BANTU mingi zaba disolo ya Biblia yina ke zonzilá mutindu ba kufwá Yesu. Biblia ke zonzá ti ba kufwak’ yandi na zulu ya yinti, na kati-kati ya miyibi zole. (Mat. 27:35-38) Kasi bantu ya nkaka ke ndimá ve ntangu Biblia ke zonzá ti na manima ya lufwa ya Yesu, ba baká mvumbi ya yandi, ba yidikak’ yawu mpe ba tulak’ yawu na ndyamu.—Mrk. 15:42-46.

Bantu ya nkaka ya mayela ke zonzá ti disolo ya Biblia yina ke na babuku ya Matayi, Marke, Luke mpe Yoane ke kaka luvunu. Ba ke zonzá ti Baroma zolá ndima ve ti muntu yina ba kufwá, ba kunda yandi na faso ya kulunga mpe ba tula yandi na kati ya ndyamu. Ariel Sabar bakala mosi, soniká na journal mosi (Smithsonian), mambu yina ke natá bantu na kukanisa faso yina. Yandi me zonza: “Bantu yina ba vandá kufwa na kulunsi vandá bantu ya yimbi mingi. Ni yina ke salá ti bantu ya nkaka ya mayela ke zonzá ti Baroma lendá ndima ve ba kunda muntu ya mutindu yina na faso ya kulunga.” Baroma vandá sosá kufwisa nsoni mingi na bantu ya yimbi. Na yawu, ntangu ba vandá kufwa bawu na zulu ya yinti, ba vandá bika bamvumbi ya bawu kuna samu bibulu kudya yawu. Na manima, ndambu yina bikaná na bamvumbi yango, ba vandá losa yawu na dibulu yina ba vandá kunda bantu mingi.

Kasi ba archéologues (bantu ya mayela yina ke sosá bima yina ke lakisá faso luzingu ya bantu ya ntama vandá), kuzwá bima yina ke lakisá ti samu na ba juifs ya nkaka yina baroma kufwá, bamambu vandá salama na mutindu ya nkaka. Na 1968, ba kwizá kuzwa mikwa ya bakala mosi yina ba kufwá na ntangu ya Yesu. Ya vandá na kati ya kesi yina ba ke bumbá mikwa ya bantu yina kufwaka. Kesi yango vandá na kati ya ndyamu ya dikanda mosi ya ba juifs pene-pene na Yeruzalemi. Na kati ya mikwa yango, ya vandá na mukwa ya dikulu. Mukwa yango vandá na pointe ya 11,5 centimètres yina vandá ya kukangama na dibaya. Ariel Sabar me zonza: “Dikulu yina vandá dikulu ya bakala mosi na nkumbu ya Yehochanan. Ya kwizá lakisa ti mambu yina Biblia ke zonzá ti ba kundá Yesu na kati ya ndyamu lenda vanda ya matsyeleka. Dikulu ya Yehochanan ke pesá kifwani ya muntu yina zingá na ntangu ya Yesu, yina Baroma kufwá na zulu ya yinti, mpe ba ndimá ti ba kunda yandi mutindu ba juifs vandá kunda bantu.”

Ba yina kwizá tala dikulu ya Yehochanan ke ve na dikanisi mosi na yina me tadila mutindu ba tulá Yesu na zulu ya yinti. Kasi ya ke na talaná pwelele ti bantu ya yimbi ya nkaka yina ba kufwá, ba vandá kunda bawu. Ni bawu nyonso ve ba vandá losa kidi-kidi. Na yawu, Biblia ke zonzá tsyeleka ntangu ya ke zonzá ti ba tulá mvumbi ya Yesu na kati ya ndyamu ya kulunga. Mambu yina beto me tala ke na nyemá mambu yina Biblia ke zonzaka.

Yina me lutila mfunu ni na kutala ti Yehova zonzá na mbikululu mosi ti ba zolá kunda Yesu na kati ya ndyamu ya muntu ya mvwama, mpe ata muntu lenda kanga nzila na mambu yina Yehova ke zonzaka.—Iza. 53:9; 55:11.