fungula samu na kutala yina ke na kati

Fungula batitre na bikapu

DISOLO YA KULONGOKA 30

NZIMBU 36 Beto bumba bantima ya beto

Yinki beto lenda longoka na kifwani ya bamfumu ya Izraele?

Yinki beto lenda longoka na kifwani ya bamfumu ya Izraele?

‘Beno ke tala dyaka luswaswanu na kati ya muntu ya lunungu na muntu ya yimbi, mpe na kati ya muntu yina ke sadilaka Nzambi na muntu yina ke sadilaka ve yandi.’​—MAL. 3:18.

YINA BETO KE LONGOKA

Beto ke longoka wa’ faso Yehova tadilaka bamfumu ya Izraele. Ya ke sadisa beto na kuzaba yinki yandi ke sosaka na bisadi ya yandi bubu yayi.

1-2. Yinki Biblia ke zonzilaka beto na yina me tadila bamfumu ya Izraele?

 BIBLIA ke zonzilaka babakala kuluta 40 yina yalaka na zulu ya Izraele. a Ya ke bumbaka ve bamambu yina mingi ya bawu salaka. Na kifwani, ya ke zonzilaka mpe bamambu ya yimbi yina bamfumu ya mbote salaka. Na yina me tadila Davidi, Yehova zonzaka: ‘Kisadi ya munu Davidi . . . yina landaka munu na ntima ya yandi ya muvimba. Yandi salaka kaka mambu yina vandaka mbote na meso ya munu.’ (1 Mf. 14:8) Kasi, Davidi salaka kinsuza na kento ya ngana ya kukwela mpe yandi bongisaka bamambu samu ba kufwa bakala ya yandi na mvita.​—2 Sa. 11:4, 14, 15.

2 Bamfumu mingi ya Izraele vandaka ve ya kukwikama. Kasi, ba salaka mwa bamambu ya mbote. Na kifwani, na meso ya Yehova, Rehoboami ‘salaka mambu ya yimbi.’ (2 Ns. 12:14) Kasi, yandi tumamaka ntangu Yehova zonzaka na yandi na kubika makanda 10 ya Izraele kuma kimfumu ya nkaka. Yandi bongisaka mpe bambanza ya Yuda na ya Benyamini samu na kubumba dikanda ya Nzambi.​—1 Mf. 12:21-24; 2 Ns. 11:5-12.

3. Wapi kyuvu ya mfunu beto lenda yufula, mpe yinki beto ke zonzila na disolo yayi?

3 Kyuvu ya mfunu ni yayi: kana bamfumu nyonso ya Izraele salaka bamambu ya mbote na ya yimbi, yinki vanda nata Yehova na kuzonza ti ba vandaka ya kukwikama to ve? Mvutu na kyuvu yayi ke sadisa beto na kuzaba yinki beto me fwana kusala samu na kusepelisa Yehova. Na disolo yayi, beto ke zonzila bamambu tatu yina Yehova vanda talaka na bamfumu ya Izraele: ntima ya bawu, faso ya bawu ya kubalula ntima mpe kukangama ya bawu na lusambu ya tsyeleka.

BA VANDAKA NA NTIMA YA MUVIMBA SAMU NA YEHOVA

4. Yinki vanda salaka luswaswanu na kati ya bamfumu yina vandaka ya kukwikama na ba yina vandaka ve ya kukwikama?

4 Bamfumu yina sepelisaka Yehova sadilaka yandi na ntima b ya muvimba. Na kifwani, mfumu ya mbote Yehoshaphati ‘sosaka Yehova na ntima ya yandi ya muvimba.’ (2 Ns. 22:9) Na yina me tadila mfumu Yoziasi, Biblia ke zonzaka: ‘Ya vandaka ve na mfumu mosi mutindu yandi na mantwala ya yandi, yina vutukaka na Yehova na ntima ya yandi ya muvimba.’ (2 Mf. 23:25) Kasi, yinki beto lenda zonza na mfumu Salomoni, yina bikaka Yehova na nsuka ya luzingu ya yandi? ‘Ntima ya yandi vandaka ve ya muvimba.’ (1 Mf. 11:4) Na yina me tadila Abiyame, mfumu ya nkaka yina vandaka ve ya kukwikama, Biblia ke zonzaka: ‘Ntima ya yandi vandaka ve ya muvimba na Yehova.’​—1 Mf. 15:3.

