova pesaka yandi mayela ya kukanisa na kima yina yandi zola sala: yandi vunaka bulawu. Ni na yawu, na kisika ya kufwa yandi, Akishi vandaka dyaka ve na nsatu ya kutala yandi. Ya salaka ti Davidi kuzwa bweso ya kukima.​—1 Sa. 21:13–22:1.

4. Wa’ faso nge lenda kulisa kifu ya kutulaka ntima na Yehova? Pesa kifwani.

⁴ Beto mpe lenda nunga boma ya beto kana beto tula ntima na Yehova. Kasi ntangu beto ke vandaka na boma, wa’ faso beto lenda kulisa kifu yayi ya kutulaka ntima na Yehova? Beto baka kifwani. Kana nge me kwiza zaba ti nge ke na kimbevo, kima ya ntete yina lenda kumina nge ni boma. Kasi, kana nge me zaba ti dokotolo ya nge lenda sadisa nge, ya lenda zunisa nge ntima. Ya lenda vanda ti yandi sadisaka bantu mingi yina vandaka na kimbevo mosi na nge. Yandi lenda kuwa nge mbote-mbote mpe kulakisa nge ti yandi ke na kabulaka mpasi ya nge. Yandi lenda zonza na nge na kusumba manganga yina simbá na bantu ya nkaka. Mutindu mosi mpe, kuzaba yinki Yehova salaka, yinki yandi ke na salaka bubu yayi mpe yinki yandi ke sala na mantwala samu na beto, ke sadisa beto na kukumisa ngolo kifu yayi ya kutulaka ntima na Yehova. Ni yawu mpe Davidi salaka. Ntangu nge ke na tangaka bamambu yina ke na Nkunga 56, kanisa na faso nge lenda kulisa kifu ya kutulaka ntima na Yehova mpe kununga boma ya nge.

YINKI YEHOVA SALAKA?

5. Na ntangu Davidi vandaka na boma, na yinki yandi vanda yindulaka? (Nkunga 56:12, 13)

⁵ Ntangu Davidi vandaka na mpasi, yandi tulaka makanisi ya yandi kaka na bamambu yina Yehova salaka. Nkunga 56:12, 13 ke zonzaka: ‘Bansilulu yina mu salaka na nge me kanga munu, O Nzambi. Mu ke pesa nge makabu ya matondo. Samu nge me vuukisa munu na lufwa mpe nge me kengidila dikulu ya munu samu ya bula ve dibaku, Samu mu tambula na mantwala ya Nzambi na nsemo ya bantu ya moyo.’ Ya ke mambu yina Davidi salaka luzingu ya yandi nyonso. Na kifwani, Davidi vanda kuzwaka ntangu ya kukanisa mbote-mbote na bima yina Yehova yidikaka. Ya vanda bambulaka yandi ngolo yina ke na Yehova, mpe ntima ya yandi ya mbote. (Nku. 65:6-9) David vanda yindulaka mpe na yina Yehova salaka na bampangi. (Nku. 31:19; 37:25, 26) Dyaka, yandi bakaka ntangu ya kuyindula na yina Yehova salaka samu na yandi mosi. Yehova  kengidilaka Davidi banda ntangu yandi vandaka ntete mwana. (Nku. 22:9, 10) Kanisa na faso kuyindula ya Davidi yayi sadisaka yandi na kutula ntima na Yehova.

