Mu butuká le 19 Mai 1940, na ville ya Amioûn, na Liban. Mwa bamvula ndambu na manima, famiye ya beto kwendá na Tripoli, ni kuna mu kulá. Luzolo mpe kilengi vandá na kati ya famiye ya beto, beto zabá Yehova mpe beto vandá zolak’ yandi. Mu vandá mwana nsuka ya bana 5, bakento tatu mpe babakala zole. Samu na baparent ya beto, kusosa kuzwa mbongo vandá ve kima ya kulutila important. Kima ya kulutila important na famiye ya beto vandá kulongoka Biblia, kukwenda na balukutakanu mpe kusadisa bantu ya nkaka na kuzaba Nzambi.

Na kati ya kimvuka ya beto, ya vandá na bakristo mingi yina vandá na kivuvu ya kukwenda vanda na zulu. Mosi ya bawu vandá Michel Aboud, yina vandá dirijeke lukutakanu yina ba vandá bokilá Étude de livre de la congrégation. Yandi longoká laverite na New York, mpe vandá muntu ya ntete ya kunata kisalu ya predikasion na Liban na 1921. Mu ke na serapeleke dyaka na buzitu yina yandi vandá pesá na bampangi ya kento Anne na Gwen Beavor, ba-jeune zole yina salá lekole ya Galaad. Ba kumá bakamarade ya mbote samu na beto. Bamvula mingi na manima, mu vandá na kilengi ya kukutana na Anne na États-Unis. Mu talá mpe Gwen, yandi kwelaná na Wilfred Gooch mpe bawu zole vandá sala na Bethel ya Londres, na Angleterre.

Ntangu mu vandá ntete mwana ya fioti, Batemwe  ya Yehova vandá kaka fioti na Liban. Kasi na kilengi nyonso, beto vandá zonzila mambu ya Biblia na bantu ya nkaka. Beto vandá sala yawu, ata ya vandá na bachef ya mabuundu yina vandá kwamisa beto. Mu ke na zabá ntete bamambu ya nkaka yina kuminá beto.

Kilumbu mosi, munu na yaya ya munu ya kento Sana vandá preche na immeuble mosi ya nene. Pretre mosi kwizá na etaje yina beto vandá solola na bantu. Ya vandá na muntu yina bokilak’ yandi. Pretre yango bandá kufinga yaya ya munu. Yandi kumá na vrai kolere, yandi puseke Sana na ba-eskalye, mpe Sana lwalá. Muntu mosi bokilá lapolise yina kwizá mpe lapolise salá ti bakipe Sana. Ba natá pretre na komisaria ya lapolise, mpe kuna, ba talá ti yandi vandá na munduki. Chef ya lapolise yufulak’ yandi: “Nani nge kele? Nge ke chef ya eglize to nge ke chef ya babandi?”

Disolo ya nkaka yina mu ke na serapeleke, ni ntangu kimvuka ya beto luweke bus samu na kukwenda preche na ville mosi yina vandá ntama. Predikasion vandá luta bien tii ntangu pretre ya ville yina kuwá kisalu yina beto vandá sala, mpe puseke bantu mingi na kunwanisa beto. Ba menaseke beto, ba bandá kulosa beto matadi, mpe papa ya beto lwalá. Mu ke na serapeleke dyaka faso figure ya yandi fuluká na menga. Yandi na mama ya beto vutuká na kati ya bus, mpe na boma nyonso beto vandá landa bawu na manima. Kasi, mu lenda zimbana ve mambu yina mama ya munu vandá zonza ntangu yandi vandá sukula figure ya papa: “Yehova, pardone bawu. Samu ba zaba ve mambu ba ke na salá.”

