1. Samu na yinki beto nyonso ke na nsatu ya mayela yina ke katuká na Nzambi? (Bingana 4:7)

 YA ME kwizilá deza nge na kubaka mukanu ya mfunu? Ntembe ve nge sambilá samu na kuzwa mayela. Nge zaba ti mayela ke mfunu na kubaka mukanu ya mbote. (Zaki 1:5) Mfumu Salomo sonikaka: ‘Mayela kele kima ya kulutila mfunu.’ (Tanga Bingana 4:7.) Awa, Salomo vandá zonzila ve mayela yina ke katuká na bantu. Yandi vandá zonzila mayela yina Yehova ke pesaka. (Bin. 2:6) Kasi mayela yina ke katuká na Nzambi lenda sadisa kwandi beto bubu yayi na mantwala ya bamambu yina beto ke kutaná na yawu? Ee, ya lenda sadisa beto. Ni yina beto ke tala na artikle yayi.

2. Zonzila mosi ya bafaso yina beto lenda kuzwa mayela yina ke katuká na Nzambi?

² Mosi ya bafaso ya kuzwa mayela yina ke katuká na Nzambi, ni ya kulongoka mpe kusadila malongi yina pesá babakala zole yina zabaná na mayela ya bawu. Beto ke zonzila ntete Salomo. Biblia ke zonzá ti ‘Nzambi pesaka Salomo mayela na luswasukusu (discernement) na kitezo ya mingi.’ (1 Mf. 4:29) Na manima, beto ke zonzila Yesu, muntu yina lutilá na mayela bantu nyonso yina zingá awa na ntoto. (Mat. 12:42) Samu na Yesu, Biblia zonzaka: ‘Mpeve ya Yehova ke vanda na zulu ya yandi, mpeve ya mayela mpe ya mayela ya kubakula mambu.’—Iza. 11:2.

3. Yinki beto ke zonzila na artikle yayi?

³ Nzambi pesá mayela ya mingi na Salomo mpe na Yesu. Na yawu, malongi yina ba pesá ke mfunu samu na beto nyonso  bubu yayi. Na artikle yayi, beto ke tala yinki ba zonzá na yina me tadila faso ya mbote ya kutadila mbongo, kisalu mpe beto mosi.

4. Zonzila faso vandá luzingu ya Salomo mpe ya Yesu.

⁴ Salomo vandá na mbongo mingi, mpe yinzo ya yandi vandá kitoko mingi. (1 Mf. 10:7, 14, 15) Kasi Yesu vandá ve na bima mingi. Mpe yandi vandá ve na yinzo ya yandi mosi. (Mat. 8:20) Ata faso yina, babakala zole yayi vandá tadilá bima ya yinza na mutindu ya mbote, samu mayela ya bawu katuká na Nzambi.

5. Wa’ faso Salomo vandá tadila mbongo?

⁵ Salomo zonzá ti mbongo ‘ke bumbaka.’ (Lon. 7:12) Na mbongo, beto lenda sumba bima yina ke mfunu na luzingu mpe bima yina beto ke zolaka. Kasi, ata yandi vandá na mbongo mingi, Salomo kwizá tala ti ya ke na bima yina me lutila mfunu na mbongo. Na kifwani, yandi sonikaka: ‘Nkumbu ya mbote kele mbote kulutila bimvwama mingi.’ (Bin. 22:1) Salomo zonzá mpe ti ba yina ke zolá mbongo, ata ba me zwa yawu mingi, ba ke suká ve na kusosa yawu. (Lon. 5:10, 12) Mpe yandi kebisá beto na kutula ve ntima na mbongo, samu mbongo ni mbongo yina beto lenda vanda na yawu bubu yayi, mbasi ya lenda vanda dyaka ve na beto.—Bin. 23:4, 5.

6. Wa’ faso Yesu vandá tadila bima ya yinza yayi? (Matayi 6:31-33)

⁶ Yesu vandá tadilá bima ya yinza na faso ya mbote. Na yandi, kudya mpe kunwa vandá bima ya mbote. (Luke 19:2, 6, 7) Kilumbu mosi, yandi balulá maza na vinu ya kitoko. Ya vandá kimangu ya yandi ya ntete. (Yoa. 2:10, 11) Kilumbu yina ba kwizá kanga yandi samu na kufwa yandi, yandi vandá ya kulwata lele mosi ya ntalu mingi. (Yoa. 19:23, 24) Kasi yandi biká ve bima ya yinza yayi kubaka kisika ya ntete na luzingu ya yandi. Yandi zonzá na bilandi ya yandi: “Ata muntu lenda kusadila bamfumu zole [. . .] Beno lenda kusadila ve mbala mosi Nzambi mpe mbongo.” (Mat. 6:24) Yesu longá ti si beto tula Kimfumu ya Nzambi na kisika ya ntete, Yehova ke pesa beto yina beto ke na yawu nsatu.—Tanga Matayi 6:31-33.