6. Ntangu beto ke vandaka na boma, yinki lenda sadisa beto na kutula ntima na Yehova?

⁶ Ntangu nge ke na boma, nge lenda yufula: ‘Yinki Yehova salaka?’ Nge lenda kanisa na bima yina yandi yidikaka. Na kifwani, kana beto “tala” mbote-mbote faso Yehova ke kipeke bandeke mpe bafololo yina yandi salaka ve na kifwani ya yandi mpe ke ve na makoki ya kusambila yandi, ya ke kulisa kundima ya beto ti yandi ke kipeke beto. (Mat. 6:25-32) Nge lenda tala mpe yinki Yehova salaka samu na bisadi ya yandi. Na yawu, nge lenda longoka na kati ya Biblia bifwani ya bantu yina lakisaka kiminu ya ngolo, to nge lenda tanga bamambu yina kuminaka bisadi ya Yehova ya ntangu ya beto. a Nge lenda yindula na faso Yehova me kipe nge. Wa’ faso Yehova bendaka nge na matsyeleka? (Yoa. 6:44) Wa’ faso Yehova pesaka bamvutu na balusambu ya nge? (1 Yoa 5:14) Wapi mutindu nge ke kuzwaka bambote bilumbu nyonso samu na munkayulu ya Yesu?​—Ef. 1:7; Ebr. 4:14-16.

7. Wapi mutindu kifwani ya mbikudi Danyele sadisaka Vanessa na kununga boma ya yandi?

⁷ Vanessa, b mpangi mosi ya kento yina ke vandaka na bwala ya Haiti, kutanaka na mambu mosi ya mpasi. Bilumbu nyonso bakala mosi ya bwala ya yandi vanda bokilaka yandi mpe vanda filisaka yandi ba messages. Yandi vanda salaka yandi tiya samu na kusosa kubasika na yandi. Vanessa ndimaka ata fioti ve kubasika na yandi. Kasi bakala yango kumaka na nkele ya kulutila mpe bandaka kunyokola yandi. Vanessa me zonza: “Mu vandaka na boma.” Kasi wa’ faso Vanessa nungaka boma ya yandi? Yandi salaka nyonso yina yandi lenda sala samu na kubumba nzutu ya yandi. Kuluntu mosi sadisaka yandi na kubokila luyalu. Kasi yandi tulaka mpe makanisi ya yandi na faso Yehova sadisaka bisadi ya yandi na ntama. Vanessa me zonza: “Muntu ya ntete na yina mu kanisaka vandaka mbikudi Danyele. Ba losaka yandi na kati ya dibulu ya bankosi yina vandaka na nsatu ata ti yandi salaka ata kima. Kasi, Yehova sadisaka yandi. Mu bikaka mambu nyonso na maboko ya Yehova. Na manima, mu vandaka dyaka ve na boma.”—Dan. 6:12-22.

YINKI YEHOVA KE NA SALAKA BUBU YAYI?

8. Na yinki Davidi vandaka na kundima? (Nkunga 56:8)

⁸ Na Gati, Davidi tekitaka ve ata ti yandi vandaka na mantwala ya mambu ya mpasi. Yandi soolaka kukanisa na yina Yehova vanda sala samu na yandi na ntangu yina. Davidi zabaka ti Yehova vanda twadisa yandi, vanda bumba yandi, mpe vanda bakula mambu yina vandaka na yandi na ntima. Nkunga 56:8 ke zonzaka: ‘Nge me zaba mutindu munu ke yungana-yungana. Baka mansangasa ya munu na dibungu ya nge ya mpusu ya mbisi. Ba me sonikaka yawu ve na mukanda ya nge?’ Davidi vandaka mpe na bandiku mutindu Yonatani, mpe nganga-nzambi Ahimeleki yina pesaka yandi lubakusu yina yandi vandaka na yawu nsatu. (1 Sa. 20:41, 42; 21:6, 8, 9) Mpe ntangu mfumu Saule vanda sosa kufwa yandi, Davidi kimaka samu na kubumba luzingu ya yandi. Yandi zabaka ti Yehova zabaka mbote-mbote mambu yina vandaka kumina yandi mpe yina vandaka na yandi na ntima.