Kilumbu mosi, beto kwendá vizite bantu ya nkaka ya famiye na ville ya beto. Kuna, na yinzo ya nkoko ya beto ya bakala, beto kutaná na chef ya eglize mosi yina zabaná mingi. Yandi zabá ti baparent ya munu vandá Batemwe ya Yehova. Ata mu vandá kaka na 6 ans, yandi sosá kutalisa munu nsoni mpe zonzá: “Nge, samu na yinki nabunu nge kuzwa bateme?” Mu zonzá na yandi ti mu vandá ntete mwana ya fioti, mpe mu zolá longoka dyaka bamambu ya nkaka ya Biblia mpe kuvanda na kiminu ya ngolo. Yandi zolá ve reponse yina mu pesak’ yandi, mpe yandi zonzá na nkoko ya munu ti mu vandá impoli.

Kasi masolo ya yimbi yayi mu me zonzila beno, vandá ve mingi. Bantu ya Liban ke na ntima ya mbote mpe ke zolá kuyamba bantu. Na yawu, beto vandá zwá masolo mingi ya Biblia na bawu, mpe vandá longoká na bantu mingi.

Ntangu mu vandá ntete na lekole, mpangi mosi ya bakala katuká na Vénézuela mpe kwizá na Liban. Yandi vandá asisteke na balukutakanu na kimvuka ya beto mpe yandi kumá pene-pene na yaya ya munu ya kento Wafa. Ba kwelaná mpe na manima ba kwendá vanda na Vénézuela. Na baletre ya yandi, Wafa vandá sala tiya na papa samu yandi nata famiye nyonso na Vénézuela. Yandi vandá sala yawu samu yandi vandá lenda ve kuvanda ntama na beto. Beto kuwak’ yandi mpe beto baká desizion ya kukwenda!

Beto kumá na Vénézuela na 1953 mpe beto vandá vanda na ville ya Caracas, pene-pene na yinzo  ya Président. Samu mu vandá ntete mwana ya fioti, mu vandá na kilengi ya kutala ntangu Président vandá lutá na kati ya kaminion ya yandi. Kasi ya vandá mpasi na baparent ya beto na kumesana na bwala, ndinga, faso ya kusala bamambu, madya, mpe climat ya malu-malu. Kaka ntangu ba bandá kumesana na luzingu ya bawu ya malu-malu, mambu mosi kuminá beto.

Papa ya beto bandá kubela. Papa vandá muntu mosi ya ngolo yina vandá na sante ya bien. Na yawu, maladi ya yandi pamusá beto. Beto talá ve yandi na kubela. Na lopital, ba talak’ yandi na cancer ya pancréas mpe ba opereke yandi. Kasi, semaine yina landá yandi kufwá.

Ya ke mpasi na kuzonzila kyadi yina vandá na beto. Mu vandá kaka na 13 ans. Beto vandá vingila ve ti papa ya beto ke kufwa. Beto vandá zaba ve si beto ke vanda dyaka na kilengi na luzingu. Na kati ya mwa bantangu, ya vandá mpasi samu na mama ya beto na kundima ti bakala ya yandi kufwá. Kasi, beto kwizá komprendre ti luzingu zolá kontinye, mpe na aide ya Yehova beto lendá kukwenda na mantwala. Ntangu, na 16 ans mu manisá lycée na Caracas, mu kumá na nsatu ya mingi ya kusadisa famiye ya munu.

Kaka na ntangu yina, yaya ya munu Sana kwelaná na Rubén Araujo, yina salá lekole ya Galaad mpe vutuká na Vénézuela. Bawu zole baká desizion ya kukwenda na New York. Famiye ya beto baká desizion ti mu zolá kwenda longoka na université. Na yawu, mu kwendá na New York samu kuna mu lenda vanda na yaya ya munu na bakala ya yandi. Ntangu mu vandá vanda na bawu, ba sadisá munu na kukuma na kikamarade ya ngolo na Yehova. Dyaka, ya vandá na bampangi mingi ya bakala ya kukula na kimpeve na kimvuka ya beto ya ndinga ya Espagnol na Brooklyn. Bampangi zole na kati ya bawu yina mu kwizá zaba mpe yina mu vandá zolá, vandá mpangi Milton Henschel mpe mpangi Frederick Franz. Bawu zole vandá sala na Bethel ya Brooklyn.

