1-2. a) Yinki Yesu zonzaka na bilandi ya yandi? b) Samu na yinki bilandi bikaka Yesu? (Tala mpe bizizi.)

 “YA TSYELEKA, mpeve ke tiya mingi, kasi musuni kele ya kulemba.” a (Mat. 26:41b, NWT) Bamambu yayi yina Yesu zonzaka ke lakisaka ti yandi zabaka ti beto ke bantu ya masumu. Kasi, yandi vanda kebisa mpe beto na kukanisa ve ti beto ke ngolo mpe ti beto lenda kubwa ve. Tekila Yesu zonza bamambu yayi, bilandi ya yandi zonzaka na yandi ti ba ke bika yandi ata fioti ve. (Mat. 26:35) Makanisi ya bawu vandaka mbote. Kasi, ba zimbanaka ti ntangu ba ke salaka beto tiya, kusala mambu ya mbote lenda kuma mpasi mingi. Ni na yawu Yesu zonzaka na bawu: “Beno vanda ekenge, mpe beno sambila ntangu nyonso, samu beno kubwa ve na ntontolo.”​—Mat. 26:41a, NWT.

² Mambu ya kyadi ke ti bilandi bikanaka ve ekenge. Ntangu ba kangaka Yesu, ba salaka ve mambu yina ba zonzaka ti ba ke sala. Ba bikaka Yesu mpe ba kimaka.​—Mat. 26:56.

3. a) Samu na kuvanda ya kukangama na Yehova, samu na yinki ntangu nyonso beto me fwana kusala keba na beto mosi? b) Yinki beto ke zonzila na disolo yayi?

³ Beto me fwana kusala keba na beto mosi ntangu nyonso. Beto zola zimbana ve ti beto ke bantu ya masumu, mpe ti ata beto ke na nsatu mingi ya kukangama na Yehova, beto lenda kubwa. (Rom. 5:12; 7:21-23) Na mbala mosi beto lenda kutana na mambu yina lenda nata beto na kusala yimbi. Samu na kubikana  ya kukangama na Yehova mpe Yesu, beto me fwana kulanda dilongi ya yandi ya kuvanda ntangu nyonso ekenge. Ni yawu disolo yayi ke sadisa beto na kusala. Beto ke tala ntete, na wapi bamambu beto me fwana kuvanda ntangu nyonso ekenge, na manima, wa’ faso beto lenda sala keba na kubwa ve na ntontolo, mpe na nsuka, wa’ faso beto lenda bikana ntangu nyonso ekenge.

NA WAPI BAMAMBU BETO ME FWANA KUVANDA NTANGU NYONSO EKENGE?

4-5. Samu na yinki kukima masumu ya fioti-fioti?

⁴ Ya ke na masumu ya nene na ya fioti-fioti. Kasi, ata masumu ya fioti-fioti lenda bebisa kindiku ya beto na Yehova mpe kunata beto na kusala masumu ya nene

⁵ Beto nyonso ke kutanaka na bantontolo. Kasi beto nyonso ke kutanaka ve na bantontolo ya mutindu mosi. Mosi na mosi ya beto ke na bamambu yina ya ke ve mpasi na yandi na kubwa na ntontolo. Na kifwani ya lenda vanda ti mu ke na nwanaka samu na kubwa ve na kinsuza. Ya nkaka ke na nwanaka samu na kusala ve mambu ya mvindu mutindu kusakana na binama ya kuvukisa nzutu to kutala bizizi to bavideo yina ke vumbulaka nsatu ya kuvukisa nzutu. Ya nkaka dyaka, ke na nwanaka na boma ya bantu, lunangu, kudasuka kidi-kidi to mambu ya nkaka. Mutundu Zaki zonzaka: “Muntu ni muntu kele ya kutonta ntangu yandi ke vwandaka na bansatu ya yimbi, mpe ke landaka yawu.”​—Zaki 1:14.

6. Na yinki beto me fwana kuvunama ve?

⁶ Nge me zaba kwandi bamambu yina ya ke ve mpasi na nge na kubwa na ntontolo? Ya ke vanda buzoba na kukanga meso na yawu to kukanisa ti ya lenda nata ve nge na kubwa na disumu ya nene. (1 Yoa. 1:8) Ntumwa Polo zonzaka ti ata “ba yina ke na makoki ya kimpeve” lenda kubwa na ntontolo kana ba vanda ve ekenge. (Gal. 6:1, NWT) Beto me fwana kuvunama ve beto mosi mpe kundima ti ya ke na bamambu yina ya ke ve mpasi na beto na kubwa na ntontolo.​—2 Ko. 13:5.