9. Yinki Yehova ke talaka na mosi na mosi ya beto?

⁹ Ntangu nge ke kutanaka na bamambu ya mpasi yina ke pesaka nge boma, kuzimbana ve ti Yehova ke na talaka yawu mpe yandi zaba yinki ya ke na salaka nge na ntima. Na kifwani, Yehova talaka ve kaka mpasi yina bantu ya Izraele vanda tala na Ezipte. Kasi, yandi zabaka mpe mbote-mbote ‘bampasi yina ba vanda tala.’ (Kub. 3:7) Davidi yimbaka ti Yehova talaka “mpasi” ya yandi mpe ‘mpasi ya yandi ya ngolo.’ (Nku. 31:7) Ata ntangu dikanda ya Nzambi vanda tala mpasi samu ti ba  bakaka mikanu ya yimbi, ‘ya vandaka kusala yandi mpasi.’ (Iza. 63:9) Ntangu nge ke vandaka na boma, Yehova zaba mbote-mbote yinki ya ke na salaka nge, mpe yandi ke sadisa nge na kununga boma ya nge.

10. Samu na yinki nge ke na kundima ti nge ke mfunu samu na Yehova, mpe ti yandi ke sadisa nge na kununga bampasi ya mutindu na mutindu?

¹⁰ Kana nge ke kaka na kanisaka na mambu yina ke na kuminaka nge, ya lenda vanda mpasi na nge na kutala diboko ya Yehova. Yinki nge lenda sala? Lomba na Yehova yandi sadisa nge na kutala mutindu yandi ke na sadisaka nge. (2 Mf. 6:15-17) Kanisa mwa fioti: Ya ke kwandi na mvutu to disolo na lukutakanu ya kimvuka yina sadisaka nge? Ya ke kwandi na nzimbu ya malu-malu, mukanda to video yina pesaka nge ngolo? Ya ke kwandi na dikanisi ya Biblia yina mpangi kabulaka na nge mpe yina kindisaka nge? Beto lenda zimbana faso bampangi ya beto ya kento na ya bakala lakisaka beto luzolo, mpe lubakusu yina beto kuzwaka na kati ya mambu ya Nzambi. Ya tsyeleka, ya ke makabu yina me katuka na Yehova. (Iza. 65:13; Mrk. 10:29, 30) Ya ke lakisaka ti nge ke mfunu samu na Yehova mpe ti nge lenda tudila yandi ntima​—Iza. 49:14-16.

11. Yinki sadisaka Aida na kununga boma ya yandi?

¹¹ Aida, mpangi mosi yina ke vandaka na Sénégal, me tala faso Yehova sadisaka yandi na ntangu ya mpasi. Samu yandi ke mwana ya ntete, bibuti ya yandi vandaka na nsatu yandi kuzwa mbongo mingi samu na kukipe bansatu ya yandi mosi mpe ya dikanda. Kasi, samu ti yandi sosaka kaka kuvanda na mbongo ndambu samu na kukuma mupasuli-nzila, ya kumaka mpasi na yandi na kuzwa mbongo, mpe bibuti ya yandi dasukilaka yandi. Yandi me zonza: “Mu vandaka na boma ya kulenda ve kusadisa bibuti ya munu mpe ti bantu nyonso pesa munu mukongo. Mu vanda dasukilaka Yehova samu ti bamambu vanda lutaka kaka na faso ya yimbi.” Na manima, yandi kuwaka discours mosi na lukutakanu. Yandi me bwela: “Mpangi yina salaka discours kwizaka bambula beto ti Yehova me zaba mbote-mbote bampasi yina ke na beto. Malembe-malembe, malongi ya bakuluntu mpe ya bampangi ya nkaka sadisaka munu na kundima ti Yehova ke zolaka munu. Mu bandaka kusambila Yehova na kiminu nyonso ti yandi lenda sadisa munu. Kutala bamvutu na balusambu ya munu vandaka zunisa ntima ya munu.” Na manima, Aida kwizaka kuzwa kisalu yina vanda sadisa yandi na kisalu ya yandi ya mupasuli-nzila, mpe  na kusadisa bibuti ya yandi na bantu ya nkaka. Yandi me bwela: “Mu kwizaka longoka kutula ntima na Yehova na faso ya kulunga.” Yandi me bwela dyaka: “Bubu yayi, na manima ya lusambu boma ya munu ke kumaka kaka kima mpamba.”

YINKI YEHOVA KE SALA NA MANTWALA?