Ntangu mu kumá na nsuka ya année ya ntete ya université, mu bandá kukanisa na yinki mu ke sala na luzingu ya munu. Mu tangá mpe mu vandá kanisa mingi na ba-artikle ya Yinzo ya Kengidi yina vandá zonzila bakristo yina vandá tula Yehova na plase ya ntete na luzingu ya bawu. Mu vandá tala faso bapionier mpe babethelite na kati ya kimvuka ya beto vandá na kilengi, mpe mu vandá na nsatu ya kuvanda faso bawu. Kasi, mu kuzwá ntete ve bateme. Mu kwizá tala importanse ya kupesa luzingu ya munu na Yehova. Mu salak’ yawu mpe na manima mu kuzwá bateme le 30 Mars 1957.

Na manima ya kuzwa bateme, mu vandá kanisa mingi na kisalu ya pionier. Mu vandá na vrai nsatu ya kukuma pionier, kasi mu vandá tala ti ya zolá vanda vrai mpasi na kukuma yawu. Mu zolá lenda kwandi kuvanda pionier na programe ya université? Munu na bantu ya famiye ya munu, beto vandá sonika bampangi baletre samu na desizion ya munu ya kubika université, kuvutuka na Vénézuéla mpe kukuma pionier.

 Mu vutuká na Caracas na Juin 1957. Kasi, mu talá ti famiye ya munu vandá ve na bakondision ya bien. Ba vandá na nsatu ba sadisa bawu. Wa’ faso mu zolá sala yawu? Mu kuzwá kisalu mosi na banque, kasi mu vandá na vrai nsatu ya kukuma pionier, samu ya vandá rezon yina salá ti mu vutuka na Vénézuéla. Mu baká desizion ya kusala bisalu nyonso zole yayi: kusala na banque mpe kuvanda pionier. Ya vandá mbala ya ntete na luzingu ya munu ya kuvanda mingi okupe mpe na kilengi!

Mu kumá dyaka na vrai kilengi ntangu mu zabaná mpe kwelaná na Sylvia, mpangi mosi ya kento ya vrai kitoko yina katuká na Allemagne mpe vandá zolá mingi Yehova. Yandi kwizá na Vénézuéla na baparent ya yandi. Beto butá babana zole, ya bakala Mike, mpe ya kento Samira. Na ntangu yina, mu vandá kipe mpe mama ya beto yina kwizá vanda na beto. Ata mu biká kisalu ya munu ya pionier samu na kukipe famiye ya munu, mu vandá kaka tiya na kisalu ya predikasion. Bantangu ya nkaka, lere beto vandá zwa vakanse, Sylvia na munu, beto vandá baká servise ya pionier auxiliaire.

Babana vandá kota ntete ntangu mambu yina mu zonzilá beno na kubanda ya artikle yayi kuminá munu. Mu lenda zonza ti luzingu ya munu vandá vrai kitoko, mpe bampangi yina vandá sala na munu na banque vandá pesa munu buzitu. Kasi, mu vandá na nsatu bantu tala ntete munu faso kisadi ya Yehova. Mu vandá kontinye kukanisa na yina mu lenda sala samu bantu tala munu faso yina. Na yawu, munu na kento ya munu, beto vandá samu na kusolola na faso yina beto zolá sadila mbongo yina beto vandá na yawu. Mu zabá ti si mu zenga kisalu ya munu ya banque, mu ke kuzwa prime ya mwa mbongo mingi. Samu beto vandá ve na bamfuka, beto talá ti si beto nata luzingu yina ke simple, beto zolá vanda na mbongo ya kulunga yina lenda sadisa beto na bilumbu yina ke kwiza.