7. Yinki mpangi mosi ya bakala kuzwá samu yandi tulá ve mbongo na kisika ya ntete na luzingu ya yandi?

 ⁷ Bampangi mingi ya kento na ya bakala me kuzwa bambote samu ba me sadila mayela yina Biblia ke pesá samu na mbongo. Beto tala kifwani ya Daniel, mpangi mosi ya bakala yina ke ve ya kukwela. Yandi me zonza: “Ntangu mu vandá ntwenya, mu baká mukanu ya kutula kisalu ya Yehova na kisika ya ntete na luzingu ya munu.” Samu yandi vandá landa ve bimvwama, Daniel lendá kusadila ntangu, mayela mpe ngolo ya yandi samu na kwenda sadisa bampangi yina mpasi kuminá bawu, mpe kusala na Béthel. Yandi me bwela: “Mu ke na nyongá ata fioti ve mukanu yina mu bakaka. Ya tsyeleka, si mu tulá mbongo na mantwala na luzingu ya munu, mu zolá kuzwa yawu mingi. Kasi, mu zolá kuzwa kwandi bandiku ya mbote yina ke na munu bubu yayi? Kilengi yina mbongo zolá pesa munu, zolá lutila kwandi kilengi yina mu ke na zwá bubu yayi na kuzaba ti, mu ke na tulá Kimfumu ya Nzambi na kisika ya ntete? Mbongo, ata ya mingi, lenda pesa ve munu kilengi yina Yehova ke na pesá munu.” Ya tsyeleka, beto ke zwá bambote mingi ntangu beto ke tulá bima ya kimpeve na mantwala, kasi mbongo ve.

8. Yinki ke na lakisá ti Salomo vandá tadila kisalu na faso ya mbote? (Longi 5:18, 19)

⁸ Salomo bokilá kilengi yina ke kwizá na manima ya kisalu ya ngolo, “dikabu ya Nzambi.” (Tanga Longi 5:18, 19.) Yandi sonikaka: “[Difuta] ke vandaka na konso kisalu ya ngolo.” (Bin. 14:23) Bamambu yayi, Salomo zonzá ve yawu kaka na kilengi ya kuzonza. Yandi vandá ngolo na kisalu! Yandi tungá bayinzo, salá bilanga ya bavinu, yidiká ba-jardin, mpe yandi yidiká bisika ya nene ya kubumba maza. Yandi tungá mpe bambanza (villes). (1 Mf. 9:19; Lon. 2:4-6) Ya lombá bangolo na kusala bima nyonso yayi. Ntembe ve, Salomo vandá na kilengi na kisalu yina yandi salaka. Kasi yandi zabá ti bima yayi lungá ve na kupesa yandi kilengi ya tsyeleka. Yandi salá mpe bima mingi samu na Yehova. Na kifwani, na kati ya bamvula 7, yandi twadisá kisalu ya kutunga tempelo ya kitoko samu na Yehova. (1 Mf. 6:38; 9:1) Na manima ya kusala bisalu nyonso yayi, Salomo kwizá tala ti kima ya kulutila mfunu yina muntu lenda sala, ni kusadila Yehova. Yandi sonikaka: ‘Na manima ya kuwa mambu nyonso, nsuka ya mambu yawu yayi: Kuwa boma ya Nzambi ya tsyeleka mpe kuzitisa misiku ya yandi, samu yayi ke mambu nyonso yina muntu fwana sala.’—Lon. 12:13.