12. Kaka faso ke na lakisaka yawu Nkunga 56:9, yinki Davidi zabaka?

¹² Nkunga 56:9 ke zonzaka: ‘Bambeni ya munu ke vutuka manima kilumbu yina munu ke bokila samu na kulomba lusalusu. Mu ke tula ntima na dyambu yayi: Nzambi kele na lweka ya munu.’ Verse yayi ke na lakisaka kima ya nkaka yina sadisaka Davidi na kununga boma ya yandi: Ata ti luzingu ya yandi vandaka kaka na mpasi, yandi vanda yindulaka na yina Yehova ke sala samu na yandi na mantwala. Davidi zabaka ti Yehova zola vuukisa yandi na ntangu ya kulunga. Yehova zonzaka yandi mosi ti Davidi zola kuma mfumu ya bwala ya Izraele. (1 Sa. 16:1, 13) Davidi vandaka na kundima ti bansilulu ya Yehova zola lungana kaka.

13. Yinki beto ke na kundima ti Yehova ke sala?

¹³ Wapi nsilulu Yehova pesaka samu na nge? Beto me bonga ve kuvingila ti Yehova katula bampasi ya beto nyonso. c Kuzimbana ve ti, mpasi ni mpasi nge ke na kutanaka na yawu bubu yayi, Yehova ke zimbisa yawu na yinza ya malu-malu. (Iza. 25:7-9) Nzambi ya beto ke na ngolo ya kulunga samu na kukatula lufwa, kubelusa beto, mpe kukatula ba yina ke na kwamisaka beto.​—1 Yoa 4:4.

14. Na yinki beto lenda yindula?

¹⁴ Ntangu nge ke vandaka na boma, yindula na yina Yehova ke sala na mantwala. Kanisa na yinki ya ke sala nge ntangu Satana mpe bantu ya yimbi ke vanda dyaka ve, kasi kaka bantu ya mbote, mpe konso kilumbu malembe-malembe masumu ya beto ke katuka. Disolo mosi ya lukutakanu ya nene ya 2014 lakisaka wa’ faso beto lenda yindula na kivuvu ya beto. Tata mosi ke na sololaka na dikanda ya yandi na mutindu ba zola tanga verse ya 2 Timote 3:1-5 kana ya vanda zonzila paradiso: “Na yinza ya malu-malu bampasi ke vanda dyaka ve. Bantu ke vanda ve na munimi, ke zola ve mbongo, ke sala ve matalana, ke vanda ve na lunangu, ke vanda ve bantu ya bifingu, ke ndima na kutumama na bibuti ya bawu, ke zimbana ve mambu ya mbote yina bampangi salaka bawu, ke zitisa bima ya mpeve, ke vanda ve na ntima ya ngolo, ke tala bantu kyadi, ke zonza mambu ya mbote na nzutu ya bampangi, ke lenda na kukutika banzutu ya bawu, ke vanda ve na myangu, ke vanda ve bambeni ya mambu ya mbote, ke funda ve bampangi, ke sala ve mambu ya kulutila yimbi, lunangu ke kumisa ve bawu bampofo, bawu ke zola ve mikembo ya yinza, kasi Nzambi, ke lakisa ti ba kele ya kukwikama na Nzambi, mpe ba ke ndima lulendo ya yandi. Vanda kintwadi na bantu ya mutindu yina.” Nge ke sololaka na dikanda ya nge to bampangi ya nge na faso luzingu ke vanda na yinza ya malu-malu?