Ya vandá ve facile na kubaka desizion yayi, kasi kento ya munu na mama ya munu sadisá munu mingi. Na yawu, mu zolá kuma dyaka pionier. Mu kumá na vrai kilengi! Bamambu nyonso vandá luta faso ya mbote. Kasi, mwa ntangu fioti na manima, beto kuzwá nsangu yina beto vandá vingila ve.

Kilumbu yina doctere zonzá ti Sylvia ke na kivumu, beto nyonso zole pamuká. Beto vandá na vrai kilengi, kasi mu vandá kanisa mpe na desizion ya munu ya kukuma pionier. Mu zolá lenda kwandi kukuma dyaka pionier? Beto vingilá ve na kuyidika makanisi ya beto samu na kuyamba mwana ya  nkaka na kati ya famiye. Kasi, mu vandá kontinye kaka kuyufula si mu ke lenda kuvanda pionier.

Na manima ya kuyufula faso beto zolá nata luzingu ya beto, desizion ya beto vandá kaka ti mu zolá kuma pionier. Mwana ya beto Gabriel, butamá na Avril 1985. Ata faso yina, mu biká kisalu ya munu ya banque mpe mu bandá kisalu ya pionier na Juin 1985. Na manima, mu kuzwá okazion ya nene ya kusala na bampangi ya komite ya filiale. Samu filiale ya beto vandá ve na ville ya Caracas, mu zolá sala badistanse ya 80 kilomètres bilumbu zole to tatu na semaine.

Filiale vandá na ville ya La Victoria. Na yawu, munu na famiye ya munu baká desizion ya kukwenda vanda na La Victoria, pepe-pene na Bethel. Ya vandá chanjement mosi ya nene samu na beto nyonso. Ya ke ve samu na kuvimbisa yintu ya bantu ya famiye ya munu, kasi faso ba bakilá badesizion yina, sadisá munu mingi. Yaya ya munu ya kento Baha, na ntima mosi, ndimá kukipe mama ya beto. Mike vandá ya kukwela, kasi Samira na Gabriel vandá vanda ntete na beto. Samu na bawu zole, kukwenda vanda na La Victoria zolá zonza kukwenda ntama na bakamarade ya bawu ya Caracas. Sylvia kento ya munu mpe zolá mesana kuvanda na ville ya fioti, yandi muntu mesaná kuvanda na kapitale kote ke bantu mingi. Beto nyonso zolá mesana na kuvanda na yinzo ya fioti. Ya vrai, ya lombá basakrifise na kukatuka na Caracas samu na kukwenda na La Victoria.

Kasi, bamambu chanje dyaka. Gabriel kwelá, mpe Samira kumá na ngolo ya kukipe nzutu ya yandi. Na manima, na 2007, ba bokilá munu na Sylvia na Bethel, mpe beto ke na kilengi ya kuvanda kuna tii bubu yayi. Mike, mwana ya beto ya ntete ke kuluntu ya kimvuka mpe yandi na kento ya yandi Monica ke bapionier. Gabriel mpe ke kuluntu, yandi na kento ya yandi Ambra ke vandá na Italie. Samira ke pionier mpe ke télévolontaire na Bethel.

Ya vrai, mu baká badesizion mingi ya nene na luzingu ya munu. Mu ke na regreteke ve yawu. Si ba zonza na munu na kubandila luzingu ya munu, mu ke baka kaka badesizion yina mu baká. Mu ke na vrai kilengi na babima nyonso yina mu lendá kusala na kisalu ya Yehova. Na kati ya bamvula yina me luta, mu kwizá tala ti ya ke important na kuvanda na kikamarade ya ngolo na Yehova. Badesizion yina beto ke baka samu na Yehova, ya vanda ya nene to ya fioti, ya ke natina beto kizunu yina “me lutila nyonso yina muntu lenda [zaba].” (Flp. 4:6, 7) Sylvia na munu, beto ke zolá kisalu ya beto na Bethel mpe beto ke talá ti Yehova salá ti badesizion yina beto baká simba, samu ntangu nyonso beto vandá tula yandi na plase ya ntete na luzingu ya beto.