5. Zonzila yinki zola zonza kusadila Yehova na ntima ya muvimba.

5 Yinki zola zonza kusadila Yehova na ntima ya muvimba? Muntu yina ke sadilaka Yehova na ntima ya muvimba ke sadilaka ve yandi kaka samu yandi me bonga kusadila yandi, kasi samu ti yandi ke zolaka yandi mpe ke ya kukangama na yandi. Yandi ke bikaka ve kuzola yandi mpe ke kangamaka na yandi luzingu ya yandi nyonso.

6. Wa’ faso beto lenda sadila Yehova na ntima ya muvimba? (Bingana 4:23; Matayi 5:29, 30)

6 Wa’ faso beto lenda landa bamfumu yina vandaka ya kukwikama, mpe kusadila Yehova na ntima ya muvimba? Ni kuvanda ntama na bamambu nyonso yina lenda lembisa luzolo ya beto samu na Yehova. Na kifwani, bansaka, bandiku lenda nata beto na kukanisa ti bimvwama to mbongo ke bima ya kulutila mfunu na luzingu ya beto. Kana beto me tala ti luzolo ya beto samu na Yehova ke na manisaka ngolo, na mbangu nyonso, beto me fwana kusala kima. Bingana 4:23 (NWT) ke zonzaka: “Kuluta bima nyonso yina nge ke bumbaka, bumba ntima ya nge, samu mikelo [sources] ya luzingu ke katukaka na yawu.”​—Tanga Matayi 5:29, 30.

7. Samu na yinki ya ke mfunu na kulosa bamambu yina lenda bebisa beto?

7 Beto me fwana kulosa bamambu nyonso yina lenda nata beto na kuvanda na bantima zole. Kana beto sala ve yawu, beto lenda vunama beto mosi mpe kukanisa ti, kana beto ke na salaka bamambu ya beto nyonso ya kimpeve, ata kima lenda bebisa bantima ya beto. Na kifwani: Ya ke kilumbu yina ntangu ke ngolo mpe ya me pesa nge nsatu ya ngolo ya maza. Nge me kwenda kunwa maza. Kana nge vanda kaka na yisi ya ntangu na kisika ya kuvanda na mpewo, nge ke kuzwa dyaka nsatu ya maza. Mutindu mosi mpe, ata nge ke na bifu ya mbote ya kimpeve, kana nge ke na kimaka ve bima ya yimbi, ya ke bebisa ntima ya nge. Beto me lunga ve kusala kaka bamambu ya mbote samu na kuvanda pene-pene na Yehova, kasi, beto me fwana kukatula bamambu nyonso yina lenda lembisa kindiku ya beto na Yehova.​—Ef. 2:2.

MUTINDU BA BALULAKA NTIMA NA MASUMU YA BAWU

8-9. Yinki bamfumu Davidi na Ezekiasi salaka ntangu ba sembaka bawu? (Tala kizizi ya paje ya ntete.)

8 Mutindu beto zonzilaka yawu, mfumu Davidi salaka masumu ya nene. Kasi ntangu mbikudi Natani kwizaka tala yandi samu na kuzonzila yawu, na kukuluka nyonso, yandi balulaka ntima. (2 Sa. 12:13) Bamambu yina yandi zonzaka na Nkunga 51 ke na lakisaka ti ya tsyeleka, yandi balulaka ntima. Yandi vunaka ve kunyonga kaka samu na kuvuna Natani to kuzwa ve masembo.​—Nku. 51:3, 4, 17, bamambu yina ke na zulu.

9 Mfumu Ezekiasi mpe sumukaka na mantwala ya Yehova. Biblia ke zonzaka: “Ntima ya yandi kumaka na lulendo, mpe Nzambi kuzwaka nkele ya yandi, Yuda mpe Yeruzalemi.” (2 Ns. 32:25) Samu na yinki Ezekiasi kumaka na lulendo? Ya lenda vanda samu yandi kumaka na bimvwama mingi, mpe nungaka bantu ya Asiria to samu yandi belukaka na maladi ya yandi. Ya lenda vanda mpe ti ni lulendo nataka yandi na kulakisa bimvwama ya yandi na bantu ya Babiloni. (2 Mf. 20:12-18) Ni yawu nataka mbikudi Izaya na kuzonza na yandi ti Yehova ke ve na kilengi ya yandi. (2 Ns. 32:26) Kasi mutindu Davidi, yandi balulaka ntima na kukuluka nyonso. Ni na yawu, na meso ya Yehova, yandi vandaka mfumu ya kukwikama yina “landaka kusala mambu ya mbote.”—2 Mf. 18:3.