9. Wa’ faso Yesu salá samu kisalu ya yandi baka ve kisika ya ntete na luzingu ya yandi?

⁹ Yesu vandá ngolo na kisalu. Ntangu yandi vandá ntwenya, yandi vandá sala kisalu ya ki-charpentier. (Mrk. 6:3) Ntembe ve, bibuti ya yandi vandá sepelá na yina yandi vandá salá samu na kusadisa bawu na kudikisa dikanda ya bawu yina vandá na bana mingi. Yesu vandá muntu ya kulunga. Na yawu, bima yina yandi vandá yidika vandá kitoko mingi. Mpe bantu mingi vandá zolak’ yawu. Ntembe ve, Yesu vandá zolá kisalu ya yandi. Ata yandi vandá pesá ntima mpe ngolo ya yandi na kisalu, kasi yandi vandá yidiká ntangu samu na bima ya kimpeve. (Yoa. 7:15) Na manima, ntangu yandi bandá kulutisa ntangu ya yandi nyonso na kisalu ya kusamuna, yandi zonzá mambu yayi na ba yina vandá landa yandi: “Beno sala ve samu na madya yina ke bebaka, kasi beno sala samu na madya yina ke [vanda] tii na luzingu ya seko.” (Yoa. 6:27) Mpe na discours yina yandi salá na zulu ya mongo, yandi zonzaka: “Beno kutika bimvwama ya beno na mazulu.”—Mat. 6:20.

10. Na yinki beto zolá sala keba si beto ke ngolo na kisalu?

 ¹⁰ Mayela yina ke katuká na Nzambi ke sadisá beto na kutadila na faso ya mbote kisalu. Biblia ke longá na beto bakristo na kusala “kisalu ya ngolo, [. . .] kisalu ya mbote.” (Ef. 4:28, nwt-MK) Bamfumu mingi ya kisalu ke sepelá na kutala ti Bambangi ya Yehova ke vuná ve, mpe ke ngolo na kisalu. Ntangu ya nkaka, ba ke zonzilá beto faso ba ke zolá mutindu ya beto ya kusala. Samu beto ke na nsatu ba vanda kaka na dikanisi ya mbote samu na Bambangi ya Yehova, beto lenda banda kulutisa ntangu mingi na kisalu. Kasi, si beto sala yawu, beto ke kuzwa dyaka ve ntangu samu na kuvanda na dikanda ya beto mpe kusala bima ya kimpeve. Si mambu yayi mpe ke na beto, beto me lunga kusoba bamambu samu na kuzwa ntangu ya kusala bima ya kulutila mfunu.

11. Yinki mpangi mosi ya bakala longoká na faso ya kutula kisalu na kisika ya yawu?

¹¹ William, mpangi mosi ya bakala ya ntwenya kwizá ndima ti ya ke mbote na kubika kisalu na kisika ya yawu. Na ntama, yandi vandá salá samu na kuluntu mosi. William me zonza mambu yayi samu na kuluntu yina: “[Mpangi yayi] ke kifwani ya mbote ya muntu yina zaba kutula kisalu na kisika ya yawu. Yandi ke ngolo na kisalu, mpe bantu ke sepelá na kisalu yina yandi ke salá samu na bawu. Kasi na nsuka ya kilumbu, ntangu kisalu ke manisá, ya ke kumá samu na yandi ntangu ya kuvanda na dikanda ya yandi, mpe kukipe kimpeve ya yandi. Yandi ke na kati ya bantu yina mu zaba ti, ba ke na kilengi ya mingi na luzingu ya bawu!” *

12. Wa’ faso Salomo lakisá ti yandi vandá na mabanza ya mbote, kasi yinki salamá na manima?

¹² Ntangu yandi vandá ntete ya kukangama na Yehova, Salomo vandá na mabanza ya mbote. Na kubanda ya Kimfumu ya yandi, Salomo ndimá ti ya vandá na bima yina yandi lenda sala ve. Yandi lombá na Yehova twadisa yandi. (1 Mf. 3:7-9) Salomo zabá mpe yimbi  yina lulendo ke nataka. Yandi sonikaka: ‘Lulendo ke vandaka na mantwala ya kubwa, mpe mpeve ya lulendo na mantwala ya kubula dibaku.’ (Bin. 16:18) Kasi na manima, Salomo sadilá ve mambu yina yandi mosi zonzaka. Yandi kumá na lulendo, mpe vandá kipe dyaka ve misiku ya Nzambi. Na kifwani, musiku mosi vandá zonza na bamfumu ya Izraele na ‘kubaka ve bakento mingi, samu bantima ya bawu zimbana ve nzila.’ (Kul. 17:17) Salomo landá ve musiku yayi. Yandi kwelá bakento 700 mpe kuzwá makangu 300. Mingi ya bakento yayi vandá sambila banzambi ya luvunu. (1 Mf. 11:1-3) Ntangu ya nkaka Salomo vandá kanisa ti ata kima ke kumina yandi. Kasi fioti-fioti, yandi kwendá ntama na Yehova, mpe ya natinak’ yandi bampasi mingi.—1 Mf. 11:9-13.