7. Wapi bamambu beto me fwana kukengidila mingi? Pesa kifwani

⁷ Yinki beto me fwana kusala ntangu beto me zaba bamambu na kimuntu ya beto yina lenda nata beto na kubwa na ntontolo? Beto me fwana kufungula meso na yawu. Na kifwani, na ntangu ya ntama bamwelo vandaka kisika ya kulutila pete na bwala nyonso. Ni na yawu, ba vanda kengidilaka yawu ya kulutila. Mutindu mosi mpe, beto me lunga kukengidila mingi bisika yina na kimuntu ya beto lenda nata beto na kubwa.​—1 Ko. 9:27.

 WA’ FASO BETO LENDA SALA KEBA NA KUBWA VE NA NTONTOLO?

8-9. Yinki zola sadisa ntwenya yina ba ke zonzilaka na Bingana 7 na kusala ve disumu ya nene? (Bingana 7:8, 9, 13, 14, 21)

⁸ Yinki beto lenda sala na kubwa ve na ntontolo? Beto longoka na kifwani ya ntwenya yina ke zonzilaka Bingana 7. Yandi salaka kinsuza na kento mosi ya ndumba. Verse 22 ke zonzaka ti, “na mbala mosi” yandi landaka ndumba yango. Kasi, baverse ya nkaka ke lakisaka ti, tekila yandi landa kento yango, yandi bandaka kusala bamambu yina nataka yandi malembe-malembe na kusumuka.

⁹ Yinki yandi salaka? Bingana 7:8, 9 (NWT) ke zonzaka: “Yandi lutaka na bala-bala pene-pene ya yinzo ya kento yina, mpe yandi vanda tambula na nzila ya yinzo ya kento yina na nkokila, ntangu mpimpa mpe kitombi zolaka kukota.” Dyaka, ntangu yandi talaka yandi, yandi sobaka ve nzila. Yandi ndimaka kento yango pesa yandi beze mpe zonzila yandi bamambu na yina me tadila minkayulu ya kindiku. Bingana 7:13, 14, 21 (NWT) ke zonzaka: “Yandi me simba ntwenya yina mpe me pesa yandi beze. Yandi me tubila ntwenya yina kukondwa nsoni ti: “Ya lombaka ti mu pesa minkayulu ya kindiku. Bubu yayi mu lungisaka bansilulu ya munu. . . . Yandi me vuna ntwenya yina na kundimisa ya ngolo. Yandi me vuna yandi na bamambu ya sukadi.” Ntangu ya nkaka, kento yango zonzilaka yandi yawu samu yandi tala ti yandi ke ve muntu ya yimbi. Kana yandi kimaka bamambu nyonso yayi, yandi zola kubwa ve na ntontolo ya kusala disumu ya nene.

10. Bubu yayi, yinki lenda nata muntu na kubwa na disumu, mutindu ntwenya yina ke zonzilaka Bingana 7?

¹⁰ Disolo yayi ke na lakisaka mambu yina lenda kumina kisadi ni kisadi ya Yehova. Yandi lenda sala disumu ya nene mpe kukanisa ti bamambu me salama kaka “na mbala mosi.” Yandi lenda zonza: “Mu zaba ve faso ya me salama.” Kasi, kana yandi kanisa mbote-mbote, yandi ke tala ti ya ke na bamambu yina yandi bandaka kusala yina me nata yandi tii na kusala disumu ya nene. Ntangu ya nkaka, ya lenda vanda ti yandi bandaka kuvanda na bandiku yina ke zolaka ve Yehova, kusala bansaka ya yimbi, kukwenda bisika to na ba sites internet yina ke ve mbote samu na bakristo. Ya lenda vanda mpe ti yandi bikaka kusala bamambu mutindu, kutanga Biblia, kusambila, kukwenda na balukutakanu to kusamuna. Mutindu ntwenya yina ke zonzilaka Bingana, ntangu ya nkaka, bamambu salamaka ve kaka “na mbala mosi” samu yandi sala disumu mutindu yandi ke na kanisaka yawu.

11. Yinki beto me fwana kusala samu na kubwa ve na disumu ya nene?

¹¹ Kileso samu na beto? Kusala ve disumu ke mbote. Kasi beto me fwana mpe kukima bamambu nyonso yina lenda nata beto na kusala disumu. Ni kileso yina Salomoni bendaka na disolo ya ntwenya na kento ya ndumba yina yandi sonikaka. Ntangu yandi vanda zonzila kento yango, yandi zonzaka: ‘Kutambula ve na banzila ya yandi.’ (Bin. 7:25) Yandi bwelaka: ‘Vanda ntama na yandi, kukwenda ve pene-pene na mwelo ya yinzo ya yandi.’ (Bin. 5:3, 8) Ya tsyeleka, ntangu nyonso beto me fwana kukima bamambu nyonso yina lenda nata beto na kusala disumu. b Na yawu, beto kima ata bamambu yina lenda talana ve yimbi na bakristo ya nkaka, kasi na beto ya ke ntontolo.​—Mat. 5:29, 30.