Ntangu ba sembaka bawu na bambikudi, bamfumu Davidi na Ezekiasi balulaka ntima na kukuluka nyonso (Tala baparagrafe 8-9)


10. Yinki mfumu Amazia salaka ntangu ba zonzilaka yandi yimbi yina yandi salaka?

10 Mfumu Amasia vandaka ve mutindu bamfumu Davidi na Ezekiasi. Yandi salaka mambu ya mbote, ‘kasi na ntima ya muvimba ve.’ (2 Ns. 25:2) Yimbi ya yandi vandaka yinki? Ntangu Yehova sadisaka yandi na kununga bantu ya Edomi, Amasia bandaka kusadila banzambi ya bawu. c Mpe ntangu mbikudi ya Yehova kwizaka zonzila yandi yimbi yina yandi salaka, yandi mangaka kuwa mpe bingisaka yandi.​—2 Ns. 25:14-16.

11. Mutindu ke na lakisaka yawu 2 Bakorinto 7:9, 11, yinki beto me fwana kusala samu na kuzwa mulemvo? (Tala mpe bizizi.)

11 Yinki bifwani tatu yayi ke na longaka beto? Na kukuluka nyonso, beto balula ntima, mpe beto sala bangolo ya kuvutukila dyaka ve yimbi yina beto me sala. Kana bakuluntu ke na pesaka beto malongi ata na mambu yina beto ke na talaka ti ya ke ve mfunu, beto kanisa ve ti bakuluntu na Yehova ke zolaka ve beto. Ata mpe bamfumu ya mbote ya Izraele kuzwaka malongi mpe masembo. (Ebr. 12:6) Na yawu, ntangu ba ke sembaka beto, 1) beto ndima na kukuluka nyonso, 2) beto sala bansobolo yina me lunga mpe 3) beto tatamana na kusadila Yehova na ntima ya muvimba. Kana beto balula ntima, Yehova ke lemvokila beto.​—Tanga 2 Bakorinto 7:9, 11.

Ntangu ba ke sembaka beto, beto me fwana 1) kundima na kukuluka nyonso, 2) kusala bansobolo yina me lunga, mpe 3) kubika ve kusadila Yehova (Tala paragrafe 11) f


BA VANDAKA YA KUKANGAMA NA LUSAMBU YA TSYELEKA

12. Wa’ faso kukwikama ya bamfumu ya mbote vanda talanaka?

12 Bamfumu yina vandaka ya kukwikama na meso ya Yehova vandaka ya kukangama na lusambu ya tsyeleka. Mpe ba vanda kindisa dikanda ya Yehova na kukangama mpe na yandi. Mutindu beto me tala yawu, ba salaka mpe bafoti. Kasi ba vandaka ya kukangama na ntima nyonso na Yehova, mpe ba salaka nyonso samu na kukatula lusambu ya banzambi ya luvunu na bwala. d

13. Samu na yinki na meso ya Yehova mfumu Ahabi vandaka ve ya kukwikama?

13 Yinki beto lenda zonza na bamfumu yina vandaka ve ya kukwikama na Yehova? Ba salaka ve kaka bamambu ya yimbi. Ata mfumu ya yimbi Ahabi lakisaka ntangu ya nkaka kukuluka, mpe nyongaka yimbi yina yandi salaka samu Naboti kufwa. (1 Mf. 21:27-29) Yandi tungaka mpe bambanza samu na bana ya Izraele, mpe nungaka bambeni ya bawu. (1 Mf. 20:21, 29; 22:39) Kasi yandi ke ya kuzabana mutindu muntu yina landaka kento ya yandi na yina me tadila kumwangisa lusambu ya luvunu, mpe na mambu yayi, yandi balulaka ve ntima.​—1 Mf. 21:25, 26.

14. a) Samu na yinki Yehova vanda tala ti mfumu Rehoboami vandaka ve ya kukwikama? b) Yinki Yehova vanda talaka na kuzaba kana mfumu ke ya kukwikama to ve?