13. Yinki beto lenda longoka si beto kanisa mbote-mbote na ntima ya kukuluka yina Yesu lakisaka?

¹³ Yesu vandá ntangu nyonso ya kukuluka. Yandi vandá na mabanza ya mbote. Tekila yandi kwiza awa na ntoto, Yesu salá bima mingi ya nene na kisalu ya Yehova. Yehova sadilá Yesu ntangu yandi “yidikaka bima nyonso na zulu mpe na ntoto.” (Kol. 1:16) Ya ke na talaná ti, na manima ya mbotokolo ya yandi, Yesu bambukila moyo bamambu nyonso yina yandi salá ntangu yandi vandá na Tata ya yandi. (Mat. 3:16; Yoa. 17:5) Kasi, ata yandi kwizá zaba nyonso yina yandi salá, yandi kumá ve na lulendo. Mpe na faso ya yandi ya kusala, yandi vandá lakisa ve ti yandi lutilá bampangi. Yandi zonzá na bilandi ya yandi ti yandi kwizá ve awa na ntoto, ‘samu bantu sadila yandi, kasi samu na kusadila mpe kupesa luzingu ya yandi mutindu munkayulu samu na bantu mingi.’ (Mat. 20:28) Yesu kwizá ndima mpe ti, yandi lenda sala ata kima yina Tata ya yandi me zonza ve na yandi na kusala. (Yoa. 5:19) Yesu vandá muntu ya kukuluka! Yandi bikilá beto kifwani ya mbote ya kulanda.

14. Wapi bamambu Yesu zonzá yina ke na lakisá ti beto ke ntalu na meso ya Nzambi?

¹⁴ Yesu longá na bilandi ya yandi na kukanisa ve ti ba ke bantu ya mpamba. Kilumbu mosi yandi zonzá na bawu: “Ata bansuki ya beno ya yintu, Nzambi zaba lutangu ya yawu.” (Mat. 10:30) Bamambu yayi Yesu zonzá ke na  lakisá beto ti, Yehova ke zolá beto mingi mpe beto ke ntalu na meso ya yandi. Kuzaba yawu ke pesá beto bukindi, mingi-mingi si beto ke talá ti beto ke kaka muntu ya mpamba. Kuzimbana ve mambu yayi: Yehova ndimá nge sadila yandi. Yandi me tala ti nge me lunga kuzwa luzingu ya ntangu nyonso na yinza ya malu-malu. Yehova lendá vunama ve. Nge ke ntalu.

15. a) Yinki Yinzo ya Kengidi zonzá na beto na kusala? b) Faso bafoto ya paje 24 ke na lakisak’ yawu, si beto ke kanisá mingi na beto mosi, wapi bambote beto ke kuzwa ve?

¹⁵ Bamvula 15 me luta, Yinzo ya Kengidi zonzá na beto na kuvanda na mabanza ya mbote. Ya zonzaka: “Kukanisa ti beto ke mfunu mingi ke nata beto na lulendo. Kasi, kutala mpe ti beto ke bantu ya mpamba ke lembisa beto. Beto me bonga kuvanda na mabanza ya mbote samu na beto mosi: kuzaba ti ya ke na bima yina beto ke na ngolo ya kusala, mpe yina beto ke ve na ngolo ya kusala. Mukristo mosi ya kento zonzaka: ‘Mu ke ve muntu ya kulutila yimbi. Mpe mu ke ve muntu ya kulutila mbote. Mutindu bantu nyonso, mu ke na bifu ya mbote mpe bifu ya yimbi.’” * Nge me tala samu na yinki ya ke mbote na kusala bangolo samu na kuvanda na mabanza ya mbote?

16. Samu na yinki Yehova ke lakisá beto nzila ya mbote?

¹⁶ Na Biblia, Yehova ke lakisá beto nzila ya mbote ya kulanda. Yandi ke zolá beto, mpe yandi zola beto vanda na kilengi. (Iza. 48:17, 18) Mayela ke sadisa beto na kutula kisalu ya Yehova na kisika ya ntete. Ni yawu ke pesa beto kilengi ya tsyeleka. Si beto sala yawu, beto ke kutana ve na bamambu yina ke kutaná ba yina ke tulá mbongo, kisalu to bawu mosi na kisika ya ntete. Bika mosi na mosi ya beto sala bangolo na kuvanda mayela mpe kusala bamambu yina ke sepelisa ntima ya Yehova!—Bin. 23:15.