12. Wapi mukanu Yobi bakaka, mpe wa’ faso ya sadisaka yandi na kubwa ve na ntontolo? (Yobi 31:1)

¹² Beto me fwana kubaka mikanu yina ke sadisa beto na kukima bamambu yina lenda nata  beto na kubwa, mpe kusadila mikanu yango. Ni yina Yobi salaka. Yandi ‘salaka luwawanu na meso ya yandi.’ Ya zola zonza ti yandi bakaka mukanu ya kutula ve meso na kento ya nkaka. Yobi 31:1 (NWT) ke zonzaka: “Mu salaka luwawanu na meso ya munu. Na yawu, wapi mutindu mu lenda tudila dikebi na kento yina me zaba ntete ve babakala na mutindu ya yimbi?” Kusadila mukanu ya yandi zola sadisa yandi na kusala ve kinsuza. Beto mpe, kana beto sadila mikanu ya beto samu na kubwa ve na disumu, beto ke kubwa ve na ntontolo.

13. Samu na yinki beto me fwana kukengidila makanisi ya beto? (Tala mpe bizizi.)

¹³ Beto me fwana kukengidila mpe makanisi ya beto. (Bas. 20:17) Ba ya nkaka ke talaka ti, kuvanda na makanisi ya mvindu to ya busafu kele ya yawu ve yimbi. Ba ke talaka ti kima ya yimbi ni kusadila yawu. Kukanisa mutindu yayi ke kuvunama, samu ti makanisi ya mvindu ke vumbulaka bansatu ya yimbi. Ya zola zonza mvita na bantontolo. Makanisi ya yimbi lenda kwizila beto na yintu, kasi na mbangu nyonso, beto me fwana kusoba yawu na makanisi ya mbote. Kusala yawu ke sala ti makanisi ya yimbi kuma ve ngolo tii na kunata beto na kusala disumu ya nene.​—Flp. 4:8; Kol. 3:2; Zaki 1:13-15.

14. Yinki lenda sadisa dyaka beto na kubwa ve na ntontolo?

¹⁴ Kima ya nkaka yina lenda sadisa beto na kubwa ve na ntontolo, ni kuvanda na kundima ti misiku nyonso ya Yehova ke samu na bambote ya beto mosi. Ata ti bantangu ya nkaka, ya lenda vanda mpasi na beto na kukwelisa bansatu mpe makanisi ya beto na luzolo ya Yehova, kusala bangolo samu na kusala yawu ke pesa beto kilengi ya tsyeleka.

15. Wa’ faso kukulisa bansatu ya mbote lenda sadisa beto na kubwa ve na ntontolo?

¹⁵ Beto me fwana kukulisa bansatu ya mbote. Kana, beto longoka ‘kuyiina mambu ya yimbi, mpe kuzola mambu ya mbote,’ beto ke vanda na nsatu ya ngolo ya kusala mambu ya mbote mpe kukima bamambu yina lenda nata beto na kusumuka. (Amo. 5:15) Kukulisa bansatu ya mbote lenda sadisa mpe beto na mantwala ya bantontolo yina beto kanisaka ve kukutana.

16. Wa’ faso bamambu ya kimpeve lenda sadisa beto na kuvanda kaka ekenge? (Tala mpe bizizi.)

 ¹⁶ Beto lenda kulisa bansatu ya mbote na kulutisaka ntangu mingi na bamambu ya kimpeve. Ya ke mpasi beto vanda na nsatu ya kusala mambu ya yimbi na balukutakanu to na kisalu ya kusamuna. Kuna, beto ke kulisaka nsatu ya kusepelisa Yehova. (Mat. 28:19, 20; Ebr. 10:24, 25) Kutanga Biblia, kulongaka yawu mpe kuyindula na yawu ke kulisaka luzolo ya beto samu na mambu ya mbote mpe ke sadisaka beto na kuyiina mambu ya yimbi. (Yos. 1:8; Nku. 1:2, 3; 119:97, 101) Beto zimbana ve, Yesu zonzaka na bilandi yandi: “Beno sambila ntangu nyonso, samu beno kubwa ve na ntontolo.” (Mat. 26:41, NWT) Kulutisa ntangu na Tata ya beto na lusambu ke sala ti yandi sadisa beto na kukulisa nsatu ya kusepelisa yandi.​—Zaki 4:8.