14 Beto zonzila Rehoboami, mfumu ya nkaka yina vandaka ve ya kukwikama. Mutindu beto zonzaka yawu, yandi salaka bamambu mingi ya kitoko ntangu yandi vanda yala. Kasi ntangu kimfumu ya yandi kumaka ngolo, yandi bikaka kutumama na Musiku ya Yehova, mpe landaka lusambu ya luvunu. (2 Ns. 12:1) Na yawu, yandi vandaka dikulu mosi na lusambu ya tsyeleka, dikulu ya nkaka na lusambu ya luvunu. (1 Mf. 14:21-24) Kaka Rehoboami na Ahabi ve pesaka mungongo na lusambu ya tsyeleka. Bamfumu mingi ya Izraele landaka ve lusambu ya tsyeleka. Kukangama na lusambu ya tsyeleka ke mfunu mingi samu na Yehova. Ya vandaka mosi ya bamambu ya ntete yina Yehova vanda talaka na kuzaba kana mfumu ke ya kukwikama to ve.

15. Samu na yinki kukangama na lusambu ya tsyeleka ke mfunu mingi samu na Yehova?

15 Samu na yinki ya vandaka mfunu na Yehova ti bamfumu kangama na lusambu ya tsyeleka? Ya ke samu ti yandi pesaka bawu mukumba ya kutwadisa dikanda ya yandi na lusambu ya tsyeleka. Kasi mpe, lusambu ya luvunu zola nata bawu na kusala masumu ya nkaka ya nene mpe bamambu mingi ya nkaka ya yimbi. (Oze 4:1, 2) Dyaka, bamfumu na bantu yina ba vanda yala kukipesaka na Yehova. Ni na yawu, Biblia ke zonzaka ti kulanda lusambu ya luvunu ke mutindu kusala kinsuza. (Yer. 3:8, 9) Muntu yina ke salaka kinsuza ke lwalisaka kento to bakala ya yandi mpe ke sumukaka na mantwala ya yandi. Mutindu mosi mpe, muntu yina kukipesaka na Yehova, kasi ke na landaka lusambu ya luvunu ke lwalisaka Yehova mpe ke sumukaka na mantwala ya yandi. e​—Kul. 4:23, 24.

16. Na meso ya Yehova, yinki ke salaka luswaswanu na kati ya muntu ya lunungu na muntu ya yimbi?

16 Wapi yina ke bileso? Beto me fwana kusala nyonso samu na kulosa lusambu ya luvunu. Kasi, beto me fwana mpe kusala nyonso samu na kukangama na lusambu ya tsyeleka mpe kusala nyonso yina ya ke lombaka. Mbikudi Malaki lakisaka pwelele bamambu yina na meso ya Yehova ke salaka luswaswanu na muntu ya mbote na ya yimbi. Yandi sonikaka: ‘Beno ke tala dyaka luswaswanu na kati ya muntu ya lunungu na muntu ya yimbi mpe na kati ya muntu yina ke sadilaka Nzambi na muntu yina ke sadilaka ve yandi.’ (Mal. 3:18) Na yawu, beto bika ata kima mosi ve, ya vanda kimuntu ya beto to bafoti ya beto lembisa beto na kusadila Yehova. Kubika kusadila Yehova ke disumu ya nene.

17. Samu na yinki beto me fwana kusala keba ntangu beto ke na soolaka muntu yina beto ke kwela?

17 Kana nge ke na sosaka kukwela, nge na talaka kwandi faso nge lenda sadila malongi ya Malaki? Muntu lenda vanda ya yandi na bifu ya mbote. Kasi, kana yandi ke sadilaka ve Yehova, yandi ke kwandi muntu ya lunungu na meso ya Yehova? (2 Ko. 6:14) Kana nge kwelana na yandi, yandi ke sadisa kwandi nge na kukulisa luzolo ya nge samu na Yehova? Kanisa na yina kuminaka Salomoni. Ntangu ya nkaka, bakento yina yandi kwelaka vandaka na bifu ya mbote. Kasi, ba vanda sadila ve Yehova, mpe malembe-malembe, ba nataka yandi na kusadila banzambi ya luvunu.​—1 Mf. 11:1, 4.