15. Ata ti Tanja vandaka na boma, yinki sadisaka yandi na kununga boma ya yandi?

¹⁵ Mpangi mosi ya kento na nkumbu ya Tanja yina ke vandaka na Macédoine du Nord lendaka kununga boma ya yandi ntangu yandi vanda yindulaka na bambote yina ke kwiza na mantwala. Bibuti ya yandi vanda zolaka ata fioti ve ti yandi longoka Biblia. Yandi me zonza: “Mwa bamambu yina mu vandaka na yawu boma, ni yina kuminaka munu. Na manima ya konso lukutakanu, mama ya munu vanda bulaka munu. Bibuti ya munu zonzaka na munu ti, kana mu kuma mbangi ya Yehova ba ke kufwa munu.” Na manima, ba bingisaka yandi na yinzo. Yinki yandi salaka? Yandi me zonza: “Mu vanda kanisaka kaka na kilengi ya ntangu nyonso yina mu ke kuzwa kana mu bikana ya kukangama na Yehova. Mu vanda kanisaka ve na bima yina mu lenda vanda dyaka ve na yawu na yinza yayi, kasi na difuta yina Yehova ke pesa munu na yinza ya malu-malu, mpe na wapi mutindu bima nyonso ya yimbi ya yinza yayi ke zimbana.”  Tanja bikanaka ya kukangama na Yehova. Yehova sadisaka yandi mpe yandi kuzwaka kisika ya kuvanda. Bubu yayi Tanja ke ya kukwela mpangi mosi ya bakala yina ke ya kukwikama, mpe kintwadi ba ke na salaka kisalu ya ntangu nyonso na kilengi.

KULISA KIFU YA NGE YA KUTULAKA NTIMA NA YEHOVA BUBU YAYI

16. Yinki ke sadisa beto na kuvanda ve na boma ntangu beto ke tangaka mbikudulu ya Luke 21:26-28?

¹⁶ Na ntangu ya mpasi ya nene, bantu mingi ke “kufwa na boma.” Kasi bisadi ya Yehova ke tekita ve mpe ke vanda ve na boma. Luke 21:26-28 ke zonzaka: “Bantu ke kufwa na boma na kubanza mambu yina ke salama na ntoto ya muvimba, samu ti bima yina kele na lulendo na mazulu ke ningana. Na yina, bantu ke tala Mwana ya Muntu yina ke kwiza na kati ya dituti na ngolo mpe nkembo ya kulutila. Ntangu mambu yina ke banda na kusalama, beno telama mpe beno tala na zulu, samu ti ntangu yina Nzambi ke vuukisa beno ke kuma pene-pene.” Samu na yinki beto ke vanda ve na boma? Samu ti beto me longoka kutula ntima na Yehova. Tanja, mpangi yina beto me zonzila, me zonza ti ni yawu sadisaka yandi na ntama ntangu yandi vanda lutisa bantangu ya mpasi. Yandi me zonza: “Mu me longoka ti Yehova lenda sakumuna beto, mpe kusadisa beto na kukanga ntima na bamambu nyonso ya mpasi. Bantangu ya nkaka, ya lenda talana ti ni bantu ke na twadisaka bamambu, kasi ni Yehova me lutila bawu na ngolo. Ata ti mambu ke na talanaka mpasi, ya ke vanda na nsuka.”

17. Wa’ faso dikanisi ya mvula 2024 ke sadisa beto? (Tala kizizi ya paje ya ntete.)

¹⁷ Bubu yayi, ya lenda vanda na bamambu yina lenda sala ti beto vanda na boma. Kasi mutindu Davidi, beto lenda nunga boma ya beto. Dikanisi ya Biblia ya mvula 2024 ke ni lusambu ya Davidi yayi: ‘Ntangu mu ke na boma, mu ke tulaka ntima na nge.’ (Nku. 56:3) Buku mosi yina ke zonzilaka mambu ya Biblia ke zonzilaka verse yayi mutindu yayi: Davidi “vanda kangamaka ve na bamambu yina vanda talisaka yandi boma, kasi yandi vanda talaka kaka muntu yina lenda vuukisa yandi.” Na bangonda yina ke landa, kanisa na dikanisi ya beto ya mvula, mingi-mingi na ntangu nge ke kutana na bamambu ya mpasi. Baka ntangu ya kuyindula na bamambu yina Yehova salaka, yina yandi ke na salaka, mpe ke sala na mantwala. Kaka mutindu Davidi, nge lenda zonza: “Mu ke tulaka ntima na Nzambi, mu ke vanda ve na boma.”​—Nku. 56:4.