BIKANA NTANGU NYONSO EKENGE

17. Wapi kifu ntumwa Piere vanda nwana na yawu?

¹⁷ Beto lenda katula na kimuntu ya beto bamambu ya nkaka yina lenda nata beto na kusumuka. Kasi ya ke na yina lenda baka beto ntangu na kukatula yawu. Kifwani ya ntumwa Piere ke na lakisaka yawu. Boma ya bantu nataka yandi na kumanga Yesu bambala tatu. (Mat. 26:69-75) Beto lenda zonza ti yandi katulaka boma ya bantu ntangu yandi zonzaka na bukindi nyonso na mantwala ya bakuluntu ya kimvuka ya Bazwife. (Bis. 5:27-29) Kasi mwa bamvula na manima, “yandi vandaka na boma ya bantu yina vandaka ya kuzenga kibakala,” mpe yandi mangaka kudya na bakristo yina vandaka ve Bazwife. (Gal. 2:11, 12, NWT) Yandi vandaka ntete na boma ya bantu mpe ya lenda vanda ti yandi katulaka ve yawu nyonso.

18. Ata ti beto ke dyaka ve na kifu mosi ya yimbi yina vandaka na beto, yinki beto me fwana kusala?

¹⁸ Mutindu Piere, beto lenda kubwa na kifu yina beto vanda kanisa ti beto ke dyaka ve na yawu. Na kifwani, mpangi mosi me zonza: “Na manima ya bamvula 10, mu vanda kanisa ti mu lenda kubwa dyaka ve na kifu ya kutala to kuwa bima yina ke vumbulaka nsatu ya kuvukisa nzutu. Kasi, bantangu ya nkaka mu vandaka na nsatu ya kutala dyaka yawu.” Mambu ya mbote ke ti mpangi ya beto bwisaka ve maboko. Yandi kwizaka tala ti yandi me fwana kunwana bilumbu nyonso mpe ntangu ya nkaka luzingu ya yandi nyonso, samu na kubwa dyaka ve na kifu  ya yimbi yayi. Na yawu, yandi bakaka mikanu ya ngolo mpe kento ya yandi na bakuluntu sadisaka yandi.

19. Yinki beto me fwana kusala samu kifu ya yimbi nata ve beto na kusala disumu ya nene?

¹⁹ Yinki beto me fwana kusala samu kifu ya yimbi nata ve beto na kusala disumu ya nene? Beto me fwana kulanda dilongi yayi ya Yesu: “Beno vanda ekenge.” Ata ntangu beto ke talaka ti beto lenda kubwa ve, beto sala keba na bamambu yina lenda nata beto na kubwa. (1 Ko. 10:12) Mpe beto bika ve kusadila bamambu yina na ntama sadisaka beto na kubwa ve na ntontolo. Bingana 28:14 ke zonzaka: ‘Kyese na muntu yina ke salaka keba ntangu nyonso.’​—2 Pi. 3:14.

BAMBOTE YA KUVANDA NTANGU NYONSO EKENGE

20-21. a) Wapi bambote beto ke kuzwa kana beto vanda ntangu nyonso ekenge? b) Kana, beto sala bangolo ya beto, yinki Yehova ke pesa beto? (2 Bakorinto 4:7)

²⁰ Beto lenda vanda na kundima ti bangolo nyonso beto ke na salaka samu na kuvanda ekenge ke ve ya mpamba. Kuzitisa misiku ya Yehova ke pesa beto kilengi ya kulutila yina beto lenda kuzwa na “kuzinga mwa ntangu na kati ya mikembo ya masumu.” (Ebr. 11:25; Nku. 19:8) Ya ke mpila yina samu Nzambi yidikaka beto samu beto landa misiku ya yandi. (Kub. 1:27) Kusepelisa Yehova ke pesaka beto kizunu ya ntima mpe kivuvu ya kuzinga ntangu nyonso na mantwala.​—1 Tim. 6:12; 2 Tim. 1:3; Yude 20, 21.

²¹ Ya tsyeleka, “musuni ke ya kulemba.” Kasi ya zola zonza ve ti beto lenda sala ve ata kima na yina me tadila bifu ya beto ya yimbi. Yehova lenda pesa beto ngolo ya kununga. (Tanga 2 Bakorinto 4:7.) Kasi, Biblia ke zonzaka ti Nzambi ke pesa beto ni ngolo yina me lutila ngolo yina beto lenda bakula ve. Ya zola zonza ti ya ke na bangolo yina beto mosi me lunga kusala bilumbu nyonso samu na kubwa ve na ntontolo. Kana beto sala yawu, beto lenda vanda na kundima ti Yehova ke pesa beto ngolo yina beto ke vanda na yawu nsatu ntangu beto ke lomba yandi yawu na lusambu. (1 Ko. 10:13) Ya tsyeleka na lubakusu ya Yehova, beto lenda vanda ntangu nyonso ekenge samu na kubwa ve na ntontolo.