18. Yinki bibuti me fwana kulonga na bana ya bawu?

18 Bibuti, beno lenda sadila masolo ya bamfumu yina ke na Biblia samu na kulonga bana ya beno na yina me tadila kusadila Yehova na ntima nyonso. Beno lakisa bawu ti na meso ya Yehova, bamfumu ya mbote, ni ba yina kangamaka na lusambu ya tsyeleka mpe nwaninaka yawu. Beno lakisa bawu na nzonzolo mpe na ndyatulu ya beno ti bamambu mutindu kulongoka Biblia, kukwenda na balukutakanu mpe kusamuna ke bamambu ya kulutila mfunu na luzingu. (Mat. 6:33) Kana beno sala ve yawu, ba lenda vanda Bambangi ya Yehova kaka samu na beno. Ya lenda nata bawu na kutula ve lusambu ya tsyeleka na kisika ya ntete na luzingu ya bawu, mpe ntangu ya nkaka na kubika yawu.

19. Yinki me lakisa ti yimeni ve samu na muntu yina me bika kusadila Yehova? (Tala mpe encadré Nge lenda vutuka na Yehova!”)

19 Kana muntu me bika kusadila Yehova, ya zola zonza kwandi ti yimeni samu na yandi? Ve. Samu ti yandi lenda balula ntima, mpe kuvutukila kusadila lusambu ya tsyeleka. Ya ke lomba ti yandi vanda ya kukuluka mpe ndima lubakusu ya bakuluntu ya kimvuka. (Zaki 5:14) Bangolo nyonso yandi ke sala samu na kuvutula kindiku ya yandi na Yehova ke ve ya mpamba.

20. Kana nge landa kifwani ya bamfumu ya kukwikama, wa’ faso Yehova ke tala nge?

20 Yinki beto me longoka na bifwani ya bamfumu ya Izraele? Beto lenda vanda mutindu bamfumu ya kukwikama, kana beto sadila Yehova na ntima ya muvimba. Na yawu, beto longoka na bafoti ya beto, beto balula ntima, mpe beto sala bansobolo yina me lunga. Mpe beto zimbana ve ti kima ya mfunu ni kubikana ya kukangama na Yehova. Kana nge bikana pene-pene na Yehova, na meso ya yandi, nge ke vanda muntu ya lunungu.

NZIMBU 45 Mambu yina mu ke yindulaka

a Na disolo yayi, nzonzolo “bamfumu ya Izraele” zola zonza bamfumu nyonso yina yalaka na zulu ya dikanda ya Yehova, ya vanda ba yina yalaka na makanda zole ya Yuda, na makanda 10 ya Izraele to na makanda nyonso ya Izraele.

b YINA YA ZOLA ZONZA: Biblia ke sadilaka nzonzolo “ntima” samu na kuzonzila kimuntu ya beto nyonso ya kati, bansatu ya beto, makanisi ya beto, bamambu beto zola kusala, yina ke nataka beto na kusala bamambu, mpe mayela ya beto.

c Bamfumu yina vanda sadilaka ve Yehova vandaka na kifu ya kusambilaka banzambi ya makanda yina ba vanda nungaka.

d Mfumu Aza salaka masumu mingi ya nene. (2 Ns. 16:7, 10) Kasi Biblia ke zonzilaka yandi na faso ya mbote. Ata ti na kubanda yandi ndimaka ve masembo yina ba pesaka yandi, ya lenda vanda ti yandi balulaka ntima na manima. Bifu ya yandi ya mbote lutilaka bafoti yina yandi salaka. Yandi kangamaka kaka na lusambu ya tsyeleka luzingu ya yandi nyonso, mpe yandi salaka nyonso samu na kukatula lusambu ya luvunu.​—1 Mf. 15:11-13; 2 Ns. 14:2-5.

e Beto zimbana ve ti Musiku ya Moyize ke bandaka na misiku zole yina ke niminaka kusambila banzambi, bima to bantu ya nkaka na kisika ya Yehova.​—Bas. 20:1-6.

f YINA KIZIZI YA PAJE YA NTETE KE NA LAKISAKA: Ntangu ba sembaka bawu na bambikudi, bamfumu Davidi na Ezekiasi balulaka ntima na kukuluka nyonso. Kuluntu mosi ya ntwenya ke na zonzilaka mpangi mosi na kusala keba na faso ya yandi ya kunwa malafu. Mpangi yango me ndima malongi na kukuluka nyonso, me sala bansobolo yina me lunga mpe ke na tatamanaka kusadila Yehova.